Бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есепті жүргізу жолдарын зерттеу, есептің ұйымға тигізетін әсерін анықтау және оның есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 БЮДЖЕТТІК МЕКЕМЕНІҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗІ 6

1. 1 Бухгалтерлік есептің негізгі ережелері мен нысандары 6

1. 2 Бюджеттік мекемелердегі активтердің талдамалы есебі 15

1. 3 Бюджеттік мекемелердегі қаржылық есептіліктің ерекшелігі. 25

2 «АРЫС ҚАЛАЛЫҚ САЛЫҚ БАСҚАРМАСЫ» МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ 32

2. 1 Мекеменің бухгалтерлік есебінің ұйымдастырылуы мен экономикалық көрсеткіштері 32

2. 2 Мекеменің бухгалтерлік есепті жүргізудегі есеп саясаты 44

3 БЮДЖЕТТІК МЕКЕМЕДЕГІ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 47

3. 1 Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есеп жүргізудің заңдылығы 47

3. 2 ХҚЕС-ның бюджеттік мекемедегі бухгалтерлік есебін жүргізудегі орны 58

ҚОРЫТЫНДЫ 63

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65

КІРІСПЕ

Жаңа Қазақстан өзінің дербес даму жолын таңдап, жылдан жылға әлемдік қоғамадастықта барған сайын зор құрмет пен беделге қол жеткізе отырып, алға қарай нық сеніммен ілгерілеп келеді. Мұның өзі Қазақстанның одан әрі дамуын тұрлаулы, осы заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік негізге қоюға мүмкіндік береді.

Елбасының 2007 жылғы Жолдауы Қазақстанды жеделдете жан-жақты жаңғырта жаңарту жолы таңдалып алынғандығын көрсетеді. Яғни, жаңа бәсекелестік артықшылықтар қалыптастыру арқылы елімізді жаһандық экономикаға кіріктіруге бағытталған мемлекеттік саясат қабылданды.

Елбасымыз басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-ақ нақ сол халықаралық нарықтарға қатысатын трансұлттық корпорацияларға салыстырмалы талдау жүргізіп, біздің келешегі зор өндірістерді, соның ішінде ішкі нарықты дамыту жөнінде жасалаған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыру қажеттілігін атап көрсетті.

Сонымен қатар, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын, жоғары технологиялық жаңа өндірістерді дамыту қажетігі мен өнеркәсіптік құрылымды өзгертуге қабілетті, әрі ауқымды зор жобалар әзірлеу қажеттілігіне аса назар аударылды. Бюджет жүйесiн жетiлдiру жөнiндегi жекелеген iс-шаралар барысында шешiмi жүйелiк ұстанымды талап ететiн көптеген мәселелер анықталды. Осыған байланысты қолданыстағы заңдар нормаларын реттеуге және жүйелеуге, олардың неғұрлым икемдi құрылымын қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн Бюджет кодексi әзiрлендi.
Бюджет кодексiнде бюджет жүйесiнiң орнықтылығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ететiн жаңа қағидаттар бар, бұрын қолданылған бюджеттi жоспарлау қағидаттары, барлық бюджет деңгейлерiнiң шығыс және кiрiс бөлiктерiн қалыптастыру жөнiндегi ұстанымдар қайта қаралды.
Қолданыстағы заң кесiмдерiне функционалдық талдау жүргiзу нәтижесiнде және орталық пен өңiрлер арасындағы қатынастардағы жинақталған оң және терiс тәжiрибенi ескере отырып, бюджетаралық қатынастар қағидаттары, ресми трансферттердiң нысандары, республикалық бюджеттiң, облыстық бюджеттiң, республикалық маңызы бар қала, астана, аудандар (облыстық маңызы бар қалалар) бюджетiнiң кiрiстерi айқындалды. Барлық бюджет деңгейлерiне қаржылық орнықтылық беру мақсатында Бюджет кодексiнде бюджет деңгейлерiнiң шығыстық өкілеттiктерi нақты бөлiндi. Бюджеттердiң дербестен күшейту үшiн, сондай-ақ бюджетаралық қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз ету үшiн бюджеттiк субвенциялар мен алып қоюлардың мөлшерi үш жылға арналып белгіленетiн болады.
Бюджет кодексiнде бюджеттiк бағдарламалардың тиiмділiгiн бағалау туралы бап көзделген, оған сәйкес тиiстi есептердi жүргізу, бюджеттiк бағдарламалардың негiздемесiн, олардың орындалу барысы мен олар көрсететiн елдiң әлеуметтік-экономикалық жағдайына ықпал етуiн талдау және бюджеттiк бағдарламалардың тиiмсiз бағыттарын айқындау болып табылады.
Қазақстан республикасының Үкiметi әзiрлеген және бекiткен бюджеттік бағдарламалардың тиiмділігіне бағалау жүргiзу әдiстемесi бюджетті жоспарлау, атқару және оның атқарылуын бақылау процесiнде бюджеттiк бағдарламалардың тиiмділігіне бағалау жүргiзу тәртiбi мен көрсеткiштерiнiң жүйесiн айқындайды. Бюджеттiк инвестициялар ұғымы кеңейтiлдi, инвестициялық жобаларды кезең-кезеңмен iрiктеу, сондай-ақ жобалардың тиiмдiлiгiн бағалау тәртiбi енгiзiлуде.
Жергiлiктi атқарушы органдардың тек жоғары тұрған бюджеттен ғана қарыз алу құқығы сақталып, сыртқы және iшкi капитал рыноктарынан қарыз алуы алынып тасталады.
Ұлттық қорға қаражат аударудың жаңа тетігi енгiзiлдi, осыған сәйкес Ұлттық қорды қалыптастыру көзi болып табылатын барлық ресми трансферттер тiкелей мемлекеттiк бюджеттен аударылатын болады. Осы іс-шаралар бюджеттен бөлінген қаражаттың мақсатты жұмсалуын қадағалайтын шарттар жөнінде атап өтті. Қаражатта мақсатты жұмсалғаннын реттеу көбінесе мемлекеттік мекемеледің бухгалтерлік есебінің дұрыс және айқын жүргізілуімен, сонымен қатар нормативтік актілердің шарттарын орындауды міндеттеді.

Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады. Бухгалтерлік есеп ұйымның хал ахуалын, экономикалық жағдайын анықтап негізгі міндеттерді нақты сипаттайтын бірден-бір жүйе. Бүгінгі күні бюджеттік мекемелерді алатын болсақ, ең алдыңғы қатардағы мәселелерге, яғни бюджеттен бөлінген құралдарға зор мән бере отырып, кеткен шығындардың ауқымын неғұрлым азайтып және мақсатты пайдалануды дұрыс әрі дәл анықтау міндетті шарт.

Осы мәселеге орай ұйым есептеу жолдарын дұрыс жүйеге келтіре отырып, көрсетілетін қызметін басқарудың заңдылықтары халық шаруашылығында өркендеуіне жол береді.

Нарықтық экономиканың нағыз шарықтап келе жатқан шағында күрделі экономикалық механизмді басқару дәл, әрі нақты жүргізілген есеп арқылы ғана жүзеге асуы тиіс.

Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы - бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

Дипломдық жұмыстың мақсаты - бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есепті жүргізу жолдарын зерттеу, есептің ұйымға тигізетін әсерін анықтау және оның есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Нарықтық экономика жағдайында өзіне жүктелген міндеттерге сәйкес қызметтерді жүзеге асыруды бақылау, осы мәселе өзекті болып тұрғандықтан дипломдық жұмысымды осы тақырыпқа арнап, оның есебінің жүргізілуі мен ұйымдастырылуын және әдістерін терең мән беріп зерттедім.

Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде бюджеттік мекеменің бухгалтерлік есебін ұйымдастырудың негізі дипломдық жұмыстың негізгі тақырыбы болғандықтан аса мән беріліп көрсетілген. Яғни, кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және оны ұйымдастыру, сондай-ақ есептің негізгі ережелері мен нысандары қарастырылған.

Екінші бөлімде Арыс қаласындағы қалалық Салық басқармасының қызметіне экономикалық сипаты және есеп саясатының мәні мен жіктелуі қарастырылған.

Ал үшінші бөлім бюджеттік мекемелердегі бухгалтерлік есепке аудиторлық тексерудің жүргізілуі және кәсіпорынның бухгалтерлік есебі мен аудитті жетілдіру жолдарына арналған.

1 БЮДЖЕТТІК МЕКЕМЕНІҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗІ

Бухгалтерлік есептің негізгі ережелері мен нысандары

Бюджеттік мекемелердегі бухгалтерлік есептің негізгі ережелеріне толығымен тоқталмас бұрын біз жалпы «бухгалтерлік есеп не?» деген сұраққа қысқаша тоқталып өтейік. Бухгалтерлік есеп нарықтық қатынастарға байланысты іс әрекеттерді сапалы түрде жүргізу мен мәліметтерді жан жақты қолдану және бұлардың маңызын түсіну үшін ақпарат жинап, тиімді және тиімсіз, пайдалы және зиянды мәліметтер жүйесін топтастырып, белгілі дәрежеде шешім қабылдау үшін көрсеткіштер мен мәліметтерді даярлайды. Сонымен бухгалтерлік есеп деп - ұйымдар қызметін тиісті ақпараттар және мәліметтермен қамтамасыз ететін мәні мен пәні бар жүйені айтамыз. Әр мекемелерде сол мекеменің көрсететін қызметіне, шұғылданатын жұмысына, орындалатын жұмыс көлеміне, есеп саясатына, мекеменің түріне және тағы сол сияқты ерекшеліктеріне байланысты бухгалтерлік есеп әр түрлі жүргізіледі. Біз дипломдық жұмысымыздың тақырыбын толығырақ ашу мақсатында әр түрлі мекемелердегі бухгалтерлік есептің ерекшеліктері мен ережелеріне тоқталмай, нақты мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есептің ережелеріне тоқталайық [3] .

Біріншіден «бюджеттік мекеме» ұғымына тоқталсақ, өзінің аты айтып тұрғандай бұл мекемені қаржыландыру бюджеттің қаражаттары есебінен жүзеге асырылады, бұл мекеме мемлекет атынан (егер Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, осыған уәкілетті болса) азаматтық құқықтық қатынастардың тарабы болуға құқылы. Мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік қызмет мемлекеттік органдарды толық әрі нақты және шынайы ақпараттармен қамтамасыз етуі тиіс. Бұл ақпарат Қазақстан Республикасы заңнамасын қаржыландыру жоспарының орындалуын, мекемелермен, мемлекеттік мекемелермен есептесу жағдайын сонымен қатар, ақша қаражатының, материалдық құндылықтардың сақтығын бақылауды қамтамасыз етеді.

Мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік қызтеттің міндетіне келесілер жатады:

- құжаттардың уақытылы, дұрыс толтырылуын және болып жатқан операциялардың заңды екенін алдын ала тексеріп отыру. Қаржылық план бойынша міндеттемелердің негізінде берілген рұқсат шеңберінде міндеттемені қабылдауды бақылау;

- жұмысшыларға, қызметкерлерге еңбек ақыны, студенттерге, тыңдаушыларға, аспиранттарға, мемлекеттік мекеме оқушыларына стипендияны есептеп, уақытылы беру;

- ақша қаражатының, есептесулердің, материалдық құндылықтардың түгендеуін жүргізіп қатысу және түгендеудің нәтижесін уақтылы әрі дұрыс есепте көрсету;

- құндылықтардың есебімен амандығына материалды жауапты тұлғаларға нұсқаулық (инструктаж) жүргізу;

- бухгалтерлік есептілікті белгіленген уақытта құрып, көрсету;

- қаржыландыру жоспарын және олардың есебін құрастырып, оны мемлекеттік мекеменің басшысымен (егер эклномикалық қызмет штабында қызметкер болмаған жағдайда) келісу;

- активтердің, құндылығы аз және тез тозатын заттар мен басқада материалдық құндылықтардың бақылауын және бүтіндігін сақталынатын немесе қолданылатын жерінде қадағалау;

- алғашқы құжатты, бухгалтерлік есептің регистрларын (электронды немесе парақтағы түрін), есептіліктің, есеп саясатының, есептік көрсеткіштердің электронды өңдеу программасын және оған тиісті есептілікті, сонымен қатар басқа құжаттарды сақтау және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мағлұматқа жапсыру.

Мемлекеттік мекеменің басшысы есеп жүйесі мен бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Мемлекеттік мекеме де бухгалтерлік есеп мекеменің бухгалтерлік қызметімен жүргізіледі, бұл қызмет мемлекеттік мекеменің өзбетінше жеке құрыламдық бөлімі немесе бас бухгалтер басқаратын орталықтандырылған бухгалтерия болып табылады.

Бухгалтерлік қызметті, бухгалтерлік есебі мен есептілігі жоқ мемлекеттік мекемелерде бұл қызмет мекеме басшысы тағайындаған сәйкесінше маманмен жүргізілуі мүмкін. Мекеме басшысы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу үшін қажетті жағдайлар жасауы тиіс. Құжаттар мен мәліметтерді тапсырып дайындау үшін бас бухгалтердің қойған талаптарын барлық бөлімшелер мен қызметкерлер бұлжытпай орындайтынын қамтамасыз ету. Бас бухгалтерді жұмыс орнына тағайындауды және жұмыс орнынан босатуды мемлекеттік мекеме басшысы жүзеге асырады. Бас бухгалтер тікелей мемлекеттік мекеме басшысына бағынады. Мемлекеттік мекемеге бас бухгалтер болып арнайы білімі бар тұлға тағайындалады. Мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері бухгалтерлік есептің шоттарына жүргізілген барлық шаруашылық операцияларды еңгізуді, оперативті ақпаратты көрсетуді, белгіленген уақытта бухгалтерлік есептілікті құрастыруды қамтамасыз етеді. Бас бухгалтерлер мекеме басшысымен банктік құжаттарға және ақша қаражатына, тауарлы материалдық құндылықтарға негіз болатын құжаттарға және қаржылық міндеттемелер мен шаруашылық келісімдерге қол қояды.

Мекеме басшысы банктік құжат пен бухгалтерлік құжатқа қол қоюды бас бухгалтер ұсынған уәкілетті адамға құқық бере алады. Осы уәкілеттік тек мекеме басшысының бұйрығы негізінде беріледі.

Бас бухгалтердің қолы жоқ құжаттар нақты емес болып саналады және орындалуға қабылданбайды. Материалды жауапты тұлғалардың орындарынан ауысуы және жұмыс орнынан босатылуы бас бухгалтердің келісімімен жүргізіледі.

Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде бас бухгалтер қызметкерлердің қызметтік міндеттерін бекітуі керек (әр қызметкер өз міндеттерін біліп, өз жұмысына жауапты болуын қамтамасыз ету негізінде) . Мемлекеттік мекемеге кіретін барлық бөлімшелер бухгалтерлік есептегі мәліметтер мен құжаттарды бухгалтерлік қызметке уақытында тапсыруы тиіс.

Бас бухгалтердің бухгалтерлік қызметке берілетін тқажетті құжаттар мен мәліметтерді даярлау реті туралы талаптары барлық мемлекеттік мекеме бөлімщелерінің қызметкерлеріне міндетті болып келеді, ал орталықтандырылған есепте барлық қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелерге міндетті болып табылады.

Бас бухгалтер орнынан босатылған жағдайда (жұмыстан босату, басқа жұмыс орнына тағайындалуы, жұмыс орнын ауыстыру) заңнамаға сәйкес тағайындалған бас бухгалтерге барлық істітапсыру жүргізіледі, ал орнынан босатылған бухгалтердің орнына адам жоқ болған жағдайда, мемлекеттік мекеме басшысы тағайындаған қызметкерге істің барлығы тапсырылады.

Тапсырушы бас бухгалтердің (одан әрі тапсырушы) қабылдаушы тұлғаға (одан әрі қабылдаушы) істі тапсыру, мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығы негізінде жүргізіледі. Бұйрықта істі тапсыру-қабылдау мерзімдері көрсетіледі, бірақ бұл мерзім екі жұмадан аспауы тиіс. Істі тапсырып қабылдау барысындағы қабылдаушы тұлға мен тапсырушы тұлғаның еңбек ақылары және сол мерзімде құжаттарға қол қою құқы кімге берілетіні бұйрықта көрсетілуі тиіс. Істі тапсыру барысында сол мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік есебінің жағдайы және есептілік көрсеткіштің шынайлығы анықталып, сәйкесінше қабылдап-тапсыру АКТы толтырылады. Бұл акт қабылдаушы мен тапсырушының жауапкершіліктерін бөледі. Бухгалтерлік қызметтегі істі тапсыру соңғы көрсетілген (даярланған) баланс негізінде жүргізіледі. Актте істі тапсырудың мерзімі міндетті түрде көрсетілуі тиіс.

Істі қабылдап тапсырудың барысында кассаның жағдайы (қабылдау-тапсыру мезетіндегі) тексеріледі (ақшаның сақталуына тиісті жағдайлары жасалынды ма; кассалық кітаптағы жазулардың жағдайы; кассада сақталатын басқа құндылықтардың жағдайы және олардың бухгалтерлік жазулармен сәйкес келуі; чектік кітапшалардың бар болуын тексеру; қолданылмаған чектердің номерін тексеру) . Кассаны тексеру актына тапсырушы және қабылдаушы тұлғалармен қатар кассир немесе кассаны жүргізуге жауапты тұлға қолдарын қояды.

Істі қабылдап тапсыру барысында ақша есебінің жағдайы, есеп айырысу операцияларының есебі, баланстың есеп айырысу баптарын (дебеторлық және кредиторлық қарыздардың шындығы; өндіріп алынатын өтірік қарыздың бар болуын тексеру және оған кіналі адамды көрсету; өзара есепайырысудың салыстыру актысының бар болуы; бюджетке уақытылы аударылмаған соммалардың бар болуын) тексеру және мемлекеттік мекеменің есептілігін құрастыру (есептілік тәртіптің орындалуы, көрсетілетін есептіліктің сапасы) .

Сонымен қатар актта келесілер көрсетіледі:

- бухгалтерлік қызметтегі есептің ұйымдастырылу жағдайы, (штат, штаттың толықтығы-жабдықталуы; міндеттердің бөлінуі; қызметтік нұсқаулық; бухгалтерлік есеп және есептілік бойынша нұсқаулық материалдардың бар болуы; бухгалтерлік кітаппен, есеп және есептілік бланктармен қамтылуы; ) есмеп жүйесінің құрылуы;

- алғашқы құжаттардың және бухгалтерлік есептіліктің жағдайлары;

- қаржылық бақылау мен есептің ұйымдастырылуына қажетті талаптар;

- құжаттардың дұрыс сақталуы мен даярлануы, мұрағаттың жағдайы.

Мемлекеттік мекеменің есебі мен есептілігінің жағдайын тексергеннен кейінгі құралған актыға тапсырушы мен қабылдаушы қолдарын қояды, ал мемлекеттік мекеме басшысы актыны бекітеді. Егер қабылдаушы актыдағы кей бір жағдайлармен келіспесе, актыға қол қойған кезде қабылдаушы өзінің келіспеушілігін растайтын сөздер жазуға құқығы бар. Акт екі данада құрастырылады, бір данасы тапсырушы тұлғада қалады. Актқа қол қойылған соң істі тапсырушы бас бухгалтер бухгалтерлік қызметтің жетекшілігінен (басшылығынан) босатылады[ 8] .

Бухгалтерлік есеп регистрларына жазуларды еңгізудің негізіне, дұрыс құрастырылған алғашқы құжаттар жатады. Бұл құжаттар операцияның немесе болған жағдайдың нақ болғанын бекітеді. Алғашқы құжаттар операцияның немесе жағдайдың болған уақытында құрастырылуы тиіс, ал егер ондай мүмкіншілік болмаған жағдайда, операция немесе болған жағдай бітесалысымен құрастырылуы керек. Құжаттың уақтылы және «сапалы» толтырылуына, сонымен қатар, бекітілген уақытта бухгалтерлік есептілікте көрсету үшін және құжаттағы мәлімет мағұлматының шынайы екендігіне құжатты жасаған және құжатқа қол қойған тұлғалар жауапты болады. Алғашқы құжаттар келесідей міндетті реквизиттерден тұруы керек:

- құжаттың атауы (формасы) ;

- толтырылған күні;

- мекеменің атауы немесе құжат кімнің атынан толтырылған (сол тұлғаның аты жөні) ;

- операцияның және болған жағдайдың мазмұны;

- операция өлшемінің өлшем бірлігі (сандық немесе құндық көрсеткіштер) ;

- операцияның болғанына, дұрыстығына жауапты тұлғалардың жұмыс қызметтерінің атаулары, аты жөні тегі және қолдары;

- салық төлеушінің тіркеулік номері.

Электронды алғашқы құжаттың «бейнесі» қағазда рәсімделген алғашқы құжаттың күші сияқты күшке ие. Электронды қол қоюды қолданатын мекемелер қажетті қауіпсіздік (электронды қол қоюды қолдану және оған қол жеткізу құқы туралы) шараларды қолдану керек.

Бухгалтерлік есеп регистрларындағы алғашқы құжатты электронды түрде жүргізуді қолданатын мемлекеттік мекемелер бұл құжаттардың қағазда рәсімделген көшірмесін операцияға қатысушы басқа да тұлғалардың талаптарымен және Қазақстан Республикасының заңымен мұндай құқық берілген мемлекеттік органдардың талаптарымен құжат көшірмесі шығарылып берілуі тиіс.

Кей бір қажетті жағдайлада алғашқы құжаттарда қосымша реквизиттер көрсетілуі мүмкін. Олар:

- мемлекеттік мекеменің атауы мен адресы;

- операцияның жүргізілуіне негіз болатын жағдай;

- құжатпен бекітілген басқа да реквизиттер (құжатталатын операцияның мінездемесімен анықталады) ;

- басқа да қосымша реквизиттер.

Материалдық құндылықтарды сатып алуға сәйкес құжаттарда материалды жауыпты тұлғалардың, алынатын құндылықты алуы туралы қолхат жазылады. Ал орындалған жұмыс туралы құжатта белгіленген тұлғалардың жұмысты қабылдауын негіздейтін жазу немесе қолхат алынады. Алғашқы құжаттың тексттік және сандық бөліктерінде келісілмеген түзетулер жіберілмейді. Алғашқы құжаттарда жіберілген қателерді, қате соммаларды немесе жазуды жіңішке сызықпен сызу арқылы және сызылған сомманың немесе тексттің үстіне түзетілген сомма немесе текст жазу арқылы түзетіледі. Түзетілген текст немесе сомманың жанына «түзетілді» деген сөз жазылып, құжатқа қол қойған тұлғалардың қолымен негізделіп, түзету жасалған уақыт жазылады. Банктік немесе кассалық алғашқы құжаттарға түзетулер жасауға болмайды.

Есеп регистрларындағы жазуларға негіз болатын құжаттар бухгалтерлік қызметке бас бухгалтер белгілеп, мемлекеттік мекеме басшысы бекіткен мерзімде көрсетілуі керек.

Материалды жауапты тұлғалар тауарлы-материалдық құндылықтардың кірісі мен шығысы бойынша алғашқы құжаттарды 442-ші формадағы тапсыру реестырында көрсетеді. Бұл құжат (442-ші формадағы) екі экземплярда құрастырылады. Материалды жауапты тұлғалардың қатысуымен тексеріс жүргізілгеннен кейін (берілген алғашқы құжаттардың дұрыстығы туралы тексеріс) реестрдың бір данасы (бухгалтерлік қызметкерлердің қолымен) материалды жауапты тұлғаға қайтарылып беріледі, ал екінші данасы бухгалтерлік қызмет істерінде қалады. Тауарлы-материалдық құндылықтың, ақша-қаражаттың сақтығына жауапты тұлғалармен (бекітілген тәртіппен) толық материалды жауапкершілік туралы жазбаша келісім жасалады.

Бас бухгалтерлер алғашқы құжаттың, бухгалтерлік есеп регистрлардың, есептіліктің және баланстың сақтығын, дұрыс толтырып дайындалуын және мұрағатқа тапсырылуын қамтамасыз етеді. Алғашқы құжаттар, бухгалтерлік есеп регистрлары есептіліктер мен баланстар мұрағатқа берілгенге дейін бухгалтерияда сақталынады. Аталған құжаттардың сақталуына бухгалтерияда арнайы бөлмелер немесе жабылатын шкафтар қарастырылуы керек. Мұндағы құжаттардың сақтығына жауапты тұлғаны бас бухгалтер тағайындайды. Мемлекеттік мекемелердегі құжаттар бухгалтерлік мұрағатта белгіленгенмерзім ішінде сақталады. Мерзім өткен соң істер белгіленген тәртіппен белгіленген мемлекеттік мұрағатқа тапсырылады. Істердің мұрағатқа тапсырылғандығы туралы құжат үнемі бухгалтерлік қызметте сақталады.

Мемлекеттік мекемелердегі алғашқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп регистрларын, есептіліктерді тек прокуратура, алдын ала тергеу, тергеу жүргізу органдарымен, сот және салық органдарының қызметімен қолданудан қалдыруға (изъятие) (Қазақстан Республикасының қылмыстық процессуалдық және салықтық заңдарына сәйкес) болады. Қолданудан қалдыруды жүзеге асыратын органдардың келісімімен, қатысуымен мемлекеттік мекеменің белгіленген қызметтік тұлғалар алынатын құжаттардың көшірмесін жасай алады (көшірмені алғанда көшірмені алған күн мен негіздеме жазылады) . Егерде толығымен толтырылмаған құжаттар алынатын болса, ондай құжаттарды (алуды жүргізіп жатқан органдар өкілдерінің қатысуымен) мемлекеттік мекеменің белгіленген қызметтік тұлғалары толтыруға құқығы бар.

Алғашқы құжаттар жоғалған жағдайда мемлекеттік мекеменің басшысының бұйрығымен құжаттар жоғалуын немесе жойылуын анықтайтын қызметтік тергеу жүргізетін комиссия құрылады. Керек болған жағдайда комиссия жұмысына қатысатын мемлекеттік «өртті қадағалау органны» және тергеу органының өкілдері шақырылады.

Комиссия жұмысының нәтижесі актпен бекітіледі. Бұл актқа комиссия мүшелері қол қояды да, мемлекеттік мекеме басшысы бекітеді.

Мекеме өзінің шаруашылық операцияларын көрсету барысында қолданатынесеп регистрларының жиынтығы бухгалтерлік есептің нысандарын пайда болдырады. Кәзіргі кездегі бухгалтерлік есеп нысандары бірбірнен регистрлар жиынтығымен сонымен қатар олардың өзара араласу жүйесімен ерекшеленеді. Сонымен қатар бухгалтерлік есеп нысандарының бір бірімен бірігуі немесе ұқсастығы олардың барлығында шаруашылық операциялар бастапқы құжаттармен негізделіп есеп регистрларында бухгалтерлік есеп шоттарында (шот жоспарына сәйкес) көрсетіледі.

Бухгалтерлік есеп нысаны - бұл ақпараттық жүйенің ұйымдастырылуы. Бұл жүйе синтетикалық және аналитикаклық есептерді, сонымен қатар хронологиялық және жүйелік жазуларды белгілі бір реттілікпен өзара байланыстырады., ал бұл байланыс ағымдағы шаруашылық өмірдің фактілерін жүзеге асыруға және есептілікті құрастыруға негіз болады. Бухгалтерлік есеп нысандарының төрт түрін анықтауға болады: мемориалдық-ордерлік; журнал-ордерлік; жеңілдетілген; автоматтандырылған;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.