Автокөлік жолын СКЕБО кешенінде трассалау
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1. АЭРОФОТОГЕОДЕЗИЯ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1. Негізгі қолданылатын аспаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1.2. Стандарт есебінде лазерлік центрир ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.1.4. Өлшеулерді өңдеу және теңестіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.2. Автокөлік жолдарын CREDO кешенінде трассалау ... ... ... ... ... .13
1.2.1. Автокөлік жолын салу кезіндегі бақылау және жасалған түсірісті жобалаудың автоматтандырылған технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.2.2. Жер телімін бөлу сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.2.3. Бөлу элементінің ведомосі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.2.4. Жобаны шығарудың қағазсыз технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.2.5. CREDO жүйесінде көлемді есептеу әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
1.2.6. Электрондық тахеометр түсірісінің нәтижесі жер жұмыстарының көлемін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
1.2.7. Квадраттар бойынша нивелирлеу нәтижесі арқылы көлемді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
1.3. Автокөлік жолын қайта жасау мен жөндеуді жобалаудың қазіргі заманғы әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
1.3.1 Жолдар жүйесін трассалау ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
1.4. LISCAD бағдарламасыны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
1.4.1. Далалық мәліметтерді өндеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
1.5. CREDODAT Инженерлік геодезиялық жұмыстарды камеральдық өңдеу жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
1.5.1. Интерфейс мінездемесі: стандартты WINDOWS интерфейсі ... ...32
1.5.2. Негізгі функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
1.5.3. Далалық кодтау. Классификатор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
1.5.4. Файлдарды экспорттау мәліметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
1.5..5. Ведомосттерді шығару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
1.5.6. Интерфейс қызметі мен оның мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
1.6. Құрал — саймандар панелінің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
1.7. CREDODAT бағдарламасында сызбаларды құру ... ... ... ... ... ... ... ...40
1.7.1. Жобаларды өлшеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
1.7.2. Түсіріс масштабы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
1.7.3. Координаттар жүйесі мен жобаның биктігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
1.8. CREDOMIX сандық модельдеу бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... .42
1.8.1. CREDO.MIX .жобаның сандық моделі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
1.8.2. Подложкалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
1.8.3. BMP подложкасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
1.9. Қабаттар параметрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .47
1.10. Auto Cad 2002 бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
1.10.1. Атрибуттармен жоғарылаған талап бойынша жұмыс ... ... ... ... ... .52
1.10.2. Бір жобадағы сызбалар арасындағы қабаттар мен жұмыс жасау жеңілдейді ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.11. "CAD Standarts" құралдар жинағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
1.12. Геодезиялық бағдарламаға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ..63
2. ЭКОНОМИКА
3. ЕНБЕК ҚОРҒАУ
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. АЭРОФОТОГЕОДЕЗИЯ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1. Негізгі қолданылатын аспаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1.2. Стандарт есебінде лазерлік центрир ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.1.4. Өлшеулерді өңдеу және теңестіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.2. Автокөлік жолдарын CREDO кешенінде трассалау ... ... ... ... ... .13
1.2.1. Автокөлік жолын салу кезіндегі бақылау және жасалған түсірісті жобалаудың автоматтандырылған технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.2.2. Жер телімін бөлу сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.2.3. Бөлу элементінің ведомосі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.2.4. Жобаны шығарудың қағазсыз технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.2.5. CREDO жүйесінде көлемді есептеу әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
1.2.6. Электрондық тахеометр түсірісінің нәтижесі жер жұмыстарының көлемін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
1.2.7. Квадраттар бойынша нивелирлеу нәтижесі арқылы көлемді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
1.3. Автокөлік жолын қайта жасау мен жөндеуді жобалаудың қазіргі заманғы әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
1.3.1 Жолдар жүйесін трассалау ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
1.4. LISCAD бағдарламасыны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
1.4.1. Далалық мәліметтерді өндеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
1.5. CREDODAT Инженерлік геодезиялық жұмыстарды камеральдық өңдеу жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
1.5.1. Интерфейс мінездемесі: стандартты WINDOWS интерфейсі ... ...32
1.5.2. Негізгі функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
1.5.3. Далалық кодтау. Классификатор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
1.5.4. Файлдарды экспорттау мәліметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
1.5..5. Ведомосттерді шығару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
1.5.6. Интерфейс қызметі мен оның мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
1.6. Құрал — саймандар панелінің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
1.7. CREDODAT бағдарламасында сызбаларды құру ... ... ... ... ... ... ... ...40
1.7.1. Жобаларды өлшеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
1.7.2. Түсіріс масштабы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
1.7.3. Координаттар жүйесі мен жобаның биктігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
1.8. CREDOMIX сандық модельдеу бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... .42
1.8.1. CREDO.MIX .жобаның сандық моделі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
1.8.2. Подложкалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
1.8.3. BMP подложкасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
1.9. Қабаттар параметрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .47
1.10. Auto Cad 2002 бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
1.10.1. Атрибуттармен жоғарылаған талап бойынша жұмыс ... ... ... ... ... .52
1.10.2. Бір жобадағы сызбалар арасындағы қабаттар мен жұмыс жасау жеңілдейді ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.11. "CAD Standarts" құралдар жинағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
1.12. Геодезиялық бағдарламаға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ..63
2. ЭКОНОМИКА
3. ЕНБЕК ҚОРҒАУ
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Соңғы он-он бес жыл көлемінде электронды техника мен технологиясы өте жоғары қарқынмен дамуда. Компьютерлік технология деңгейі қандай дәрежеде жоғары болса, сәйкесінше оның дамуы да өте тез жүреді. Бұл негізінен осы жағдайда технология өнімі одан әрі дамуы үшін ресурс қызметін қоса атқаруына байланысты. Сондықтан да біз әртүрлі электронды - есептеу техникалары, оның қуатының артуы, оның өндірістік құнының төмендеуі сияқты жетістіктерінің арқасында шын мәнінде өте үлкен қарқынды дамуының куәсі болдық. Осы барлық нәтижелер қоғам өмірінің барлық салаларына іс жүзінде енді. Бұл әрине, өз кезегінде геодезиялық есептеулер нәтижесін өңдеу автоматтандырылған аспектісі ретінде қарауға болатын, қолданбалы қолдану проблемасын тудырды.
Қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар қоғамның барлық саласына тереңдеп енуде және бұл процесс жылдамдығы одан әрі өсе береді. Сол үшін де енді қолданбалы тапсырмаларды шешуде осыдан он-он бес жылдағыдай компьютер мен компьютерлік бағдарлама технологиясын пайдалану шектеулігі роль атқармайды. Роль атқаратын арнайы есепке алу талаптарын қанағаттандыратын, нақты тапсырманы шешу үшін құралдардың дұрыс таңдалуы.
GPS-аппаратын шығарушылар ұсынып отырған "картографиялық" бағдарламалар көптеген жағдайларда жер үсті өлшеулерінің нәтижелерін өңдеуге мүмкіндік бермейді, ал бұл өңдеу нәтижелерінсіз түсіріс кезінде қиындықтар туындайды.
Қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар қоғамның барлық саласына тереңдеп енуде және бұл процесс жылдамдығы одан әрі өсе береді. Сол үшін де енді қолданбалы тапсырмаларды шешуде осыдан он-он бес жылдағыдай компьютер мен компьютерлік бағдарлама технологиясын пайдалану шектеулігі роль атқармайды. Роль атқаратын арнайы есепке алу талаптарын қанағаттандыратын, нақты тапсырманы шешу үшін құралдардың дұрыс таңдалуы.
GPS-аппаратын шығарушылар ұсынып отырған "картографиялық" бағдарламалар көптеген жағдайларда жер үсті өлшеулерінің нәтижелерін өңдеуге мүмкіндік бермейді, ал бұл өңдеу нәтижелерінсіз түсіріс кезінде қиындықтар туындайды.
1. Васмут А.С., Бугаевский Л.М., Портнов А.М. Автоматиза-ция и математические методы в картосоставлении.-Москва: Недра, 1991
2. Инструкция по топографической съемке в масштабах 1:5000, 1:25000, 1:2000, 1:1000, 1:500. -Москва: НЕдар, 1982
3. Халугин Е.И., Жалковский Е.А., Шданов Н.Д.Цифровые карты. -Москва: Недра, 1992
4. Васмут А.С. Моделирование в картографии с применением ЭВМ. -Москва: Недра, 1985
5. Лобанов А.Н. Аналитическая фотограмметрия.-Москва: Недра, 1972
6. Журнал Автоматизированные технологии CREDO.-Москва: 2000
7. Минаев Г.А. Охрана труда на топогеодезических работах.-Москва: Недра, 1973
8. Жданов Н.А., Залужский Н.А. Охрана труда.-Сборник официальных материалов.
9. Беспалов Н.А. Экономика топогрофо-геодезического производства.- Москва: Недра, 1982
2. Инструкция по топографической съемке в масштабах 1:5000, 1:25000, 1:2000, 1:1000, 1:500. -Москва: НЕдар, 1982
3. Халугин Е.И., Жалковский Е.А., Шданов Н.Д.Цифровые карты. -Москва: Недра, 1992
4. Васмут А.С. Моделирование в картографии с применением ЭВМ. -Москва: Недра, 1985
5. Лобанов А.Н. Аналитическая фотограмметрия.-Москва: Недра, 1972
6. Журнал Автоматизированные технологии CREDO.-Москва: 2000
7. Минаев Г.А. Охрана труда на топогеодезических работах.-Москва: Недра, 1973
8. Жданов Н.А., Залужский Н.А. Охрана труда.-Сборник официальных материалов.
9. Беспалов Н.А. Экономика топогрофо-геодезического производства.- Москва: Недра, 1982
АНДАТПА
Дипломдық жұмыста автокөлік жолын СКЕБО кешенінде трассалау мәселесі
қарастырылған. Соңғы нәтиже алуға дейінгі барлық жұмыстар қағазсыз
технология негізінде жасалған.
Аэрофотосуретті пайдалану арқылы СКЕБО кешенінде автокөлік жолының
түсірісі беріліп отыр.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.
АЭРОФОТОГЕОДЕЗИЯ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 9
1.1. Негізгі қолданылатын
аспаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1.2. Стандарт есебінде лазерлік
центрир ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.1.4. Өлшеулерді өңдеу және
теңестіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...12
1.2. Автокөлік жолдарын CREDO кешенінде
трассалау ... ... ... ... ... .13
1.2.1. Автокөлік жолын салу кезіндегі бақылау және жасалған түсірісті
жобалаудың автоматтандырылған
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.2.2. Жер телімін бөлу
сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.2.3. Бөлу элементінің
ведомосі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.2.4. Жобаны шығарудың қағазсыз
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.2.5. CREDO жүйесінде көлемді есептеу
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... 20
1.2.6. Электрондық тахеометр түсірісінің нәтижесі жер жұмыстарының
көлемін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .21
1.2.7. Квадраттар бойынша нивелирлеу нәтижесі арқылы көлемді
есептеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 22
1.3. Автокөлік жолын қайта жасау мен жөндеуді жобалаудың қазіргі
заманғы
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..20
1.3.1 Жолдар жүйесін трассалау
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .23
1.4. LISCAD
бағдарламасыны ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
1.4.1. Далалық мәліметтерді
өндеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 26
1.5. CREDODAT Инженерлік геодезиялық жұмыстарды камеральдық өңдеу
жүйесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 31
1.5.1. Интерфейс мінездемесі: стандартты WINDOWS интерфейсі ... ...32
1.5.2. Негізгі
функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .33
1.5.3. Далалық кодтау.
Классификатор ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .35
1.5.4. Файлдарды экспорттау мәліметтері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
1.5..5. Ведомосттерді
шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...37
1.5.6. Интерфейс қызметі мен оның
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
1.6. Құрал — саймандар панелінің
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
1.7. CREDODAT бағдарламасында сызбаларды
құру ... ... ... ... ... ... ... ... 40
1.7.1. Жобаларды
өлшеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .40
1.7.2. Түсіріс
масштабы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .41
1.7.3. Координаттар жүйесі мен жобаның
биктігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
1.8. CREDOMIX сандық модельдеу
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ..42
1.8.1. CREDO_MIX -жобаның сандық
моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .42
1.8.2.
Подложкалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 46
1.8.3. BMP
подложкасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..46
1.9. Қабаттар
параметрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .47
1.10. Auto Cad 2002
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
50
1.10.1. Атрибуттармен жоғарылаған талап бойынша
жұмыс ... ... ... ... ... .52
1.10.2. Бір жобадағы сызбалар арасындағы қабаттар мен жұмыс жасау
жеңілдейді ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.11. "CAD Standarts" құралдар
жинағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
1.12. Геодезиялық бағдарламаға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ...63
2. ЭКОНОМИКА
3. ЕНБЕК ҚОРҒАУ
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
Соңғы он-он бес жыл көлемінде электронды техника мен технологиясы өте
жоғары қарқынмен дамуда. Компьютерлік технология деңгейі қандай дәрежеде
жоғары болса, сәйкесінше оның дамуы да өте тез жүреді. Бұл негізінен осы
жағдайда технология өнімі одан әрі дамуы үшін ресурс қызметін қоса
атқаруына байланысты. Сондықтан да біз әртүрлі электронды - есептеу
техникалары, оның қуатының артуы, оның өндірістік құнының төмендеуі сияқты
жетістіктерінің арқасында шын мәнінде өте үлкен қарқынды дамуының куәсі
болдық. Осы барлық нәтижелер қоғам өмірінің барлық салаларына іс жүзінде
енді. Бұл әрине, өз кезегінде геодезиялық есептеулер нәтижесін өңдеу
автоматтандырылған аспектісі ретінде қарауға болатын, қолданбалы қолдану
проблемасын тудырды.
Қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар қоғамның барлық саласына
тереңдеп енуде және бұл процесс жылдамдығы одан әрі өсе береді. Сол үшін де
енді қолданбалы тапсырмаларды шешуде осыдан он-он бес жылдағыдай компьютер
мен компьютерлік бағдарлама технологиясын пайдалану шектеулігі роль
атқармайды. Роль атқаратын арнайы есепке алу талаптарын қанағаттандыратын,
нақты тапсырманы шешу үшін құралдардың дұрыс таңдалуы.
GPS-аппаратын шығарушылар ұсынып отырған "картографиялық"
бағдарламалар көптеген жағдайларда жер үсті өлшеулерінің нәтижелерін
өңдеуге мүмкіндік бермейді, ал бұл өңдеу нәтижелерінсіз түсіріс кезінде
қиындықтар туындайды.
1. АЭРОФОТОГЕОДЕЗИЯ
1.1. Негізгі қолданылатын аспаптар
Қазіргі заманға геодезиялық технологиялар электронды геодезиялық
аспаптар мен өлшеу нәтижелерін өңцеу үшін бағдарламалық қамтамасыз етулерді
қолдану мақсатында жинастырылуда.
Электронды аспаптарды негізінен төрт топқа бөлуге болады:
- геодезиялық GPS -құрал - жабдықтар;
- электронды тахеометрлер;
- сандық нивелирлер;
- лазерлік сканерлер.
Қазіргі кезде аспаптарда жасау технологиясын дамыту, олардың
функционалдық мүмкіндіктерін кеңейту мен технологиялық мінездемесін
жақсарту үшін үлкен
жұмыстар жүргізілуде.
үшін құрылған. Құрастыру барысында Leica Geosustems фирмасының инженерлі
өндірісті жоғарылату мен пайдалануға ыңғайлы болуына ерекше көңіл аударды.
Салмағы жағынан жеңіл, бірақ өте мықты бұл аспаптар бағасы жағынан өзіне
тең кластар ішіндегі жаңа функционалдық мүмкіндіктермен қамтамасыз етілген
жалғыз аспап.
1.1.2. Стандарт есебінде лазерлік центрир.
TPS 300 базалық жүйенің TCR аспаптар модификациясы өлшеулер орындауға
және шағылыстырғыш пайдаланбай нүкте координаттарын анықтауға мүмкіндік
береді. Өлшеулер тез әрі дәл орындалады. Бұл аспаптардың артықшылықтары,
әсіресе өлшенетін объект түсіруге ыңғайсыз болғанда (мысалы, ғимараттар
бұрышы, фасадтар және т.б.) көрінеді.
Көрінетін қызыл лазері бар шағылыстырғышсыз дальномер түсірілетін
жерлердің ыңғайсыздығы болған жұмыстарыңызды жеңіл әрі қауіпсіз
етіп орындайды. Қызыл лазер 1-2 см өлшегішімен затқа дейінгі
арақашықтықты өлшеуге мүмкіндік береді. Беткейдің түрі емн оның құрылымына
қарай 80м-ге дейінгі арақашықтық Змм+2ммх1(Г6 D дәлдігімен санаулы секунд
ішінде анықтайды.
1.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз ету
Тахеометр бөлу жұмыстары, түсірістер, кері есептеу, алаңдарды
есептеу үшін бағдарламалық пакетке ие.
Қолданушының менюі сізді бірінен соң бірі барлық функциялар мен
аспапты орнатуда жүргізеді. Осындай жағдаймен қате жібермеуге және қымбат
тұратын өлшеулерді қайталамауға мүмкіндік береді. Қарапайым клавиатура
көмегімен алфавитті- сандық мәліметтерді енгізуге болады, ал үлкен
графикалық дисплей жұмысты орындау кезінде өте үлкен қолайлы жағдаймен
қамтамасыз етеді.
Жады көлемі 4000 блоктық мәліметтерге дейін жетеді, ал тапсырмалармен
басқару жүйесі (бір уақытта 8 тапсырмаға дейін ) Сіздің далалық
мәліметтеріңізді реттеуге мүмкіндік береді. Мәліметтердің жақсы форматының
арқасында өлшеу нәтижелері әртүрлі бағдарламаның өңдеуіне тез үйлеседі.
Осымен мәліметтерді конвертациялауға қажетті қосымша уақытты жоғалтудан
құтылуға болады. Үлкен графикалық дисплей жұмыс жасау барысында қолайлы
қамтамасыз етіледі.
1.1.4 Өлшеулерді өңдеу және теңестіру
TPS 300 қолдану арқылы алынған өлшеулерді өңдеу мен теңестірулер
CREDODAT, Autodesk Syrvey бағдарламаларына енгізуге болады.
Leica TPS 300 тахеометрі кез-келген қолданыста бар геодезиялық
мәліметтерді өндеудің технологиялық тізбегіне қосыла алады. Далалық
өлшеулер CREDO_DAT, RGS, Autodesk Syrvey геодезиялық өлшеулерді теңестіру
мен өндеудің әртүрлі бағдарламаларына жеңіл түрде беріле алады.
Одан әрі теңестірілген үш өлшемді нүктелер координаты жергілікті
жердің үш өлшемді моделін тұрғызу үшін, горизонтальдар сызу және шартты
белгілерге сай келетін ситуациялық планды түсіру үшін CREDO_TER, CREDOJVQX,
CAD_ Relief, TOPOCAD, Autjdesk Land Development Desktop бағдарламаларына
беріледі.
1.2. Автокөлік жолдарын CREDO кешенінде трассалау
1.2.1. Автокөлік жолын салу кезіндегі бақылау және жасалған
түсірісті жобалаудың автоматтандырылған технологиясы.
Жаңа салынатын жолдарды жобалау да, реконструкиялауда, автомобиль
жолдарын күрделі жөндеуден өткізуде, транспорттық құрылыстар мен жол
саласындағы инфрақұрылыс объектілерін жасау CREDO кешенінің басты
бағыттарының бірі болып табылады. Бұл кешенді пайдалану инженер -
жобалаушыға жұмыстың қалыпты технологиясын бұзбай жобалау процесін
айтарлық дәрежеде автоматтандыруға мүмкіндік береді.
CREDO технологиялық желісінде автомобиль жолдарын жобалау мына
жүйенің көмектерімен орындалады:
CREDOMIX, CADCREDO және қосымша тапсырмалар үшін ОСАДКА, ОТКОС,
ТРУБА, TADRO, ZNAK, МОСТ, УВС. Бұл кешен ақпараттық кеңістік жүйесінде
барлығымен тығыз байланысты болғандықтан кешенді жұмыстың кез-келген
сатысынан іске қосып пайдалануға болады. Мысалы, жобалау алдындағы
жұмыстардан жұмыс сызбасын шығаруға дейінгі барлық детальдарды,
жобалаушешімін қабылдау мен тексеруде, жасалған түсіріске дейінгі
құрылысты геодезиялық бақылау мен жол шаруашылығын басқаруда барлық
міндеттерді геоақпарат жүйесі арқылы беруге болады.
CREDO технологиялық желісін пайдаланып автомобиль жолдарын
жобалаудағы ең басты нәтижесі болып тек қана сызбалар мен ведомосттер ғана
емес, сонымен бірге толық қанды жобалау шешімінің үш өлшемді сандық
моделі.
Бұл модель жақын маңдағы объектілер үшін бас жоспарды жобалауда басқа
мекемелерге ақпараттық негіз болып табылады, сонымен бірге жол
объектілерін паспортизациялау үшін геоақпараттық жүйеге беруге болады.
Құрылыстық мекемелерде жергілікті жердің моделі автомобиль жолын
шығаруға, жер жұмыстарын геодезиялық қамтамасыз етуге, жасалған жұмыс
талдауын пайдалануға мүмкіндік береді.
Жобалық - биіктік негіздемесін және топографиялық түсірісті
жүргізудегі автоматизация процесі қазіргі заманғы өндірістік қалыпты
жағдайына айналғанына біраз болды. Қазіргі заманғы жобаның автоматталған
жүйесі жүргізілетін жобалаудағы көптеген сұрақтар
қағазсыз технология бойынша шешімін табуда, ал оның нәтижесі электрондық
түрде беріледі.
Осыған байланысты жолақтық ізденістер технологиясы мен жергілікті
жердің сандық моделі жолақтарындағы автоматтандырылған жобалау кеңінен
қолданылуда.
Бұл жағдайда жобаны натураға шығару үшін мәліметтерді
дайындау мен құрылыстағы келесі геодезиялық бақылауында мақсатты түрде
барынша қағазсыз технологияны пайдалануға болады.
Осындай дайындықтың үш деңгейін көрсетуге болады:
• Кеңістіктегі бір қалыпты және келісілген анықтаулар жобаның
барлық элементтері үшін қада қағу сызбасын құру;
• қарапайым геодезиялық құрал - жабдықты пайдалана отырып жобаны
натураға шығару үшін қада қағу элементтерінің ведомосін құру;
• қазіргі заманғы геодезиялық электрондық аспаптарды пайдалана
отырып,жобаны шығаруда толығымен қағазсыз технологияны пайдаланамыз.
1.2.2.Жер телімін бөлу сызбасы
Тәртіп бойынша қағазда көрсетілген жобалау шешімі натураға шығарар
алдында белгілі бір есептеулерді қажет етеді. Құрылыс қажет ететін
геометриялық элементтер дирекциондық бұрыш, сызықтар, мінездік нүктелердің
координаттары және т.б. есептелінеді. Мысалы, мына есептеулер жоспардың
қызыл сызығын құруда, күрделі құрылыстың конфигурациялардың бөлу
сызбаларында міндетті элементтер болып табылады. Бұларды CREDO кешенінде
орындау үшін CREDOMIX жүйесі қолданылады. Бұл жүйеде
аналитикалық геометриялық құралымен олар өте дәл, тез және
интерактивтік режимде орындалады.
Қағазда көрсетілген (қызыл сызық, трасса, шағын аудандар) жобалау
есептеулеріне графо-аналитиканы енгізу қажет болған кейбір жағдайларда
растрлық подложка қолданылады.
Егер күрделі құрылыстың автоматтандырылған жобасы CREDO MIX жүйесінде
жасалатын болса, жоғарыда айтылған арнайы элементтерді есептеудің қажеті
жоқ, өйткені олар жобалау процесінің элементтері болып табылады.
Геометриялық элемент пен оның координаттары әрбір мәліметтер бойынша
жобаның сандық моделін жасаудың кез-келген уақытында анықталады. Бөлу
сызбасы бұл жағдайда көмекші болып табылады.
1.2.3.Бөлу элементінің ведомосі
Бөлу мәліметтерін дайындау қолданыстағы CREDO жүйесінде құрылыс
мекемелерінде оптикалық прибор және электрондық тахеометр ретінде
қолданылады.
Оптикалық, дәстүрлі құрал - жабдықтар қолдану үшін баспа ведомостері
құрылады. Оның мазмұнында: жобалау нүктесінің нөмірі, көлденең және
дирекциондық бұрыш, көлденең және дирекциондық бұрыш, көлденең жағдай, тік
бұрыш, өсімше және басқа да қосымша элементтер.
Бұдан кейін осы ведомостің мәліметтері бойынша құрылыс алаңында
геодезиялық (құрылыс) тірек торынан немесе магистральды құрылыс пунктінен
салынып жатқан объектінің констриктивтік элементі салынады.
Бөлу элементтерін құру функциясы CREDO_DAT (бөлу үшін ОГЗ
функциясы) және CREDO_MIX жүйелерінде жасалады.
Осындай ведомостерді құру ерекшеліктерін әрбір CREDO жүйесінде жасауды
белгілі бір мысалды ала отырып толығымен қарастырайық.
CREDO_MIX жүйесінде жолдың трассасы жобаланған, осы жобаға табанын
натураға шығару үшін бөлу элементтрерінің ведомосін құру қажет. Бөлу
элементтері геодезиялық тірек тор нүктесінен немесе магистральдық
жүрістен бастап, ерекшелінеді.Бұл тірек нүктелерін бөлудің базисі болып
табылады.Бағдарламада базистің әдіс қолданылады, онда базисті таңдау
(базисті құру функциясы) және осы базиске қатысты жолдың бөлу элементтері
есептелінеді және бөлудің арақашықтығы енгізіледі. Бұл жағдайда түйінді
болып табылатыннүктелерден, яғни базистан трасса өзіне
перпендикулярлар жүргізіледі. Осыдан кейін барып бөлу элементтерінің
мәліметінен тескттік файлдар құрылады. Объектінің базистік сызықтан
басталатын бөлудің кестелік координаттарын құру функциясы.
Бұл алынған элементінің ведомосіндеқазіргі кезде трасса элементтерін
натураға шығаруда қоданылатын барлық әдістеріне толық сай келетін
мәліметтер бар.
Бұл бөлу элементтерін есептеу әдісі негізінен сызықтық объектілер үшін
(автомобиль және темір жолдардың трассасы, магистральдық құбырлар, ЛЭП)
қолданылады.
Бөлу элементтері есептеліп жүргізілетін геодезиялық тірек тор мен
жобалау нүктесінің координатасын алу үшін жобалық шешім CREDOMIX жүйесінде
өңделуі қажет.
Егер жоба басқа автоматтандырылған жоба жүйесінде құрылған болса, онда
одан CREDOMIX жүйесінде қандайда бір қосымша өңдеусіз-ақ жобалау нүктесінің
координаттықкаталогін алу қажет. Егер мұндай жағдай болмаған жағдайда
жобалау шешімін DXF форматында CREDO_MIX жүйесіне беру керек, сонда
өңдеуден кейін жобалау нүктелерінің координаттарын алуға болады.
Қандай жағдай болмасын CREDO_DAT жүйесінде жұмыс істеу үшін жобалау
нүктелерінің координаттары тексттік файлда жасалуы тиіс, одан әрі CREDO_DAT
жүйесіне импортталады, онда жобалық мәліметтерді натураға шығару үшін бөлу
элементтерін есепетуге және құрылыс алаңына берілетін баспа түріндегі
ведомость.
1.2.4.Жобаны шығарудың қағазсыз технологиясы
Өндірісте электрондық тахеометр болған жағдайда толығымен қағазсыз
технологияға көшуге болады. Бұл жағдайда құрылыс алаңында қолданылатын
прибордың далалық жады (память) бөлу элементтерінің өзін емес, жобалық
кестелер мен геодезиялық нүктелердің негізіндегі координаттарды береді.
Мұнда бөлу элементтерін электрондық тахеометрдің арнайы жасалған
бағдарламасы арқылы алуға болады.
Қазіргі заманғы геодезиялық құрал-жабдықтарды шығаратын әртүрлі
дайындаушы фирмалардың электрондық тахеометрлеріне мына стандартты
функциялар кіреді:
Setting OUT (LEICA TC (R) 303, 305, 307.
Set OUT (Trimble 5600)
SET OUT (TOPSON GTS-710)
Stakeout (NIKON NPL-350) және т.б.
Қағазсыз технология бойынша бөлу ысы үшін бастапқы жобаның
мәліметтерінің жобасы болып табылады, қайсы бағдарламада болсада, ол мейлі
CREDO кешенінде немесе басқа автоматтандырылған жобалау жүйесінде
жасалсада.
CREDO кешенінде жобаланған автомобиль жолының геометриялық жағдайы,
сондай-ақ CAD_CREDO жүйесінен алынған трассаның жобалық биіктік шешімі
жобаны натураға шығарудың бір әдісі болып бастапқы ақпараттың қызметін
атқарады. Бөлу жұмыстарының шешетін тапсырмасына байланысты бастапқы
мәліметтің қызметін салынған нүкгелердің пландық координаттары кейде
олардың биіктіктері атқара алады.
CREDO_MIX жүйесінде жобаға кіретін нүктелердің координаттық каталог
файлы құрылады. Оны мынадай бірнеше функциялардың көмегімен жасауға болады:
-объект (трасса) немесе оның учаскесінің геометриялық параметрлер
элементінің кестесін құру;
-жер беті процедурасындағы ситуация контуры;
-импорт, экспорт, конвертация мәліметтері.
Электрондық тахеометрлердің көптеген мдельдердің әрқайсысының
өздерінің жеке мәліметтер форматы болады. Бұл форматтар жобаның нүктелік
координаттары мен жобалық биіктік нүктелердің негіздемесін компьютерден
электрондық тахеометрдің жадына беру үшін кез-келген тексттік редактор
файлында белгілі бір дайындықты талап етеді.
Одан әрі ішкі және сырқы бағдарламалық қамтамасыз ету көмегімен
проиборға берілетін барлық мәліметтер электрондық тахеометрдің жадына
беріледі. Приборға жобалық координат пен тірек нүктелерін бергеннен кейін
оны сәйкес келетін бағдарлама бойынша жобалық мәліметтерді натураға шығару
үшін қолдануға болады.
Бақылау түсірісінің сандық материалы бойынша жасалған жұмыс көлеміне
тасымалдау жасау.
1.2.5. CREDO жүйесінде көлемді есептеу әдісі
Инженерлік геодезия мен жобалауда сандық технология ұсынған ең қажетті
мүмкіндіктері болып жер бетін модельдеу, модель бойынша инженерлік
есептерді шепіу және көлемдерді есептеу табылады. CREDO жүйесінде бұл
мүмкіндіктер екі тапсырма бойынша берілген: -жер жұмыстарының технологиялық
есептеу; - құрылыстағы жолақтық объектілермен кез-келген беткейлердің
арасындағы көлемді есептеу.
Бақылау және жасалған түсірістерде төртіп бойынша екінші есеп
қолданылады. CREDO жүйесінде рельеф Делон триангуляция үшбұрыштар қырлары
арқылы құрылған беткейлермен модельденеді.
CREDO жүйесінде көлемді есептеу келесідей болып табылады: бірінші
беткейдің әрбір нүктесі екінші беткейге жобаланады, ал екінші беткейдің
әрбір нүктесі бірінші беткейге жобаланады. Мұндай нүктелердің әрбір жұбына
екі беткейдің моделінен нүктелердің биіктік айырмашылықтары анықталады.
Бұдан басқа мұндай жұптар бірінші және екінші беткейлердің нүктелер санының
қосындысына тең болады. Бұл жиынтықтағы әрбір нүктелерде бірінші және
екінші беткейлердің отметкасының айырмашылықтары бар.
"Көлем" қабатында осы барлық нүктелер бойынша бағдарлама призма
жиынтығын құрай отырып, триангуляция түргызады. Әрбір призмаға көлем
есептелінеді, барлық призмалар көлемінің қосындысы бастапқы көлемді береді.
Жоғарыда айтылған жағдайлардың барлығы негізінен күрделірек, өйткені онда
сызық құрылымы, көлемді есептеу аймағының шекарасы, нөлдік жұмыстардың
сызығын есептеу, қосу көлемі, себу және т.б. ескерілуі тиіс.
Осылай жергілікті жерді сандық модельдеуде көлем математикалық
көзқарастық модельге қатынасы бойынша өте абсолютті дәл болады. Бұл дөлдік
физикалық беткейдің фактілік көлеміне қатынас бойынша дәлдік тек беткей
түсірісінің өзі қандай жағдайда фактіге сай болғанда ғана жоғары болады.
1.2.6. Электрондық тахеометр түсірісінің нәтижесі бойынша жер
жұмыстарының көлемін есептеу.
CREDO бағдарламасы жер жұмыстарын бақылау үшін, карьерді пайдалануға
беру мен құру кезінде және жобалау мен карьерді рекультивациялау
нәтижелеріне бақылау жасау үшін қолданылады. Электронды тахеометрдің
көмегімен аралық орындалған түсірісті жасап алып, оны CREDO_MIX жүйесінде
құрылып жатқан объектіге жергілікті жердің сандық моделін құру өте жеңіл
болады және аралық жұмыс көлемін есептеу, осы негіздеме жедел түрде өндіріс
жұмысының технологиялық схемасын өзгерте отырып, құрылыс графигін бақылау.
Аяқталып қалған орындау түсірісінің нәтижесі бойынша тұрғызылған объектінің
жергілікті сандық моделі құрылады және объектінің жобалануы мен нағыз
жергілікті сандық модельді салыстыра отырып жұмыс көлемінің шын ақпараты
алынады.
1.2.7. Квадраттар бойынша нивелирлеу нәтижесі арқылы көлемді есептеу.
Сандық технологиялар жалпы көлемді бақылау және аса дәл есептеуді
талап ететін үлкен аумақты асфальтты бетон жамылғысының сапалы болуы үшін
өте үлкен мүмкіндіктерді ұсынады.
Далалық жұмыстарды қарапайым, сондай-ақ электронды тіркеу базасы бар
сандық нивелирлермен орындауға болады. Мұнда беткейдің аса дәлдігі мен
қойылатын технологиялық қабаттар бойынша көлемді есепке алу мүмкіндігі
қамтамасыз етіледі.
Далада түсіріс кезінде нивелирлік пикеттердің нөмірі жерглікті жердің
сандық моделі нүктелерінің нөмірімен сәйкес болуы үшін белгілі бір
бірізділік сақталады. Далалық өлшеулер нәтижелері электронды нивелирден
бағдарлама көмегі арқылы компьютерге беріледі. Алынған далалық өлшеулердің
тексттік файлы биіктік негіздемесінің материалдарын өңдеу үшін, пикеттер
биіктігін есептеу және сәйкесті құжаттарды шығару үшін НИВЕЛИР
бағдарламасында пайдаланылад. Нәтижелер тексті файлда сақталып, CREDO_MIX
бағдарламасына беріліп бақылау түсірісінің датасына сәйкес қабаттарға
орналасады. Одан әрі бар беткей модельденіп,жобамен салыстырылады және
жоғарыда қарастырылған схема бойынша қабаттың көлемі есептеледі.
1.3. Автокөлік жолын қайта жасау мен жөндеуді
жобалаудың қазіргі заманғы әдістері
Ұзақ уақыт бойы автокөлік тасу көлемі, шетелден әкелудің артуына
байланысты жол ұзындығынан, әсіресе, қатты жамылғылы жолдардан асып түсті.
Бұл жолдарда қозғалыстың көп болуына әкеп соқты. Елімізде жолдардың көбі
25, 30, 40 және одан көп уақыт бұрын салынған. Автокөлік салмағы мен
жылдамдығы қазіргіге қарағанда әлдеқайда аз қарастырылған. Көптеген
қолданыстағы автокөлік жолдары қазіргі заманғы техникалық талаптарға сай
келмейді, ал кейдірі тіпті қауіпті.
Жаңадан жобалауға қарағанда жөндеу мен қайта жасаудың айырмашылығы,
олар жұмыстың жасалуына жеке және үлкен бақылауды талап етеді.
Жөндеу жобалауды орындау езінде келесідей жағдай жиі кездеседі: жол
бетін жабудың жөндеу жұмыстары, оны көлденең профилінің параметріне елтіре
отрып, кеңейту мүмкіндіктері. Бұл жағдайда элементтер параметрлері әрбір
көлденеңдік профильде әртүрлі болады (мұның себебі, құрылыстың кемшілігі,
сондай-ақ қолдану кезіндегі бұзылулар болуы мүмкін), жол жиектерін
бөліктерге бөлу, қолданыстағы жол бетінің бұзылуы. Мұндай жағдайда көлемдер
көрші учаскелерден өзге болады (кеңейту мәні 0 ден 1-1,5 метрге ауытқуы
мүмкін).
1.3.1. Жолдар жүйесін трассалау ерекшеліктері
Автокөлік жолдарының транспорты - эксплуатациялық сапасының
ең маңызды критериі трассалардың икемді болуы.
Бұл трассалау және геометриялық констрикторлау кезеңінде жасалады.
бұл кезеңдедұрыс жасалмаған жобалау одан арғы жөндеу және қайта жасау
кезеңдернде қиындықтар тудырады.
Трассалау әдістері
Жол жүйесі жолдарды трассалаудың әртүрлі әдістерімен қамтамасыз етеді:
-құраушы дөңгелектер мен магистральды жүрісті жай ғана көшірумен;
-рациональды таңдау арқылы трассалау.
CREDO бағдарламасында объектілерді жобалаудың кешенді автоматизациясы.
CREDO жүйесінің үшінші кезеңін жасаудң негізгі мақсаты іздеу
материалдарын өңдеу технологиясы, жобалау мен өндірістік объектілерді
геоақпараттармен қамтамасыз ету, азаматық және транспорттық құрылыста.
Кешенді" термині мынадай автоматты деңгейді анықтайды: мұнда барлық
операциялар ізденіс пен жобалау, оған қоса жинау, өңдеу, жобалау,рәсімдеу,
жобалық шешімдерге баға мен сапа бақылауы басқарудың жалпы жүйесі мен
мәліметтермен электронды алмасу технологиясы қосылған техникалық және
бағдарламалық құралдарды пайдаланумен жүзеге асады. Автоматизация, дәл
кешенді жоғарғы өнімдлікті, сеніділік пен сапалы болуымен маңызды.
Жарты ғасырлық бүкіл әлемдік жұмыс істеу тәжірибесі жобалау ізденіс
жұмыстарын автоматтандыру саласында технологиялық процесс тізбегінде
звенолардың әрбірін автоматтандыруға қажетті жалпы басқару жүйесін
тапсырмамен қамтамасыз ету және мәліметтермен электронды алмасу
технологиясы бұрынғысынша өткір және шешуші күйінде қалды.
1.4. LISCAD бағдарламасы
Түсіріс нүктелері LISCAD бағдарламасы арқылы компьютерге жазылады.
LISCAD Lite бірнеше SEE командаларынан тұрады және мәліметтерді кіші
далалық өңдеумен, шығарумен қамтамасыз етеді. Қолданушы интерфейсі SEE
командасы қолданылуымен және өндіру мінездемесі жағынан да өте жеңіл әрі
ыңғайлы. LISCAD Lite функционалдық мүмкіндіктері мынадай тапсырмаларды
орындай алады:
• Далалық мәліметтерді беру:
• Мәліметтерді құру және CAD шығару:
• Утилиттердің үлкен мүмкіндіктері:
• SEE есептеудің кейбір функциялары.
Күрделі объектілер, жобаларды қосқанда LISCAD Lite орындай алмайды.
LISCAD Lite белгілі түрде мәліметтерді далалық өңдеу мен басқа жүйелермен
алмасу үшін SEE артықшылықтарын пайдаланғысы келгендерге арналған, бірақ
әртүрлісебептерге байланысты барлығы да SEE-дің дамыған мүмкіндіктерін
қажет етпеуі қажет.
1.4.1. Далалық мәліметтерді өңдеу
Бұл процедура электрондық регистратордан мәліметтері алынған далалық
түсіріс мәліметтерін өңдеуден бастап дерек қордағы объектілерге дейін
қолданылады. Сипаты:
• Ашық дерек қор бар екеніне көз жеткізу. Дерек қорларды amy немесе құру
үшін процедураға назар аудару.
• Жердің константаларының дұрыс жасалғандығына көз жеткізу, өйткені
олар, өлшенген арақашықтықтарға қолданбалы түзетулермен басқарылады. Жер
константын конфигурациялау үшін процедураға назар аудару.
• Мінездік және атрибуттық кодтары бар кодтық кестенің
қолданыста бар екеніне және далалық түсірісте қолданылатын код
мінездемелеріне сәйкестігінің дұрыс белгіленгендігіне көз жеткізу.
Кодтық кестені түзеті үшін процедураға назар аудару.
• Далалық мәліметтерді беру тапсырмасын таңдау.
• Орнату Аспап командасын таңдап Аспапты орнату диалогтық
терезесін қолдану. Мұнда қолданып отырған теодолитке
сәйкес боуы үшін теодолиттің тік шеңбер түрі дұрыс
орнатылғандығына көз жеткізу.
• Орнату Кодтық орнатулар командасын таңдап, кодты белгілеу
диалогтық терезесін қолдану. Мұнда далалық түсірісте қолданылған
белгілі код мінездемесін жұптық құрылымына көз жеткізу.
• Компьютер портына мәліметтер регистраторын қосу
• Енгізі Мәліметтер регистраторы командасын таңдап, Мәліметтер
регистраторындағы Енгізу диалогтық терезесін қолдану. Құрылғы
тізімінен мәліметтре регистратор құрылғысын таңдау. Егер құрылғы
орнатылмаған болса, орнату кнопкасы арқылы құрылғыны орнату қажет.
Байланыстың ыңғайлы болуының жүйелік параметрлері осы қолданылып отырған
мәліметтер регистраторына сәйкес болуына көз жеткізу үшін, Байланысты
ыңғайлы жасау терезесінде бейне параметрлерінің дұрыстығын тексеру қажет.
LISCAD Lite бағдарламасының жұмыс терезесі (1-сурет) көрсетілген.
Егер олар бірдей болса, онда оларды Орнату кнопкасы арқылы өзгертуге
болады. Осы диалогтық терезеде кнопканы үнсіздік жағдайында тандап алу
ұсынылады. Мұнда параметрлерді үнсіздік бойынша және осы үнсіздік бойынша
мәндеріне сай болуы үшін мәліметтер регистраторын конфигурациялау.
Мәліметтер каталогін таңдап, қатты дискіге сақталатын raw-файл атын жазу.
Мұнда Мәліметтер регистраторынан алынған бақылау мазмұны болады. Мәліметтер
регистраторынан берілетін мәліметтерді күте отырып, жүйелі дайын жағдайға
келтірі үшін ОК кнопкасын таңдау қажет.
• Мәліметтер регистраторында сәйкес функцияны таңдай отырып
мәліметтер беруде инициализациялау. Егер берумен байланыс
параметрлерінің ыңғайлы болуы мәліметтер регистраторы мен компьютерде
дұрыс болса.
• Рұқсат ету далалық файлды құру командасын таңдап, далалық файлды құру
диалогтық терезесін қолдану қажет. Далалық файлдың соңына қосу немесе құру
ҚҰРУ үшін қолданылатын raw-файл және бастапқы мәліметтер каталогін таңдау
қажет. Raw-файл бақылануы стандартты және оқуға болатын форматқа берілетін
далалық файл мен адресат каталог мәліметтері таңдалады. Далалық файлды құру
үшін ОК кнопкасын басу қажет.
• Жұмыс кезінде кездескен кез - келген қателер мен ескертпелер қателер
файлына жазылып отырады. Далалық мәліметтерді беру Қателер менюін қолдану
арқылы кез-келген мұндай қателерді қарауға немесе қағазға шығарып алуға
болады.
• Егер далалық файлға бақылауды беру процесінде кездескен қателер болса,
онда оларды түзету үшін 11-ші қадамнан бастап, Рұқсат
ету raw-файлды түзету командаларын қайталау қажет.
• Егер түсірісте сіз далалық файлды тиімді ету алдында тірек бақылауларын
теңестіргіңіз келсе, Рұқсат ету тірек файлын құру үшін МНК бойынша
теңестіру командасын қолдану керек. Мұның құрамында геодезиялық
негіздеменің бақылау нүктелері, тірек файлдарын түзету, қажет болған
түзетулерді орындау және теңестірілген координаттарды беру немесе осы дерек
қор өсімшелері. Сондай-ақ тірек бақылауын теңестіру бөлімін қараңыз.
Баламалы түрде Рұқсат ету Жүріс файлын құру үшін жүрістер командасын
қолдануға болады. Мұның құрамында жүрістің бақылауы, жүріс файлына
түзету енгізу, жүріске қажет болған теңестіруді орындау және
теңестірілген координаттарды беру немесе осы дерек қордағы өсімшелер.
Жүрісті теңестіру процедурасына назар аударыңыз.
Далалық файл тиімді етілгеннен кейін алдын - ала дерек қорға
берілген кез - келген координаттар мен өсімшелер далалық
файлды тиімді етуі тіректі теңестіруге әсер ететініне сендіру үшін
бақылау есебінде қолданылады (2-сурет).
• Рұқсат ету далалық файлды тиімді ету командасын
қолданып:
- тиімді етілетін далалық файл мен каталогты таңдау;
- тиімді ету процесі кезінде объекттік
атрибуттарды анықтауда қолдануға керек болатын кодтық кестені таңдау;
- қандай түзетулер қолданылатынын таңдау;
- тиімді етудің қандай параметрлері қолданылатынын таңдау;
- дерек қордағы объектілерге сәйкес келетін далалық файлды тиімді ету,
бекіту және құру үшін ОК кнопкасын таңдау қажет.
Тиімді ету тек қана ешқандай қателер болмаған жағдайда сәтті
аяқталады.
Егер геодезиялық негіздеме нүктелерінің немесе далалық файлдағы
бақылау нүктелері дерек қорда бар болса және иденфикатор нүктелері өте
сәтті конфигурациялауға болса, бұл нүктелердің координаттары мен өсімшелері
дерек қорда кез - келген координаттың орнына немесе далалық файл
есептеулеріне қолданылады. Яғни, дерек қордағы нүктелер артықшылыққа ие
және тиімді ету процесінде олардың үстіне қайта жазылмайды. Егер
иденфикаторлық нүктелер сәтсіз конфигурацияланса, онда нүктелер сол
идентификатормен қайталанып, тиімді ету кезінде дерек қорға қосылуы мүмкін.
• Жұмыс кезінде кездескен кез - келген қателер мен ескертпелер
қателер файлына жазылып отырады. Далалық мәліметтерді беру Қателер менюін
қолдану арқылы кез-келген мұндай қателерді қарауға немесе қағазға шығарып
алуға болады.
• Егер далалық файлға бақылауды беру процесі кезінде
кездескен қателер болса, Рұқсат ету raw-файлды түзету
командасымен орындауға болады.
Осындай жағдайлармен мәліметтер өңделіп, бұдан кейін CREDO_DAT-қа
экспортталады.
1.5.CREDODAT Инженерлік геодезиялық жұмыстарды
камеральдық өндеу жүйесі
CREDODAT жүйесі инженерлі - геодезиялық жұмыстарды камеральды
автоматизациялау үшін арналған. CREDO_DAT 3.0 ерекшеліктері аэрофототүсіріс
немесе қара-ақ және түрлі-түті растрлық картографиялық материалдарды
(подложка) қолдану арқылы геодезиялық торларды интерактивті жобалауға
мүмкіндік беру болып табылады. Бұл өз кезегінде қажетті дәлдікті алып,
желінің тиімді схемасын таңдауға мүмкіндік береді. Жүйеде кәсіпорын
стандартына сәйкес етіп барлық шығу құжаттарын (каталогтар, ведомостер)
келтіруге мүмкіндік беретін Есептеу генераторы мен графикалық материалдарды
шығару және безендіруге өте үлкен мүмкіндік беретін Сызбалар жиынтығынан
тұрады.
Бастапқы мәліметтер: электрондық регистратор (тахеометрлер және GPS-
жүйе ГЛОНАСС - жүйе файлдары, бастапқы нүктелер биіктігі мен
координаттары, желінің жұмыс схемасы мен есептеулері, сызықтар мен
өсімшелер, бұрыш өлшеулерінің жазбаша журналы, картографиялық
материалдардың растрлық файлдары.
Нәтижелері: каталогтер мен өлшеулер ведомосі, координаттар мен
белгілер, сызбалар мен планшеттер, DXF форматы файлдары, MIFMID (Maplnfo),
Shapr-file (AreView), CREDO (TOPABR) форматты файлдар, қолданушымен
келтірілетін формат файлдары. CREDO_DAT бағдарламасының жұмыс терезесі 3 -
сурет.
1.5.1. Интерфейс мінездемесі: стандартты WINDOWS
интерфейсі.
Жүйенің ерекшеліктері: -түсіріс кезіндегі және желідегі өңделетін
ақпараттар көлеміне шектеу жоқтығы;
-геодезиялық тіріетердің желіде өңделетін әдістері
мен формаларына шектеу жоқтығы; - дамыған іздеу экспорты және қателерді
көрсету;
- әртүрлі дәлдіктермен және әртүрлі әдістермен орындалған
өлшемдерді бірлесіп өндеу;
- өңдеу процесінің графикалық үйлесімділігі;
- кәсіпорын стандарты бойынша шығарылатын құжаттарды құру
мен өңцеу, енгізу процедураларын келтіру
мүмкіндіктері (4-сурет).
1.5.2. Негізгі функциялары:
- электрондық регистратордан алынған және мына форматтағы
тахеометрлерден - Sokkia (SDR2x,3x), Nikon (300, DTM400-7106RDF),
Geodimeter (ARE, JOB), Leica (GRE, GSI), Topson (GTS6,GTS7), Zeiss (R4, R5,
Rec500, RecE), УОМЗ (2ТА5, 3TA5);
- 3TA5 аспабынан мәліметтерді импорттау;
- текстік файлда өлшенген мәліметтердің (x,y,z) координаттарын
импорттау;
- бірнеше классификаторларды келтіру және қолдану, топографиялық
объектілер туралы геометриялық және атрибуттық ақпараттарды далалық
тіркеу үшін кодтау жүйесінде кеңейтілген кодтық жолдарды өндеу;
- мәліметтерді кестелік түзету, станция, жүрістер және жекелеген
өлшемдер үшін алмасу буфермен жұмыс жасау, мәліметтер блогімен жұмыс жасау,
интерактивті графикалық операцияларды қолдану;
- өлшемдерді алдын-ала өндеу, әртүрлі түзетулерді-атмосфералық,
Жер қисығына әсер ету мен рефракцияларды есепке алу,
қатынастылық беткейіне өту:
- блоктық режимде (трассалау), автоматты нивелирлеу (Lp -метрика),
сызықты бұрыштық өлшеулердегі үлкен қателерді бейтараптандыру,
локализациялау және табу,
- мына әдістер бойынша біріккен теңестірулер: әртүрлі пішіндегі
геодезиялық тіректің сызықты-бұрыштық желілерінің ең кіші квадраты,
эллипстік қатені қоса алғанда, бұрылған бағалау дәлдігін құру әдісімен
( әдістер комбинациясы) кластары;
- геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу жүрістері мен
жүйесін теңестіру;
- далалық кодтау мәліметтері бойынша топографиялық объектілерді
жасаудың тахеометриялық түсірісін өңдеу;
- геодезиялық тірек торларын жобалау, тиімді схема желісін таңдау,
қажетті және жеткілікті өлшеулер, өлшеу дәлдігін таңдап алу;
- есептеу генераторын қолдану арқылы кәсіпорын стандартымен шығу
құжаттарын қолданушымен келтіру:
- сызбалар жинағында безендіру мен планшеттерді және графикалық
құжаттарды баспаға шығару;
- мәліметтерді мына жүйелерге экспорттау: Maplnfo, ArcView, ашық
алмасу форматына қолданушымен келтірілетін форматына, DXF форматына.
1.5.3.Далалық кодтау. Классификатор.
Бір классификатордан екіншісіне мәліметтерді көшірілетін далалық
кодтаудың жаңа құрумен байланысты қателерді түзету;
Теңестіру және дәлдік бағасы:
• өңдеу алдында өлшенген арақашықтығы мен дирекциондық бұрышы бар
координат есебі бағыт үшін енгізілген;
• координаттық байланыс пен жүрістерді теңестіру кезінде теңестірудің
(және келіспеушілікті есептеу) екі нүсқасын қолдануға болады; а) сызықтық
және бұрыштық өлшемдер
салмағын есепке ала отырып (қатал теңестірі және
салмақты қатал есепке алмай (бөлінген теңестіру).
• Теодолит жүрістерінің бұрыштық және сызықтық келіспеушіліктерінің
есептеулері қайта жасалған. Жүрістің басында және соңында бағыттық бағдар,
ілінген жүрістер, әртүрлі класс жүрістері, тұйықталған жүрістерді қоса
алғанда теодолиттік жүрістерді тану алгоритмі нақтыланған;
• Геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу мәліметтерін бірігіп
өндеу кезінде өлшеулердің орташа квадраттық қателігін есептеу механизмі
нқтыланған. Геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу бағасы мен бөліп
теңестіру мүмкіндіктері таралған;
• Дирекциондық бұрыштарды теңестіру енгізілген. Кез-келген дирекциондық
бұрыштар сәйкес келетін дәлдікпен өлшенген болып саналады.
Есептеулер:
• өлшеулер кезінде түзету есептеу дәлдігі жоғарылаған. Құралдар комплектін
ыңғайға келтіру параметрлерді түзету мүмкіндігімен толықтырылған. Бұл
арақашықтықты есепке ала өлшеу дәлдігінің өзгеруін және жарық дольномер
блогінен жиілік әкелетін толқын ұзындығын есепке алады.
• Рефракция коррекциясының коэффициент диапозоны (-1.0-ден +1.0-ге дейін)
кеңейген және рефракция коэффициентін түзету мүмкіндігі енгізілген;
Жүйелерді жобалау
• Тригонометриялық нивелирлеуді жобалау кезінде биіктікті анықтаудың
есептеу дәлдігі түзетілген;
• "көлденең жағдайдағы - сд" түріндегі сызықты өлшеу
үшін жүйелерді жобалау кезіндегі ррт ескерілген.
1.5.4. Файлдарды экспорттау мәліметтері
Мәліметтерді тандаулы экспорттау таралған - ГИС форматына
мәліметтерді экспортау, текстік форматтар, координаттар ведомосі, пункт
жағдайында дәлдік бағасының ведомосі, координаттар каталогі тек қана бүкіл
жобаға ғана құрылмайды, сонымен қатар таңдалған таңдалған пункттер тобына
да. Кез-келген экспортта координаттар DAT -та -Ү, ҮО, +Ү (зона нөмірі) +ҮО,
+Ү орнатылған қолданыстағы түрде беріледі.
DXF форматына экспорт кезінде экспортталатын қабаттарға бірдей ат
беру (экспорттау кезінде қабаттарды біріктіру) мүмкіндігі қосылған.
1.5.5. Ведомосттерді шығару
Шығу құжаттарының мазмұны мен құрамы
кеңейтілген. Есеп беру үшін теңестірілген нәтижелері бойынша өлшеулер
дәлдігін бағалау ведомосіне теңестіру тәртібі туралы ақпарат беріледі және
желі дәлдігі бойынша біріккен өңдеу кезінде біртекті емес кластар бойынша
бөлу, теңестіру нәтижелерінің толықтырылған мінездемелері беріледі.
Техникалық мінездік ведомосі өнделетін жоба бойынша толық статистикалық
ақпараттар енгізілген.
Қолданушы сұрауымен тригонометриялық нивелирлеу жүрісінің мінездемесі
мен теңестіру нәтижелер бойынша өлшеу дәлдігінің бағалау ведомосінің
формасы біраз өзгерді.
Теодолиттік жүрістер ведомосін жасау кезінде тұйықталған
теодолиттік жүрісті теңестіру барысында бастапқы бір
нүктеге тірелген қателер түзетілген.
1.5.6. Интерфейс қызметі мен оның мазмұны
Графикалық интерфейс дамытылған, мәліметтермен
("қосып алу", таңдау, тұрғызу) жұмыс жасау үшін оның мүмкіндіктері
кеңейтілген.
Түсіріс масштабы, жобалық өлшеулер класы жұмыс сеансы аяқталғаннан
кейін сақталады және жаңа жобаларды құру кезінде үнсіздік бойынша
қоданылады.
Кіретін мәліметтер:
- бастапқы координаттар, пункттер биіктігі
және дирекциондық бұрыш;
- далалық өлшеулер нәтижесі - арақашықтық, көлденең және тік
бұрыштар, өсімшелер.
- Түсірілетін топографиялық объектілер туралы ақпараттар. Қосымша
мәліметтер:
- қолданылатын координаттар жүйесі және олардың параметрлері;
- атмосфералық жағдайлар;
-түсіріс технологиясы туралы жалпы мәліметтер. Көмекші мәліметтер
- Растрлық подложка түріндегі картографиялық мәліметтер;
Бұл файлдар бағдарламалық құралдармен қатты дискіге жазылады, аспаппен
бізге берілетін: электронды аспаптан тікелей оқу арқылы алынған мәліметтер;
еркін форматтағы текстік файлдар; құрамында координаттар немесе өлшеулер
бар; және т.б. Барлық сыртқы көздерден импортталған мәліметтер кестелік
редакторға келіп түседі және одан әрі редакторлау мен құжаттау үшін ашық.
1.6. Құрал - саймандар панелінің қызметі
CREDO_DAT жүйесінде өте жиі қолданылатын командыларды тез қосу үшін
бірнеше құрал-саймандар панелі бар. Қолданыстағы құрал-саймандар панелін
жаңалауға және экранға қосымшаларын шығаруға болады. Құрал-саймандар
панелін Қосып өшіру түр менюіндегі құрал-саймандар панелі командасы
көмегімен іске асырылады.Құрал-саймандардың барлық жиынтығын арнайы
кестеден көруге болады.
Мәліметтерді өңдеудің жалпы реттілігі CREDODAT 3.0 жүйесінің
мәліметтерін өңдеудің стандартты схемасы келесідей кезеңдерден тұрады.
Бастапқы орнатулар:
ұйым мен ведомост атаулары, биіктік және геодезиялық жұмыстар өндірісі
кезінде қодданылатын координаттар жүйесінің сипаты, стандартты
классификаторларды ыңғайлы келтіру, өлшеу бірлігін беру мен басқа да
ұқсас келтірулер.
Мәліметтерді импорттау немесе енгізу және кестелік редакторда
мәліметтерді түзету. Жүйе мәліметтері дайындық әдістерін комбинирлеу
мүмкіндігімен қамтамасыз етеді: текстік файлдардан шаблондар бойынша
мәліметтерді импорттау (мысалы, бастапқы пункттер координаттарын),
электрондық регистратор файлынан өлшеулерді импорттау, кестелік редактор
арқылы мәліметтерді енгізу және т.б.
Теңестіру алдында міндетті дайындық қадамы болып табылатын
өлшеулерді алдын-ала өңдеу. Егер алдын - ала өндеу орындалмаған болса,
онда жобаларды кез-келген өзгерісте теңестіру кезінде есепке алынбайды.
Жоспарлы-биіктік негіздемеде тункттер координатын теңестіру
параметрлерінің келтірулеріне ерекше назар аудару қажет. Өйткені олар
теңестіру сапасына өте әсер етеді, әсіресе әртекті жүйелерді бірлесіп
теңестіру кезінде.
Есеп беруді дайындау. Есеп беру генераторы кәсіпорын стандартына сай
шығу құжаттарының шаблонын жинақтауға мүмкіндік береді.
1.7. CREDO_DAT бағдарламасында сызбаларды құру.
CREDO кешеніне, ГИС , текстік файлдар жүйесіне мәліметтерді
экспорттау.
Жобаны құру оның қасиеттері мен мінездемесі Жаңа жоба құру үшін Құру
жба меню файл командасын таңдау қажет. Үнсіздік бойынша жаңа жобаға Жоба 1
деген ат беріледі. Келесі жаңа жобалар аттары Жоба 2, Жоба 3 және т.б.
болып кете береді. Бұл аттар үнсіздік бойынша Файл менюінде Сақтау
көмегімен ең алғаш сақтау кезінде ұсынылады.
1.7.1.Жобаларды өлшеу
CREDO_DAT жобаларды gds. Таралымды файлдармен дискіде сақталады. Бар
жобаны ашу үшін Файл- Ашу командасын қолдануға болады.
Жобаны сақтау
Жобаны сақтау барысында, оның барлық орнатулары мен параметрлері де
қоса сақталады. Осы уақыттағы сеанста құрылған жобаны бірінші рет сақтау
кезінде Файл Сақтау командасы бойынша жобаны атпен сақтау панелі ашылады.
Барлық ашылған жобаларды сол аттарымен және сәйкес таралымдарымен
сақтау үшін Файл Барлық жобаларды сақтау командасын пайдаланамыз.
Мәліметтер Жоба қасиеті командамы.
1.7.2.Түсіріс масштабы
Түсіріс масштабын жазу өлшемін, шартты белгілердің координаттық және
планшеттік торлардың түрлері және жобаның басқа да элементтерін
анықтайды. Жоба карточкасының ішінде түсіріс масштабы беріледі. Түсіріс
масштабы қолданыстағы жұмыс сеансы аяқталғаннан кейін сақталады және жаңа
жобаларды құрғанда үнсіздік бойынша қолданылады.
Одан әрі барлық мәліметтер CREDO_MIX бағдарламасында жобаның
сандық моделі бағдарламасына экспортталады.
1.7.3.Координаттар жүйесі мен жобаның биктігі
Үнсіздік бойынша жобаны құру кезінде алғашқы орнату жүйесінде берілген
биіктік және координаттар жүйесі орнатылады. Әрбір жоба үшін жеке
координаттық және биіктік жүйесі Жоба қасиеті панеліндегі координаттар
жүйесі ішінде беріледі. Егер тандап алынған координаттар жүйесі
картографиялық жобаларға (UTM) негізделген болса, онда қажеттілігіне қарай
Солтүстік және оңтүстік қүлама тізіміне жобалық координатты
орнатуға болады. Жоба жобалық координатты орнатуға болады. Жоба
жобалық координат келесідей форматта болуы мүмкін:
Координат "Солтүстік (N)": N және N-NO;
Координат "Шығыс (Е)" : Е, Е+ЕО және (зона нөмірі Е+ЕО, мұндағы N0
және ЕО солтүстік және шығысқа сәйкес келетін жылжытулар.
1.8.CREDO_MIX сандық модельдеу бағдарламасы
1.8.1.CREDO_MIX -жобаның сандық моделі
CREDO_MIX жүйесі кәсіпорынның бас жоспарын, көліктік құрылыстарды және
тұрғын үй-азаматтық объектілерді жобалаудың тапсырмаларын шепіу үшін
арналған жүйе функциялары бастапқы рельеф және ситуацияның, әртүрлі
объектілердің жоспарлық жобалануының сандық моделін құруға және қазып алу
мен себу көлемін есептеудің сандық жобасын құруға мүмкіндік береді.
Жергілікті жердің сандық моделін құру үшін бастапқы мәліметтер болып
мыналар табылады:
-тахеометрлік түсірістің өңделген материалдары; -абристер;
-топграфиялық ақпараттарды жинақтау жүйесінің мәліметері;
-сызықтық ізденістер мәліметтері; -сандық карталар;
-растрлық файл түріндегі карта материалдары.
Қолданылатын областары:
кәсіпорынның бас жоспарын жобалау; көліктік құрылыстар мен тұрғын үй-
азаматтық объектілерді жобалау; автокөліктік және темір жолдары;
карьерлерді жобалауда; топографиялық пландарды құруда; сызықтық
және алаңдық инженерлік ізденістерде жерге орналастыру жұмыстарында,
құрылысты геодезиялық қамтамасыз етуде; қазба байлықтарын қазумен іздеу
жұмыстарында маркшейдерлік қамтамасыз етуде қолданылады.
Бастапқы мәліметтер: тахеометриялық түсірістің өнделген мәліметтері,
сызықтық ізденіс материалдары, сандық карталар, растрлық подложка BMP және
DXF түріндегі карта материалдары.
Нәтижелері: топоплан сызбасы, планніеттер, бас план жобасы бойынша
соңғы құжаттарының комплект фрагменттері мен сызбалары, автокөлік жолының
жоспары, байланыстар, темір жолдардың, DXF форматында карьерлер, кестелер,
ведомостер.
Мәліметтермен алмасу: толығымен CREDO кешенінің ішінде, DXF форматы,
текстік файддар, MapInfo MIFMID файлдар (ГИС - Экспорт тапсырмасынан
кейін) арқылы басқа бағдарламалармен және желі арқылы алмасу форматымен.
Интерфейс мінездемесі: SAA стандартына сай келетін графикалық
интерфейс, онда CUA стандартталған компоненттері - кнопкалық меню, қүлама
меню, сұрау және диалог терезелері бар. Барлық операциялар орындалу
жүйесінің динамикалық көрінісі мен операция орындайтын нәтижелер
интерактивті жұмыс ретінде орындалады.
Жүйенің ерекшеліктері:
-сандық модельдеудің өте жоғары жылдамдығы;
-үлкен көлемдегі мәліметтермен жұмыс істеу мүмкіндігі; -контурдың
топологиялық корректілігі;
-шексіз қабат сандарынмен қамтамасыз етілуі;
-кез-келген күрделі геометриялық тұрғызылымдардың динамикалық
көрініс және жоғары дәлдікпен қамтамасыз ететін тамаша математикалық
аппарат;
-геометриялық тұрғызылымға ыңғайлы интерактивті құралдар;
-беткейлерді түзету мен модельдеудің ыңғайлы интерактивті
функциялары;
-ашық алмасу форматынан мәліметтерді импорттау;
-текстік және GRE (WILD), IDAN, DXK,
PHOTOMOD
форматтарынан мәліметтерді конвертациялау;
-подложка ретінде қолданылатын BMP форматындағы екі түсті
тығыздалмаған файлдағы координаттарды байланыстыру, трансформация және
жүктеу;
-жергілікті жердің сандық моделін құру;
-нүкте, түзу, шеңбер, қисықты дөңгелек, клотоида, араласқан
клотоида, клотоида қиындысы сияқты геометриялық элементтерінің
базаеы негізінде объектінің геометриялық жоспарын құру;
-трасса немесе полисызықтарды интерактивті түзету және
құрудың әртүрлі әдістері;
-блокқа геометриялық тұрғызылымдар фрагментін ерекшелеу және
олармен операция, жеке жобалық шешімдер мен типтік кітапханаларды құру
және пайдалану;
-CAD_CREDO ,DROGA, ГИП жүйелеріне (жоспар, ендік, бойлық
профильдер мен қиылысатын коммуникацияларды) мәліметтерді экспорттау;
-инженерлік коммуникацияларды жобалау;
-тік жоспарлаулардың тапсырмаларын шешу, жер жұмыстарының көлемін
есептеу;
-жобаны натураға шығару үшін мәліметтерді дайындау;
Жергілікті жердің сандық моделі рельефті сандық моделі мен ситуациялық
сандық моделінен тұрады. Рельефтің сандық моделі беткейлерді шекара бойынша
модельдеудің пішіні үшін учаскелерді ерекшелеу мен құрылымдық сызықтар
қолданылатын реттелмеген үшбұрыштар торынан тұрады. Рельеф бойынша
ылдилықтың өлшемі мен бағыты анықталады.
Ситуацияның сандық моделі аумақтық, сызықтық, нүктелік объектілерден
құралады және сәйкес келетін шартты белгілермен және текстік ақпараттармен
бейнеленеді. Барлық бастапқы және жобалық мәліметтер қабаттар бойынша
таратылады. Бұл қабаттар объект бөліктерінің өзара байланысын бейнелейтін
иерархиялық құрылыммен біріктірілген. Объектінің жоспарлық геометриясы
геометриялық элементтер базасына құрылады (нүкте, түзу, шеңбер, қисықты
дөңгелек және т.б.)
CREDO_MIX жобалық немесе бастапқы беткейлерді талдауға мүмкіндік
береді: нүктелер арасындағы ылдилықты анықтау, су ағынының градиентін, BMP
форматында сақталатын үш өлшемді толық түсті бейнені құру.
CREDO_MIX жүйесінде барлық мәліметтерді әртүрлі қабаттарда құруға
және сақтап қоюға болады. Қабаттар құрылымы AutoCad - тағыдай сызықтық
болуы мүмкін немесе қабатқа бағынатын бірнеше басқа қабаттардан тұратын
ағаш тәрізді, өз кезегінде әрқайсысының бағынышты қабаттары болуы мүмкін.
Мұндай жүйе қандайда бір белгілеріне қарай біріктірілген қабаттарды басқару
үшін қолайлы. Қабаттардың жүктелуі мен құрылымы Қолданушы арқылы
келтіріледі.
1.8.2. Подложкалар
Қолданыстағы бар картографиялық материаддар CREDO_MIX жүйесінде
векторлық (DXF) және растрлық (BMP) түріндегі подложкалар
қолданылады. CREDO_MIX функцияларының көмегімен подложкалар бойынша
дигитализациялар әсерлі түрде жүзеге асырылады, яғниподложканың барлық
аумағында немесе қажетті бөліктерінде жергілікті жердің сандық моделін
жасау.
Геометриялық элементтер (түзу және шеңбер) BMP растрлық подложкасы
бойынша аппроксимация әдісі көмегімен қайта қалпына келтірілуі мүмкін.
Подложкалар белсенді емес қабаттар болып табылады және бағдар алу мен
қажетті аққпараттар алу үшін қызмет атқарады. Жүйе растр (подложка) мен
вектордың (жергілікті жердің сандық моделі учаскелерін) біріктіріп баспаға
жіберуді қамтамасыз етеді. Мұндай жағдай картографиялық материалдар
қолданылатын ақпараттардың толықтығын сақтай отырып, дәл сол уақытта
жобаланған учаскеде ғана жергілікті жердің сандық моделін жасауға мүмкіндік
береді.
1.8.3.BMP подложкасы
BMP подложкасы растрлық түрдегі (BMP форматында екі түсті файлдар)
мәліметтерден тұрады және тек бағдар алу ғана көмектесетін белсенді емес
қабаттан тұрады. Подложканы қолдану картаны компьютерге көшіргендей болып
көрінеді. Осы картаның бетіне калька жайылып Қолданушы жүйе құралдарымен
жергілікті жердің сандық моделін құрады. Мұнда сандық модель бүкіл карта
аумағында жасалмауы мүмкін, тек қана карта материалының маңызы
сақталатын, мысалы, жобаланыт учаске ғана. Жергілікті жердің сандық
моделінде жасалатын жүйе координаттарына растрлық бейнелердің
байланысына мүмкіндіктер қарастырылған. Аппроксимайияның геометриялық
әдісінде BMP подложкасының растрлық бейнесін қосып алумен геометриялық
элементтерді (түзулер мен шеңберлер) құруға мүмкіндіктер бер.
Жұмыс кезінде растрлық файлдар компьютердің жедел жадына жүктелмейді,
сондықтан файлдың көлемі мен санында шектеу жоқ. Бірақ та, үлкен көлемдегі
файлдарды қолдану ұсынылмайды. Сканерден өткен жоспарды топографиялық
координаттарға байланыс жасалған файлдармен жұмыс жасау дәл әрі ыңғайлы.
BMP подложкасымен жұмыс жасау принципі DXF подложкасымен жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыста автокөлік жолын СКЕБО кешенінде трассалау мәселесі
қарастырылған. Соңғы нәтиже алуға дейінгі барлық жұмыстар қағазсыз
технология негізінде жасалған.
Аэрофотосуретті пайдалану арқылы СКЕБО кешенінде автокөлік жолының
түсірісі беріліп отыр.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.
АЭРОФОТОГЕОДЕЗИЯ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 9
1.1. Негізгі қолданылатын
аспаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1.2. Стандарт есебінде лазерлік
центрир ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.1.4. Өлшеулерді өңдеу және
теңестіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...12
1.2. Автокөлік жолдарын CREDO кешенінде
трассалау ... ... ... ... ... .13
1.2.1. Автокөлік жолын салу кезіндегі бақылау және жасалған түсірісті
жобалаудың автоматтандырылған
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.2.2. Жер телімін бөлу
сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.2.3. Бөлу элементінің
ведомосі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.2.4. Жобаны шығарудың қағазсыз
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.2.5. CREDO жүйесінде көлемді есептеу
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... 20
1.2.6. Электрондық тахеометр түсірісінің нәтижесі жер жұмыстарының
көлемін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .21
1.2.7. Квадраттар бойынша нивелирлеу нәтижесі арқылы көлемді
есептеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 22
1.3. Автокөлік жолын қайта жасау мен жөндеуді жобалаудың қазіргі
заманғы
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..20
1.3.1 Жолдар жүйесін трассалау
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .23
1.4. LISCAD
бағдарламасыны ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
1.4.1. Далалық мәліметтерді
өндеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 26
1.5. CREDODAT Инженерлік геодезиялық жұмыстарды камеральдық өңдеу
жүйесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 31
1.5.1. Интерфейс мінездемесі: стандартты WINDOWS интерфейсі ... ...32
1.5.2. Негізгі
функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .33
1.5.3. Далалық кодтау.
Классификатор ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .35
1.5.4. Файлдарды экспорттау мәліметтері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
1.5..5. Ведомосттерді
шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...37
1.5.6. Интерфейс қызметі мен оның
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
1.6. Құрал — саймандар панелінің
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
1.7. CREDODAT бағдарламасында сызбаларды
құру ... ... ... ... ... ... ... ... 40
1.7.1. Жобаларды
өлшеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .40
1.7.2. Түсіріс
масштабы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .41
1.7.3. Координаттар жүйесі мен жобаның
биктігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
1.8. CREDOMIX сандық модельдеу
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ..42
1.8.1. CREDO_MIX -жобаның сандық
моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .42
1.8.2.
Подложкалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 46
1.8.3. BMP
подложкасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..46
1.9. Қабаттар
параметрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .47
1.10. Auto Cad 2002
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
50
1.10.1. Атрибуттармен жоғарылаған талап бойынша
жұмыс ... ... ... ... ... .52
1.10.2. Бір жобадағы сызбалар арасындағы қабаттар мен жұмыс жасау
жеңілдейді ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.11. "CAD Standarts" құралдар
жинағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
1.12. Геодезиялық бағдарламаға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ...63
2. ЭКОНОМИКА
3. ЕНБЕК ҚОРҒАУ
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
Соңғы он-он бес жыл көлемінде электронды техника мен технологиясы өте
жоғары қарқынмен дамуда. Компьютерлік технология деңгейі қандай дәрежеде
жоғары болса, сәйкесінше оның дамуы да өте тез жүреді. Бұл негізінен осы
жағдайда технология өнімі одан әрі дамуы үшін ресурс қызметін қоса
атқаруына байланысты. Сондықтан да біз әртүрлі электронды - есептеу
техникалары, оның қуатының артуы, оның өндірістік құнының төмендеуі сияқты
жетістіктерінің арқасында шын мәнінде өте үлкен қарқынды дамуының куәсі
болдық. Осы барлық нәтижелер қоғам өмірінің барлық салаларына іс жүзінде
енді. Бұл әрине, өз кезегінде геодезиялық есептеулер нәтижесін өңдеу
автоматтандырылған аспектісі ретінде қарауға болатын, қолданбалы қолдану
проблемасын тудырды.
Қазіргі уақытта ақпараттық технологиялар қоғамның барлық саласына
тереңдеп енуде және бұл процесс жылдамдығы одан әрі өсе береді. Сол үшін де
енді қолданбалы тапсырмаларды шешуде осыдан он-он бес жылдағыдай компьютер
мен компьютерлік бағдарлама технологиясын пайдалану шектеулігі роль
атқармайды. Роль атқаратын арнайы есепке алу талаптарын қанағаттандыратын,
нақты тапсырманы шешу үшін құралдардың дұрыс таңдалуы.
GPS-аппаратын шығарушылар ұсынып отырған "картографиялық"
бағдарламалар көптеген жағдайларда жер үсті өлшеулерінің нәтижелерін
өңдеуге мүмкіндік бермейді, ал бұл өңдеу нәтижелерінсіз түсіріс кезінде
қиындықтар туындайды.
1. АЭРОФОТОГЕОДЕЗИЯ
1.1. Негізгі қолданылатын аспаптар
Қазіргі заманға геодезиялық технологиялар электронды геодезиялық
аспаптар мен өлшеу нәтижелерін өңцеу үшін бағдарламалық қамтамасыз етулерді
қолдану мақсатында жинастырылуда.
Электронды аспаптарды негізінен төрт топқа бөлуге болады:
- геодезиялық GPS -құрал - жабдықтар;
- электронды тахеометрлер;
- сандық нивелирлер;
- лазерлік сканерлер.
Қазіргі кезде аспаптарда жасау технологиясын дамыту, олардың
функционалдық мүмкіндіктерін кеңейту мен технологиялық мінездемесін
жақсарту үшін үлкен
жұмыстар жүргізілуде.
үшін құрылған. Құрастыру барысында Leica Geosustems фирмасының инженерлі
өндірісті жоғарылату мен пайдалануға ыңғайлы болуына ерекше көңіл аударды.
Салмағы жағынан жеңіл, бірақ өте мықты бұл аспаптар бағасы жағынан өзіне
тең кластар ішіндегі жаңа функционалдық мүмкіндіктермен қамтамасыз етілген
жалғыз аспап.
1.1.2. Стандарт есебінде лазерлік центрир.
TPS 300 базалық жүйенің TCR аспаптар модификациясы өлшеулер орындауға
және шағылыстырғыш пайдаланбай нүкте координаттарын анықтауға мүмкіндік
береді. Өлшеулер тез әрі дәл орындалады. Бұл аспаптардың артықшылықтары,
әсіресе өлшенетін объект түсіруге ыңғайсыз болғанда (мысалы, ғимараттар
бұрышы, фасадтар және т.б.) көрінеді.
Көрінетін қызыл лазері бар шағылыстырғышсыз дальномер түсірілетін
жерлердің ыңғайсыздығы болған жұмыстарыңызды жеңіл әрі қауіпсіз
етіп орындайды. Қызыл лазер 1-2 см өлшегішімен затқа дейінгі
арақашықтықты өлшеуге мүмкіндік береді. Беткейдің түрі емн оның құрылымына
қарай 80м-ге дейінгі арақашықтық Змм+2ммх1(Г6 D дәлдігімен санаулы секунд
ішінде анықтайды.
1.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз ету
Тахеометр бөлу жұмыстары, түсірістер, кері есептеу, алаңдарды
есептеу үшін бағдарламалық пакетке ие.
Қолданушының менюі сізді бірінен соң бірі барлық функциялар мен
аспапты орнатуда жүргізеді. Осындай жағдаймен қате жібермеуге және қымбат
тұратын өлшеулерді қайталамауға мүмкіндік береді. Қарапайым клавиатура
көмегімен алфавитті- сандық мәліметтерді енгізуге болады, ал үлкен
графикалық дисплей жұмысты орындау кезінде өте үлкен қолайлы жағдаймен
қамтамасыз етеді.
Жады көлемі 4000 блоктық мәліметтерге дейін жетеді, ал тапсырмалармен
басқару жүйесі (бір уақытта 8 тапсырмаға дейін ) Сіздің далалық
мәліметтеріңізді реттеуге мүмкіндік береді. Мәліметтердің жақсы форматының
арқасында өлшеу нәтижелері әртүрлі бағдарламаның өңдеуіне тез үйлеседі.
Осымен мәліметтерді конвертациялауға қажетті қосымша уақытты жоғалтудан
құтылуға болады. Үлкен графикалық дисплей жұмыс жасау барысында қолайлы
қамтамасыз етіледі.
1.1.4 Өлшеулерді өңдеу және теңестіру
TPS 300 қолдану арқылы алынған өлшеулерді өңдеу мен теңестірулер
CREDODAT, Autodesk Syrvey бағдарламаларына енгізуге болады.
Leica TPS 300 тахеометрі кез-келген қолданыста бар геодезиялық
мәліметтерді өндеудің технологиялық тізбегіне қосыла алады. Далалық
өлшеулер CREDO_DAT, RGS, Autodesk Syrvey геодезиялық өлшеулерді теңестіру
мен өндеудің әртүрлі бағдарламаларына жеңіл түрде беріле алады.
Одан әрі теңестірілген үш өлшемді нүктелер координаты жергілікті
жердің үш өлшемді моделін тұрғызу үшін, горизонтальдар сызу және шартты
белгілерге сай келетін ситуациялық планды түсіру үшін CREDO_TER, CREDOJVQX,
CAD_ Relief, TOPOCAD, Autjdesk Land Development Desktop бағдарламаларына
беріледі.
1.2. Автокөлік жолдарын CREDO кешенінде трассалау
1.2.1. Автокөлік жолын салу кезіндегі бақылау және жасалған
түсірісті жобалаудың автоматтандырылған технологиясы.
Жаңа салынатын жолдарды жобалау да, реконструкиялауда, автомобиль
жолдарын күрделі жөндеуден өткізуде, транспорттық құрылыстар мен жол
саласындағы инфрақұрылыс объектілерін жасау CREDO кешенінің басты
бағыттарының бірі болып табылады. Бұл кешенді пайдалану инженер -
жобалаушыға жұмыстың қалыпты технологиясын бұзбай жобалау процесін
айтарлық дәрежеде автоматтандыруға мүмкіндік береді.
CREDO технологиялық желісінде автомобиль жолдарын жобалау мына
жүйенің көмектерімен орындалады:
CREDOMIX, CADCREDO және қосымша тапсырмалар үшін ОСАДКА, ОТКОС,
ТРУБА, TADRO, ZNAK, МОСТ, УВС. Бұл кешен ақпараттық кеңістік жүйесінде
барлығымен тығыз байланысты болғандықтан кешенді жұмыстың кез-келген
сатысынан іске қосып пайдалануға болады. Мысалы, жобалау алдындағы
жұмыстардан жұмыс сызбасын шығаруға дейінгі барлық детальдарды,
жобалаушешімін қабылдау мен тексеруде, жасалған түсіріске дейінгі
құрылысты геодезиялық бақылау мен жол шаруашылығын басқаруда барлық
міндеттерді геоақпарат жүйесі арқылы беруге болады.
CREDO технологиялық желісін пайдаланып автомобиль жолдарын
жобалаудағы ең басты нәтижесі болып тек қана сызбалар мен ведомосттер ғана
емес, сонымен бірге толық қанды жобалау шешімінің үш өлшемді сандық
моделі.
Бұл модель жақын маңдағы объектілер үшін бас жоспарды жобалауда басқа
мекемелерге ақпараттық негіз болып табылады, сонымен бірге жол
объектілерін паспортизациялау үшін геоақпараттық жүйеге беруге болады.
Құрылыстық мекемелерде жергілікті жердің моделі автомобиль жолын
шығаруға, жер жұмыстарын геодезиялық қамтамасыз етуге, жасалған жұмыс
талдауын пайдалануға мүмкіндік береді.
Жобалық - биіктік негіздемесін және топографиялық түсірісті
жүргізудегі автоматизация процесі қазіргі заманғы өндірістік қалыпты
жағдайына айналғанына біраз болды. Қазіргі заманғы жобаның автоматталған
жүйесі жүргізілетін жобалаудағы көптеген сұрақтар
қағазсыз технология бойынша шешімін табуда, ал оның нәтижесі электрондық
түрде беріледі.
Осыған байланысты жолақтық ізденістер технологиясы мен жергілікті
жердің сандық моделі жолақтарындағы автоматтандырылған жобалау кеңінен
қолданылуда.
Бұл жағдайда жобаны натураға шығару үшін мәліметтерді
дайындау мен құрылыстағы келесі геодезиялық бақылауында мақсатты түрде
барынша қағазсыз технологияны пайдалануға болады.
Осындай дайындықтың үш деңгейін көрсетуге болады:
• Кеңістіктегі бір қалыпты және келісілген анықтаулар жобаның
барлық элементтері үшін қада қағу сызбасын құру;
• қарапайым геодезиялық құрал - жабдықты пайдалана отырып жобаны
натураға шығару үшін қада қағу элементтерінің ведомосін құру;
• қазіргі заманғы геодезиялық электрондық аспаптарды пайдалана
отырып,жобаны шығаруда толығымен қағазсыз технологияны пайдаланамыз.
1.2.2.Жер телімін бөлу сызбасы
Тәртіп бойынша қағазда көрсетілген жобалау шешімі натураға шығарар
алдында белгілі бір есептеулерді қажет етеді. Құрылыс қажет ететін
геометриялық элементтер дирекциондық бұрыш, сызықтар, мінездік нүктелердің
координаттары және т.б. есептелінеді. Мысалы, мына есептеулер жоспардың
қызыл сызығын құруда, күрделі құрылыстың конфигурациялардың бөлу
сызбаларында міндетті элементтер болып табылады. Бұларды CREDO кешенінде
орындау үшін CREDOMIX жүйесі қолданылады. Бұл жүйеде
аналитикалық геометриялық құралымен олар өте дәл, тез және
интерактивтік режимде орындалады.
Қағазда көрсетілген (қызыл сызық, трасса, шағын аудандар) жобалау
есептеулеріне графо-аналитиканы енгізу қажет болған кейбір жағдайларда
растрлық подложка қолданылады.
Егер күрделі құрылыстың автоматтандырылған жобасы CREDO MIX жүйесінде
жасалатын болса, жоғарыда айтылған арнайы элементтерді есептеудің қажеті
жоқ, өйткені олар жобалау процесінің элементтері болып табылады.
Геометриялық элемент пен оның координаттары әрбір мәліметтер бойынша
жобаның сандық моделін жасаудың кез-келген уақытында анықталады. Бөлу
сызбасы бұл жағдайда көмекші болып табылады.
1.2.3.Бөлу элементінің ведомосі
Бөлу мәліметтерін дайындау қолданыстағы CREDO жүйесінде құрылыс
мекемелерінде оптикалық прибор және электрондық тахеометр ретінде
қолданылады.
Оптикалық, дәстүрлі құрал - жабдықтар қолдану үшін баспа ведомостері
құрылады. Оның мазмұнында: жобалау нүктесінің нөмірі, көлденең және
дирекциондық бұрыш, көлденең және дирекциондық бұрыш, көлденең жағдай, тік
бұрыш, өсімше және басқа да қосымша элементтер.
Бұдан кейін осы ведомостің мәліметтері бойынша құрылыс алаңында
геодезиялық (құрылыс) тірек торынан немесе магистральды құрылыс пунктінен
салынып жатқан объектінің констриктивтік элементі салынады.
Бөлу элементтерін құру функциясы CREDO_DAT (бөлу үшін ОГЗ
функциясы) және CREDO_MIX жүйелерінде жасалады.
Осындай ведомостерді құру ерекшеліктерін әрбір CREDO жүйесінде жасауды
белгілі бір мысалды ала отырып толығымен қарастырайық.
CREDO_MIX жүйесінде жолдың трассасы жобаланған, осы жобаға табанын
натураға шығару үшін бөлу элементтрерінің ведомосін құру қажет. Бөлу
элементтері геодезиялық тірек тор нүктесінен немесе магистральдық
жүрістен бастап, ерекшелінеді.Бұл тірек нүктелерін бөлудің базисі болып
табылады.Бағдарламада базистің әдіс қолданылады, онда базисті таңдау
(базисті құру функциясы) және осы базиске қатысты жолдың бөлу элементтері
есептелінеді және бөлудің арақашықтығы енгізіледі. Бұл жағдайда түйінді
болып табылатыннүктелерден, яғни базистан трасса өзіне
перпендикулярлар жүргізіледі. Осыдан кейін барып бөлу элементтерінің
мәліметінен тескттік файлдар құрылады. Объектінің базистік сызықтан
басталатын бөлудің кестелік координаттарын құру функциясы.
Бұл алынған элементінің ведомосіндеқазіргі кезде трасса элементтерін
натураға шығаруда қоданылатын барлық әдістеріне толық сай келетін
мәліметтер бар.
Бұл бөлу элементтерін есептеу әдісі негізінен сызықтық объектілер үшін
(автомобиль және темір жолдардың трассасы, магистральдық құбырлар, ЛЭП)
қолданылады.
Бөлу элементтері есептеліп жүргізілетін геодезиялық тірек тор мен
жобалау нүктесінің координатасын алу үшін жобалық шешім CREDOMIX жүйесінде
өңделуі қажет.
Егер жоба басқа автоматтандырылған жоба жүйесінде құрылған болса, онда
одан CREDOMIX жүйесінде қандайда бір қосымша өңдеусіз-ақ жобалау нүктесінің
координаттықкаталогін алу қажет. Егер мұндай жағдай болмаған жағдайда
жобалау шешімін DXF форматында CREDO_MIX жүйесіне беру керек, сонда
өңдеуден кейін жобалау нүктелерінің координаттарын алуға болады.
Қандай жағдай болмасын CREDO_DAT жүйесінде жұмыс істеу үшін жобалау
нүктелерінің координаттары тексттік файлда жасалуы тиіс, одан әрі CREDO_DAT
жүйесіне импортталады, онда жобалық мәліметтерді натураға шығару үшін бөлу
элементтерін есепетуге және құрылыс алаңына берілетін баспа түріндегі
ведомость.
1.2.4.Жобаны шығарудың қағазсыз технологиясы
Өндірісте электрондық тахеометр болған жағдайда толығымен қағазсыз
технологияға көшуге болады. Бұл жағдайда құрылыс алаңында қолданылатын
прибордың далалық жады (память) бөлу элементтерінің өзін емес, жобалық
кестелер мен геодезиялық нүктелердің негізіндегі координаттарды береді.
Мұнда бөлу элементтерін электрондық тахеометрдің арнайы жасалған
бағдарламасы арқылы алуға болады.
Қазіргі заманғы геодезиялық құрал-жабдықтарды шығаратын әртүрлі
дайындаушы фирмалардың электрондық тахеометрлеріне мына стандартты
функциялар кіреді:
Setting OUT (LEICA TC (R) 303, 305, 307.
Set OUT (Trimble 5600)
SET OUT (TOPSON GTS-710)
Stakeout (NIKON NPL-350) және т.б.
Қағазсыз технология бойынша бөлу ысы үшін бастапқы жобаның
мәліметтерінің жобасы болып табылады, қайсы бағдарламада болсада, ол мейлі
CREDO кешенінде немесе басқа автоматтандырылған жобалау жүйесінде
жасалсада.
CREDO кешенінде жобаланған автомобиль жолының геометриялық жағдайы,
сондай-ақ CAD_CREDO жүйесінен алынған трассаның жобалық биіктік шешімі
жобаны натураға шығарудың бір әдісі болып бастапқы ақпараттың қызметін
атқарады. Бөлу жұмыстарының шешетін тапсырмасына байланысты бастапқы
мәліметтің қызметін салынған нүкгелердің пландық координаттары кейде
олардың биіктіктері атқара алады.
CREDO_MIX жүйесінде жобаға кіретін нүктелердің координаттық каталог
файлы құрылады. Оны мынадай бірнеше функциялардың көмегімен жасауға болады:
-объект (трасса) немесе оның учаскесінің геометриялық параметрлер
элементінің кестесін құру;
-жер беті процедурасындағы ситуация контуры;
-импорт, экспорт, конвертация мәліметтері.
Электрондық тахеометрлердің көптеген мдельдердің әрқайсысының
өздерінің жеке мәліметтер форматы болады. Бұл форматтар жобаның нүктелік
координаттары мен жобалық биіктік нүктелердің негіздемесін компьютерден
электрондық тахеометрдің жадына беру үшін кез-келген тексттік редактор
файлында белгілі бір дайындықты талап етеді.
Одан әрі ішкі және сырқы бағдарламалық қамтамасыз ету көмегімен
проиборға берілетін барлық мәліметтер электрондық тахеометрдің жадына
беріледі. Приборға жобалық координат пен тірек нүктелерін бергеннен кейін
оны сәйкес келетін бағдарлама бойынша жобалық мәліметтерді натураға шығару
үшін қолдануға болады.
Бақылау түсірісінің сандық материалы бойынша жасалған жұмыс көлеміне
тасымалдау жасау.
1.2.5. CREDO жүйесінде көлемді есептеу әдісі
Инженерлік геодезия мен жобалауда сандық технология ұсынған ең қажетті
мүмкіндіктері болып жер бетін модельдеу, модель бойынша инженерлік
есептерді шепіу және көлемдерді есептеу табылады. CREDO жүйесінде бұл
мүмкіндіктер екі тапсырма бойынша берілген: -жер жұмыстарының технологиялық
есептеу; - құрылыстағы жолақтық объектілермен кез-келген беткейлердің
арасындағы көлемді есептеу.
Бақылау және жасалған түсірістерде төртіп бойынша екінші есеп
қолданылады. CREDO жүйесінде рельеф Делон триангуляция үшбұрыштар қырлары
арқылы құрылған беткейлермен модельденеді.
CREDO жүйесінде көлемді есептеу келесідей болып табылады: бірінші
беткейдің әрбір нүктесі екінші беткейге жобаланады, ал екінші беткейдің
әрбір нүктесі бірінші беткейге жобаланады. Мұндай нүктелердің әрбір жұбына
екі беткейдің моделінен нүктелердің биіктік айырмашылықтары анықталады.
Бұдан басқа мұндай жұптар бірінші және екінші беткейлердің нүктелер санының
қосындысына тең болады. Бұл жиынтықтағы әрбір нүктелерде бірінші және
екінші беткейлердің отметкасының айырмашылықтары бар.
"Көлем" қабатында осы барлық нүктелер бойынша бағдарлама призма
жиынтығын құрай отырып, триангуляция түргызады. Әрбір призмаға көлем
есептелінеді, барлық призмалар көлемінің қосындысы бастапқы көлемді береді.
Жоғарыда айтылған жағдайлардың барлығы негізінен күрделірек, өйткені онда
сызық құрылымы, көлемді есептеу аймағының шекарасы, нөлдік жұмыстардың
сызығын есептеу, қосу көлемі, себу және т.б. ескерілуі тиіс.
Осылай жергілікті жерді сандық модельдеуде көлем математикалық
көзқарастық модельге қатынасы бойынша өте абсолютті дәл болады. Бұл дөлдік
физикалық беткейдің фактілік көлеміне қатынас бойынша дәлдік тек беткей
түсірісінің өзі қандай жағдайда фактіге сай болғанда ғана жоғары болады.
1.2.6. Электрондық тахеометр түсірісінің нәтижесі бойынша жер
жұмыстарының көлемін есептеу.
CREDO бағдарламасы жер жұмыстарын бақылау үшін, карьерді пайдалануға
беру мен құру кезінде және жобалау мен карьерді рекультивациялау
нәтижелеріне бақылау жасау үшін қолданылады. Электронды тахеометрдің
көмегімен аралық орындалған түсірісті жасап алып, оны CREDO_MIX жүйесінде
құрылып жатқан объектіге жергілікті жердің сандық моделін құру өте жеңіл
болады және аралық жұмыс көлемін есептеу, осы негіздеме жедел түрде өндіріс
жұмысының технологиялық схемасын өзгерте отырып, құрылыс графигін бақылау.
Аяқталып қалған орындау түсірісінің нәтижесі бойынша тұрғызылған объектінің
жергілікті сандық моделі құрылады және объектінің жобалануы мен нағыз
жергілікті сандық модельді салыстыра отырып жұмыс көлемінің шын ақпараты
алынады.
1.2.7. Квадраттар бойынша нивелирлеу нәтижесі арқылы көлемді есептеу.
Сандық технологиялар жалпы көлемді бақылау және аса дәл есептеуді
талап ететін үлкен аумақты асфальтты бетон жамылғысының сапалы болуы үшін
өте үлкен мүмкіндіктерді ұсынады.
Далалық жұмыстарды қарапайым, сондай-ақ электронды тіркеу базасы бар
сандық нивелирлермен орындауға болады. Мұнда беткейдің аса дәлдігі мен
қойылатын технологиялық қабаттар бойынша көлемді есепке алу мүмкіндігі
қамтамасыз етіледі.
Далада түсіріс кезінде нивелирлік пикеттердің нөмірі жерглікті жердің
сандық моделі нүктелерінің нөмірімен сәйкес болуы үшін белгілі бір
бірізділік сақталады. Далалық өлшеулер нәтижелері электронды нивелирден
бағдарлама көмегі арқылы компьютерге беріледі. Алынған далалық өлшеулердің
тексттік файлы биіктік негіздемесінің материалдарын өңдеу үшін, пикеттер
биіктігін есептеу және сәйкесті құжаттарды шығару үшін НИВЕЛИР
бағдарламасында пайдаланылад. Нәтижелер тексті файлда сақталып, CREDO_MIX
бағдарламасына беріліп бақылау түсірісінің датасына сәйкес қабаттарға
орналасады. Одан әрі бар беткей модельденіп,жобамен салыстырылады және
жоғарыда қарастырылған схема бойынша қабаттың көлемі есептеледі.
1.3. Автокөлік жолын қайта жасау мен жөндеуді
жобалаудың қазіргі заманғы әдістері
Ұзақ уақыт бойы автокөлік тасу көлемі, шетелден әкелудің артуына
байланысты жол ұзындығынан, әсіресе, қатты жамылғылы жолдардан асып түсті.
Бұл жолдарда қозғалыстың көп болуына әкеп соқты. Елімізде жолдардың көбі
25, 30, 40 және одан көп уақыт бұрын салынған. Автокөлік салмағы мен
жылдамдығы қазіргіге қарағанда әлдеқайда аз қарастырылған. Көптеген
қолданыстағы автокөлік жолдары қазіргі заманғы техникалық талаптарға сай
келмейді, ал кейдірі тіпті қауіпті.
Жаңадан жобалауға қарағанда жөндеу мен қайта жасаудың айырмашылығы,
олар жұмыстың жасалуына жеке және үлкен бақылауды талап етеді.
Жөндеу жобалауды орындау езінде келесідей жағдай жиі кездеседі: жол
бетін жабудың жөндеу жұмыстары, оны көлденең профилінің параметріне елтіре
отрып, кеңейту мүмкіндіктері. Бұл жағдайда элементтер параметрлері әрбір
көлденеңдік профильде әртүрлі болады (мұның себебі, құрылыстың кемшілігі,
сондай-ақ қолдану кезіндегі бұзылулар болуы мүмкін), жол жиектерін
бөліктерге бөлу, қолданыстағы жол бетінің бұзылуы. Мұндай жағдайда көлемдер
көрші учаскелерден өзге болады (кеңейту мәні 0 ден 1-1,5 метрге ауытқуы
мүмкін).
1.3.1. Жолдар жүйесін трассалау ерекшеліктері
Автокөлік жолдарының транспорты - эксплуатациялық сапасының
ең маңызды критериі трассалардың икемді болуы.
Бұл трассалау және геометриялық констрикторлау кезеңінде жасалады.
бұл кезеңдедұрыс жасалмаған жобалау одан арғы жөндеу және қайта жасау
кезеңдернде қиындықтар тудырады.
Трассалау әдістері
Жол жүйесі жолдарды трассалаудың әртүрлі әдістерімен қамтамасыз етеді:
-құраушы дөңгелектер мен магистральды жүрісті жай ғана көшірумен;
-рациональды таңдау арқылы трассалау.
CREDO бағдарламасында объектілерді жобалаудың кешенді автоматизациясы.
CREDO жүйесінің үшінші кезеңін жасаудң негізгі мақсаты іздеу
материалдарын өңдеу технологиясы, жобалау мен өндірістік объектілерді
геоақпараттармен қамтамасыз ету, азаматық және транспорттық құрылыста.
Кешенді" термині мынадай автоматты деңгейді анықтайды: мұнда барлық
операциялар ізденіс пен жобалау, оған қоса жинау, өңдеу, жобалау,рәсімдеу,
жобалық шешімдерге баға мен сапа бақылауы басқарудың жалпы жүйесі мен
мәліметтермен электронды алмасу технологиясы қосылған техникалық және
бағдарламалық құралдарды пайдаланумен жүзеге асады. Автоматизация, дәл
кешенді жоғарғы өнімдлікті, сеніділік пен сапалы болуымен маңызды.
Жарты ғасырлық бүкіл әлемдік жұмыс істеу тәжірибесі жобалау ізденіс
жұмыстарын автоматтандыру саласында технологиялық процесс тізбегінде
звенолардың әрбірін автоматтандыруға қажетті жалпы басқару жүйесін
тапсырмамен қамтамасыз ету және мәліметтермен электронды алмасу
технологиясы бұрынғысынша өткір және шешуші күйінде қалды.
1.4. LISCAD бағдарламасы
Түсіріс нүктелері LISCAD бағдарламасы арқылы компьютерге жазылады.
LISCAD Lite бірнеше SEE командаларынан тұрады және мәліметтерді кіші
далалық өңдеумен, шығарумен қамтамасыз етеді. Қолданушы интерфейсі SEE
командасы қолданылуымен және өндіру мінездемесі жағынан да өте жеңіл әрі
ыңғайлы. LISCAD Lite функционалдық мүмкіндіктері мынадай тапсырмаларды
орындай алады:
• Далалық мәліметтерді беру:
• Мәліметтерді құру және CAD шығару:
• Утилиттердің үлкен мүмкіндіктері:
• SEE есептеудің кейбір функциялары.
Күрделі объектілер, жобаларды қосқанда LISCAD Lite орындай алмайды.
LISCAD Lite белгілі түрде мәліметтерді далалық өңдеу мен басқа жүйелермен
алмасу үшін SEE артықшылықтарын пайдаланғысы келгендерге арналған, бірақ
әртүрлісебептерге байланысты барлығы да SEE-дің дамыған мүмкіндіктерін
қажет етпеуі қажет.
1.4.1. Далалық мәліметтерді өңдеу
Бұл процедура электрондық регистратордан мәліметтері алынған далалық
түсіріс мәліметтерін өңдеуден бастап дерек қордағы объектілерге дейін
қолданылады. Сипаты:
• Ашық дерек қор бар екеніне көз жеткізу. Дерек қорларды amy немесе құру
үшін процедураға назар аудару.
• Жердің константаларының дұрыс жасалғандығына көз жеткізу, өйткені
олар, өлшенген арақашықтықтарға қолданбалы түзетулермен басқарылады. Жер
константын конфигурациялау үшін процедураға назар аудару.
• Мінездік және атрибуттық кодтары бар кодтық кестенің
қолданыста бар екеніне және далалық түсірісте қолданылатын код
мінездемелеріне сәйкестігінің дұрыс белгіленгендігіне көз жеткізу.
Кодтық кестені түзеті үшін процедураға назар аудару.
• Далалық мәліметтерді беру тапсырмасын таңдау.
• Орнату Аспап командасын таңдап Аспапты орнату диалогтық
терезесін қолдану. Мұнда қолданып отырған теодолитке
сәйкес боуы үшін теодолиттің тік шеңбер түрі дұрыс
орнатылғандығына көз жеткізу.
• Орнату Кодтық орнатулар командасын таңдап, кодты белгілеу
диалогтық терезесін қолдану. Мұнда далалық түсірісте қолданылған
белгілі код мінездемесін жұптық құрылымына көз жеткізу.
• Компьютер портына мәліметтер регистраторын қосу
• Енгізі Мәліметтер регистраторы командасын таңдап, Мәліметтер
регистраторындағы Енгізу диалогтық терезесін қолдану. Құрылғы
тізімінен мәліметтре регистратор құрылғысын таңдау. Егер құрылғы
орнатылмаған болса, орнату кнопкасы арқылы құрылғыны орнату қажет.
Байланыстың ыңғайлы болуының жүйелік параметрлері осы қолданылып отырған
мәліметтер регистраторына сәйкес болуына көз жеткізу үшін, Байланысты
ыңғайлы жасау терезесінде бейне параметрлерінің дұрыстығын тексеру қажет.
LISCAD Lite бағдарламасының жұмыс терезесі (1-сурет) көрсетілген.
Егер олар бірдей болса, онда оларды Орнату кнопкасы арқылы өзгертуге
болады. Осы диалогтық терезеде кнопканы үнсіздік жағдайында тандап алу
ұсынылады. Мұнда параметрлерді үнсіздік бойынша және осы үнсіздік бойынша
мәндеріне сай болуы үшін мәліметтер регистраторын конфигурациялау.
Мәліметтер каталогін таңдап, қатты дискіге сақталатын raw-файл атын жазу.
Мұнда Мәліметтер регистраторынан алынған бақылау мазмұны болады. Мәліметтер
регистраторынан берілетін мәліметтерді күте отырып, жүйелі дайын жағдайға
келтірі үшін ОК кнопкасын таңдау қажет.
• Мәліметтер регистраторында сәйкес функцияны таңдай отырып
мәліметтер беруде инициализациялау. Егер берумен байланыс
параметрлерінің ыңғайлы болуы мәліметтер регистраторы мен компьютерде
дұрыс болса.
• Рұқсат ету далалық файлды құру командасын таңдап, далалық файлды құру
диалогтық терезесін қолдану қажет. Далалық файлдың соңына қосу немесе құру
ҚҰРУ үшін қолданылатын raw-файл және бастапқы мәліметтер каталогін таңдау
қажет. Raw-файл бақылануы стандартты және оқуға болатын форматқа берілетін
далалық файл мен адресат каталог мәліметтері таңдалады. Далалық файлды құру
үшін ОК кнопкасын басу қажет.
• Жұмыс кезінде кездескен кез - келген қателер мен ескертпелер қателер
файлына жазылып отырады. Далалық мәліметтерді беру Қателер менюін қолдану
арқылы кез-келген мұндай қателерді қарауға немесе қағазға шығарып алуға
болады.
• Егер далалық файлға бақылауды беру процесінде кездескен қателер болса,
онда оларды түзету үшін 11-ші қадамнан бастап, Рұқсат
ету raw-файлды түзету командаларын қайталау қажет.
• Егер түсірісте сіз далалық файлды тиімді ету алдында тірек бақылауларын
теңестіргіңіз келсе, Рұқсат ету тірек файлын құру үшін МНК бойынша
теңестіру командасын қолдану керек. Мұның құрамында геодезиялық
негіздеменің бақылау нүктелері, тірек файлдарын түзету, қажет болған
түзетулерді орындау және теңестірілген координаттарды беру немесе осы дерек
қор өсімшелері. Сондай-ақ тірек бақылауын теңестіру бөлімін қараңыз.
Баламалы түрде Рұқсат ету Жүріс файлын құру үшін жүрістер командасын
қолдануға болады. Мұның құрамында жүрістің бақылауы, жүріс файлына
түзету енгізу, жүріске қажет болған теңестіруді орындау және
теңестірілген координаттарды беру немесе осы дерек қордағы өсімшелер.
Жүрісті теңестіру процедурасына назар аударыңыз.
Далалық файл тиімді етілгеннен кейін алдын - ала дерек қорға
берілген кез - келген координаттар мен өсімшелер далалық
файлды тиімді етуі тіректі теңестіруге әсер ететініне сендіру үшін
бақылау есебінде қолданылады (2-сурет).
• Рұқсат ету далалық файлды тиімді ету командасын
қолданып:
- тиімді етілетін далалық файл мен каталогты таңдау;
- тиімді ету процесі кезінде объекттік
атрибуттарды анықтауда қолдануға керек болатын кодтық кестені таңдау;
- қандай түзетулер қолданылатынын таңдау;
- тиімді етудің қандай параметрлері қолданылатынын таңдау;
- дерек қордағы объектілерге сәйкес келетін далалық файлды тиімді ету,
бекіту және құру үшін ОК кнопкасын таңдау қажет.
Тиімді ету тек қана ешқандай қателер болмаған жағдайда сәтті
аяқталады.
Егер геодезиялық негіздеме нүктелерінің немесе далалық файлдағы
бақылау нүктелері дерек қорда бар болса және иденфикатор нүктелері өте
сәтті конфигурациялауға болса, бұл нүктелердің координаттары мен өсімшелері
дерек қорда кез - келген координаттың орнына немесе далалық файл
есептеулеріне қолданылады. Яғни, дерек қордағы нүктелер артықшылыққа ие
және тиімді ету процесінде олардың үстіне қайта жазылмайды. Егер
иденфикаторлық нүктелер сәтсіз конфигурацияланса, онда нүктелер сол
идентификатормен қайталанып, тиімді ету кезінде дерек қорға қосылуы мүмкін.
• Жұмыс кезінде кездескен кез - келген қателер мен ескертпелер
қателер файлына жазылып отырады. Далалық мәліметтерді беру Қателер менюін
қолдану арқылы кез-келген мұндай қателерді қарауға немесе қағазға шығарып
алуға болады.
• Егер далалық файлға бақылауды беру процесі кезінде
кездескен қателер болса, Рұқсат ету raw-файлды түзету
командасымен орындауға болады.
Осындай жағдайлармен мәліметтер өңделіп, бұдан кейін CREDO_DAT-қа
экспортталады.
1.5.CREDODAT Инженерлік геодезиялық жұмыстарды
камеральдық өндеу жүйесі
CREDODAT жүйесі инженерлі - геодезиялық жұмыстарды камеральды
автоматизациялау үшін арналған. CREDO_DAT 3.0 ерекшеліктері аэрофототүсіріс
немесе қара-ақ және түрлі-түті растрлық картографиялық материалдарды
(подложка) қолдану арқылы геодезиялық торларды интерактивті жобалауға
мүмкіндік беру болып табылады. Бұл өз кезегінде қажетті дәлдікті алып,
желінің тиімді схемасын таңдауға мүмкіндік береді. Жүйеде кәсіпорын
стандартына сәйкес етіп барлық шығу құжаттарын (каталогтар, ведомостер)
келтіруге мүмкіндік беретін Есептеу генераторы мен графикалық материалдарды
шығару және безендіруге өте үлкен мүмкіндік беретін Сызбалар жиынтығынан
тұрады.
Бастапқы мәліметтер: электрондық регистратор (тахеометрлер және GPS-
жүйе ГЛОНАСС - жүйе файлдары, бастапқы нүктелер биіктігі мен
координаттары, желінің жұмыс схемасы мен есептеулері, сызықтар мен
өсімшелер, бұрыш өлшеулерінің жазбаша журналы, картографиялық
материалдардың растрлық файлдары.
Нәтижелері: каталогтер мен өлшеулер ведомосі, координаттар мен
белгілер, сызбалар мен планшеттер, DXF форматы файлдары, MIFMID (Maplnfo),
Shapr-file (AreView), CREDO (TOPABR) форматты файлдар, қолданушымен
келтірілетін формат файлдары. CREDO_DAT бағдарламасының жұмыс терезесі 3 -
сурет.
1.5.1. Интерфейс мінездемесі: стандартты WINDOWS
интерфейсі.
Жүйенің ерекшеліктері: -түсіріс кезіндегі және желідегі өңделетін
ақпараттар көлеміне шектеу жоқтығы;
-геодезиялық тіріетердің желіде өңделетін әдістері
мен формаларына шектеу жоқтығы; - дамыған іздеу экспорты және қателерді
көрсету;
- әртүрлі дәлдіктермен және әртүрлі әдістермен орындалған
өлшемдерді бірлесіп өндеу;
- өңдеу процесінің графикалық үйлесімділігі;
- кәсіпорын стандарты бойынша шығарылатын құжаттарды құру
мен өңцеу, енгізу процедураларын келтіру
мүмкіндіктері (4-сурет).
1.5.2. Негізгі функциялары:
- электрондық регистратордан алынған және мына форматтағы
тахеометрлерден - Sokkia (SDR2x,3x), Nikon (300, DTM400-7106RDF),
Geodimeter (ARE, JOB), Leica (GRE, GSI), Topson (GTS6,GTS7), Zeiss (R4, R5,
Rec500, RecE), УОМЗ (2ТА5, 3TA5);
- 3TA5 аспабынан мәліметтерді импорттау;
- текстік файлда өлшенген мәліметтердің (x,y,z) координаттарын
импорттау;
- бірнеше классификаторларды келтіру және қолдану, топографиялық
объектілер туралы геометриялық және атрибуттық ақпараттарды далалық
тіркеу үшін кодтау жүйесінде кеңейтілген кодтық жолдарды өндеу;
- мәліметтерді кестелік түзету, станция, жүрістер және жекелеген
өлшемдер үшін алмасу буфермен жұмыс жасау, мәліметтер блогімен жұмыс жасау,
интерактивті графикалық операцияларды қолдану;
- өлшемдерді алдын-ала өндеу, әртүрлі түзетулерді-атмосфералық,
Жер қисығына әсер ету мен рефракцияларды есепке алу,
қатынастылық беткейіне өту:
- блоктық режимде (трассалау), автоматты нивелирлеу (Lp -метрика),
сызықты бұрыштық өлшеулердегі үлкен қателерді бейтараптандыру,
локализациялау және табу,
- мына әдістер бойынша біріккен теңестірулер: әртүрлі пішіндегі
геодезиялық тіректің сызықты-бұрыштық желілерінің ең кіші квадраты,
эллипстік қатені қоса алғанда, бұрылған бағалау дәлдігін құру әдісімен
( әдістер комбинациясы) кластары;
- геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу жүрістері мен
жүйесін теңестіру;
- далалық кодтау мәліметтері бойынша топографиялық объектілерді
жасаудың тахеометриялық түсірісін өңдеу;
- геодезиялық тірек торларын жобалау, тиімді схема желісін таңдау,
қажетті және жеткілікті өлшеулер, өлшеу дәлдігін таңдап алу;
- есептеу генераторын қолдану арқылы кәсіпорын стандартымен шығу
құжаттарын қолданушымен келтіру:
- сызбалар жинағында безендіру мен планшеттерді және графикалық
құжаттарды баспаға шығару;
- мәліметтерді мына жүйелерге экспорттау: Maplnfo, ArcView, ашық
алмасу форматына қолданушымен келтірілетін форматына, DXF форматына.
1.5.3.Далалық кодтау. Классификатор.
Бір классификатордан екіншісіне мәліметтерді көшірілетін далалық
кодтаудың жаңа құрумен байланысты қателерді түзету;
Теңестіру және дәлдік бағасы:
• өңдеу алдында өлшенген арақашықтығы мен дирекциондық бұрышы бар
координат есебі бағыт үшін енгізілген;
• координаттық байланыс пен жүрістерді теңестіру кезінде теңестірудің
(және келіспеушілікті есептеу) екі нүсқасын қолдануға болады; а) сызықтық
және бұрыштық өлшемдер
салмағын есепке ала отырып (қатал теңестірі және
салмақты қатал есепке алмай (бөлінген теңестіру).
• Теодолит жүрістерінің бұрыштық және сызықтық келіспеушіліктерінің
есептеулері қайта жасалған. Жүрістің басында және соңында бағыттық бағдар,
ілінген жүрістер, әртүрлі класс жүрістері, тұйықталған жүрістерді қоса
алғанда теодолиттік жүрістерді тану алгоритмі нақтыланған;
• Геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу мәліметтерін бірігіп
өндеу кезінде өлшеулердің орташа квадраттық қателігін есептеу механизмі
нқтыланған. Геометриялық және тригонометриялық нивелирлеу бағасы мен бөліп
теңестіру мүмкіндіктері таралған;
• Дирекциондық бұрыштарды теңестіру енгізілген. Кез-келген дирекциондық
бұрыштар сәйкес келетін дәлдікпен өлшенген болып саналады.
Есептеулер:
• өлшеулер кезінде түзету есептеу дәлдігі жоғарылаған. Құралдар комплектін
ыңғайға келтіру параметрлерді түзету мүмкіндігімен толықтырылған. Бұл
арақашықтықты есепке ала өлшеу дәлдігінің өзгеруін және жарық дольномер
блогінен жиілік әкелетін толқын ұзындығын есепке алады.
• Рефракция коррекциясының коэффициент диапозоны (-1.0-ден +1.0-ге дейін)
кеңейген және рефракция коэффициентін түзету мүмкіндігі енгізілген;
Жүйелерді жобалау
• Тригонометриялық нивелирлеуді жобалау кезінде биіктікті анықтаудың
есептеу дәлдігі түзетілген;
• "көлденең жағдайдағы - сд" түріндегі сызықты өлшеу
үшін жүйелерді жобалау кезіндегі ррт ескерілген.
1.5.4. Файлдарды экспорттау мәліметтері
Мәліметтерді тандаулы экспорттау таралған - ГИС форматына
мәліметтерді экспортау, текстік форматтар, координаттар ведомосі, пункт
жағдайында дәлдік бағасының ведомосі, координаттар каталогі тек қана бүкіл
жобаға ғана құрылмайды, сонымен қатар таңдалған таңдалған пункттер тобына
да. Кез-келген экспортта координаттар DAT -та -Ү, ҮО, +Ү (зона нөмірі) +ҮО,
+Ү орнатылған қолданыстағы түрде беріледі.
DXF форматына экспорт кезінде экспортталатын қабаттарға бірдей ат
беру (экспорттау кезінде қабаттарды біріктіру) мүмкіндігі қосылған.
1.5.5. Ведомосттерді шығару
Шығу құжаттарының мазмұны мен құрамы
кеңейтілген. Есеп беру үшін теңестірілген нәтижелері бойынша өлшеулер
дәлдігін бағалау ведомосіне теңестіру тәртібі туралы ақпарат беріледі және
желі дәлдігі бойынша біріккен өңдеу кезінде біртекті емес кластар бойынша
бөлу, теңестіру нәтижелерінің толықтырылған мінездемелері беріледі.
Техникалық мінездік ведомосі өнделетін жоба бойынша толық статистикалық
ақпараттар енгізілген.
Қолданушы сұрауымен тригонометриялық нивелирлеу жүрісінің мінездемесі
мен теңестіру нәтижелер бойынша өлшеу дәлдігінің бағалау ведомосінің
формасы біраз өзгерді.
Теодолиттік жүрістер ведомосін жасау кезінде тұйықталған
теодолиттік жүрісті теңестіру барысында бастапқы бір
нүктеге тірелген қателер түзетілген.
1.5.6. Интерфейс қызметі мен оның мазмұны
Графикалық интерфейс дамытылған, мәліметтермен
("қосып алу", таңдау, тұрғызу) жұмыс жасау үшін оның мүмкіндіктері
кеңейтілген.
Түсіріс масштабы, жобалық өлшеулер класы жұмыс сеансы аяқталғаннан
кейін сақталады және жаңа жобаларды құру кезінде үнсіздік бойынша
қоданылады.
Кіретін мәліметтер:
- бастапқы координаттар, пункттер биіктігі
және дирекциондық бұрыш;
- далалық өлшеулер нәтижесі - арақашықтық, көлденең және тік
бұрыштар, өсімшелер.
- Түсірілетін топографиялық объектілер туралы ақпараттар. Қосымша
мәліметтер:
- қолданылатын координаттар жүйесі және олардың параметрлері;
- атмосфералық жағдайлар;
-түсіріс технологиясы туралы жалпы мәліметтер. Көмекші мәліметтер
- Растрлық подложка түріндегі картографиялық мәліметтер;
Бұл файлдар бағдарламалық құралдармен қатты дискіге жазылады, аспаппен
бізге берілетін: электронды аспаптан тікелей оқу арқылы алынған мәліметтер;
еркін форматтағы текстік файлдар; құрамында координаттар немесе өлшеулер
бар; және т.б. Барлық сыртқы көздерден импортталған мәліметтер кестелік
редакторға келіп түседі және одан әрі редакторлау мен құжаттау үшін ашық.
1.6. Құрал - саймандар панелінің қызметі
CREDO_DAT жүйесінде өте жиі қолданылатын командыларды тез қосу үшін
бірнеше құрал-саймандар панелі бар. Қолданыстағы құрал-саймандар панелін
жаңалауға және экранға қосымшаларын шығаруға болады. Құрал-саймандар
панелін Қосып өшіру түр менюіндегі құрал-саймандар панелі командасы
көмегімен іске асырылады.Құрал-саймандардың барлық жиынтығын арнайы
кестеден көруге болады.
Мәліметтерді өңдеудің жалпы реттілігі CREDODAT 3.0 жүйесінің
мәліметтерін өңдеудің стандартты схемасы келесідей кезеңдерден тұрады.
Бастапқы орнатулар:
ұйым мен ведомост атаулары, биіктік және геодезиялық жұмыстар өндірісі
кезінде қодданылатын координаттар жүйесінің сипаты, стандартты
классификаторларды ыңғайлы келтіру, өлшеу бірлігін беру мен басқа да
ұқсас келтірулер.
Мәліметтерді импорттау немесе енгізу және кестелік редакторда
мәліметтерді түзету. Жүйе мәліметтері дайындық әдістерін комбинирлеу
мүмкіндігімен қамтамасыз етеді: текстік файлдардан шаблондар бойынша
мәліметтерді импорттау (мысалы, бастапқы пункттер координаттарын),
электрондық регистратор файлынан өлшеулерді импорттау, кестелік редактор
арқылы мәліметтерді енгізу және т.б.
Теңестіру алдында міндетті дайындық қадамы болып табылатын
өлшеулерді алдын-ала өңдеу. Егер алдын - ала өндеу орындалмаған болса,
онда жобаларды кез-келген өзгерісте теңестіру кезінде есепке алынбайды.
Жоспарлы-биіктік негіздемеде тункттер координатын теңестіру
параметрлерінің келтірулеріне ерекше назар аудару қажет. Өйткені олар
теңестіру сапасына өте әсер етеді, әсіресе әртекті жүйелерді бірлесіп
теңестіру кезінде.
Есеп беруді дайындау. Есеп беру генераторы кәсіпорын стандартына сай
шығу құжаттарының шаблонын жинақтауға мүмкіндік береді.
1.7. CREDO_DAT бағдарламасында сызбаларды құру.
CREDO кешеніне, ГИС , текстік файлдар жүйесіне мәліметтерді
экспорттау.
Жобаны құру оның қасиеттері мен мінездемесі Жаңа жоба құру үшін Құру
жба меню файл командасын таңдау қажет. Үнсіздік бойынша жаңа жобаға Жоба 1
деген ат беріледі. Келесі жаңа жобалар аттары Жоба 2, Жоба 3 және т.б.
болып кете береді. Бұл аттар үнсіздік бойынша Файл менюінде Сақтау
көмегімен ең алғаш сақтау кезінде ұсынылады.
1.7.1.Жобаларды өлшеу
CREDO_DAT жобаларды gds. Таралымды файлдармен дискіде сақталады. Бар
жобаны ашу үшін Файл- Ашу командасын қолдануға болады.
Жобаны сақтау
Жобаны сақтау барысында, оның барлық орнатулары мен параметрлері де
қоса сақталады. Осы уақыттағы сеанста құрылған жобаны бірінші рет сақтау
кезінде Файл Сақтау командасы бойынша жобаны атпен сақтау панелі ашылады.
Барлық ашылған жобаларды сол аттарымен және сәйкес таралымдарымен
сақтау үшін Файл Барлық жобаларды сақтау командасын пайдаланамыз.
Мәліметтер Жоба қасиеті командамы.
1.7.2.Түсіріс масштабы
Түсіріс масштабын жазу өлшемін, шартты белгілердің координаттық және
планшеттік торлардың түрлері және жобаның басқа да элементтерін
анықтайды. Жоба карточкасының ішінде түсіріс масштабы беріледі. Түсіріс
масштабы қолданыстағы жұмыс сеансы аяқталғаннан кейін сақталады және жаңа
жобаларды құрғанда үнсіздік бойынша қолданылады.
Одан әрі барлық мәліметтер CREDO_MIX бағдарламасында жобаның
сандық моделі бағдарламасына экспортталады.
1.7.3.Координаттар жүйесі мен жобаның биктігі
Үнсіздік бойынша жобаны құру кезінде алғашқы орнату жүйесінде берілген
биіктік және координаттар жүйесі орнатылады. Әрбір жоба үшін жеке
координаттық және биіктік жүйесі Жоба қасиеті панеліндегі координаттар
жүйесі ішінде беріледі. Егер тандап алынған координаттар жүйесі
картографиялық жобаларға (UTM) негізделген болса, онда қажеттілігіне қарай
Солтүстік және оңтүстік қүлама тізіміне жобалық координатты
орнатуға болады. Жоба жобалық координатты орнатуға болады. Жоба
жобалық координат келесідей форматта болуы мүмкін:
Координат "Солтүстік (N)": N және N-NO;
Координат "Шығыс (Е)" : Е, Е+ЕО және (зона нөмірі Е+ЕО, мұндағы N0
және ЕО солтүстік және шығысқа сәйкес келетін жылжытулар.
1.8.CREDO_MIX сандық модельдеу бағдарламасы
1.8.1.CREDO_MIX -жобаның сандық моделі
CREDO_MIX жүйесі кәсіпорынның бас жоспарын, көліктік құрылыстарды және
тұрғын үй-азаматтық объектілерді жобалаудың тапсырмаларын шепіу үшін
арналған жүйе функциялары бастапқы рельеф және ситуацияның, әртүрлі
объектілердің жоспарлық жобалануының сандық моделін құруға және қазып алу
мен себу көлемін есептеудің сандық жобасын құруға мүмкіндік береді.
Жергілікті жердің сандық моделін құру үшін бастапқы мәліметтер болып
мыналар табылады:
-тахеометрлік түсірістің өңделген материалдары; -абристер;
-топграфиялық ақпараттарды жинақтау жүйесінің мәліметері;
-сызықтық ізденістер мәліметтері; -сандық карталар;
-растрлық файл түріндегі карта материалдары.
Қолданылатын областары:
кәсіпорынның бас жоспарын жобалау; көліктік құрылыстар мен тұрғын үй-
азаматтық объектілерді жобалау; автокөліктік және темір жолдары;
карьерлерді жобалауда; топографиялық пландарды құруда; сызықтық
және алаңдық инженерлік ізденістерде жерге орналастыру жұмыстарында,
құрылысты геодезиялық қамтамасыз етуде; қазба байлықтарын қазумен іздеу
жұмыстарында маркшейдерлік қамтамасыз етуде қолданылады.
Бастапқы мәліметтер: тахеометриялық түсірістің өнделген мәліметтері,
сызықтық ізденіс материалдары, сандық карталар, растрлық подложка BMP және
DXF түріндегі карта материалдары.
Нәтижелері: топоплан сызбасы, планніеттер, бас план жобасы бойынша
соңғы құжаттарының комплект фрагменттері мен сызбалары, автокөлік жолының
жоспары, байланыстар, темір жолдардың, DXF форматында карьерлер, кестелер,
ведомостер.
Мәліметтермен алмасу: толығымен CREDO кешенінің ішінде, DXF форматы,
текстік файддар, MapInfo MIFMID файлдар (ГИС - Экспорт тапсырмасынан
кейін) арқылы басқа бағдарламалармен және желі арқылы алмасу форматымен.
Интерфейс мінездемесі: SAA стандартына сай келетін графикалық
интерфейс, онда CUA стандартталған компоненттері - кнопкалық меню, қүлама
меню, сұрау және диалог терезелері бар. Барлық операциялар орындалу
жүйесінің динамикалық көрінісі мен операция орындайтын нәтижелер
интерактивті жұмыс ретінде орындалады.
Жүйенің ерекшеліктері:
-сандық модельдеудің өте жоғары жылдамдығы;
-үлкен көлемдегі мәліметтермен жұмыс істеу мүмкіндігі; -контурдың
топологиялық корректілігі;
-шексіз қабат сандарынмен қамтамасыз етілуі;
-кез-келген күрделі геометриялық тұрғызылымдардың динамикалық
көрініс және жоғары дәлдікпен қамтамасыз ететін тамаша математикалық
аппарат;
-геометриялық тұрғызылымға ыңғайлы интерактивті құралдар;
-беткейлерді түзету мен модельдеудің ыңғайлы интерактивті
функциялары;
-ашық алмасу форматынан мәліметтерді импорттау;
-текстік және GRE (WILD), IDAN, DXK,
PHOTOMOD
форматтарынан мәліметтерді конвертациялау;
-подложка ретінде қолданылатын BMP форматындағы екі түсті
тығыздалмаған файлдағы координаттарды байланыстыру, трансформация және
жүктеу;
-жергілікті жердің сандық моделін құру;
-нүкте, түзу, шеңбер, қисықты дөңгелек, клотоида, араласқан
клотоида, клотоида қиындысы сияқты геометриялық элементтерінің
базаеы негізінде объектінің геометриялық жоспарын құру;
-трасса немесе полисызықтарды интерактивті түзету және
құрудың әртүрлі әдістері;
-блокқа геометриялық тұрғызылымдар фрагментін ерекшелеу және
олармен операция, жеке жобалық шешімдер мен типтік кітапханаларды құру
және пайдалану;
-CAD_CREDO ,DROGA, ГИП жүйелеріне (жоспар, ендік, бойлық
профильдер мен қиылысатын коммуникацияларды) мәліметтерді экспорттау;
-инженерлік коммуникацияларды жобалау;
-тік жоспарлаулардың тапсырмаларын шешу, жер жұмыстарының көлемін
есептеу;
-жобаны натураға шығару үшін мәліметтерді дайындау;
Жергілікті жердің сандық моделі рельефті сандық моделі мен ситуациялық
сандық моделінен тұрады. Рельефтің сандық моделі беткейлерді шекара бойынша
модельдеудің пішіні үшін учаскелерді ерекшелеу мен құрылымдық сызықтар
қолданылатын реттелмеген үшбұрыштар торынан тұрады. Рельеф бойынша
ылдилықтың өлшемі мен бағыты анықталады.
Ситуацияның сандық моделі аумақтық, сызықтық, нүктелік объектілерден
құралады және сәйкес келетін шартты белгілермен және текстік ақпараттармен
бейнеленеді. Барлық бастапқы және жобалық мәліметтер қабаттар бойынша
таратылады. Бұл қабаттар объект бөліктерінің өзара байланысын бейнелейтін
иерархиялық құрылыммен біріктірілген. Объектінің жоспарлық геометриясы
геометриялық элементтер базасына құрылады (нүкте, түзу, шеңбер, қисықты
дөңгелек және т.б.)
CREDO_MIX жобалық немесе бастапқы беткейлерді талдауға мүмкіндік
береді: нүктелер арасындағы ылдилықты анықтау, су ағынының градиентін, BMP
форматында сақталатын үш өлшемді толық түсті бейнені құру.
CREDO_MIX жүйесінде барлық мәліметтерді әртүрлі қабаттарда құруға
және сақтап қоюға болады. Қабаттар құрылымы AutoCad - тағыдай сызықтық
болуы мүмкін немесе қабатқа бағынатын бірнеше басқа қабаттардан тұратын
ағаш тәрізді, өз кезегінде әрқайсысының бағынышты қабаттары болуы мүмкін.
Мұндай жүйе қандайда бір белгілеріне қарай біріктірілген қабаттарды басқару
үшін қолайлы. Қабаттардың жүктелуі мен құрылымы Қолданушы арқылы
келтіріледі.
1.8.2. Подложкалар
Қолданыстағы бар картографиялық материаддар CREDO_MIX жүйесінде
векторлық (DXF) және растрлық (BMP) түріндегі подложкалар
қолданылады. CREDO_MIX функцияларының көмегімен подложкалар бойынша
дигитализациялар әсерлі түрде жүзеге асырылады, яғниподложканың барлық
аумағында немесе қажетті бөліктерінде жергілікті жердің сандық моделін
жасау.
Геометриялық элементтер (түзу және шеңбер) BMP растрлық подложкасы
бойынша аппроксимация әдісі көмегімен қайта қалпына келтірілуі мүмкін.
Подложкалар белсенді емес қабаттар болып табылады және бағдар алу мен
қажетті аққпараттар алу үшін қызмет атқарады. Жүйе растр (подложка) мен
вектордың (жергілікті жердің сандық моделі учаскелерін) біріктіріп баспаға
жіберуді қамтамасыз етеді. Мұндай жағдай картографиялық материалдар
қолданылатын ақпараттардың толықтығын сақтай отырып, дәл сол уақытта
жобаланған учаскеде ғана жергілікті жердің сандық моделін жасауға мүмкіндік
береді.
1.8.3.BMP подложкасы
BMP подложкасы растрлық түрдегі (BMP форматында екі түсті файлдар)
мәліметтерден тұрады және тек бағдар алу ғана көмектесетін белсенді емес
қабаттан тұрады. Подложканы қолдану картаны компьютерге көшіргендей болып
көрінеді. Осы картаның бетіне калька жайылып Қолданушы жүйе құралдарымен
жергілікті жердің сандық моделін құрады. Мұнда сандық модель бүкіл карта
аумағында жасалмауы мүмкін, тек қана карта материалының маңызы
сақталатын, мысалы, жобаланыт учаске ғана. Жергілікті жердің сандық
моделінде жасалатын жүйе координаттарына растрлық бейнелердің
байланысына мүмкіндіктер қарастырылған. Аппроксимайияның геометриялық
әдісінде BMP подложкасының растрлық бейнесін қосып алумен геометриялық
элементтерді (түзулер мен шеңберлер) құруға мүмкіндіктер бер.
Жұмыс кезінде растрлық файлдар компьютердің жедел жадына жүктелмейді,
сондықтан файлдың көлемі мен санында шектеу жоқ. Бірақ та, үлкен көлемдегі
файлдарды қолдану ұсынылмайды. Сканерден өткен жоспарды топографиялық
координаттарға байланыс жасалған файлдармен жұмыс жасау дәл әрі ыңғайлы.
BMP подложкасымен жұмыс жасау принципі DXF подложкасымен жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz