Коммерциялық ұйымдардың қызметінің есебі мен аудиті
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қызметінің техникалық экономикалық сипаттамасы мен есеп саясаты.
1.1 ЖШС.тің техникалық экономикалық жағдайы және оның негізгі көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Серіктестіктің есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
II. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебі.
2.1 Негізгі операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.2 Сатып өткізу шығындарының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
2.3 Дебиторлық және кредиторлық борыштар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
ІІІ. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебінің аудиті
3.1 Ұйымының бухгалтерлік есебіндегі аудиттің орны мен ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
3.2 Ұйымның қаржылық есептілігінің аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
3.3 Ұйымның қаржылық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 80
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...83
1. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қызметінің техникалық экономикалық сипаттамасы мен есеп саясаты.
1.1 ЖШС.тің техникалық экономикалық жағдайы және оның негізгі көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Серіктестіктің есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
II. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебі.
2.1 Негізгі операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.2 Сатып өткізу шығындарының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
2.3 Дебиторлық және кредиторлық борыштар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
ІІІ. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебінің аудиті
3.1 Ұйымының бухгалтерлік есебіндегі аудиттің орны мен ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
3.2 Ұйымның қаржылық есептілігінің аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
3.3 Ұйымның қаржылық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 80
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...83
Экономиканың, қаржы жүйесінің, өндірістің, әлеуметтік-экономикалық жағдайдың деңгейі өсуі жаңа есеп мәселесін туындатады. Уақыттың өзі көрсеткендей, есеп жүйесінің төмен деңгейі елдегі экономикалық прогресті кідіртіп, көптеген қайшылықтарға жол береді. Есеп мәселесінің өзектілігі оның қоғамда қашанда болатындығында және өз шешімін қажет ететіндігінде.
Кез келген елдің экономикасын мемлекеттік реттеудің басты мақсаты экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық және ел ішіндегі, шетелдегі қоғамдық құрылысты нығайту, оны өзгеріп отырған жағдайларға бейімдеу екені белгілі. Бұл туралы Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан-2030» атты жолдауында: «…Мемлекеттің өзі еркін экономиканың кепілі болуы керек. Оның мақсаты - нарықтық ережелер орнату және олардың сақталуын әділ қамтамасыз ету» - делінген.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті халықаралық тәжірибеге бағыттап реформалау процесі жүріп жатыр. Бұл біріншіден, негізін нарықтық қатынастар құрайтын жаңа экономикалық жүйе қалыптасуына, және екіншіден, Қазақстан Республикасының әлемдік экономикалық кеңістікке енуіне кіруіне байланысты. Осы жағдайда болып жатқан түбегейлі өзгерістер экономикалық басқару тетіктерінің, оның ішінде бухгалтерлік есептің сапалы өзгерілуін талап етеді.
Шаруашылық дербестік алған отандық кәсіпорындардың көпшілігі халықаралық бизнеске кіріседі. Бірақ Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есептің әлемдік стандарттан қалыс қалуы оның экономикасы үшін теріс салдар туғызуы мүмкін. Сондықтан, қазақстандық есептік ақпаратты халықаралық стандарттарға сәйкестендіру Қазақстан Республикасының әлемдік экономикаға кіруі маңызды факторларының бірі болып табылады.
Қазіргі уақытта бухгалтерлік есептің ұйымдық қағидаларын қайта қарау керек, бірыңғай бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарын сақтай отырып, оның әдістемелік баптармен, процедуралармен, халықаралық стандарттармен толықтырылған негізін әдістемелік өзгерту қажет.
Сыртқы экономикалық қызмет үш мәселе туындатты, олар: материалдық емес активтерді (патент, сауда маркасы, жаңа технологиялар, өнімді дайындау құқығы және т.б.) есепке алу; біріккен кәсіпорындарда шетелдік меншік иесіне түсінікті әдісте бухгалтерлік есеп жүргізу; фирмалар мен кәсіпорындар құқықтық режимі әртүрлі елдерде орналасса, олардың есептілігін сәйкестендіру қажеттігі. Әкімшілік-бұйыру жағдайында өзін ақтаған бухгалтерлік есеп жүйесінің жіктелуі ескірген және қолдануға келмейтін болды.
Кез келген елдің экономикасын мемлекеттік реттеудің басты мақсаты экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық және ел ішіндегі, шетелдегі қоғамдық құрылысты нығайту, оны өзгеріп отырған жағдайларға бейімдеу екені белгілі. Бұл туралы Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан-2030» атты жолдауында: «…Мемлекеттің өзі еркін экономиканың кепілі болуы керек. Оның мақсаты - нарықтық ережелер орнату және олардың сақталуын әділ қамтамасыз ету» - делінген.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті халықаралық тәжірибеге бағыттап реформалау процесі жүріп жатыр. Бұл біріншіден, негізін нарықтық қатынастар құрайтын жаңа экономикалық жүйе қалыптасуына, және екіншіден, Қазақстан Республикасының әлемдік экономикалық кеңістікке енуіне кіруіне байланысты. Осы жағдайда болып жатқан түбегейлі өзгерістер экономикалық басқару тетіктерінің, оның ішінде бухгалтерлік есептің сапалы өзгерілуін талап етеді.
Шаруашылық дербестік алған отандық кәсіпорындардың көпшілігі халықаралық бизнеске кіріседі. Бірақ Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есептің әлемдік стандарттан қалыс қалуы оның экономикасы үшін теріс салдар туғызуы мүмкін. Сондықтан, қазақстандық есептік ақпаратты халықаралық стандарттарға сәйкестендіру Қазақстан Республикасының әлемдік экономикаға кіруі маңызды факторларының бірі болып табылады.
Қазіргі уақытта бухгалтерлік есептің ұйымдық қағидаларын қайта қарау керек, бірыңғай бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарын сақтай отырып, оның әдістемелік баптармен, процедуралармен, халықаралық стандарттармен толықтырылған негізін әдістемелік өзгерту қажет.
Сыртқы экономикалық қызмет үш мәселе туындатты, олар: материалдық емес активтерді (патент, сауда маркасы, жаңа технологиялар, өнімді дайындау құқығы және т.б.) есепке алу; біріккен кәсіпорындарда шетелдік меншік иесіне түсінікті әдісте бухгалтерлік есеп жүргізу; фирмалар мен кәсіпорындар құқықтық режимі әртүрлі елдерде орналасса, олардың есептілігін сәйкестендіру қажеттігі. Әкімшілік-бұйыру жағдайында өзін ақтаған бухгалтерлік есеп жүйесінің жіктелуі ескірген және қолдануға келмейтін болды.
1. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлiк есепке алу және қаржылық есеп беру туралы» Заңы. 28.22.2007 жыл.
2. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы». 22.05.2006 жылғы Заңы
3. Қазақстан Республикасының «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы» №436- 16-шілде 1999 жылғы Заңы.
4. Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2006 жылғы
9 тамыздағы № 233-ө өкімімен бекітілген Халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарын жедел енгізу жөніндегі 2006 жылға арналған іс-шаралар жоспары
5. Бухгалтерлiк есептiң типтiк жоспары, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi, Алматы 2007ж.
6. Бухгалтерлiк есептiң ұлттық стандарттары-2. Алматы, 2007 ж.
7. Қаржылық есеп берудiң халықаралық стандарттары, 2005 ж.
8. Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ. «Аудит». Алматы 2006 ж.
9. Әбдіманапов Ә., «Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері». Оқулық, - Алматы 2006 ж
10. Баймұханова С.Б., Балапанова Ж., «Бухгалтерлiк есеп», Алматы
2001ж., 236б.
11. Байдәулетов М., Байдәулетов С.М., «Аудит»: оқу құралы.- Алматы: Қазақ Университеті, 2004ж
12. Дюсембаев К.Ш. и др. «Аудит и анализ финансовой отчетности». Алматы 1998г. .
13.Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж. Г «Кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау» Алматы 2001ж.
13. Дюсембаев К.Ш., «Аудит и анализ в системе управления финансами» Алматы 2000г.,
15. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаев З.М. т.б. «Қаржылық есеп». Алматы 2001г.
16. Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп»: Оқулық, Алматы: Экономика, 2005ж
17. Радостовец В.К. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы 2002г.
18. Рахимбекова Р.М., «Финансовый учет на предприятии»: Учебник. Алматы: Экономика,2005.
19.Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Алматы 2000г.
20. Глушков.И.В.Бухгалтерский учет на современном предприятии.Москва 2005 г.
21. Сатубалдин С.С. Перейти к международным стандартам, Финансы 2001 г.
22. Толпаков Ж.С., Бухгалтерский учет, Караганда , 2004 г.
23. Абленов Д.О. и др. Финансовый контроль и аудит: Типовая программа курса для студентов экономических вузов. - Алматы: Экономика, 2001.
24. Абленов Д.О. Аудит негіздері: Типтік бағдарлама экономика мамандығын дайындайтын студенттеріне арналған. - Алматы: Экономика, 2000.
25. Ковалев А.И. Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия. 3-е изд. перераб. и доп. - М.: Центр экономики маркетинга, 2000.
2. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы». 22.05.2006 жылғы Заңы
3. Қазақстан Республикасының «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы» №436- 16-шілде 1999 жылғы Заңы.
4. Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2006 жылғы
9 тамыздағы № 233-ө өкімімен бекітілген Халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарын жедел енгізу жөніндегі 2006 жылға арналған іс-шаралар жоспары
5. Бухгалтерлiк есептiң типтiк жоспары, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi, Алматы 2007ж.
6. Бухгалтерлiк есептiң ұлттық стандарттары-2. Алматы, 2007 ж.
7. Қаржылық есеп берудiң халықаралық стандарттары, 2005 ж.
8. Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ. «Аудит». Алматы 2006 ж.
9. Әбдіманапов Ә., «Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері». Оқулық, - Алматы 2006 ж
10. Баймұханова С.Б., Балапанова Ж., «Бухгалтерлiк есеп», Алматы
2001ж., 236б.
11. Байдәулетов М., Байдәулетов С.М., «Аудит»: оқу құралы.- Алматы: Қазақ Университеті, 2004ж
12. Дюсембаев К.Ш. и др. «Аудит и анализ финансовой отчетности». Алматы 1998г. .
13.Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж. Г «Кәсiпорынның қаржылық жағдайын талдау» Алматы 2001ж.
13. Дюсембаев К.Ш., «Аудит и анализ в системе управления финансами» Алматы 2000г.,
15. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаев З.М. т.б. «Қаржылық есеп». Алматы 2001г.
16. Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп»: Оқулық, Алматы: Экономика, 2005ж
17. Радостовец В.К. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы 2002г.
18. Рахимбекова Р.М., «Финансовый учет на предприятии»: Учебник. Алматы: Экономика,2005.
19.Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Алматы 2000г.
20. Глушков.И.В.Бухгалтерский учет на современном предприятии.Москва 2005 г.
21. Сатубалдин С.С. Перейти к международным стандартам, Финансы 2001 г.
22. Толпаков Ж.С., Бухгалтерский учет, Караганда , 2004 г.
23. Абленов Д.О. и др. Финансовый контроль и аудит: Типовая программа курса для студентов экономических вузов. - Алматы: Экономика, 2001.
24. Абленов Д.О. Аудит негіздері: Типтік бағдарлама экономика мамандығын дайындайтын студенттеріне арналған. - Алматы: Экономика, 2000.
25. Ковалев А.И. Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия. 3-е изд. перераб. и доп. - М.: Центр экономики маркетинга, 2000.
Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім Министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Экономика және бизнес факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Коммерциялық ұйымдардың қызметінің есебі мен аудиті
Орындаған
Құрбанов Ә.Ә.
Ғылыми жетекші э.ғ.к, доцент
Ташенова С.Ж.
(қолы, датасы)
Нормабақылаушы
Арыстанбаева А.З.
(қолы, датасы)
Қорғауға жіберілді
кафедра меңгерушісі э.ғ.к.,доцент
Төлегенов Е.Т.
(қолы, датасы)
Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім Министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Экономика және бизнес факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Дипломдық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Құрбанов Әсет Әбішұлына____
Жұмыстың тақырыбы: Коммерциялық ұйымдардың қызметінің есебі мен аудиті
18 қаңтар 2008 ж. № 4-78 Бұйрығымен бекітілді
Жұмысты өткізу мерзімі 19 мамыр 2008 ж.
Жұмысқа бастапқы ақпарат өндірістік практика өткен ұйымнан алынды.
Дипломдық жұмыстағы өңделуге тиісті сұрақтар тізімі немесе жұмыстың қысқаша
мазмұны:
а) Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебі.
б) Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебіндегі аудиттің орны мен
ерекшелігі.
в) Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметін талдау
Дипломдық жұмысты орындау
КЕСТЕСІ
№ Бөлімдер атауы, қарастырылып Ғылыми Ескертулер
жатқан сұрақтардың тізімі жетекшге ұсыну
мерзімі
1 Әдебиеттерді іріктеу, оларды 16.01.2007
қарастыру және өңдеу.
Әдебиеттердің негізгі көздері
бойынша библиографияны құрастыру
2 Дипломдық жұмыстың жоспарын 18.01.2008
құрастыру, оны ғылыми жетекшімен
қарастыру
3 Бірінші бөлімді дайындау және оны 25.03.2008
тексеруге ұсыну.
4 Практикалық мәліметтерді жинқтау, 28.03.2008
жүйелеу және талдау.
5 Ғылыми жетекшімен келісе отырып, 15.04.2008
ұсыныстар мен қорытынды талқылау
6 Ескертулерді есепке ала отырып, 15.05.2008
дипломдық жұмысты өңдеу немесе
қайта өңдеу. Дайын дипломдық
жұмысты кафедраға ұсыну.
7 Ескертулер және рецензиямен 17.05.2008
танысу.
8 Ескертуді және рецензияны ескере 19.05.2008
отырып, дипломдық жұмысты қорғауға
дайындықты аяқтау.
Тапсырманы беру күні: 15.01.2008 ж
Кафедра меңгерушісі, э.ғ.к., доцент:
Төлегенов Э.Т.
Ғылыми жетекшісі, э.ғ.к., доцент:
Ташенова С.Ж..
Тапсырманы қабылдаған студент:
Құрбанов Ә.Ә.
Реферат
Еліміз нарықтық экономикаға көшу барысында ұйымдық құрылымның
өзгеруіне ұшырады. Әлемдік қатынасқа түсу мақсатында меншік түрлеріне
және халықаралық байланысты нығайтуға күш салды. Осы мақсатта көптеген
түбегейлі өзгерістер ішкі саудамен тікелей байланысты болып табылды. Сауда
саласында кәсіпкерлік нысанда, еркін шаруашылық нысандарындағы, мемлекеттік
тұрғыдағы кәсіпорындар коммерциялық және жекешеленген сауда мекемелері
болып бөлініп кетті.
Бүгінгі күні ірі өндірістік кәсіпорындар өздерінің фирмалық сауда
мекемелері арқылы, ал акционерлік қоғамдар, жауапкершілігі шектеулі
серіктестіктер, жеке секторлар халық тұтынатын тауарларды өз тараптары
бойынша саудалайды. Ұйымдық құрылымдардың еріктілігі еліміздің
экономикасының төмендеуіне әсер етуші басты фактор болып бүгінгі күні
танылып отыр. Дегенмен еліміздегі құқықтық заңдылықтармен реттеу сауда
саласының қызметіне қойылатын талаптарды күшейту керектігін аңғартады.
Кез келген сауда ұйымы табыс табу мақсатында халыққа мінсіз қызмет
көрсету мен сапалы тауарды тұтынушыға ұсыну арқылы шаруашылық қызметін
ұйымдастырады. Ол үшін маркетингтік зерттеулер арқылы обьектіні зерттеп
қана қызметті жүзеге асырады. Осы сауда қызметінің бухгалтерлік есебін
жүргізу бірқатар талаптар ақылы ұйымдастырылады. Сауда саласы өнім
өндірмейді, өнім өндірушілермен импортталған тауарларды тұтынушыларға
бөлшек немесе көтерме сауда арқылы ұсынады.
Сауда саласындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру өзіне тән
ерекшеліктерімен сипатталады. Осы саланың негізгі операциялары тауарлы
материалдық қорларының қозғалысының есебі, тауарды сатудағы шығындар есебі
және сатып алушылармен тапсырыс берушілермен есеп айырысу бойынша
дебиторлық және кредиторлық берешектер есебі болып табылады.
Нарықтық экономикасы бар елдерде есеп жүргізу сауда кәсіпорындарының
қызметін жедел басқару талабына қарай құрылған және қаржылық есептілік
ақпаратының дұрыстығына (шынайылығына) үлкен көңіл бөлінеді. Сондықтан
нарықтық экономика талаптарына байланысты елімізде жаңа бухгалтерлік жүйе
құру жұмысын жеделдету керек.
Жұмыстың мақсатына сәйкес мынадай міндеттер алға қойылды:
- Қазақстан Республикасындағы сауда ұйымдарындағы бухгалтерлік есебі
пен аудитінің теориялық негізін көрсету;
- зерттелуші кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасын беру
және оның есеп саясатын қарастыру;
- жауапкершілігі шектеулі серіктестіктегі бухгалтерлік есеп жүргізу
ерекшелігін анықтау;
- аудит жүргізу әдістемесін сипаттау және зерттелуші кәсіпорындағы
бухгалтерлік есеп пен аудитті жетілдіру шараларын ұсыну.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан тұратын негізгі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен, сондай-ақ кәсіпорынның
экономикалық көрсеткіштерін бейнелейтін кәсіпорын құжаттарының
жалғамаларынан тұрады.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қызметінің техникалық
экономикалық сипаттамасы мен есеп саясаты.
1.1 ЖШС-тің техникалық экономикалық жағдайы және оның негізгі
көрсеткіштері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Серіктестіктің есеп
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..13
II. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебі.
2.1 Негізгі операциялар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .27
2.2 Сатып өткізу шығындарының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...32
2.3 Дебиторлық және кредиторлық борыштар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 40
ІІІ. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебінің аудиті
3.1 Ұйымының бухгалтерлік есебіндегі аудиттің орны мен
ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
3.2 Ұйымның қаржылық есептілігінің аудиті
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
3.3 Ұйымның қаржылық қызметін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..80
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .83
КІРІСПЕ
Экономиканың, қаржы жүйесінің, өндірістің, әлеуметтік-экономикалық
жағдайдың деңгейі өсуі жаңа есеп мәселесін туындатады. Уақыттың өзі
көрсеткендей, есеп жүйесінің төмен деңгейі елдегі экономикалық прогресті
кідіртіп, көптеген қайшылықтарға жол береді. Есеп мәселесінің өзектілігі
оның қоғамда қашанда болатындығында және өз шешімін қажет ететіндігінде.
Кез келген елдің экономикасын мемлекеттік реттеудің басты мақсаты
экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық және ел ішіндегі, шетелдегі
қоғамдық құрылысты нығайту, оны өзгеріп отырған жағдайларға бейімдеу екені
белгілі. Бұл туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан-2030
атты жолдауында: ...Мемлекеттің өзі еркін экономиканың кепілі болуы керек.
Оның мақсаты - нарықтық ережелер орнату және олардың сақталуын әділ
қамтамасыз ету - делінген.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті
халықаралық тәжірибеге бағыттап реформалау процесі жүріп жатыр. Бұл
біріншіден, негізін нарықтық қатынастар құрайтын жаңа экономикалық жүйе
қалыптасуына, және екіншіден, Қазақстан Республикасының әлемдік
экономикалық кеңістікке енуіне кіруіне байланысты. Осы жағдайда болып
жатқан түбегейлі өзгерістер экономикалық басқару тетіктерінің, оның ішінде
бухгалтерлік есептің сапалы өзгерілуін талап етеді.
Шаруашылық дербестік алған отандық кәсіпорындардың көпшілігі
халықаралық бизнеске кіріседі. Бірақ Қазақстан Республикасындағы
бухгалтерлік есептің әлемдік стандарттан қалыс қалуы оның экономикасы үшін
теріс салдар туғызуы мүмкін. Сондықтан, қазақстандық есептік ақпаратты
халықаралық стандарттарға сәйкестендіру Қазақстан Республикасының әлемдік
экономикаға кіруі маңызды факторларының бірі болып табылады.
Қазіргі уақытта бухгалтерлік есептің ұйымдық қағидаларын қайта қарау
керек, бірыңғай бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарын сақтай отырып, оның
әдістемелік баптармен, процедуралармен, халықаралық стандарттармен
толықтырылған негізін әдістемелік өзгерту қажет.
Сыртқы экономикалық қызмет үш мәселе туындатты, олар: материалдық емес
активтерді (патент, сауда маркасы, жаңа технологиялар, өнімді дайындау
құқығы және т.б.) есепке алу; біріккен кәсіпорындарда шетелдік меншік
иесіне түсінікті әдісте бухгалтерлік есеп жүргізу; фирмалар мен
кәсіпорындар құқықтық режимі әртүрлі елдерде орналасса, олардың
есептілігін сәйкестендіру қажеттігі. Әкімшілік-бұйыру жағдайында өзін
ақтаған бухгалтерлік есеп жүйесінің жіктелуі ескірген және қолдануға
келмейтін болды.
Нарықтық экономика кезіндегі бухгалтерлік жүйені әзірлеу жаппай
ақпараттық лекті қалыптастырудың қолайлы процедураларын қолданып,
кәсіпорындардың ақпараттық мазмұнын жақсарту мақсатында оны басқару
жүйесіндегі есепті реттеудің ережелері жиынтығы ретіндегі стандарттауды
кеңінен пайдалануға байланысты.
Бухгалтерлік есепті стандарттау экономикалық басқару жағдайындағы
есепті реттеу үшін пайдаланылатын әдістер жиынтығы ретінде есептік
ақпаратты қалыптастырудың жаңа әдістемесіне ыңғайлы түрде көшуді
қамтамасыз етеді.
Нарықтық экономикасы дамыған кез келген елдерде акционерлер, несие
берушілер мен борышкерлер, мемлекеттік аппарат, кәсіпорын әкімшілігі мен
жұмысшылары өз қызметі барысында ақша қаражатының небір көлемін
жинақтайды. Ақша операциясының жиналуын, тіркелуін және бақылауын есепші
жүргізеді. Бұл тұста есептік мәліметтерді бұрмалау туралы сөз болып отырған
жоқ, қаржы нәтижесінің әртүрлі мәніне жеткізетін есептік процедураларды
келісімдеп, заңды таңдау туралы сөз болып отыр.
Жаңа кәсіпкерлік қызмет формалары туындауымен, біріккен кәсіпорындар,
ашық және жабық түрдегі акционерлік қоғамдар, коммерциялық банктер және
басқа да шаруашылық субъектілер пайда болуы шынайы (дұрыс) ақпаратқа деген
сұранысты арттырады.
Есептің шынайылығын, дұрыстығын тәуелсіз сарапшы, яғни аудитор растауы
мүмкін.
Нарықтық экономикасы дамыған шетелдерде, қаржылық бақылау, әсіресе
шаруашылық есептегі түрлерін қаржылық бақылау деңгейі өте жоғары.
Мемлекеттік қаржылық бақылауды парламент, қаржылық бақылаудың арнайы
ведомоствосы, қаржы министрліктері, салалық ведомостволары жүргізеді.
Жүйелі қаржылық бақылау функциясын мемлекеттік ұйымдармен қатар
аудитор-есепшілердің тәуелсіз фирмалары да келісім-шарттық негізде
орындайды.
Нарықтық экономикаға көшу жағдайында бақылау жүйесінде кәсіпорындар
мен ұйымдардың бухгалтерлік есептіліген тәуелсіз сараптама мен талдау
жасаушы аудиторлық қызметтерге маңызлы орын беріледі. Елімізде жоспарлы,
орталықтан басқарылатын экономика болған кезде тәуелсіз қаржылық бақылауға
деген талап болған жоқ. Оның орнына ведомостводан тыс бақылау болды, ол
кәсіпорындардың шаруашылық қызметтеріндегі қиянат жасаушылықтарды, есеп
жүргізу мен есептіліктегі қателіктерді табумен, кінәлілерді анықтап
жазалаумен айналысты.
Нарықтық экономикаға көшу, жекешелендіру процесіне өту, экономиканы
басқару құрылымының өзгеруі, салалық минстрліктер мен соларға байланысты
ведомостволық бақылау жүйесінің жойылуы нарық және нақты бәсекелестік
жағдайындағы аудиттің дамуына алғашарт болды. Мемлекеттік органдардың
кәсіпорындардың қаржы жүйесіне араласуы шектелген. Кәсіпорынның шаруашылық
субъект ретіндегі мәртебесі нығаюы көптеген қаржылық және өндірістік
сұрақтарды дербес шешуіне үлкен мүмкіншіліктер ашты. Бұл сұрақтар бойынша
шешім қабылдау шынайы болуы тиіс бухгалтерлік есептілік пен басқа да
экономикалық ақпаратқа негізделген. Дұрыс экономикалық ақпарат капитал
нарығы тиімді қызмет істеуіне, бірқатар экономикалық шешімдер қабылдау
салдарын бағалауға, болжауға рұқсат етеді. Нарықтық экономикада кәсіпорын
әкімшілігі мен оның қаржылық күйі туралы ақпаратты пайдаланушылар мүдделері
сәйкес келмеуі мүмкін екенін атап өту керек.
Шынайы ақпарат алуға меншік түріне байланыссыз шаруашылық айналымның
барлық қатысушылары мүдделі.
Бухгалтерлік есепті жүргізудің ұлттық ережелеріндегі айырмашылық
олардың жекелеген елдерің экономикалық және әлеуметтік жағдайының нәтижесі
болып табылдатындығына байланысты.
Нарықтық экономикасы бар елдерде есеп жүргізу кәсіпорын қызметін жедел
басқару талабына қарай құрылған және қаржылық есептілік ақпаратының
дұрыстығына (шынайылығына) үлкен көңіл бөлінеді. Сондықтан нарықтық
экономика талаптарына байланысты елімізде жаңа бухгалтерлік жүйе құру
жұмысын жеделдету керек.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты- қазіргі кезеңдегі сауда ұйымдарындағы
бухгалтерлік есеп пен аудит ұйымдастырылуы туралы толық түсінік беру.
Жұмыстың мақсатына сәйкес мынадай міндеттер алға қойылды:
- Қазақстан Республикасындағы коммерциялық, яғни сауда ұйымдарындағы
бухгалтерлік есебі пен аудитінің теориялық негізін көрсету;
- зерттелуші кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасын беру
және оның есеп саясатын қарастыру;
- жауапкершілігі шектеулі серіктестіктегі бухгалтерлік есеп жүргізу
ерекшелігін анықтау;
- аудит жүргізу әдістемесін сипаттау және зерттелуші кәсіпорындағы
бухгалтерлік есеп пен аудитті жетілдіру шараларын ұсыну.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан тұратын негізгі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен, сондай-ақ кәсіпорынның
экономикалық көрсеткіштерін бейнелейтін кәсіпорын құжаттарының
жалғамаларынан тұрады.
1. Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қызметінің техникалық
экономикалық сипаттамасы мен есеп саясаты.
1.1 ЖШС-тің техникалық экономикалық жағдайы және оның негізгі
көрсеткіштері
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс Қазақстан
Республикасында 2006 жылдың 20 наурызында мемлекеттік тіркеуден өтіп, өз
қызметін атқарып келеді.
ЖШС ҚазТауҚұрылыс (әрі қарай мәтін бойынша Серіктестік) Қазақстан
Республикасының 1-сәуір 2000 жылғы Азаматтық Кодексіне, 16-шілде 1999
жылғы, №436 Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы
Заңына және басқа да Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жеке
меншік негізінде құрылған.
Серіктестік меншік құқығында оқшауландырылған мүлкі бар заңды тұлға
болып табылады және осы мүлкімен өз міндеттері бойынша жауап береді, өз
атынан мүлікті және жеке мүлікті емес құқықтарын жүзеге асырады және сатып
алады, серіктестіктің дербес балансы және өз атауымен мөрі бар.
Серіктестікті басқару органы болып табылады:
жоғарғы орган – қатысушы немесе оның өкілі;
атқарушы орган – директор.
Серіктестіктің заңды мәртебесі. Серіктестік мемлекеттік тіркелу кезінен
бастап заңды тұлға құқығын иемденеді. Серіктестік жұмысшыларының орташа
жылдық саны 50 адамнан аспайтын шағын кәсіпкерлік субъектісі болып
табылады.
Серіктестік өз қызметінің мақсаттарына жету үшін өз атынан келісімдерге
отырады, мүліктік және жеке мүлікті емес құқықтар алуға, міндеттерін
көтеруге, сотта талап қоюшы және жауап беруші болуға, сондай-ақ Қазақстан
Республикасы территориясында және одан тыс жерлерде бөлімшелер мен
өкілдіктер құруға, басқа заңды тұлғалармен бірлестіктерге кіруге, сондай-ақ
басқа заңды тұлғалардың қатысушысы болуға құқылы.
Серіктестік өз міндеттемелері бойынша оған тиесілі барлық мүлкімен жауап
береді. Мемлекет серіктестіктің қарыздарына жауапты емес. Серіктестік
мемлекеттің қарыздары бойынша жауап беррмейді. Серіктестік заңда қаралған
жағдайлардан басқа жағдайда қатысушының міндеттемелері бойынша жауап
бермейді. Қатысушы серіктестіктің міндеттемелері бойынша жауап бермейді
және өзі қосқан үлес құны шамасында серіктестіктің қызметіне байланысты
шығындар тәуекелін алады.
Серіктестік қызметінің мақсаты мен мәні. Серіктестік қызметінің негізгі
мақсаты болып келесі қызмет түрлерін жүзеге асырудан табыс табу табылады:
Құрылыс монтаж жұмыстарын жүргізу;
Күрделі құрылыс жұмыстары және жөндеу жұмыстары;
Сервистік-тұрмыстық орындарды құру;
Жеке құрылыс-жөндеу және транспорттық инфроқұрылымдарды құру және
дамыту;
Құрылысқа байланысты жобаларды құру және қайта құру жұмыстары;
Өз қызметін және өзінің кәсіпорындарының, бөлімшелерінің, құрылымдарының
қызметін материалды-техникалық қамсыздандыру;
Қоғамдық-саяси, экономикалық, мәдениет және басқа да қоғамдық
айналымдардың әртүрлі аспектілері бойынша жеке ақпараттық база құру;
Қазақстан Республикасының Заңдарымен рұқсат етілген басқа да қызмет
түрлері.
Серіктестіктің жарғылық капиталы. Өз қызметін жүзеге асыру үшін
серіктестікте қатысушының үлесімен 10 000 000 (он миллион) теңге көлеміне
тең сомада жарғылық капитал құрылды. Құрылтайшысы жеке тұлға, Қазақстан
Республикасының азаматы Мухамедиев Арслан Калибек ұлы. Серіктестіктің
жарғылық капиталы Қазақстан Республикасының заңдарының талаптарына сәйкес
құрылады. Серіктестіктің жарғылық капиталына салым ретінде ақша, бағалы
қағаздар, заттар, мүліктік құқықтар, сондай-ақ интеллектуалды қызметтің
объектіленген нәтижелеріне құқықтар және басқа да мүлік бола алады. Салым
құны заңға сәйкес бағаланады. Жарғылық капиталды көбейту немесе азайту
туралы шешімді қатысушы қабылдайды. Серіктестік мүлкіндегі қатысушының
үлесі тек салымы төленіп қойған бөлігінде ғана иеліктен шығарылуы немесе
кепілге берілуі мүмкін.
Серіктестік өз қызметін Қазақстан Республикасының Заңдары шегінде жүзеге
асырады. Серіктестік тек қана лицензия негізінде жұмыс істей алады.
Серіктестік қатысушысының айрықша құзыреті. Серіктестікті басқарудың
жоғарғы органы болып қатысушы немесе оның өкілі табылады.
Серіктестік қатысушысының айрықша құзыретіне жатады:
серіктестік жарғысының өзгеруі, сондай-ақ оның жарғылық капиталының
мөлшерінің, орналасқан жері мен фирмалық атауының өзгерілуі немесе
серіктестік жарғысының жаңа редакцияда бекітілуі;
серіктестіктің атқарушы органының құрылуы және оның өкілеттігінің
мерзімнен бұрын тоқтатылуы, сондай-ақ жауапкершілігі шектеулі серіктестікті
немесе оның мүлкін сенімді басқаруға табыстау туралы шешім қабылдау және
мұндай табыстаудың шарттарын анықтау;
серіктестіктің бақылаушы кеңесін және тексеру комиссиясының сайлануы
және оның өкілеттігінің мерзімнен бұрын тоқтатылуы;
жылдық қаржылық есептіліктің бекітілуі және таза табыстың бөлінуі;
ішкі ережелерді, тіртіпті және олардың қабылдануын, сондай-ақ
серіктестіктің ішкі қызметін реттейтін құжаттардың бекітілуі;
серіктестіктің басқа шаруашылық серіктестіктерге, сондай-ақ коммерциялық
емес мекемелерге қатысуы туралы шешім;
жою комиссиясын тағайындау және жою баланстарын бекіту;
заңға сәйкес серіктестік қатысушысының үлесін мәжбүрлі түрде сатып алу
туралы шешім;
серіктестіктің барлық мүлкінің кепілдігі туралы шешім;
заңға сәйкес серіктестік мүлкіне қосымша жарна енгізу туралы шешім;
жарғы ережелеріне түсіндірме.
Серіктестік директоры. Серіктестіктің атқарушы органы болып директор
саналады. Директор тек заңды тұлға ғана бола алады. Ол серіктестіктің
қатысушысы болмауы да мүмкін. Өз қызметтерін атқару барысында, директор
серіктестіктің мүддесіне шын және дұрыс әрекет ету керек. Директор
қатысушының шешімі бойынша белгіленген мерзімге, яғни 5 жылдан аспайтын
мерзімге тағайындалады. Директор серіктестіктің ағымдағы жұмысын
ұйымдастырады және оның қызметіне жауапты болады. Директор серіктестік
қатысушысына есеп беру керек.
Серіктестік директорының құзыретіне осы жарғымен және басқа да
құжаттармен анықталған, қатысушы мен бақылаушы органдардың құзыретіне
жатпайтын серіктестіктің қызметін қамсыздандыру жайындағы барлық сұрақтар
жатады. Содай-ақ, директор:
сенімхатсыз серіктестік атынан іс-әрекет жасайды;
банктік және басқа құжаттарға өз қолын қоюға құқылы;
серіктестікті таныстыру құқығына сенімхаттар береді, сондай-ақ қайта
сенім беру құқығымен де сенімхаттар береді;
Қазақстан Республикасының және шетел банктерінде есеп айырысу, валюталық
және басқа да шоттарды ашады және жабады.
қызметтерді бекітеді және босатады, серіктестіктің қызметкерлерінің
өкілеттігін анықтайды.
серіктестіктің жұмысшыларына байланысты олардың қызметке тағайындалуы,
олардың ауытырылуы және қызметтен босатылуы туралы бұйрықтар береді, жалақы
төлеу жүйесін анықтайды, қызметкерлердің еңбекақы мөлшерін бекітеді, сыйақы
беру сұрақтарын шешеді, көтермелеу және тәртіптік жаза қолдану шараларын
қабылдайды;
серіктестіктің осы жарғысы бойынша қатысушының немесе бақылау
органдарының құзыретіне жатпайтын басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Директор (және әрі қарай, оның орынбасары) серіктестіктің Тексеруші
комиссиясының мүшесі бола алмайды. Серіктестік директорына және оның
орынбасарына серіктестікті шығынға ұшырататын немесе басқа да жағымсыз
жағдайға әкеліп соқтыратын қызметтер мен әрекеттер жасауға тыйым салынады,
соның ішінде:
серіктестік қатысушысының рұқсатынсыз өзіне немесе туыстарына мүліктік
табыс әкелетін келісімдер (сондай-ақ табыс ету, займ, қайтарымсыз қолдану,
сауда-саттық келісімдерді) жасауға;
серіктестіктен және серіктестіктің үшінші тұлғамен жасасқан келісімдері
үшін үшінші тұлғалардан комиссиондық сыйақы алуға;
серіктестікпен болған қарым-қатынастарда үшінші тұлға атынан немесе оның
мүддесіне шығуға;
серіктестіктің қызметіне бәсеке болатын кәсіпкерлік қызметпен айналысуға
тыйым салынады.
Серіктестіктің мүлкі. Серіктестіктің мүлкі қатысушының жарғылық
капиталға бастапқы жарнасы, қосымша жарналар, шаруашылық және кәсіпкерлік
қызметтен табыстар негізінде, сондай-ақ белгіленген тәртіпке сәйкес
серіктестіктің иемденген қарыз қаражаттары және басқа да мүлік негізінде,
сонымен бірге заңға қайшы келмейтін басқа да көздерден құрылады.
Серіктестік негізгі қор, айналым қаражаттары және басқа да материалды
құндылықтардан тұратын мүлікті иемдену, қолдану құқықтарын өз бетінше
жүргізеді. Жаупкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі оның балансында
көрсетіледі. Салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлеуден кейін
қалған материалды қаражаттар таза табысты құрайды. Серіктестіктің табысын
бөлу қатысушының шешімі негізінде жылдық қаржылық есептілікті бекіткеннен
кейін жүзеге асырылады. Табысты төлеу осындай шешімді қабылдағаннан кейін
бір ай ішінде жүргізіледі.
ЖШС-тің 2006-2007 жылдардағы негізгі экономикалық көрсеткіштеріне
тоқталатын болсақ, негізгі капиталдың құрамына аса назар аудару керек.Ол
үшін динамикасына талдау жасай отырып , яғни кестеге сүйене келе тұжырым
жасаймыз.
Кесте 1
Негізгі капиталдың динамикасы мен құрамы
Көрсеткіштер 2006 2007 2006 2007 ауытқу ауытқу
Кәсіпорының Мың. тиесілі %Мың, тиесілі %Мың, Тиесілі %
құралдары теңге теңге теңге
Негізгі 17500 58,3 25000 65,8 +7500 +7,5
құраладар
Материалдық 2500 8,3 3000 7,9 +500 -0,4
емес активтер
Ұзақ мерзімді 6000 20,0 7500 19,7 +1500 -0,3
қаржылық қор
Аяқталмаған 4000 13,4 2500 6,6 -1500 -6,8
құрылыс
Барлығы 30000 100 38000 100 +8800 -
Динамикасымен құрлымы және де негізгі құралдары мен жағдайына
байланысты кәсіпорын ұзақ мерзімді активтерді қамтиды
Бұл бапта соманың өзгеруі негізіне машина санының, жабдықтар,
ғимараттардың құнының өсуіне жинақтаған қордын қайта бағалануы инфляцияға
байланысты болды.
Яғни негізгі капиталдың бір бөлігін материалдық емес активтер
құрайды: патенттер, тауар маркалары және тауардың белгілірі, табиғи және
басқа ресурстары,компьютерлік бағдарламалары, жаңа технологиялық шешімдер,
шаруашылық үрдісіне пайда әкеледі. Материалдық емес активтер инвестициясы
белгілі бір уақытта ол қосымша пайдамен сатылып алынады, алынған
кәсіпорынмен қолданылады және амортизациялық шоттың шығарылуы арқылы.
Нарықтық қатынас дамыған сайын көлемі мен материалдық емес активтертердің
бір бөлігі ұлғайып кәсіпорынның негізгі капиталының көлеміне әсер етеді.
1.2 Серіктестіктің есеп саясаты.
Есеп саясаты деп бухгалтерлік есеп жүргізу процесінде және соның
негізінде қаржылық, өнеркәсіптік есеп беруді жасауда қолданылатын
әдістердің, принциптердің, ережелер мен рәсімдердің жиынтығын түсіну керек.
Есеп саясаты негізінде есеп беру ақпаратын нақты пайдаланушылардың
мүдделері жатыр.
Бухгалтерлер мен аудиторларының қоғамдық ұйымдары алдыңғы қатарлы
тәжірибелерін зерделеу және оны Қазақстан республикасында енгізу
мақсатыменбасқа елдердегі бухгалтерлер мен аудиторлардың тиісті халықаралық
ұйымдармен байланыстарды жүзеге асырады.
1. Министрліктер, республикалық ұлттық және акционерлік компаниялар,
экономиканың салаларын және ішкі салаларын басқарудың басқа
органдары жалпы мемлекеттік есеп саясатына сәйкес салалық (ішкі
салалық) ережелер, нұсқаулар, ұсынымдар жасап, оларда өндіріске
жұмсалатын шығын есебінің ерекшеліктерін және өнімнің өзіндік құнының
калькуляциялануын бейнелейді, шикізат пен материалдардың, дайын
өнімнің, негізгі құралдардыңжәне басқа да активтер мен пассивтердің
есебін ұйымдастырудың ерекшеліктері ескеріледі.
2. Шаруашылық жүргізуші субъектілер өздеірнің есеп саясатын ұлттық
бухгалтерлік стандарттарға, есеп мәселелері, салық салу, қаржылық
есеп беру бойынша қолданылып жүрген заңдарға негіздеп жасайды.
ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің есеп саясаты
Қазақстан Республикасының 24-маусым 2002 жылғы №329-11 Бухгалтерлік есеп
және қаржылық есептілік туралы Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Есеп
саясатының құрылуына негіз болып табылады:
Бухгалтерлік есеп ұлттық стандарты (БЕҰС) және оларға әдістемелік
ұсыныстар;
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы ҚР-ның заңы, №234-
III, 28.02.2007 ж.
Қаржылық есептілікті беру 30 Бухгалтерлік есеп стандарты, №14 ҚР-ның
қаржылық министрінің бұйрығы, 17.01.2003 ж.
ҚР-ның Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім) №409-1, 13-бөлім Меншік құқығын
алу, 1999 ж.
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру 24 Бухгалтерлік есеп стандарты.
Бюджетке төленетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдер ҚР-ның
кодексі (22.06.2006ж. №147-ІІІ, 17,518,550-баптар және т.б.).
Есеп саясаты уәкілетті органдар мен серіктестіктің қатысушысы шешімімен
келісіліп тағайындалады. Бұл есеп саясатымен есеп жүргізудің негізгі
ережелері мен бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілдері анықталады. Есеп
саясатын құрудың негізіне сенімділік, дәйектілік, салыстырымдылық және
аяқтаушылық қағидалары жатады.
Жауапкершілігі шестеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс Қазақстан
Республикасының әділет министрлігінде, Алматы қаласының әділет
департаментінде 20 наурыз 2006 жылы тіркелген (тіркелу туралы куәлік
0162977 серия В, тіркелу номері 60202-1910-ЖШС). Салық төлеушінің тіркелу
номері (СТН) 600500529068. Қосылған құн бойынша 1-сәуір 2006 жылдан
бастап есепке қойылғандығы туралы куәлік серия 60305, № 0039020.
Өз қызметін жүзеге асыру үшін серіктестікте қатысушының үлесімен
10000 000 (он миллион ) теңге көлеміне тең сомада жарғылық капитал
құрылады. Серіктестіктің жарғылық капиталы Қазақстан Республикасының
заңдарының талаптарына сәйкес құрылады.
ЖШС ҚазТауҚұрылыс өз қызметін келесідей құжаттар мен нормативтік
актілер негізінде жүзеге асырады:
ЖШС ҚазТауҚұрылыс Құрылтайшы құжаттары;
01-сәуір 2000 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
(өзгертулерімен және толықтыруларымен);
16-шілде 1999 жылғы №436 Қазақстан Республикасының Жауапкершілігі
шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы Заңы (өзгертулері және
толықтыруларымен);
Қазақстан Республикасындағы мекемелердің қаржы-шаруашылық қызметін
реттейтін басқа да заңдар, нормативтік актілер, нұсқаулықтар және
әдістемелік ұсыныстар.
Салықтық төлемдер мен есеп айырысулар Қазақстан Республикасы
Президентінің №2235, 12-сәуір 2005 жылғы Заңды күші бар Бюджетке төленетін
салықтар және басқа да міндетті төлемдер туралы Жарлығына және 1-ақпан
2006 жылғы Бюджетке салықтар және басқа да міндетті төлемдер туралы
Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес жүргізіледі (22.06.2006ж. №147-
ІІІ, 17,518,550-баптар және т.б.).
Қызмет барысында серіктестік өзінің есеп саясатына ішкі нормативтік
құжаттарға (бұйрықтар, өкімдер және тағы басқалары) сәйкес рәсімделген
өзгертулер енгізе алады. Сондай-ақ есеп саясатына өзгертулер келесі
жағдайларда енгізілуі мүмкін:
Қазақстан Республикасының Заңнамаларының өзгеруіне байланысты;
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебін нормативті реттеу
жүйесінің өзгеруіне байланысты;
серіктестіктің бірігуіне немесе бөлінуіне және меншік иесінің ауысуына
байланысты;
шаруашылық операциялар, активтер, меншікті капиталы, міндеттемелер және
қызмет нәтижелерін көрсетудің басқа да бір тәсілін қолдану қажет болған
жағдайда.
Кәсіпорынның басқару-ұйымдастыру құрылымы.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс-тің басқару органы
болып табылады:
жоғарғы орган – қатысушы немесе оның өкілі;
атқарушы орган – директор.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс қатысушысы мен
директорының өкілеттілігінің айналымы Қазақстан Республикасының
заңнамаларымен және серіктестіктің жарғысымен анықталады.
Серіктестік директорының қол астында жұмыс істейді: директор орынбасары,
бас бухгалтер, қызметті атқарушы тұлғалар, кафе-дүкендердің
администраторлары және т.б.
Бас бухгалтер бухгалтерия жұмысына жетекшілік етеді, басшығы қаржылық
есептілікті (баланс, табыс және шығыс туралы есеп, меншік капиталындағы
өзгерістер туралы есеп) дер кезінде тапсыруға және толық, сенімді
мәліметтермен қамтамасыз етуге міндетті. Сондай-ақ ол бухгалтерия
мамандарын іріктейді, бухгалтерлік жұмыстардың компьютеризациясын және
салық есебінің жүргізілуін қадағалайды.
Кәсіпорын құрылымында келесідей бөлімдер мен қызмет көрсетулер бар:
әкімшілік-шаруашылық бөлім;
техникалық қызмет көрсету бөлімі;
жеткізу-қамсыздандыру бөлімі;
көлік-транспорттық қызмет;
Бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесі. ЖШС ҚазТауҚұрылыс-
жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бухгалтерлік есебі кәсіпорынның
директорымен 1 қаңтардан 2000 жылы бекітілген Есеп саясаты бойынша және
төменде келтірілген нормативтік-құқықтық актілер бойынша жүргізіледі:
- Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы ҚР-ның заңы, №234-
III, 28.02.2007 ж.
- Бухгалтерлік есептің ұлттық стандарттарымен
- Бухгалтерлік есеп стандарттарына жасалған методикалық нұсқаулар
- Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен бекітілген 22 желтоқсан
2005 жылы №426 Қаржылық есептің халықаралық стандарттарына сәйкес
жасалған үлгі жоспары;
Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңы;
25-сәуір 2003 жылғы №405-11 Қазақстан Республикасынң Міндетті
әлеуметтік сақтандыру туралы Заңы.
ЖШС ҚазТауҚұрылыс бухгалтерлік есебі мен қаржылық есептілігінің
мақсаты болып мүдделі тұлғаларды жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің
қаржылық жағдайы, ондағы өзгерістер және қызмет нәтижелері туралы толық
және сенімді ақпаратпен қамтамасыз ету табылады;
Серіктестіктің бухгалтерлік есебі келесі қағидаларға сәйкес
жүргізіледі: табыс болып – ол алынғанда, ал шығыс болып – шығысталғанда
есептелінеді.
Қаржылық есептілікті жасау кезеңі болып күнтізбелік жыл саналады.
Алдыңғы жылдардың қаржылық есептілігін құрған кезде кеткен қателердің
аңғарылған жағдайында, қателерді түзету сомасы келесі кезеңде таза табыс
немесе шығынды есептегенде ескеріледі (альтернативті тәсіл қолданылады).
Серіктестіктің қаржылық есептілігінің негізгі сапалық сипаттамасы болып
түсініктілік, орындылық, мәнділік, нақтылық және салыстырмалылық табылады.
Қаржылық есептілік №30 ҚБЕС-не сәйкес жасалады және оның құрамына
төмендегілер кіреді:
бухгалтерлік баланс;
пайда және зиян туралы есеп;
ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп;
меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп;
түсініктеме хат.
Қаржылық есептілік, оған аудиторлық және тексеруші комиссияның
қорытындысы берілгеннен кейін серіктестіктің қатысушысына ұсынылады.
Бухгалтерлік құжаттама.
Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі барлық жазулар жұмыс шоттар жоспарының
классификациясына сәйкес болуы керек.
Қаржы-шаруашылық операцияларын құрудың бастапқы құжаттары болып
Қазақстан Респпубликасының Азаматтық Кодексінің талаптарына және жақтардың
келісіміне сәйкес рәсімделетін шарттар, келісімдер, бұйрықтар және т.б.
табылады. Бастапқы құжаттар 16-қараша 1994 жылғы №73 Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік Статистикалық Комитетімен бекітілген бастапқы
есеп құжаттарының ведомствоаралық нысандар альбомына сәйкес рәсімделеді.
ЖШС басшысы бухгалтерлік құжаттарға қол қоюға құқығы бар тұлғаларды
анықтайды және тұлғалардың қызметіне, әрекет ету айналымына және
операцияның мәніне байланысты қол қою құқығының сатылы лауазымын бекітеді.
ЖШС бастапқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп регистрларын қағаз түрінде
және электронды түрде, яғни комьютерлерде сақтайды, сондай-ақ қаржылық
есептілікті және есеп саясатын да Қазақстан Республикасының заңымен
бекітілген мерзім аралығында сақтайды.
ЖШС есеп саясатының қағидалары төмендегідей:
1.Негізгі құралдар.
Негізгі құралдар 16 ҚЕХС стандарт бойынша реттеледі. Осы стандартқа
сәйкес негізгі құралдар дегеніміз – бұл еңбек құралы ретінде материалдық
өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес салада ұзақ уақыт бойы
қолданыста болатын материалдық активтер. Негізгі құралдарға ғимараттар,
үйлер, көпжылдық өсімдіктер, көлік құралдары, жабдықтар, өндірістік және
шаруашылық құрал-саймандар және т.б. жатады.
Негізгі құралдардың қозғалысы және есебі бойынша операциялар бастапқы
құжаттар негізінде жүзеге асырылады.
Негізгі құралдар бойынша бастапқы құжаттарға келесілер жатады:
Қабылдау-өткізу актісі (Н№НҚ-1) - әр түрлі себептерге байланысты
негізгі құралдардың кірістелуі мен шығысталуын есепке алу бойынша жазуды
орындау үшін қолданылады. Актіні ҚазТауқұрылыс жауапкершілігі шектеулі
серіктестік басшыларымен тағайындалатын комиссия құрады. Сол актіде негізгі
құралдардың бастапқы құнын және тозу соммасын көрсетеді. Актінің бір
данасын (Техникалық құжатты қоса) бухгалтерия бөліміне береді. Бухгалтерия
кірістелген объектіні материалды жауапты тұлғаға тіркейді және инвентарлық
нөмірін береді.
Негізгі құралдардың ішкі қозғалыс құжаты (Н№НҚ-2) – объектіні бір
есеп беретін тұлғадан екіншіге берген кезде қолданылады. З данада
құрастырылады және есеп беретін тұлғалар мен бухгалердің қолы қойылады.
Жөнделген, қайта құрылған және модернизациялаған объектінің қабылдау-
өткізу актісі (Н№НҚ-3) – обектінің қымбатталуы бойынша бух. жазуды орындау
үшін қолданылады.
Негізгі құралдардың жойылу актісі (Н№НҚ-4) – негізгі құралдардың әр
түрлі объектілердің жойылуы кезіндегі жазуды орындау үшін қолданылады.
Актіде есептен шығарылатын объектінің сипаттамасын береді, шығысталу
себептерін жазады, негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайды.
Табиғи апаттардан, тез тозып кеткен объектіні шығыстаған кезде сол актімен
бірге есептен шығару себептерін көрсететін қосымша құжаттар берілуі тиіс.
Қажетті құжаттарды рәсімдеу үшін басшының ұсынысымен тұрақты қызмет ететін
комиссия құрылады. Актіні ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі
серіктестік басшысы куәландырады. Содан кейін ғана объектінің жойылуы
жүзеге асырылады.
Негізгі құралдарды есепке алудың инвентарлық карточкасы (Н№НҚ-6-9) –
талдамалы есепті жүргізу үшін бухгалтерияда пайдаланылады. ҚазТАУқұрылыс
жауапкершілігі шектеулі серіктестікте бұл мәліметтер электрондық
картотекада.
Негізгі құралдардың инвентарлық тізімі (Н№НҚ-13) – Компанияда бұл
мәліметтер электорондық картотекада.
Барлық актілер, бухгалерлік анықтамалар бухгалтерияға түскен кезде негізгі
құралдарды тіркеу журналына тіркейді.
Халықаралық қаржы есептілігінің стандартына көшу күніне негізгі
құралдар бағалаушылармен әділ құны бойынша бағаланған және де бұл
құн болжамды өзіндік құн деп есептелінеді. Негізгі құралдар
халықаралық қаржы есептілігінің стандартына көшу күнінен кейін сатып
алу немесе құрылыс құны бойынша күнделікті қызмет көрсету
шығындарын алып тастап, жинақталған тозу мен құнның құнсыздануын
шегеру арқылы ескеріледі. Мұндай шығындарға негізгі құралдардың
бөлшектерін ауыстыру құнын егер мойындау критерий болса, жатқызады.
Әрбір есептік құн үшін ұйым басқармасы негізгі құралдардың
құнсыздану белгісінің бар болуын бағалайды. Егерде мұндай белгілер
болатын болса ұйым басқармасы сату шығындары мен оның пайдалану
құндылығын шегеріп, активтің әділ құнын ең жоғарғысы ретінде
анықталатын, өтелетін соманы бағалайды. Баланстық құн өтелетін
сомаға азаяды да айырма пайда және зиян туралы есептілікте шығыс
ретінде танылады. Алдыңғы мерзімде актив бойынша мойындалған
құнсызданудан зиянға активтің өтелетін сомасын анықтау кезінде
пайдаланған бағалаудағы өзгерістер болған жағдайда түзетпе
жасалынады.
Өндірістік емес негізгі құралдардың тозуы төменде көрсетілгендей
активтердің әрбір түрі бойынша белгіленген тиімді қызмет ету
мерзімі үшін тура әдіс негізінде есептелінеді.
Ғимарат және құрылыс – 20 жыл
Машина және жабдықтар – 5-14 жыл
Көлік құралдары – 14 жыл
Басқалары – 3-10 жыл
Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойына пайдаланылады,
қасиеті мен нысанын сақтай отырып жанама түрде тозады, өзінің құнын жаңадан
жасалған өнімге біртіндеп көшіреді.
Тозу – бұл физикалық және сипаттамаларын жоғалту процесі.
Амортизация – бұл тозудың құндық белгісі.
Серіктестік жерге амортизацияны есептемейді. Негізгі құралдар бойынша
тозу біркелкі (тікелей) әдіс бойынша есептейді.
Серіктестік 01 қазан айында жыл сайын негізгі құралдарға түгендеу
жұмысын жүргізеді.
Негізгі құралдарға қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарының
шығындары пайда болу шамасына байланысты табыс және шығысқа
жатқызылады. Жаңартулар немесе жақсартулар капиталдандырылады.
Негізгі құралдарды сатқан немесе шығарған кезде сәйкесінше табыс
немесе шығыс, пайда және зиян туралы есептілікте көрсетіледі.
Аяқталмаған күрделі құрылыс күрделі құрылыстың аяқталмаған
объектісін білдіреді. Бұл объектілерді пайдалануға енгізген жағдайда
олар негізгі құрал категориясына жатқызылады. Күрделі құрылыстың
аяқталмаған объектілері өндірісте қолданбағандықтан бұл активтерге
тозу есептелінбейді.
Негізгі құралдарды жөндеу есебі бойынша серіктестік меншігіндегі негізгі
құралдардың жөндеу есебінің әдісі және тәртібі серіктестіктің бухгалтерлік
есебінің 16 Негізгі құралдар ХБЕС (IAS) сәйкес анықталады.
Негізгі құралдар объектісіне қатысты жөндеу ағымдағы немесе күрделі
шығындардан тұрады. Серіктестіктің бастапқыда есептелген активтер
өнімділігінің нормативтеріне сәйкес күтетін болашақ экономикалық пайданы
арттыру, қалпына келтіру, сақтау мақсатында Негізгі құралдардың қызмет
көрсету немесе жөндеу шығындарының есебі жүргізіледі.
Серіктестіктің жөндеу объектілеріне: ғимараттар, құралдар, өлшеу
құралдары, компьютерлер басқа а негізгі құралдар жатады.
Ағымдағы жөндеу Негізгі құралдардың ерте тозуынан алдын ала сақтау және
жұмыс қалпында сақталуына бағытталған. Бұл шығындар олардың пайда болу
мерзіміне байланысты ағымдағы кезең шығындарына жатқызылады.
Күрделі жөндеу объектінің қызмет ету мерзімі аз негізгі құралдың
бөлшектерін қалпына келтіруне арналған жөндеу. Ол бір жыл сайын жүргізіліп
отырады.
Негізгі құралдарды сатып алғаннан кейін пайа болған шығындар, ол
жөндеу, жақсарту немесе қызмет ету шығындары келесі әдістердің біреуімен
есепке алынасды.(таблица)
1. шығын болып танылады
2. күрделі жөндеуден өтеді
3. жинақталған тозудың азаюы ретінде танылады
2.Материалдық емес активтер.
Материалдық емес активтер есебі 28 халықаралық стандартына сәйкес
материалды емес активтер – бұл физикалық мәні жоқ, өндірісте немесе дайын
өнімді сатуда, әкімшілік мақсатта және басқа ұйымға жалға беруге ұзақ уақыт
пайдалануына арналған ақшалай емес активтер.
Оларды:
1) анықтауға болады;
2) ұйыммен бақылауға болады;
3) пайдаланудан ұйым болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.
Бухгалтерлік есеп мақсаты үшін материалды емес активтердің құрамына тек
Стандартта ғана аталған шарттардың барлығы орындалған кезіндегі обектілер
жатқызылады, соның ішінде физикалық (материалды-заттық) мәннің жоқтығы,
объектіні бір жылдан аса пайдалану мүмкіндігі және экономикалық пайданы
табу қабілеттігін бөлуге болады.
Келтірілген шарттарға сәйкес материалдық емес активтерге интеллектуалды
меншік объектісіне, табиғи ресурстарды пайдалану құқығы, тауар белгісі және
қызмет белгісі, тауардың атауы мен орналасу жері, тауарлық марка, лицензия,
патенттер, ЭЕМ бағдарламасы және т.б. жатқызылады. Қаржылық-шаруашылық
қызметінде, орындалған бағыты мен қызметіне байланысты материалды емес
активтер халықаралық тәжірибеде 5 негізгі топқа бөлінеді:
1. Өндірістік меншік объектілер құқығы. Олар жаңалық патенттерінен,
селекциондық жетістіктен, пайдалы модельдің куәлігінен, тауарлық
белгі мен қызмет ету белгісінен немесе лицензиялық келісімнен,
оларды пайдалану келісімшарттынан туындайды;
2. Авторлық және басқа да келісімнен туындайтын интеллектуалдық
меншік құқығы.
Амортизация нормасын бастапқы құны мен пайдалы қызмет ету мерзімінің
негізінде ұйымның өзі анықтайды. Пайдалы қызмет ету мерзімі – бұл
материалды емес активтердің ұйымға табысты әкелу мерзімі ішіндегі кезең.
Бұл мерзім материалды емес активтердің әр бір түрі бойынша анықталады.
ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде материалды
емес активтер бастапқы құны бойынша бағаланады және тікелей әдіс бойынша
амортизацияланады. Пайдалы қызмет ету мерзімі анықталмаған материалды емес
активтер өзіндік құн бойынша есепке алынады. Олар аморизацияланбайды, бірақ
жыл сайын активтер құнының төмендеуіне қарай оған тест жүргізіледі және
қажеттілік туындаған кезде өтелу құнына дейін есептен шығарылады. Пайдалы
қызмет ету мерзімі және амортизация әдісі жылдың соңында тексеріледі.
3.Материалдар есебі
Материалдар 1300 шотында есептеледі, бұл ҚазТауҚұрылыс ЖШС-тің
иелігіндегі материалдардың, шикізаттардың және басқа да қорлардың қозғалысы
мен бар болуы туралы ақпаратты жинау үшін арналған.
Тауарлы-материалдық қорларды есепке алу құжаттары:
Сенім хат (Н№М-2 және М-2а) – материалдық құндылықтарды алған кезде сенім
білдіретін кәсіпорын ретінде шығатын тұлғалардың құқықтарын рәсімдеу үшін
қолданылады.
Кіріс қоймалық ордер (Н№М-4) – жеткізушілерден кәсіпорынға түскен
материалдарды есепке алу үшін қолданылады. Кіріс ордерін құндылықтың
қоймаға түскен кезде матриалды-жауапты тұлға толтырады.
Материалдарды қабылдау актісі (Н№М-7) – бұл құжатсыз келіп түскен
материалдарды және жеткізушілердің құжаттар мәліметтерімен сандық және
сапалық ауытқулары бар материалдық құндылықтардың қабылдауын рәсімдеу үшін
қолданылады. Акт бухгалтерияда жеткізушінің қатысуымен 2 данада жасалады.
Бір данасы бухгалтерия бөліміне ал екіншісі жеткізушіге тапсырылады.
Материалдардың ішкі қозғалысына талап-жүкқұжаты (Н№М-15а) – кәсіпорынның
ішінде материалдық құндылықтардың қозғалысын есепке алу үшін қолданылады.
Ол 2 данада жасалады және бас бухгалтердің қолымен рәсімделеді.
Жыл сайын 01 қазанда тауарлы-материалдық қорларға толық түгендеу
жүргізіледі.
4.Ақша қаражаттар есебі
Нарықтық экономикада кәсіпорындар арасында еңбек құралдарын сатып
алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметтерді сату жөніндегі мәмілелер тұрақты
түрде жасалып отырады. Есептесу 2 нысанда жүзеге асырылады:
1. Банк жүйесі арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен;
2. Қолма-қол ақшамен төлеу түрінде.
Касса- қолма-қол ақшалар мен өзге құндылықтарды қабылдауға, беруге және
уақытша сақтауға арналған, арнайы жабдықталған, оқшауланған үй-жай.
Ақша қаражаттар туралы ақпарат 1000 шот бөлімінде көрсетілген. Ақша
қаражаттар есебін қазына бөлімшесі жүргізеді. Ақша қаражаттар бойынша
негізгі бастапқы құжаттар кассалық ордерлер болып табылады.
Қолма-қол ақшаларды кассаға қабылдау КО №1 нысанындағы кіріс касса
ордері, ал беру КО №2 нысаныдағы шығыс касса ордері бойынша бас бухгалтер
қолымен бекітіліп жүргізіледі. ККО және ШКО кассаға берілгенге дейін
бухгалтерияда кіріс және шығыс касса ордерлерін тіркеу журналында
тіркелінеді. Ақша қаражаттарының келіп түсуі мен жұмсалуы жөніндегі барлық
операцияларды кассир №4 нысанындағы касса кітабына жазады.
5. Еңбек және еңбекақы есебі
Жалақы – бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды жүзеге
асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Әрбір қызметкерлердің
кірісі субъект жұмысының түпкілікті нәтижелерін
ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттеледі.
Жұмысшылар мен еңбекақы бойынша есеп айырсу есебінің негізгі мақсаты –
бұл еңбек және еңбекақы есебін жүргізу ережелерін сақтау болып табылады.
Еңбекақы бойынша есеп айырсу 3350 шотында жүргізіледі. Осы шот
бойынша талдамалы есебі әр бір жұмысшы бойынша жүргізілуі тиіс.
Еңбекақы есебінің бастапқы құжаты жұмыс уақытын есептеу табелі,
басшылардың бұйрықтары, еңбекақы төлеу бойынша ведомость, кіріс және шығыс
касса ордерлері және т.б.
Адам құрамының есебін кадр бөлімі жүргізеді.Жұмысқа келген әр бір
жұмысшыға жеке карточка толтырылады және жеке іс ашылады. Жұмысқа келген
адам соңғы жұмыс орны туралы жазулар жазылған еңбек кітапшасын кадрлар
бөліміне көрсетуге тиісті. Бұйрық негізінде бухгалтер табельдік нөмір
береді және жеке шот ашады. ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі
серіктестікте жұмысшының жұмыс дәрежесіне разрядына байланысты әр
жұмысшының өзінің тарифтік қойылымы болады. Сол тариф негізінде жасаған
жұмыс күніне байланысты жалақы есептеледі. Жалақы есебі ар айдың бесіне
дейін жабылуы тиіс.
6.Басқа да дебиторлық борыштар есебі.
Басқа да қысқа мерзімді дебиторлық борыш 1280 шотында есепке
алынады. Ал, Басқа да ұзақ мерзімді дебиторлық борыш есебі 2910-2920
субшоттарында жүргізіледі. Бастапқы құны және күмәнді қарыздар бойынша
резервті азайту арқылы есептелінеді және мойындалады. Үмітсіз борыш
пайда болу мезетінде есептен шығарылады..
7.Меншікті капитал есебі
ЖШС-тің активтері оның міндеттемелерін алып тастағаннан кейін меншік
капиталын құрайды. Меншік капитал жарғылық капитал, төленбеген капитал,
қосымша төленген капитал, қосымша төленбеген капитал, бөлінбеген пайдадан
және жалпы пайдадан тұрады.
ЖШС-тің меншік капитал қозғалысы мен жағдайы туралы ақпарат Бас
шоттар жоспарының V Меншік капитал және резервтер бөлімінде жиналады.
Жарғылық капиталдың ұлғаю немесе азаюы болған кезде, сәйкес шоттар
бойынша жазулар Құрылтай құжаттарына сәйкес өзгеріс енгізілген кейін ғана
жүзеге асырылады.
Құрылтайшылар шешімімен құрылған резервтік капиталы бөлінбеген пайда
төлемі есебінен құрылады.
Резервтік капитал есепті кезең табысы аз болған кезде дивидендтерді
төлеу үшін пайдаланылады, сонымен қатар өткен немесе есепті кезең зиянын
жабу үшін де пайдаланылады.
Резервтік капитал 5300 шот бөлімінде жүргізіледі.
Бөлінбеген пайда – 5410 Жиынтық табыс шотынан апарылған есепті
кезең ішінде тапқан пайда (зиян) соммасы.
Бөлінбеген пайда немесе жабылмаған зиян туралы ақпарат 5410-10 шотында
жинақталған.
Жиынтық табыс – бұл табыс және шығыс арасындағы айырма ретінде
алынған қызметінің қаржылық нәтижесі.
Жиынтық табыс туралы ақпарат 5410-11 шотында жинақталады.
8.Міндеттемелер есебі
Ел аумағында серіктестіктің банктен алынған отандық валютасындағы
әртүрлі ұзақ мерзімді несие жағдайы туралы ақпаратты жинау үшін және және
оларды алу немесе өтеу бойынша операцияларды есепке алу үшін 3010 Қысқа
мерзімді банк несиесі шоты пайдаланады. Банктен тыс мекемелерден алынған
несие бойынша есебі 3020 Банктен тыс мекемелерден алынған несие шотында
жүргізіледі.
Несие шоты –бұл пассивті шот, осы шот бойынша қалдық есепті кезең
басындағы жабылмаған қарызды білдіреді, Дебеті бойынша айналым несиенің
жабылуы, ал кредиті бойынша айналым алынуы көрсетіледі.
3010,3020 шоттары компанияның есеп шотына қарызға алынған
қаражаттар түскен сәтінде ашылады. Несиенің талдамалы есебі несие түрі,
несиені берген банктің түрі және бөлек несие бойынша жүргізіледі. Осы
шоттардағы мәліметтер банктік көшірме арқылы расталуы керек.
Несие бойынша пайыз есебә 3380 Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар
шоты бойынша жүргізіледі. Пайыздың есебі несие келісім-шартында
белгіленген мерзім мен қойылымға сәйкес болуы қажет. Пайызды төлеу бойынша
шығындар Пайыз бойынша шығындар бабы бойынша компанияның жалпы
шығындарына кіреді. Пайыз бойынша шығындар есептеу әдісі бойынша танылады.
9.Табыстар мен шығындар есебі
Ұйымда табыстар есебі 6000 бөлімінде жүргізіледі. Компанияның табысы
әділ құны бойынша бағаланады. Компанияның негізгі қызметтен түскен табысына
құрылыс және монтаж жұмыстарын орындаудан түскен табыс жатады. Табыс
алынған немесе алынуға тиісті қызмет құны бойынша бағаланады. Қызмет құны
серіктестік және қызметті пайдаланушы арасындағы келісім негізінде
анықталады. Серіктестік және Клиент арасында қызмет көрсету келісім-шарты
жасалады.
Табысқа келесілер жатады:
• Өндірістік қызмет байланысынан;
• Тауарлы материалды құндылықтарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Экономика және бизнес факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Коммерциялық ұйымдардың қызметінің есебі мен аудиті
Орындаған
Құрбанов Ә.Ә.
Ғылыми жетекші э.ғ.к, доцент
Ташенова С.Ж.
(қолы, датасы)
Нормабақылаушы
Арыстанбаева А.З.
(қолы, датасы)
Қорғауға жіберілді
кафедра меңгерушісі э.ғ.к.,доцент
Төлегенов Е.Т.
(қолы, датасы)
Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім Министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Экономика және бизнес факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Дипломдық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Құрбанов Әсет Әбішұлына____
Жұмыстың тақырыбы: Коммерциялық ұйымдардың қызметінің есебі мен аудиті
18 қаңтар 2008 ж. № 4-78 Бұйрығымен бекітілді
Жұмысты өткізу мерзімі 19 мамыр 2008 ж.
Жұмысқа бастапқы ақпарат өндірістік практика өткен ұйымнан алынды.
Дипломдық жұмыстағы өңделуге тиісті сұрақтар тізімі немесе жұмыстың қысқаша
мазмұны:
а) Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебі.
б) Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебіндегі аудиттің орны мен
ерекшелігі.
в) Ұйымның қаржылық шаруашылық қызметін талдау
Дипломдық жұмысты орындау
КЕСТЕСІ
№ Бөлімдер атауы, қарастырылып Ғылыми Ескертулер
жатқан сұрақтардың тізімі жетекшге ұсыну
мерзімі
1 Әдебиеттерді іріктеу, оларды 16.01.2007
қарастыру және өңдеу.
Әдебиеттердің негізгі көздері
бойынша библиографияны құрастыру
2 Дипломдық жұмыстың жоспарын 18.01.2008
құрастыру, оны ғылыми жетекшімен
қарастыру
3 Бірінші бөлімді дайындау және оны 25.03.2008
тексеруге ұсыну.
4 Практикалық мәліметтерді жинқтау, 28.03.2008
жүйелеу және талдау.
5 Ғылыми жетекшімен келісе отырып, 15.04.2008
ұсыныстар мен қорытынды талқылау
6 Ескертулерді есепке ала отырып, 15.05.2008
дипломдық жұмысты өңдеу немесе
қайта өңдеу. Дайын дипломдық
жұмысты кафедраға ұсыну.
7 Ескертулер және рецензиямен 17.05.2008
танысу.
8 Ескертуді және рецензияны ескере 19.05.2008
отырып, дипломдық жұмысты қорғауға
дайындықты аяқтау.
Тапсырманы беру күні: 15.01.2008 ж
Кафедра меңгерушісі, э.ғ.к., доцент:
Төлегенов Э.Т.
Ғылыми жетекшісі, э.ғ.к., доцент:
Ташенова С.Ж..
Тапсырманы қабылдаған студент:
Құрбанов Ә.Ә.
Реферат
Еліміз нарықтық экономикаға көшу барысында ұйымдық құрылымның
өзгеруіне ұшырады. Әлемдік қатынасқа түсу мақсатында меншік түрлеріне
және халықаралық байланысты нығайтуға күш салды. Осы мақсатта көптеген
түбегейлі өзгерістер ішкі саудамен тікелей байланысты болып табылды. Сауда
саласында кәсіпкерлік нысанда, еркін шаруашылық нысандарындағы, мемлекеттік
тұрғыдағы кәсіпорындар коммерциялық және жекешеленген сауда мекемелері
болып бөлініп кетті.
Бүгінгі күні ірі өндірістік кәсіпорындар өздерінің фирмалық сауда
мекемелері арқылы, ал акционерлік қоғамдар, жауапкершілігі шектеулі
серіктестіктер, жеке секторлар халық тұтынатын тауарларды өз тараптары
бойынша саудалайды. Ұйымдық құрылымдардың еріктілігі еліміздің
экономикасының төмендеуіне әсер етуші басты фактор болып бүгінгі күні
танылып отыр. Дегенмен еліміздегі құқықтық заңдылықтармен реттеу сауда
саласының қызметіне қойылатын талаптарды күшейту керектігін аңғартады.
Кез келген сауда ұйымы табыс табу мақсатында халыққа мінсіз қызмет
көрсету мен сапалы тауарды тұтынушыға ұсыну арқылы шаруашылық қызметін
ұйымдастырады. Ол үшін маркетингтік зерттеулер арқылы обьектіні зерттеп
қана қызметті жүзеге асырады. Осы сауда қызметінің бухгалтерлік есебін
жүргізу бірқатар талаптар ақылы ұйымдастырылады. Сауда саласы өнім
өндірмейді, өнім өндірушілермен импортталған тауарларды тұтынушыларға
бөлшек немесе көтерме сауда арқылы ұсынады.
Сауда саласындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру өзіне тән
ерекшеліктерімен сипатталады. Осы саланың негізгі операциялары тауарлы
материалдық қорларының қозғалысының есебі, тауарды сатудағы шығындар есебі
және сатып алушылармен тапсырыс берушілермен есеп айырысу бойынша
дебиторлық және кредиторлық берешектер есебі болып табылады.
Нарықтық экономикасы бар елдерде есеп жүргізу сауда кәсіпорындарының
қызметін жедел басқару талабына қарай құрылған және қаржылық есептілік
ақпаратының дұрыстығына (шынайылығына) үлкен көңіл бөлінеді. Сондықтан
нарықтық экономика талаптарына байланысты елімізде жаңа бухгалтерлік жүйе
құру жұмысын жеделдету керек.
Жұмыстың мақсатына сәйкес мынадай міндеттер алға қойылды:
- Қазақстан Республикасындағы сауда ұйымдарындағы бухгалтерлік есебі
пен аудитінің теориялық негізін көрсету;
- зерттелуші кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасын беру
және оның есеп саясатын қарастыру;
- жауапкершілігі шектеулі серіктестіктегі бухгалтерлік есеп жүргізу
ерекшелігін анықтау;
- аудит жүргізу әдістемесін сипаттау және зерттелуші кәсіпорындағы
бухгалтерлік есеп пен аудитті жетілдіру шараларын ұсыну.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан тұратын негізгі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен, сондай-ақ кәсіпорынның
экономикалық көрсеткіштерін бейнелейтін кәсіпорын құжаттарының
жалғамаларынан тұрады.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қызметінің техникалық
экономикалық сипаттамасы мен есеп саясаты.
1.1 ЖШС-тің техникалық экономикалық жағдайы және оның негізгі
көрсеткіштері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Серіктестіктің есеп
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..13
II. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебі.
2.1 Негізгі операциялар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .27
2.2 Сатып өткізу шығындарының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...32
2.3 Дебиторлық және кредиторлық борыштар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 40
ІІІ. Коммерциялық ұйымның бухгалтерлік есебінің аудиті
3.1 Ұйымының бухгалтерлік есебіндегі аудиттің орны мен
ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
3.2 Ұйымның қаржылық есептілігінің аудиті
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .64
3.3 Ұйымның қаржылық қызметін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...72
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..80
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .83
КІРІСПЕ
Экономиканың, қаржы жүйесінің, өндірістің, әлеуметтік-экономикалық
жағдайдың деңгейі өсуі жаңа есеп мәселесін туындатады. Уақыттың өзі
көрсеткендей, есеп жүйесінің төмен деңгейі елдегі экономикалық прогресті
кідіртіп, көптеген қайшылықтарға жол береді. Есеп мәселесінің өзектілігі
оның қоғамда қашанда болатындығында және өз шешімін қажет ететіндігінде.
Кез келген елдің экономикасын мемлекеттік реттеудің басты мақсаты
экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық және ел ішіндегі, шетелдегі
қоғамдық құрылысты нығайту, оны өзгеріп отырған жағдайларға бейімдеу екені
белгілі. Бұл туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан-2030
атты жолдауында: ...Мемлекеттің өзі еркін экономиканың кепілі болуы керек.
Оның мақсаты - нарықтық ережелер орнату және олардың сақталуын әділ
қамтамасыз ету - делінген.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті
халықаралық тәжірибеге бағыттап реформалау процесі жүріп жатыр. Бұл
біріншіден, негізін нарықтық қатынастар құрайтын жаңа экономикалық жүйе
қалыптасуына, және екіншіден, Қазақстан Республикасының әлемдік
экономикалық кеңістікке енуіне кіруіне байланысты. Осы жағдайда болып
жатқан түбегейлі өзгерістер экономикалық басқару тетіктерінің, оның ішінде
бухгалтерлік есептің сапалы өзгерілуін талап етеді.
Шаруашылық дербестік алған отандық кәсіпорындардың көпшілігі
халықаралық бизнеске кіріседі. Бірақ Қазақстан Республикасындағы
бухгалтерлік есептің әлемдік стандарттан қалыс қалуы оның экономикасы үшін
теріс салдар туғызуы мүмкін. Сондықтан, қазақстандық есептік ақпаратты
халықаралық стандарттарға сәйкестендіру Қазақстан Республикасының әлемдік
экономикаға кіруі маңызды факторларының бірі болып табылады.
Қазіргі уақытта бухгалтерлік есептің ұйымдық қағидаларын қайта қарау
керек, бірыңғай бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарын сақтай отырып, оның
әдістемелік баптармен, процедуралармен, халықаралық стандарттармен
толықтырылған негізін әдістемелік өзгерту қажет.
Сыртқы экономикалық қызмет үш мәселе туындатты, олар: материалдық емес
активтерді (патент, сауда маркасы, жаңа технологиялар, өнімді дайындау
құқығы және т.б.) есепке алу; біріккен кәсіпорындарда шетелдік меншік
иесіне түсінікті әдісте бухгалтерлік есеп жүргізу; фирмалар мен
кәсіпорындар құқықтық режимі әртүрлі елдерде орналасса, олардың
есептілігін сәйкестендіру қажеттігі. Әкімшілік-бұйыру жағдайында өзін
ақтаған бухгалтерлік есеп жүйесінің жіктелуі ескірген және қолдануға
келмейтін болды.
Нарықтық экономика кезіндегі бухгалтерлік жүйені әзірлеу жаппай
ақпараттық лекті қалыптастырудың қолайлы процедураларын қолданып,
кәсіпорындардың ақпараттық мазмұнын жақсарту мақсатында оны басқару
жүйесіндегі есепті реттеудің ережелері жиынтығы ретіндегі стандарттауды
кеңінен пайдалануға байланысты.
Бухгалтерлік есепті стандарттау экономикалық басқару жағдайындағы
есепті реттеу үшін пайдаланылатын әдістер жиынтығы ретінде есептік
ақпаратты қалыптастырудың жаңа әдістемесіне ыңғайлы түрде көшуді
қамтамасыз етеді.
Нарықтық экономикасы дамыған кез келген елдерде акционерлер, несие
берушілер мен борышкерлер, мемлекеттік аппарат, кәсіпорын әкімшілігі мен
жұмысшылары өз қызметі барысында ақша қаражатының небір көлемін
жинақтайды. Ақша операциясының жиналуын, тіркелуін және бақылауын есепші
жүргізеді. Бұл тұста есептік мәліметтерді бұрмалау туралы сөз болып отырған
жоқ, қаржы нәтижесінің әртүрлі мәніне жеткізетін есептік процедураларды
келісімдеп, заңды таңдау туралы сөз болып отыр.
Жаңа кәсіпкерлік қызмет формалары туындауымен, біріккен кәсіпорындар,
ашық және жабық түрдегі акционерлік қоғамдар, коммерциялық банктер және
басқа да шаруашылық субъектілер пайда болуы шынайы (дұрыс) ақпаратқа деген
сұранысты арттырады.
Есептің шынайылығын, дұрыстығын тәуелсіз сарапшы, яғни аудитор растауы
мүмкін.
Нарықтық экономикасы дамыған шетелдерде, қаржылық бақылау, әсіресе
шаруашылық есептегі түрлерін қаржылық бақылау деңгейі өте жоғары.
Мемлекеттік қаржылық бақылауды парламент, қаржылық бақылаудың арнайы
ведомоствосы, қаржы министрліктері, салалық ведомостволары жүргізеді.
Жүйелі қаржылық бақылау функциясын мемлекеттік ұйымдармен қатар
аудитор-есепшілердің тәуелсіз фирмалары да келісім-шарттық негізде
орындайды.
Нарықтық экономикаға көшу жағдайында бақылау жүйесінде кәсіпорындар
мен ұйымдардың бухгалтерлік есептіліген тәуелсіз сараптама мен талдау
жасаушы аудиторлық қызметтерге маңызлы орын беріледі. Елімізде жоспарлы,
орталықтан басқарылатын экономика болған кезде тәуелсіз қаржылық бақылауға
деген талап болған жоқ. Оның орнына ведомостводан тыс бақылау болды, ол
кәсіпорындардың шаруашылық қызметтеріндегі қиянат жасаушылықтарды, есеп
жүргізу мен есептіліктегі қателіктерді табумен, кінәлілерді анықтап
жазалаумен айналысты.
Нарықтық экономикаға көшу, жекешелендіру процесіне өту, экономиканы
басқару құрылымының өзгеруі, салалық минстрліктер мен соларға байланысты
ведомостволық бақылау жүйесінің жойылуы нарық және нақты бәсекелестік
жағдайындағы аудиттің дамуына алғашарт болды. Мемлекеттік органдардың
кәсіпорындардың қаржы жүйесіне араласуы шектелген. Кәсіпорынның шаруашылық
субъект ретіндегі мәртебесі нығаюы көптеген қаржылық және өндірістік
сұрақтарды дербес шешуіне үлкен мүмкіншіліктер ашты. Бұл сұрақтар бойынша
шешім қабылдау шынайы болуы тиіс бухгалтерлік есептілік пен басқа да
экономикалық ақпаратқа негізделген. Дұрыс экономикалық ақпарат капитал
нарығы тиімді қызмет істеуіне, бірқатар экономикалық шешімдер қабылдау
салдарын бағалауға, болжауға рұқсат етеді. Нарықтық экономикада кәсіпорын
әкімшілігі мен оның қаржылық күйі туралы ақпаратты пайдаланушылар мүдделері
сәйкес келмеуі мүмкін екенін атап өту керек.
Шынайы ақпарат алуға меншік түріне байланыссыз шаруашылық айналымның
барлық қатысушылары мүдделі.
Бухгалтерлік есепті жүргізудің ұлттық ережелеріндегі айырмашылық
олардың жекелеген елдерің экономикалық және әлеуметтік жағдайының нәтижесі
болып табылдатындығына байланысты.
Нарықтық экономикасы бар елдерде есеп жүргізу кәсіпорын қызметін жедел
басқару талабына қарай құрылған және қаржылық есептілік ақпаратының
дұрыстығына (шынайылығына) үлкен көңіл бөлінеді. Сондықтан нарықтық
экономика талаптарына байланысты елімізде жаңа бухгалтерлік жүйе құру
жұмысын жеделдету керек.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты- қазіргі кезеңдегі сауда ұйымдарындағы
бухгалтерлік есеп пен аудит ұйымдастырылуы туралы толық түсінік беру.
Жұмыстың мақсатына сәйкес мынадай міндеттер алға қойылды:
- Қазақстан Республикасындағы коммерциялық, яғни сауда ұйымдарындағы
бухгалтерлік есебі пен аудитінің теориялық негізін көрсету;
- зерттелуші кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасын беру
және оның есеп саясатын қарастыру;
- жауапкершілігі шектеулі серіктестіктегі бухгалтерлік есеп жүргізу
ерекшелігін анықтау;
- аудит жүргізу әдістемесін сипаттау және зерттелуші кәсіпорындағы
бухгалтерлік есеп пен аудитті жетілдіру шараларын ұсыну.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан тұратын негізгі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен, сондай-ақ кәсіпорынның
экономикалық көрсеткіштерін бейнелейтін кәсіпорын құжаттарының
жалғамаларынан тұрады.
1. Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қызметінің техникалық
экономикалық сипаттамасы мен есеп саясаты.
1.1 ЖШС-тің техникалық экономикалық жағдайы және оның негізгі
көрсеткіштері
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс Қазақстан
Республикасында 2006 жылдың 20 наурызында мемлекеттік тіркеуден өтіп, өз
қызметін атқарып келеді.
ЖШС ҚазТауҚұрылыс (әрі қарай мәтін бойынша Серіктестік) Қазақстан
Республикасының 1-сәуір 2000 жылғы Азаматтық Кодексіне, 16-шілде 1999
жылғы, №436 Жауапкершілігі шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы
Заңына және басқа да Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жеке
меншік негізінде құрылған.
Серіктестік меншік құқығында оқшауландырылған мүлкі бар заңды тұлға
болып табылады және осы мүлкімен өз міндеттері бойынша жауап береді, өз
атынан мүлікті және жеке мүлікті емес құқықтарын жүзеге асырады және сатып
алады, серіктестіктің дербес балансы және өз атауымен мөрі бар.
Серіктестікті басқару органы болып табылады:
жоғарғы орган – қатысушы немесе оның өкілі;
атқарушы орган – директор.
Серіктестіктің заңды мәртебесі. Серіктестік мемлекеттік тіркелу кезінен
бастап заңды тұлға құқығын иемденеді. Серіктестік жұмысшыларының орташа
жылдық саны 50 адамнан аспайтын шағын кәсіпкерлік субъектісі болып
табылады.
Серіктестік өз қызметінің мақсаттарына жету үшін өз атынан келісімдерге
отырады, мүліктік және жеке мүлікті емес құқықтар алуға, міндеттерін
көтеруге, сотта талап қоюшы және жауап беруші болуға, сондай-ақ Қазақстан
Республикасы территориясында және одан тыс жерлерде бөлімшелер мен
өкілдіктер құруға, басқа заңды тұлғалармен бірлестіктерге кіруге, сондай-ақ
басқа заңды тұлғалардың қатысушысы болуға құқылы.
Серіктестік өз міндеттемелері бойынша оған тиесілі барлық мүлкімен жауап
береді. Мемлекет серіктестіктің қарыздарына жауапты емес. Серіктестік
мемлекеттің қарыздары бойынша жауап беррмейді. Серіктестік заңда қаралған
жағдайлардан басқа жағдайда қатысушының міндеттемелері бойынша жауап
бермейді. Қатысушы серіктестіктің міндеттемелері бойынша жауап бермейді
және өзі қосқан үлес құны шамасында серіктестіктің қызметіне байланысты
шығындар тәуекелін алады.
Серіктестік қызметінің мақсаты мен мәні. Серіктестік қызметінің негізгі
мақсаты болып келесі қызмет түрлерін жүзеге асырудан табыс табу табылады:
Құрылыс монтаж жұмыстарын жүргізу;
Күрделі құрылыс жұмыстары және жөндеу жұмыстары;
Сервистік-тұрмыстық орындарды құру;
Жеке құрылыс-жөндеу және транспорттық инфроқұрылымдарды құру және
дамыту;
Құрылысқа байланысты жобаларды құру және қайта құру жұмыстары;
Өз қызметін және өзінің кәсіпорындарының, бөлімшелерінің, құрылымдарының
қызметін материалды-техникалық қамсыздандыру;
Қоғамдық-саяси, экономикалық, мәдениет және басқа да қоғамдық
айналымдардың әртүрлі аспектілері бойынша жеке ақпараттық база құру;
Қазақстан Республикасының Заңдарымен рұқсат етілген басқа да қызмет
түрлері.
Серіктестіктің жарғылық капиталы. Өз қызметін жүзеге асыру үшін
серіктестікте қатысушының үлесімен 10 000 000 (он миллион) теңге көлеміне
тең сомада жарғылық капитал құрылды. Құрылтайшысы жеке тұлға, Қазақстан
Республикасының азаматы Мухамедиев Арслан Калибек ұлы. Серіктестіктің
жарғылық капиталы Қазақстан Республикасының заңдарының талаптарына сәйкес
құрылады. Серіктестіктің жарғылық капиталына салым ретінде ақша, бағалы
қағаздар, заттар, мүліктік құқықтар, сондай-ақ интеллектуалды қызметтің
объектіленген нәтижелеріне құқықтар және басқа да мүлік бола алады. Салым
құны заңға сәйкес бағаланады. Жарғылық капиталды көбейту немесе азайту
туралы шешімді қатысушы қабылдайды. Серіктестік мүлкіндегі қатысушының
үлесі тек салымы төленіп қойған бөлігінде ғана иеліктен шығарылуы немесе
кепілге берілуі мүмкін.
Серіктестік өз қызметін Қазақстан Республикасының Заңдары шегінде жүзеге
асырады. Серіктестік тек қана лицензия негізінде жұмыс істей алады.
Серіктестік қатысушысының айрықша құзыреті. Серіктестікті басқарудың
жоғарғы органы болып қатысушы немесе оның өкілі табылады.
Серіктестік қатысушысының айрықша құзыретіне жатады:
серіктестік жарғысының өзгеруі, сондай-ақ оның жарғылық капиталының
мөлшерінің, орналасқан жері мен фирмалық атауының өзгерілуі немесе
серіктестік жарғысының жаңа редакцияда бекітілуі;
серіктестіктің атқарушы органының құрылуы және оның өкілеттігінің
мерзімнен бұрын тоқтатылуы, сондай-ақ жауапкершілігі шектеулі серіктестікті
немесе оның мүлкін сенімді басқаруға табыстау туралы шешім қабылдау және
мұндай табыстаудың шарттарын анықтау;
серіктестіктің бақылаушы кеңесін және тексеру комиссиясының сайлануы
және оның өкілеттігінің мерзімнен бұрын тоқтатылуы;
жылдық қаржылық есептіліктің бекітілуі және таза табыстың бөлінуі;
ішкі ережелерді, тіртіпті және олардың қабылдануын, сондай-ақ
серіктестіктің ішкі қызметін реттейтін құжаттардың бекітілуі;
серіктестіктің басқа шаруашылық серіктестіктерге, сондай-ақ коммерциялық
емес мекемелерге қатысуы туралы шешім;
жою комиссиясын тағайындау және жою баланстарын бекіту;
заңға сәйкес серіктестік қатысушысының үлесін мәжбүрлі түрде сатып алу
туралы шешім;
серіктестіктің барлық мүлкінің кепілдігі туралы шешім;
заңға сәйкес серіктестік мүлкіне қосымша жарна енгізу туралы шешім;
жарғы ережелеріне түсіндірме.
Серіктестік директоры. Серіктестіктің атқарушы органы болып директор
саналады. Директор тек заңды тұлға ғана бола алады. Ол серіктестіктің
қатысушысы болмауы да мүмкін. Өз қызметтерін атқару барысында, директор
серіктестіктің мүддесіне шын және дұрыс әрекет ету керек. Директор
қатысушының шешімі бойынша белгіленген мерзімге, яғни 5 жылдан аспайтын
мерзімге тағайындалады. Директор серіктестіктің ағымдағы жұмысын
ұйымдастырады және оның қызметіне жауапты болады. Директор серіктестік
қатысушысына есеп беру керек.
Серіктестік директорының құзыретіне осы жарғымен және басқа да
құжаттармен анықталған, қатысушы мен бақылаушы органдардың құзыретіне
жатпайтын серіктестіктің қызметін қамсыздандыру жайындағы барлық сұрақтар
жатады. Содай-ақ, директор:
сенімхатсыз серіктестік атынан іс-әрекет жасайды;
банктік және басқа құжаттарға өз қолын қоюға құқылы;
серіктестікті таныстыру құқығына сенімхаттар береді, сондай-ақ қайта
сенім беру құқығымен де сенімхаттар береді;
Қазақстан Республикасының және шетел банктерінде есеп айырысу, валюталық
және басқа да шоттарды ашады және жабады.
қызметтерді бекітеді және босатады, серіктестіктің қызметкерлерінің
өкілеттігін анықтайды.
серіктестіктің жұмысшыларына байланысты олардың қызметке тағайындалуы,
олардың ауытырылуы және қызметтен босатылуы туралы бұйрықтар береді, жалақы
төлеу жүйесін анықтайды, қызметкерлердің еңбекақы мөлшерін бекітеді, сыйақы
беру сұрақтарын шешеді, көтермелеу және тәртіптік жаза қолдану шараларын
қабылдайды;
серіктестіктің осы жарғысы бойынша қатысушының немесе бақылау
органдарының құзыретіне жатпайтын басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Директор (және әрі қарай, оның орынбасары) серіктестіктің Тексеруші
комиссиясының мүшесі бола алмайды. Серіктестік директорына және оның
орынбасарына серіктестікті шығынға ұшырататын немесе басқа да жағымсыз
жағдайға әкеліп соқтыратын қызметтер мен әрекеттер жасауға тыйым салынады,
соның ішінде:
серіктестік қатысушысының рұқсатынсыз өзіне немесе туыстарына мүліктік
табыс әкелетін келісімдер (сондай-ақ табыс ету, займ, қайтарымсыз қолдану,
сауда-саттық келісімдерді) жасауға;
серіктестіктен және серіктестіктің үшінші тұлғамен жасасқан келісімдері
үшін үшінші тұлғалардан комиссиондық сыйақы алуға;
серіктестікпен болған қарым-қатынастарда үшінші тұлға атынан немесе оның
мүддесіне шығуға;
серіктестіктің қызметіне бәсеке болатын кәсіпкерлік қызметпен айналысуға
тыйым салынады.
Серіктестіктің мүлкі. Серіктестіктің мүлкі қатысушының жарғылық
капиталға бастапқы жарнасы, қосымша жарналар, шаруашылық және кәсіпкерлік
қызметтен табыстар негізінде, сондай-ақ белгіленген тәртіпке сәйкес
серіктестіктің иемденген қарыз қаражаттары және басқа да мүлік негізінде,
сонымен бірге заңға қайшы келмейтін басқа да көздерден құрылады.
Серіктестік негізгі қор, айналым қаражаттары және басқа да материалды
құндылықтардан тұратын мүлікті иемдену, қолдану құқықтарын өз бетінше
жүргізеді. Жаупкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі оның балансында
көрсетіледі. Салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлеуден кейін
қалған материалды қаражаттар таза табысты құрайды. Серіктестіктің табысын
бөлу қатысушының шешімі негізінде жылдық қаржылық есептілікті бекіткеннен
кейін жүзеге асырылады. Табысты төлеу осындай шешімді қабылдағаннан кейін
бір ай ішінде жүргізіледі.
ЖШС-тің 2006-2007 жылдардағы негізгі экономикалық көрсеткіштеріне
тоқталатын болсақ, негізгі капиталдың құрамына аса назар аудару керек.Ол
үшін динамикасына талдау жасай отырып , яғни кестеге сүйене келе тұжырым
жасаймыз.
Кесте 1
Негізгі капиталдың динамикасы мен құрамы
Көрсеткіштер 2006 2007 2006 2007 ауытқу ауытқу
Кәсіпорының Мың. тиесілі %Мың, тиесілі %Мың, Тиесілі %
құралдары теңге теңге теңге
Негізгі 17500 58,3 25000 65,8 +7500 +7,5
құраладар
Материалдық 2500 8,3 3000 7,9 +500 -0,4
емес активтер
Ұзақ мерзімді 6000 20,0 7500 19,7 +1500 -0,3
қаржылық қор
Аяқталмаған 4000 13,4 2500 6,6 -1500 -6,8
құрылыс
Барлығы 30000 100 38000 100 +8800 -
Динамикасымен құрлымы және де негізгі құралдары мен жағдайына
байланысты кәсіпорын ұзақ мерзімді активтерді қамтиды
Бұл бапта соманың өзгеруі негізіне машина санының, жабдықтар,
ғимараттардың құнының өсуіне жинақтаған қордын қайта бағалануы инфляцияға
байланысты болды.
Яғни негізгі капиталдың бір бөлігін материалдық емес активтер
құрайды: патенттер, тауар маркалары және тауардың белгілірі, табиғи және
басқа ресурстары,компьютерлік бағдарламалары, жаңа технологиялық шешімдер,
шаруашылық үрдісіне пайда әкеледі. Материалдық емес активтер инвестициясы
белгілі бір уақытта ол қосымша пайдамен сатылып алынады, алынған
кәсіпорынмен қолданылады және амортизациялық шоттың шығарылуы арқылы.
Нарықтық қатынас дамыған сайын көлемі мен материалдық емес активтертердің
бір бөлігі ұлғайып кәсіпорынның негізгі капиталының көлеміне әсер етеді.
1.2 Серіктестіктің есеп саясаты.
Есеп саясаты деп бухгалтерлік есеп жүргізу процесінде және соның
негізінде қаржылық, өнеркәсіптік есеп беруді жасауда қолданылатын
әдістердің, принциптердің, ережелер мен рәсімдердің жиынтығын түсіну керек.
Есеп саясаты негізінде есеп беру ақпаратын нақты пайдаланушылардың
мүдделері жатыр.
Бухгалтерлер мен аудиторларының қоғамдық ұйымдары алдыңғы қатарлы
тәжірибелерін зерделеу және оны Қазақстан республикасында енгізу
мақсатыменбасқа елдердегі бухгалтерлер мен аудиторлардың тиісті халықаралық
ұйымдармен байланыстарды жүзеге асырады.
1. Министрліктер, республикалық ұлттық және акционерлік компаниялар,
экономиканың салаларын және ішкі салаларын басқарудың басқа
органдары жалпы мемлекеттік есеп саясатына сәйкес салалық (ішкі
салалық) ережелер, нұсқаулар, ұсынымдар жасап, оларда өндіріске
жұмсалатын шығын есебінің ерекшеліктерін және өнімнің өзіндік құнының
калькуляциялануын бейнелейді, шикізат пен материалдардың, дайын
өнімнің, негізгі құралдардыңжәне басқа да активтер мен пассивтердің
есебін ұйымдастырудың ерекшеліктері ескеріледі.
2. Шаруашылық жүргізуші субъектілер өздеірнің есеп саясатын ұлттық
бухгалтерлік стандарттарға, есеп мәселелері, салық салу, қаржылық
есеп беру бойынша қолданылып жүрген заңдарға негіздеп жасайды.
ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің есеп саясаты
Қазақстан Республикасының 24-маусым 2002 жылғы №329-11 Бухгалтерлік есеп
және қаржылық есептілік туралы Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Есеп
саясатының құрылуына негіз болып табылады:
Бухгалтерлік есеп ұлттық стандарты (БЕҰС) және оларға әдістемелік
ұсыныстар;
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы ҚР-ның заңы, №234-
III, 28.02.2007 ж.
Қаржылық есептілікті беру 30 Бухгалтерлік есеп стандарты, №14 ҚР-ның
қаржылық министрінің бұйрығы, 17.01.2003 ж.
ҚР-ның Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім) №409-1, 13-бөлім Меншік құқығын
алу, 1999 ж.
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру 24 Бухгалтерлік есеп стандарты.
Бюджетке төленетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдер ҚР-ның
кодексі (22.06.2006ж. №147-ІІІ, 17,518,550-баптар және т.б.).
Есеп саясаты уәкілетті органдар мен серіктестіктің қатысушысы шешімімен
келісіліп тағайындалады. Бұл есеп саясатымен есеп жүргізудің негізгі
ережелері мен бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілдері анықталады. Есеп
саясатын құрудың негізіне сенімділік, дәйектілік, салыстырымдылық және
аяқтаушылық қағидалары жатады.
Жауапкершілігі шестеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс Қазақстан
Республикасының әділет министрлігінде, Алматы қаласының әділет
департаментінде 20 наурыз 2006 жылы тіркелген (тіркелу туралы куәлік
0162977 серия В, тіркелу номері 60202-1910-ЖШС). Салық төлеушінің тіркелу
номері (СТН) 600500529068. Қосылған құн бойынша 1-сәуір 2006 жылдан
бастап есепке қойылғандығы туралы куәлік серия 60305, № 0039020.
Өз қызметін жүзеге асыру үшін серіктестікте қатысушының үлесімен
10000 000 (он миллион ) теңге көлеміне тең сомада жарғылық капитал
құрылады. Серіктестіктің жарғылық капиталы Қазақстан Республикасының
заңдарының талаптарына сәйкес құрылады.
ЖШС ҚазТауҚұрылыс өз қызметін келесідей құжаттар мен нормативтік
актілер негізінде жүзеге асырады:
ЖШС ҚазТауҚұрылыс Құрылтайшы құжаттары;
01-сәуір 2000 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
(өзгертулерімен және толықтыруларымен);
16-шілде 1999 жылғы №436 Қазақстан Республикасының Жауапкершілігі
шектеулі және қосымша серіктестіктер туралы Заңы (өзгертулері және
толықтыруларымен);
Қазақстан Республикасындағы мекемелердің қаржы-шаруашылық қызметін
реттейтін басқа да заңдар, нормативтік актілер, нұсқаулықтар және
әдістемелік ұсыныстар.
Салықтық төлемдер мен есеп айырысулар Қазақстан Республикасы
Президентінің №2235, 12-сәуір 2005 жылғы Заңды күші бар Бюджетке төленетін
салықтар және басқа да міндетті төлемдер туралы Жарлығына және 1-ақпан
2006 жылғы Бюджетке салықтар және басқа да міндетті төлемдер туралы
Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес жүргізіледі (22.06.2006ж. №147-
ІІІ, 17,518,550-баптар және т.б.).
Қызмет барысында серіктестік өзінің есеп саясатына ішкі нормативтік
құжаттарға (бұйрықтар, өкімдер және тағы басқалары) сәйкес рәсімделген
өзгертулер енгізе алады. Сондай-ақ есеп саясатына өзгертулер келесі
жағдайларда енгізілуі мүмкін:
Қазақстан Республикасының Заңнамаларының өзгеруіне байланысты;
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебін нормативті реттеу
жүйесінің өзгеруіне байланысты;
серіктестіктің бірігуіне немесе бөлінуіне және меншік иесінің ауысуына
байланысты;
шаруашылық операциялар, активтер, меншікті капиталы, міндеттемелер және
қызмет нәтижелерін көрсетудің басқа да бір тәсілін қолдану қажет болған
жағдайда.
Кәсіпорынның басқару-ұйымдастыру құрылымы.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс-тің басқару органы
болып табылады:
жоғарғы орган – қатысушы немесе оның өкілі;
атқарушы орган – директор.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ҚазТауҚұрылыс қатысушысы мен
директорының өкілеттілігінің айналымы Қазақстан Республикасының
заңнамаларымен және серіктестіктің жарғысымен анықталады.
Серіктестік директорының қол астында жұмыс істейді: директор орынбасары,
бас бухгалтер, қызметті атқарушы тұлғалар, кафе-дүкендердің
администраторлары және т.б.
Бас бухгалтер бухгалтерия жұмысына жетекшілік етеді, басшығы қаржылық
есептілікті (баланс, табыс және шығыс туралы есеп, меншік капиталындағы
өзгерістер туралы есеп) дер кезінде тапсыруға және толық, сенімді
мәліметтермен қамтамасыз етуге міндетті. Сондай-ақ ол бухгалтерия
мамандарын іріктейді, бухгалтерлік жұмыстардың компьютеризациясын және
салық есебінің жүргізілуін қадағалайды.
Кәсіпорын құрылымында келесідей бөлімдер мен қызмет көрсетулер бар:
әкімшілік-шаруашылық бөлім;
техникалық қызмет көрсету бөлімі;
жеткізу-қамсыздандыру бөлімі;
көлік-транспорттық қызмет;
Бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесі. ЖШС ҚазТауҚұрылыс-
жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бухгалтерлік есебі кәсіпорынның
директорымен 1 қаңтардан 2000 жылы бекітілген Есеп саясаты бойынша және
төменде келтірілген нормативтік-құқықтық актілер бойынша жүргізіледі:
- Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы ҚР-ның заңы, №234-
III, 28.02.2007 ж.
- Бухгалтерлік есептің ұлттық стандарттарымен
- Бухгалтерлік есеп стандарттарына жасалған методикалық нұсқаулар
- Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен бекітілген 22 желтоқсан
2005 жылы №426 Қаржылық есептің халықаралық стандарттарына сәйкес
жасалған үлгі жоспары;
Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы Заңы;
25-сәуір 2003 жылғы №405-11 Қазақстан Республикасынң Міндетті
әлеуметтік сақтандыру туралы Заңы.
ЖШС ҚазТауҚұрылыс бухгалтерлік есебі мен қаржылық есептілігінің
мақсаты болып мүдделі тұлғаларды жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің
қаржылық жағдайы, ондағы өзгерістер және қызмет нәтижелері туралы толық
және сенімді ақпаратпен қамтамасыз ету табылады;
Серіктестіктің бухгалтерлік есебі келесі қағидаларға сәйкес
жүргізіледі: табыс болып – ол алынғанда, ал шығыс болып – шығысталғанда
есептелінеді.
Қаржылық есептілікті жасау кезеңі болып күнтізбелік жыл саналады.
Алдыңғы жылдардың қаржылық есептілігін құрған кезде кеткен қателердің
аңғарылған жағдайында, қателерді түзету сомасы келесі кезеңде таза табыс
немесе шығынды есептегенде ескеріледі (альтернативті тәсіл қолданылады).
Серіктестіктің қаржылық есептілігінің негізгі сапалық сипаттамасы болып
түсініктілік, орындылық, мәнділік, нақтылық және салыстырмалылық табылады.
Қаржылық есептілік №30 ҚБЕС-не сәйкес жасалады және оның құрамына
төмендегілер кіреді:
бухгалтерлік баланс;
пайда және зиян туралы есеп;
ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп;
меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп;
түсініктеме хат.
Қаржылық есептілік, оған аудиторлық және тексеруші комиссияның
қорытындысы берілгеннен кейін серіктестіктің қатысушысына ұсынылады.
Бухгалтерлік құжаттама.
Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі барлық жазулар жұмыс шоттар жоспарының
классификациясына сәйкес болуы керек.
Қаржы-шаруашылық операцияларын құрудың бастапқы құжаттары болып
Қазақстан Респпубликасының Азаматтық Кодексінің талаптарына және жақтардың
келісіміне сәйкес рәсімделетін шарттар, келісімдер, бұйрықтар және т.б.
табылады. Бастапқы құжаттар 16-қараша 1994 жылғы №73 Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік Статистикалық Комитетімен бекітілген бастапқы
есеп құжаттарының ведомствоаралық нысандар альбомына сәйкес рәсімделеді.
ЖШС басшысы бухгалтерлік құжаттарға қол қоюға құқығы бар тұлғаларды
анықтайды және тұлғалардың қызметіне, әрекет ету айналымына және
операцияның мәніне байланысты қол қою құқығының сатылы лауазымын бекітеді.
ЖШС бастапқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп регистрларын қағаз түрінде
және электронды түрде, яғни комьютерлерде сақтайды, сондай-ақ қаржылық
есептілікті және есеп саясатын да Қазақстан Республикасының заңымен
бекітілген мерзім аралығында сақтайды.
ЖШС есеп саясатының қағидалары төмендегідей:
1.Негізгі құралдар.
Негізгі құралдар 16 ҚЕХС стандарт бойынша реттеледі. Осы стандартқа
сәйкес негізгі құралдар дегеніміз – бұл еңбек құралы ретінде материалдық
өндіріс саласында, сондай-ақ өндірістік емес салада ұзақ уақыт бойы
қолданыста болатын материалдық активтер. Негізгі құралдарға ғимараттар,
үйлер, көпжылдық өсімдіктер, көлік құралдары, жабдықтар, өндірістік және
шаруашылық құрал-саймандар және т.б. жатады.
Негізгі құралдардың қозғалысы және есебі бойынша операциялар бастапқы
құжаттар негізінде жүзеге асырылады.
Негізгі құралдар бойынша бастапқы құжаттарға келесілер жатады:
Қабылдау-өткізу актісі (Н№НҚ-1) - әр түрлі себептерге байланысты
негізгі құралдардың кірістелуі мен шығысталуын есепке алу бойынша жазуды
орындау үшін қолданылады. Актіні ҚазТауқұрылыс жауапкершілігі шектеулі
серіктестік басшыларымен тағайындалатын комиссия құрады. Сол актіде негізгі
құралдардың бастапқы құнын және тозу соммасын көрсетеді. Актінің бір
данасын (Техникалық құжатты қоса) бухгалтерия бөліміне береді. Бухгалтерия
кірістелген объектіні материалды жауапты тұлғаға тіркейді және инвентарлық
нөмірін береді.
Негізгі құралдардың ішкі қозғалыс құжаты (Н№НҚ-2) – объектіні бір
есеп беретін тұлғадан екіншіге берген кезде қолданылады. З данада
құрастырылады және есеп беретін тұлғалар мен бухгалердің қолы қойылады.
Жөнделген, қайта құрылған және модернизациялаған объектінің қабылдау-
өткізу актісі (Н№НҚ-3) – обектінің қымбатталуы бойынша бух. жазуды орындау
үшін қолданылады.
Негізгі құралдардың жойылу актісі (Н№НҚ-4) – негізгі құралдардың әр
түрлі объектілердің жойылуы кезіндегі жазуды орындау үшін қолданылады.
Актіде есептен шығарылатын объектінің сипаттамасын береді, шығысталу
себептерін жазады, негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайды.
Табиғи апаттардан, тез тозып кеткен объектіні шығыстаған кезде сол актімен
бірге есептен шығару себептерін көрсететін қосымша құжаттар берілуі тиіс.
Қажетті құжаттарды рәсімдеу үшін басшының ұсынысымен тұрақты қызмет ететін
комиссия құрылады. Актіні ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі
серіктестік басшысы куәландырады. Содан кейін ғана объектінің жойылуы
жүзеге асырылады.
Негізгі құралдарды есепке алудың инвентарлық карточкасы (Н№НҚ-6-9) –
талдамалы есепті жүргізу үшін бухгалтерияда пайдаланылады. ҚазТАУқұрылыс
жауапкершілігі шектеулі серіктестікте бұл мәліметтер электрондық
картотекада.
Негізгі құралдардың инвентарлық тізімі (Н№НҚ-13) – Компанияда бұл
мәліметтер электорондық картотекада.
Барлық актілер, бухгалерлік анықтамалар бухгалтерияға түскен кезде негізгі
құралдарды тіркеу журналына тіркейді.
Халықаралық қаржы есептілігінің стандартына көшу күніне негізгі
құралдар бағалаушылармен әділ құны бойынша бағаланған және де бұл
құн болжамды өзіндік құн деп есептелінеді. Негізгі құралдар
халықаралық қаржы есептілігінің стандартына көшу күнінен кейін сатып
алу немесе құрылыс құны бойынша күнделікті қызмет көрсету
шығындарын алып тастап, жинақталған тозу мен құнның құнсыздануын
шегеру арқылы ескеріледі. Мұндай шығындарға негізгі құралдардың
бөлшектерін ауыстыру құнын егер мойындау критерий болса, жатқызады.
Әрбір есептік құн үшін ұйым басқармасы негізгі құралдардың
құнсыздану белгісінің бар болуын бағалайды. Егерде мұндай белгілер
болатын болса ұйым басқармасы сату шығындары мен оның пайдалану
құндылығын шегеріп, активтің әділ құнын ең жоғарғысы ретінде
анықталатын, өтелетін соманы бағалайды. Баланстық құн өтелетін
сомаға азаяды да айырма пайда және зиян туралы есептілікте шығыс
ретінде танылады. Алдыңғы мерзімде актив бойынша мойындалған
құнсызданудан зиянға активтің өтелетін сомасын анықтау кезінде
пайдаланған бағалаудағы өзгерістер болған жағдайда түзетпе
жасалынады.
Өндірістік емес негізгі құралдардың тозуы төменде көрсетілгендей
активтердің әрбір түрі бойынша белгіленген тиімді қызмет ету
мерзімі үшін тура әдіс негізінде есептелінеді.
Ғимарат және құрылыс – 20 жыл
Машина және жабдықтар – 5-14 жыл
Көлік құралдары – 14 жыл
Басқалары – 3-10 жыл
Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойына пайдаланылады,
қасиеті мен нысанын сақтай отырып жанама түрде тозады, өзінің құнын жаңадан
жасалған өнімге біртіндеп көшіреді.
Тозу – бұл физикалық және сипаттамаларын жоғалту процесі.
Амортизация – бұл тозудың құндық белгісі.
Серіктестік жерге амортизацияны есептемейді. Негізгі құралдар бойынша
тозу біркелкі (тікелей) әдіс бойынша есептейді.
Серіктестік 01 қазан айында жыл сайын негізгі құралдарға түгендеу
жұмысын жүргізеді.
Негізгі құралдарға қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарының
шығындары пайда болу шамасына байланысты табыс және шығысқа
жатқызылады. Жаңартулар немесе жақсартулар капиталдандырылады.
Негізгі құралдарды сатқан немесе шығарған кезде сәйкесінше табыс
немесе шығыс, пайда және зиян туралы есептілікте көрсетіледі.
Аяқталмаған күрделі құрылыс күрделі құрылыстың аяқталмаған
объектісін білдіреді. Бұл объектілерді пайдалануға енгізген жағдайда
олар негізгі құрал категориясына жатқызылады. Күрделі құрылыстың
аяқталмаған объектілері өндірісте қолданбағандықтан бұл активтерге
тозу есептелінбейді.
Негізгі құралдарды жөндеу есебі бойынша серіктестік меншігіндегі негізгі
құралдардың жөндеу есебінің әдісі және тәртібі серіктестіктің бухгалтерлік
есебінің 16 Негізгі құралдар ХБЕС (IAS) сәйкес анықталады.
Негізгі құралдар объектісіне қатысты жөндеу ағымдағы немесе күрделі
шығындардан тұрады. Серіктестіктің бастапқыда есептелген активтер
өнімділігінің нормативтеріне сәйкес күтетін болашақ экономикалық пайданы
арттыру, қалпына келтіру, сақтау мақсатында Негізгі құралдардың қызмет
көрсету немесе жөндеу шығындарының есебі жүргізіледі.
Серіктестіктің жөндеу объектілеріне: ғимараттар, құралдар, өлшеу
құралдары, компьютерлер басқа а негізгі құралдар жатады.
Ағымдағы жөндеу Негізгі құралдардың ерте тозуынан алдын ала сақтау және
жұмыс қалпында сақталуына бағытталған. Бұл шығындар олардың пайда болу
мерзіміне байланысты ағымдағы кезең шығындарына жатқызылады.
Күрделі жөндеу объектінің қызмет ету мерзімі аз негізгі құралдың
бөлшектерін қалпына келтіруне арналған жөндеу. Ол бір жыл сайын жүргізіліп
отырады.
Негізгі құралдарды сатып алғаннан кейін пайа болған шығындар, ол
жөндеу, жақсарту немесе қызмет ету шығындары келесі әдістердің біреуімен
есепке алынасды.(таблица)
1. шығын болып танылады
2. күрделі жөндеуден өтеді
3. жинақталған тозудың азаюы ретінде танылады
2.Материалдық емес активтер.
Материалдық емес активтер есебі 28 халықаралық стандартына сәйкес
материалды емес активтер – бұл физикалық мәні жоқ, өндірісте немесе дайын
өнімді сатуда, әкімшілік мақсатта және басқа ұйымға жалға беруге ұзақ уақыт
пайдалануына арналған ақшалай емес активтер.
Оларды:
1) анықтауға болады;
2) ұйыммен бақылауға болады;
3) пайдаланудан ұйым болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.
Бухгалтерлік есеп мақсаты үшін материалды емес активтердің құрамына тек
Стандартта ғана аталған шарттардың барлығы орындалған кезіндегі обектілер
жатқызылады, соның ішінде физикалық (материалды-заттық) мәннің жоқтығы,
объектіні бір жылдан аса пайдалану мүмкіндігі және экономикалық пайданы
табу қабілеттігін бөлуге болады.
Келтірілген шарттарға сәйкес материалдық емес активтерге интеллектуалды
меншік объектісіне, табиғи ресурстарды пайдалану құқығы, тауар белгісі және
қызмет белгісі, тауардың атауы мен орналасу жері, тауарлық марка, лицензия,
патенттер, ЭЕМ бағдарламасы және т.б. жатқызылады. Қаржылық-шаруашылық
қызметінде, орындалған бағыты мен қызметіне байланысты материалды емес
активтер халықаралық тәжірибеде 5 негізгі топқа бөлінеді:
1. Өндірістік меншік объектілер құқығы. Олар жаңалық патенттерінен,
селекциондық жетістіктен, пайдалы модельдің куәлігінен, тауарлық
белгі мен қызмет ету белгісінен немесе лицензиялық келісімнен,
оларды пайдалану келісімшарттынан туындайды;
2. Авторлық және басқа да келісімнен туындайтын интеллектуалдық
меншік құқығы.
Амортизация нормасын бастапқы құны мен пайдалы қызмет ету мерзімінің
негізінде ұйымның өзі анықтайды. Пайдалы қызмет ету мерзімі – бұл
материалды емес активтердің ұйымға табысты әкелу мерзімі ішіндегі кезең.
Бұл мерзім материалды емес активтердің әр бір түрі бойынша анықталады.
ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде материалды
емес активтер бастапқы құны бойынша бағаланады және тікелей әдіс бойынша
амортизацияланады. Пайдалы қызмет ету мерзімі анықталмаған материалды емес
активтер өзіндік құн бойынша есепке алынады. Олар аморизацияланбайды, бірақ
жыл сайын активтер құнының төмендеуіне қарай оған тест жүргізіледі және
қажеттілік туындаған кезде өтелу құнына дейін есептен шығарылады. Пайдалы
қызмет ету мерзімі және амортизация әдісі жылдың соңында тексеріледі.
3.Материалдар есебі
Материалдар 1300 шотында есептеледі, бұл ҚазТауҚұрылыс ЖШС-тің
иелігіндегі материалдардың, шикізаттардың және басқа да қорлардың қозғалысы
мен бар болуы туралы ақпаратты жинау үшін арналған.
Тауарлы-материалдық қорларды есепке алу құжаттары:
Сенім хат (Н№М-2 және М-2а) – материалдық құндылықтарды алған кезде сенім
білдіретін кәсіпорын ретінде шығатын тұлғалардың құқықтарын рәсімдеу үшін
қолданылады.
Кіріс қоймалық ордер (Н№М-4) – жеткізушілерден кәсіпорынға түскен
материалдарды есепке алу үшін қолданылады. Кіріс ордерін құндылықтың
қоймаға түскен кезде матриалды-жауапты тұлға толтырады.
Материалдарды қабылдау актісі (Н№М-7) – бұл құжатсыз келіп түскен
материалдарды және жеткізушілердің құжаттар мәліметтерімен сандық және
сапалық ауытқулары бар материалдық құндылықтардың қабылдауын рәсімдеу үшін
қолданылады. Акт бухгалтерияда жеткізушінің қатысуымен 2 данада жасалады.
Бір данасы бухгалтерия бөліміне ал екіншісі жеткізушіге тапсырылады.
Материалдардың ішкі қозғалысына талап-жүкқұжаты (Н№М-15а) – кәсіпорынның
ішінде материалдық құндылықтардың қозғалысын есепке алу үшін қолданылады.
Ол 2 данада жасалады және бас бухгалтердің қолымен рәсімделеді.
Жыл сайын 01 қазанда тауарлы-материалдық қорларға толық түгендеу
жүргізіледі.
4.Ақша қаражаттар есебі
Нарықтық экономикада кәсіпорындар арасында еңбек құралдарын сатып
алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметтерді сату жөніндегі мәмілелер тұрақты
түрде жасалып отырады. Есептесу 2 нысанда жүзеге асырылады:
1. Банк жүйесі арқылы қолма-қолсыз ақша аудару жолымен;
2. Қолма-қол ақшамен төлеу түрінде.
Касса- қолма-қол ақшалар мен өзге құндылықтарды қабылдауға, беруге және
уақытша сақтауға арналған, арнайы жабдықталған, оқшауланған үй-жай.
Ақша қаражаттар туралы ақпарат 1000 шот бөлімінде көрсетілген. Ақша
қаражаттар есебін қазына бөлімшесі жүргізеді. Ақша қаражаттар бойынша
негізгі бастапқы құжаттар кассалық ордерлер болып табылады.
Қолма-қол ақшаларды кассаға қабылдау КО №1 нысанындағы кіріс касса
ордері, ал беру КО №2 нысаныдағы шығыс касса ордері бойынша бас бухгалтер
қолымен бекітіліп жүргізіледі. ККО және ШКО кассаға берілгенге дейін
бухгалтерияда кіріс және шығыс касса ордерлерін тіркеу журналында
тіркелінеді. Ақша қаражаттарының келіп түсуі мен жұмсалуы жөніндегі барлық
операцияларды кассир №4 нысанындағы касса кітабына жазады.
5. Еңбек және еңбекақы есебі
Жалақы – бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды жүзеге
асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Әрбір қызметкерлердің
кірісі субъект жұмысының түпкілікті нәтижелерін
ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттеледі.
Жұмысшылар мен еңбекақы бойынша есеп айырсу есебінің негізгі мақсаты –
бұл еңбек және еңбекақы есебін жүргізу ережелерін сақтау болып табылады.
Еңбекақы бойынша есеп айырсу 3350 шотында жүргізіледі. Осы шот
бойынша талдамалы есебі әр бір жұмысшы бойынша жүргізілуі тиіс.
Еңбекақы есебінің бастапқы құжаты жұмыс уақытын есептеу табелі,
басшылардың бұйрықтары, еңбекақы төлеу бойынша ведомость, кіріс және шығыс
касса ордерлері және т.б.
Адам құрамының есебін кадр бөлімі жүргізеді.Жұмысқа келген әр бір
жұмысшыға жеке карточка толтырылады және жеке іс ашылады. Жұмысқа келген
адам соңғы жұмыс орны туралы жазулар жазылған еңбек кітапшасын кадрлар
бөліміне көрсетуге тиісті. Бұйрық негізінде бухгалтер табельдік нөмір
береді және жеке шот ашады. ҚазТауҚұрылыс жауапкершілігі шектеулі
серіктестікте жұмысшының жұмыс дәрежесіне разрядына байланысты әр
жұмысшының өзінің тарифтік қойылымы болады. Сол тариф негізінде жасаған
жұмыс күніне байланысты жалақы есептеледі. Жалақы есебі ар айдың бесіне
дейін жабылуы тиіс.
6.Басқа да дебиторлық борыштар есебі.
Басқа да қысқа мерзімді дебиторлық борыш 1280 шотында есепке
алынады. Ал, Басқа да ұзақ мерзімді дебиторлық борыш есебі 2910-2920
субшоттарында жүргізіледі. Бастапқы құны және күмәнді қарыздар бойынша
резервті азайту арқылы есептелінеді және мойындалады. Үмітсіз борыш
пайда болу мезетінде есептен шығарылады..
7.Меншікті капитал есебі
ЖШС-тің активтері оның міндеттемелерін алып тастағаннан кейін меншік
капиталын құрайды. Меншік капитал жарғылық капитал, төленбеген капитал,
қосымша төленген капитал, қосымша төленбеген капитал, бөлінбеген пайдадан
және жалпы пайдадан тұрады.
ЖШС-тің меншік капитал қозғалысы мен жағдайы туралы ақпарат Бас
шоттар жоспарының V Меншік капитал және резервтер бөлімінде жиналады.
Жарғылық капиталдың ұлғаю немесе азаюы болған кезде, сәйкес шоттар
бойынша жазулар Құрылтай құжаттарына сәйкес өзгеріс енгізілген кейін ғана
жүзеге асырылады.
Құрылтайшылар шешімімен құрылған резервтік капиталы бөлінбеген пайда
төлемі есебінен құрылады.
Резервтік капитал есепті кезең табысы аз болған кезде дивидендтерді
төлеу үшін пайдаланылады, сонымен қатар өткен немесе есепті кезең зиянын
жабу үшін де пайдаланылады.
Резервтік капитал 5300 шот бөлімінде жүргізіледі.
Бөлінбеген пайда – 5410 Жиынтық табыс шотынан апарылған есепті
кезең ішінде тапқан пайда (зиян) соммасы.
Бөлінбеген пайда немесе жабылмаған зиян туралы ақпарат 5410-10 шотында
жинақталған.
Жиынтық табыс – бұл табыс және шығыс арасындағы айырма ретінде
алынған қызметінің қаржылық нәтижесі.
Жиынтық табыс туралы ақпарат 5410-11 шотында жинақталады.
8.Міндеттемелер есебі
Ел аумағында серіктестіктің банктен алынған отандық валютасындағы
әртүрлі ұзақ мерзімді несие жағдайы туралы ақпаратты жинау үшін және және
оларды алу немесе өтеу бойынша операцияларды есепке алу үшін 3010 Қысқа
мерзімді банк несиесі шоты пайдаланады. Банктен тыс мекемелерден алынған
несие бойынша есебі 3020 Банктен тыс мекемелерден алынған несие шотында
жүргізіледі.
Несие шоты –бұл пассивті шот, осы шот бойынша қалдық есепті кезең
басындағы жабылмаған қарызды білдіреді, Дебеті бойынша айналым несиенің
жабылуы, ал кредиті бойынша айналым алынуы көрсетіледі.
3010,3020 шоттары компанияның есеп шотына қарызға алынған
қаражаттар түскен сәтінде ашылады. Несиенің талдамалы есебі несие түрі,
несиені берген банктің түрі және бөлек несие бойынша жүргізіледі. Осы
шоттардағы мәліметтер банктік көшірме арқылы расталуы керек.
Несие бойынша пайыз есебә 3380 Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар
шоты бойынша жүргізіледі. Пайыздың есебі несие келісім-шартында
белгіленген мерзім мен қойылымға сәйкес болуы қажет. Пайызды төлеу бойынша
шығындар Пайыз бойынша шығындар бабы бойынша компанияның жалпы
шығындарына кіреді. Пайыз бойынша шығындар есептеу әдісі бойынша танылады.
9.Табыстар мен шығындар есебі
Ұйымда табыстар есебі 6000 бөлімінде жүргізіледі. Компанияның табысы
әділ құны бойынша бағаланады. Компанияның негізгі қызметтен түскен табысына
құрылыс және монтаж жұмыстарын орындаудан түскен табыс жатады. Табыс
алынған немесе алынуға тиісті қызмет құны бойынша бағаланады. Қызмет құны
серіктестік және қызметті пайдаланушы арасындағы келісім негізінде
анықталады. Серіктестік және Клиент арасында қызмет көрсету келісім-шарты
жасалады.
Табысқа келесілер жатады:
• Өндірістік қызмет байланысынан;
• Тауарлы материалды құндылықтарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz