Мал азығын байыту мақсатында ашытқы биомассасы негізінде жаңа жемдік қоспа алу туралы

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

6М070100 - «Биотехнология» мамандығы бойынша

МАГИСТРАТУРА

Биотехнология кафедрасы

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

Мал азығын байыту мақсатында ашытқы биомассасы негізінде жаңа жемдік қоспа алу

Орындаған

Шерубаева Г. С.

/қолы/

« » 2015 ж.

Орындаған:

Шерубаева Г. С./қолы/:

«»2015 ж.:

Орындаған: Ғылыми жетекшісі

Шерубаева Г. С./қолы/:

«»2015 ж.:

Орындаған:

Шерубаева Г. С./қолы/:

«»2015 ж.:

Орындаған: б. ғ. к., доцент

Шерубаева Г. С./қолы/:

Уалиева П. С.

/ қолы /

«»2015 ж.: « » 2015 ж.

Орындаған:

Шерубаева Г. С./қолы/:

«»2015 ж.:

Орындаған:

Қорғауға жіберілді:

Кафедра меңгерушісі

б. ғ. к., доцент

Шерубаева Г. С./қолы/:

Кистаубаева А. С.

/ қолы /

«»2015 ж.: « » 2015 ж.

Алматы 2015

ТҰЖЫРЫМ

Магистрлік диссертация 62 беттен, 22 суреттен, 6 кестеден, 89 әдебиет көздерінен тұрады.

Алынған нәтижелер:

Әртүрлі табиғи субстраттардан ашытқы дақылдары бөлініп алынды және іріктелінді;
Іріктелініп алынған ашытқы дақылдарының морфолого-культуралдық, физиолого-биохимиялық қасиеттері зерттелінді және идентификацияланды;
Өсімдік шикізаттарында ашытқы дақылдарының өсу белсенділігі зерттелінді және биомасса жинау қарқындылығына бақылау жүргізілді;
Ашытқы дақылдарының биомассасында белоктың жинақталу мөлшері анықталынды.

Қорытынды: Іріктелініп алынған ашытқы дақылдарының идентификациясы бойынша мынадай түрлерге жатқызылды: A1 штамы - Yarrowia lipolytica, И1 штамы - Cryptococcus uzbekistanensis, TD1 штамы - Pichia fermentans, TD6 штамы - Candida inconspicua, TD7 штамы - Kluyveromyces marxianus . Өсімдік шикізаттарында ашытқы дақылдарының биомасса жинау қарқындылығы зерттелініп, дақылдардың өсуге қабілеттілігі және биомассаның жоғары шығымын бере алатындығы анықталды. Белок жинақтау белсенділігін анықтау бойынша Yarrowia lipolytica A1 және Cryptococcus uzbekistanensis И1 ашытқы дақылдары құрама жем шикізатында, Pichia fermentans ТД1 және Kluyveromyces marxianus ТД7 ашытқы дақылы сабан және мақта қауызы шикізаттарында, Candida inconspicua ТД6 ашытқы дақылы сабан шикізатында белок жинақтаудың жоғары белсенділігін көрсетті. Сонымен қатар бақылаумен салыстырғанда ашытқы дақылдары бар қоспалар тағамдық және энергетикалық құндылығы бойынша жоғары екендігі анықталды.

Ғылыми жаңалығы: Жұмыста кебек, сабан, мақта қауызы, мақсары және құрама жем шикізаттары таңдалынып алынды, алынған нәтижелер бойынша Yarrowia lipolytica A1 және Cryptococcus uzbekistanensis И1 ашытқы дақылдары құрама жем шикізатында, Pichia fermentans ТД1 және Kluyveromyces marxianus ТД7 ашытқы дақылдары сабан және мақта қауызы шикізаттарында, Candida inconspicua ТД6 ашытқы дақылы сабан шикізатында белок жинақтаудың жоғары белсенділігін көрсетті. Жалпы аталған ашытқы дақылдары барлық субстраттарда өсуге қабілеті бар және биомассаның жоғарғы шығымын бере алады.

Практикалық маңыздылығы: Мал шаруашылық өнiмi өндiрiсiнiң кеңеюiне байланысты сенiмдi азықтық базасын құруда азықтық ашытқылардың алар орны ерекше. Осыған байланысты Yаrrоwіа lіроlytіса А1, Сryрtососсus uzbеkіstаnеnsіs И1, Рісhіа fеrmеntаns ТД1, Саndіdа іnсоnsрісuа ТД6, Kluyvеrоmyсеs mаrxіаnus ашытқы штамдарын табиғи субстраттарда өсіре отырып, жемнің биологиялық құндылығын жоғарылату практикалық тұрғыда маңызды.

РЕЗЮМЕ

Магистерская диссертация состоит из 60 страниц, 22 рисунков, 6 таблиц, 89 использованных источников литературы.

Результаты:

Из различных природных субстратов были выделены и отобраны культуры дрожжей;
Идентифицированы и изучены морфолого-культуральные, физиолого-биохимические свойства отобранных культур дрожжей;
Исследованы интенсивность накопление биомассы и динамика роста культуры дрожжей в растительных субстратах;
Определены белокнакопительные количества в биомассах культур дрожжей.

Выводы: По идентификации культуры дрожжей отнесены к следующим видам: штамм A1 к виду Yarrowia lipolytica, H1 - Cryptococcus uzbekistanensis, TD1 - Pichia fermentans, TD6 - Candida inconspicua, TD7 - Kluyveromyces marxianus. В растительных сырьях были изучены интенсивность накопление биомассы культур дрожжей, способность роста и определена высокая продуктивность биомассы. По изучению белокнакопительной активности штаммы дрожжей Yarrowia lipolytica A1 и Cryptococcus uzbekistanensis И1 в комбикорме, культуры Pichia fermentans ТД1 и Kluyveromyces marxianus в соломах и шелухе хлопка, Candida inconspicua ТД6 в соломе показали высокую белокнакопительную активность. Пищевая и энергетическая ценность добавок содержащие культуры дрожжей по сравнению контрольными вариантами высокие.

Научная новизна: В работе в качестве сырья были выбраны отруби, солома, шелуха хлопка, сафлор и комбикорм, по результатом культуры дрожжей Yarrowia lipolytica A1 и Cryptococcus uzbekistanensis И1 в комбикорме, культуры Pichia fermentans ТД1 и Kluyveromyces marxianus в соломах и шелухе хлопка, Candida inconspicua ТД6 в соломе показали высокую белокнакопительную активность. Все культуры дрожжей показали способность роста на всех субстратах и высокую продуктивность сырья.

Практическая значимость: В связи с увелечением производства продуктов сельского хозяйства кормовые дрожжи в строение надежной кормовой базы имеет ососбое место. В связи с этим выращивая дрожжевые культуры Yаrrоwіа lіроlytіса А1, Сryрtососсus uzbеkіstаnеnsіs И1, Рісhіа fеrmеntаns ТД1, Саndіdа іnсоnsрісuа ТД6, Kluyvеrоmyсеs mаrxіаnus на природных субсратах с целью получения кормового белка в практике имеют большую значимость.

SUMMARY

Practical value: Due to increased production of agricultural products of feed the yeast in the structure of reliable food resources has important place. In connection with this growing yeast cultures Yarrowіa lіrolytіsa A1 Sryrtosossus uzbekіstanensіs I1 Rіshіa fermentans TD1, Sandіda іnsonsrіsua TD6, Kluyveromyses marxіanus on natural substrates in order to obtain protein feed in practice have greate significance.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . . . .

КІРІСПЕ . . . . . .: НЕГІЗГІ БӨЛІМ. . ……. . .

5: 7

: 1

КІРІСПЕ . . . . . .: Зерттеу бағытын таңдау . . . ……… . . . . . .

5: 7

: 1. 1

КІРІСПЕ . . . . . .: Ашытқы дақылдарының қасиеттері және оларды пайдаланудың мүмкіншіліктері . . .

5: 7

: 1. 2

КІРІСПЕ . . . . . .: Жемдік белоктар және оларды байытудағы микробтық синтездің рөлі . . .

5: 8

: 1. 3

КІРІСПЕ . . . . . .: Азықтық дақылдардың қалдығы - биотехнологиялық қайта өңдеудің перспективті шикізаты . . .

5: 13

: 1. 4

КІРІСПЕ . . . . . .: Қазіргі таңдағы әлемдегі және Қазақстандағы жемдік белок мәселесі . . .

5: 14

: 2

КІРІСПЕ . . . . . .: Зерттеу материалдары мен әдістері . . .

5: 26

: 2. 1

КІРІСПЕ . . . . . .: Зерттеу материалдары . . .

5: 26

: 2. 2

КІРІСПЕ . . . . . .: Зерттеу әдістері . . .

5: 26

: 2. 2. 1

КІРІСПЕ . . . . . .: Табиғи субстраттардан микроорганизмдердің таза дақылдарын бөліп алу . . .

: 2. 2. 2

КІРІСПЕ . . . . . .: Ашытқы дақылдарын түрге дейін идентификациялау әдістері . . .

: 2. 2. 3

КІРІСПЕ . . . . . .: Ашытқы дақылдарының биомасса жинау қарқындылығын зерттеу әдістері . . .

: 2. 2. 4

КІРІСПЕ . . . . . .: Моно- және аралас дақылдар негізіндегі биомассадағы белок мөлшерін анықтау әдістері . . .

: 3

КІРІСПЕ . . . . . .: Зерттеу нәтижелері және оларды талқылау . . .

5: 31

: 3. 1

КІРІСПЕ . . . . . .: Әртүрлі табиғи субстраттардан ашытқы дақылдарын бөліп алу және іріктеу . . .

5: 31

: 3. 2

КІРІСПЕ . . . . . .: Іріктелініп алынған ашытқы дақылдарының морфолого-культуралдық, физиолого-биохимиялық қасиеттері және идентификациясы . . .

5: 31

: 3. 3

КІРІСПЕ . . . . . .: Өсімдік шикізаттарындағы ашытқы дақылдарының өсу белсенділігі және биомасса жинау қарқындылығы . . .

5: 42

: 3. 4

КІРІСПЕ . . . . . .: Ашытқы дақылдарының биомассасында белоктың жинақталу мөлшері . . .

5: 45

КІРІСПЕ . . . . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

5: 56

КІРІСПЕ . . . . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗІ . . .

5: 57

КІРІСПЕ . . . . . .: Қосымша

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

ЕПА

- Ет пептонды агар

ЕПА: ГА

- Ет пептонды агар:

Глюкоза-аммонийлы агар

ЕПА: ЕПС

- Ет пептонды агар:

Ет пептонды сорпа

ЕПА:

- Ет пептонды агар:

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі кезде мал шаруашылығының дамуына байланысты оларды толыққанды жемдік ақуызбен қамтамасыз ету маңызды мәселелердің бірі. Ауыл шаруашылығы жануарларын және үй құстарын қоректендіру үшін жемнің жетіспеуіне байланысты белок көзі ретінде микробты биомассаға аса назар аударылуда [1] . Арзан шикізатты пайдаланатын микробты биомасса өндірісін жануарлар азығындағы белоктың жетіспеушілігін жою құралы ретінде қарастырады. Белгілі микроорганизмдер ішінен ашытқылар биомассасы практикалық тұрғыда бағалы болып саналады, өйткені олар тағамдық және микробиологиялық өнеркәсіпте кеңінен қолданылады. Жемдік ашытқыларды өсіру үшін субстрат ретінде көмірсутектер, ағаш өңдейтін өнеркәсіп және өсімдік қалдықтарының әртүрлі гидролизаттары пайдаланылады. Cол себепті биомассаны жылдам жинақтауға қабілетті, субстратты тиімді пайдаланатын және көп мөлшерде белок шығымын беретін жоғары өнімді ашытқы штамын бөліп алу, оларды мал азығын байыту мақсатында пайдалану өзекті мәселе.

Ғылыми жаңалығы. Көптеген ғалымдардың зерттеулеріне сүйене келе микробтық биомасса негізінде мал азығының биологиялық құндылығын жоғарылатуға көптеген жұмыстар атқарылуда. Дегенмен зерттеушілер өз жұмыстарында астық дақылдарының сабаны, кебегі, мақта қауызы, құрама жем және мақсары сияқты ауыл шаруашылығы қалдықтарына және оларды ашытқы дақылдарын өсіруде шикізат ретінде қолдану мәселелеріне аз көңіл бөлген. Сол себепті жұмыста аталған шикізаттар таңдалынып алынды, алынған нәтижелер бойынша Yarrowia lipolytica A1 және Cryptococcus uzbekistanensis И1 ашытқы дақылдары құрама жем шикізатында, Pichia fermentans ТД1 ашытқы дақылы сабан және мақта қауызы шикізаттарында, Candida inconspicua ТД6 ашытқы дақылы сабан шикізатында, Kluyveromyces marxianus ашытқы дақылы мақта қауызы, сабан шикізаттарында белок жинақтаудың жоғары белсенділігін көрсетті. Жалпы аталған ашытқы дақылдары барлық субстраттарда өсуге қабілеті бар және биомассаның жоғарғы шығымын бере алады.

Теориялық және практикалық маңыздылығы. Мал шаруашылық өнiмi өндiрiсiнiң кеңеюiне байланысты сенiмдi азықтық базасын құруда азықтық ашытқылардың алар орны ерекше. Мал шаруашылығы және құс шаруашылығы тұтынатын азықтық ақуызды, негiзiнде өсiмдiк текті шикізаттар есебiнен қанағаттандыруға болады. Сонымен қатар азықтық ашытқыларды қолдану арқылы бейорганикалық сала тәжірибелерінің дамуына, қоршаған ортаны қорғау шараларын жүргізуге, ақуыздық заттар өндірісін жылдамдатуға болады. Азықтық ашытқыларды пайдалануға қарсы көрсетілімдер жоқ және оларды пайдаланудың артық мөлшері қосымша зиянды құбылыстарды тудырмайды. Осыған байланысты Yаrrоwіа lіроlytіса А1, Сryрtососсus uzbеkіstаnеnsіs И1, Рісhіа fеrmеntаns ТД1, Саndіdа іnсоnsрісuа ТД6, Kluyvеrоmyсеs mаrxіаnus ашытқы штамдарын табиғи субстраттарда өсіре отырып, жемнің биологиялық құндылығын жоғарылату теориялық және практикалық тұрғыда маңызды.

Ғылыми мәселенің қазіргі таңдағы бағалануы. Кейінгі он жыл көлемінде бүкіл әлемде өндірілетін микроорганизм белогы мөлшерін арттыру мәселесі белсенді талқыланып зерттелуде. Микроорганизмдердің ішінде ашытқы дақылдары азықтық белокты алу үшін мейлінше оптималды болып табылатындығы көрсетілген. Дерек көздеріне сүйене келе белокты өнімдерді алу мәселесіне қатысты целлюлозалы шикізаттың биотехнологиялық өңдеу технологиясының дамуы, олардың экологиялық қауіпсізділігін және эффективтілігін жоғарылату мәселесі қазіргі таңда жоғары мәнге ие.

Зерттеу объектісі ретінде табиғи субстраттардан бөлініп алынған ашытқы дақылдары және құндылығы аз субстраттар қолданылды. Әртүрлі табиғи субстраттардан бөлініп алынған ашытқылардың 10 штамы және құндылығы аз субстраттар ретінде бидай сабаны, бидай кебегі, құрама жем, мақта қауызы және мақсары таңдалынып алынды.

Зерттеу әдістері. Зерттеу жұмысында әртүрлі табиғи субтраттардан дақылдарды бөліп алу, іріктеу, идентификациялау әдістері, дақылдардың морфолого-культуралдық, физиология-биохимиялық қасиеттерін зерттеу әдістері, моно- және аралас дақылдарды сұйық және қатты орталарда дақылдау, субстратты таңдау, дақылдардың биомасса жинау қарқындылығы және белок жинақтау мен мөлшерін анықтау әдістері қолданылды.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Ауыл шаруашылығы малдарына арналған азықтық препараттарды байыту үшін жоғары белок жинақтаушы белсенділікке ие ашытқы дақылдарын бөліп алу және ашытқылармен байытылған жаңа жемдік қоспа алу.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

Әртүрлі табиғи субстраттардан ашытқы дақылдарын бөліп алу және іріктеу;
Іріктелініп алынған ашытқы дақылдарының морфолого-культуралдық, физиолого-биохимиялық қасиеттерін зерттеу және идентификациялау;
Өсімдік шикізаттарында ашытқы дақылдарының өсу белсенділігін зерттеу және биомасса жинау қарқындылығын бақылау;
Ашытқы дақылдарының биомассасында белоктың жинақталу мөлшерін анықтау.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Зерттеу бағытын таңдау

1. 1 Ашытқы дақылдарының қасиеттері және оларды пайдаланудың мүмкіншіліктері

Ашытқылар - бір клеткалы қозғалмайтын, бактериялардан шамамен алғанда, он еседей ірі саңырауқұлақтар патшалығына жататын және табиғатта кең таралған микроорганизмдер. Ашытқылардың аскомицеттер және базидиомицеттер деп бөлінетін бөлімдеріне 1500 жуық түрлері кіреді. Ашытқы клеткасының мөлшері 8-10 микронға тең. Клетка пішіні дөңгелек, сопақша және таяқша тәрізді әртүрлі болады. Басқа саңырауқұлақтардан айырмашылығы ашытқылар ұзақ уақыт оттексіз тіршілік ете алады. Оларда қозғалу органеллалары болмайды. Клетка сыртында қабықша, ішінде цитоплазма, бір ядро және вакуолі бар. Ашытқылар көбінесе монополярлы, биполярлы және латеральды бүршіктену арқылы көбейеді [2] . Ашытқы клеткасы шамамен 75% судан тұрады. Клетканың құрғақ мөлшерінде орташа есеппен азот 45-60%, қант 15-45%, майлар 2, 5-13%, минералды заттар 7-10% мөлшерде болады. Сонымен қатар, ашытқы клеткалары метаболизм үшін маңызды ферменттер мен витаминдік құрамға ие. Ашытқылар клеткасында ферменттер тыныс алу және әртүрлі ашу процестерінде катализатор қызметін атқарады. Май және май тектес заттар негізінен бактерия клеткаларының қабығында және цитоплазманың бетінде кездеседі. Май тектес заттар клетканың құрғақ затында 3-7% шамасында болады. Азықтық ашытқы саңырауқұлақтар денесіндегі май тектес заттардың мөлшері 60%-дай болады. Ашытқыларда белок және витаминдер (В, Д, Е), көмірсулар көп болатындықтан, қазір тамақ және мал азықтық мақсатқа кеңінен қолданылады [3] .

Аскомицеттер мицелий түзбейтін, клетка пішіні сопақша келген, диаметрі 3-15 мкм-ге жететін ашытқылар. Аскомицеттер бинарлы бөлінеді немесе аскоспоралар түзу арқылы жынысты жолмен бүршіктеніп көбейеді.

Спора түзу және жай бөліну арқылы көбеюі сирек болады. Олардың жыныстық жолмен көбейетін түрлері де бар. Бүршіктеніп көбейгенде, алдымен, аналық клеткадан төмпешік пайда болады да, кейіннен ол үлкейіп бүршікке айналады. Қолайлы жағдайда бүршіктену екі сағатқа созылады.

Спорамен көбею оларда жынысты және жыныссыз жолдармен жүреді. Ашытқы клеткасындағы споралардың саны екіден он екіге дейін жетеді. Жыныссыз жолмен спора пайда болғанда, вегетативтік клеткалар ұсақ бөлшектерге бөлінеді де, олардың әрқайсысының сыртында қабықша пайда болады. Ал жыныстық жолмен спора пайда болғанда екі клетка қосылады да, оны қабықша қаптайды. Споралардың пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келеді. Егер ашытқылар өсіп тұрған ортада қоректік зат жетіспей қалса, лезде споралары бар қалта түзеді. Сөйтіп ашытқылардың зиготасы ішінде споралары бар қалтаға айналады [4] .

Ашытқылар - білгілі бір мөлшерде суық сүйгіш эукариотты микроорганизмдердің тобына жатады. Ашытқылардың бұл қасиеті кейде ашытқыларды әртүрлі субстраттардан бөліп алуға мүмкіндік береді [5] .

Ашытқы клеткасына барлық жасушалар секілді төрт өсу фазасы тән: І - лагфаза, ІІ - логарифмдік өсу фазасы, ІІІ - стационарлық фаза, ІҮ - өлу фазасы. Алайда ашытқылардың өндірісінде тек үш өсу фазасын қарастырады, ал соңғы фаза ашытқы өндірісінде болмағаны жөн.

Лагфаза - ашытқы жасушасы қоректік ортаға енгеннен кейін сонда беймделетін период. Олардың ферментті жүйелері биомасса синтезінде құралады. Аминқышқылдардың, полифосфаттардың, рибонуклеин қышқылдарының активті синтезі жүреді. Жасушалар бүршіктенуге дайындалып, жасуша пішінінің өзгеруіне байланысты массалары өзгереді. Ашытқылар бұл уақытта көбеймейді. Бұл периодтың ұзақтығы жасушаның ферментті жүйесіне, егіс материалының санына, қоректік субстраттың саны мен құрамына, температураға, рН, культуралды ортаның аэрациясына және т. б. факторларға байланысты. Бұл периодта жасушалар сыртқы ортаға сезімтал болып келеді.

Логарифмдік өсу фазасы - жасушалардың жылдам көбеюімен сипатталады. Оларды қоректік және өсу заттарымен қамтамасыз еткенде, сонымен қоса лимиттердің болмауы культуралды ортада бүршіктенетін жасушалардың көп болуына әкеледі. Ашытқы биомассалары жас жасушалар пайда болғанша үлкейіп, аналық жасушаға өсіп, жаңа генерация түзіп бүршіктенеді. Бұл фазада ашытқы жасушасының максималды өсуі байқалады. Периодтың мерзімі ортадағы қоректік заттың мөлшеріне және жасуша метаболизмінде түзілетін өнімнің мөлшеріне байланысты. Периодты бірнеше рет қайталау нәтижесінде процесте қоректік көздердің азаюы, ингибирлеуші өнімдердің пайда болуы немесе ортаның физикалық қасиеттерінің өзгеруінен өсу жылдамдығы төмендей береді. Ортаға қоректік заттарды үнемі толтырып отыру және зиянды заттарды шығарумен логарифмді өсу фазасын шексіз жүргізуге болады. Ашытқы клеткаларының қолайсыз жағдайларға төзу қабілеті бұл периодта жоғарылайды [6] .

А. Куктың анықтамасы бойынша бір ашытқы жасушасы орта есеппен 25 жаңа жасушаны, кейде 40 жасушаны түзеді [7] .

Стационарлы фазада жаңа ашытқы жасушаларының түзілуі тоқталады, себебі өсу апаратына қоректік заттар жіберілмейді. Жасушалар өмір сүруін қамтамасыз ету үшін қалған қоректік заттарды қолданады. Жасушалар пішіні жағынан өседі, массасы да үлкейеді. Бұл фазада биомассаның өсуі ашытқы массасынан 5-10 % -ды құрайды. Жасушалардың ферментті жүйелері өмір сүруге қажетті алмасу процестеріне ауысады. Қоршаған ортада жасушалардың төзімділігі жоғарылайды. Бұл фаза ашытқы өндірісінде ашытқы жасушаларының пісіп - жетілуіне сәйкес келеді.

Өлу фазасы - микроорганизмдердің өсуі мен көбеюінің тоқталуымен сипатталады. Жасуша массалары кішірейеді, себебі барлық қоректік заттар алдыңғы фазада қолданылған. Жасушалар өмір сүруі үшін өздерінің қор заттарын пайдаланады. Жасуша автолизі байқалады. Ашытқы өндірісінде бұл фаза қарастырылмайды, себебі ашытқыларды культуралды ортадан бөліп алады. Ол тек қолайсыз жағдайда болуы мүмкін, мысалы сепаратор бұзылуы кезінде, сол кезде жетілген ашытқылар ұзақ уақыт құрылғыда тұрып қалады.

Ашыту құрылғысынан биомассаны бөліп алуды жоғарылату үшін технологиялық процесте лагфазаны минимумға түсіріп, логарифмдік фазаны ұзартып жүргізу қажет [8] .

Ашытқылар систематикасы көбею тәсілдері мен физиологиялық қасиеттеріне негізделген. Олар екі тұқымдасқа сахаромицеттер мен сахаромицет еместерге бөлінеді:

Сахаромицеттер - нан, шарап, сыра алуда қолданылатын мәдени ашытқылар жатады. Олар бүршіктену және спора түзу арқылы көбейеді. Сондықтан бұларды нағыз ашытқылар деп атайды.

Saccharomyces ашытқылары спирттік ашудың негізгі агенттері болып келеді де, шарап жасау, спирт өндіру т. б. технологияларда басты рөлді атқарады.

Өндірісте ашытқылардың Saccharomyces cerevisiae және Saccharomyces elipsoideus сияқты түрлерінің маңызы зор. Saccharomyces cerevisiae 1996 жылдың 24 сәуірінде алғашқы эукариоттық организм ретінде танылды [9] .

Saccharomyces cerevisiae клеткасы - шар немесе жұмыртқа тәрізді болатын, спирт ашуын қуатты жүргізетін қоздырғыш. Олар шарап спиртін алу үшін, сыра қайнатуда және нан ашытуда қолданылады. Бұлардың белгілі бір температурада және жағдайларда тіршілік ететін жеке топтары - расалары бар.

Шарап ашытқысы Saccharomyces elipsoideus түрі спирттік ашу туғызады, нәтижесінде глюкоза шараптық спиртке айналады және көмірқышқыл газы бөлініп шығады. Сондықтан да оны шарап ашыту үшін пайдаланады. Saccharomyces elipsoideus- тің клеткасы эллипс тәрізді. Олардың кейбір расалары шараптағы хош иісті түзуге тікелей қатысады. Ашытқылардың талломы бір клеткалы болып келеді. Вегетативтік көбеюі бүршіктену арқылы жүзеге асады. Қолайлы жағдайда оның тез жүретіндігі соншама, тіптен, бір-бірінен клеткалар ажырап үлгермейді. Бір тәуліктің ішінде мұндай клеткадан миллиондаған ұрпақ пайда болады.

Saccharomyces cerevisiae , Sacch. carlbergensis клеткалар құрамында 50% жуық белок, алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдары, түрлі витаминдер бар; лизин, треонин, валин және лейцин өсімдіктерден асады, бірақ метионин, цистеин аз мөлшерде.

Saccharomyces pombe - клеткасы таяқша тәрізді. Олар екі-екіден өзара ұрықтанады да, одан зигота пайда болады. Өсе келе зиготадан ішінде төрт спорасы бар қалта түзіледі. Спора эллипс тәрізді, сыртқы қабаты тегіс келеді.

Көпшілік ашытқылар моносахаридтерді жақсы ашытады. Ал дисахаридтер тек моносахаридтерге ыдырағанда барып тіршілік ете бастайды. Ал полисахаридтерді (крахмал) және декстринді ашытудан бұрын солодтың (өсірілген арпадан алынады) көмегімен гидролиздейді [10] .

Сахаромицет емес ашытқылар - негізінен жалған ашытқылар. Cryptococcaceae біріктіріледі. Бұлар спора түзбейді, бүршіктену арқылы ғана көбейе алады. Бұлардың көпшілігі әртүрлі өндірістегі өнімдерді зақымдайды. Шаруашылық үшін маңызды туыстары да бар. Олар: Torulopsis және Mycoderma. Torulopsis туысына жататын ашытқылар шар тәрізді келеді және ашыту процесі барысында аз ғана мөлшерде спирт түзеді. Torulopsis kefir деп аталатын өкілі қымыз және айран сияқты сүт тағамдарын даярлауда пайдаланылады, ал Torulopsis utilius - тағамдық және мал азықтық ашытқыларды өндіруде үлкен маңызы бар.

Torulopsis биомассасын сүт сарысуында өсіре отырып, сұйық белокты өнім «Промикс» алады, мұның құрамында белок бастапқы сүт сарысуына қарағанда, 2-3 есе артық. Ашытқы белогымен байытылған «Провилакт» өнімі құрғақ майсыздандырылған сүтті алмастырушы ретінде қолданылады [11] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.