Дебиторлық берешектер есебі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Зерттеу мәселесінің өзектілігі. Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға енуі объективті түрде ақпараттық нарықтың құрылуын талап етеді. Көптеген дамыған елдерде ақпараттық нарық материалдық өндіріс пен қызмет көрсету салаларын нәтижелі түрде қамтамасыз етіп отыр. Ақпарат қазіргі кезде ұлттық стратегиялық ресурстың бір түріне айналды, және де ол айрықша тауар ретінде жалпы ұлттық өнімнің айрылмас бөлігі бола тұра, ақпараттық өнімдер мен қызметтер нарығында өз сұранысы мен ұсынысына ие.

Қазақстан Республикасы экономикасының ақпараттық аспектісінің қызмет етуі мен дамуы уақыт өте келе аса маңызды орын алуда, сондықтан экономиканың барлық нақты жағдайларын ақпараттық кеңістікте жариялау арқылы, оны Қазақстан Республикасының барлық ресурстарының тиімді әсерлесуін қамтамасыз ететін ғылымға негізделген ақпараттық технология- лардың көмегімен басқаруға мүмкіндік береді.

Көптеген кәсіпорындар нарықтық жағдайда ақпаратты кез келген мүлік секілді сақтауды, қорғауды және пайдалануды талап ететін бағалы ресурс ретінде қарастырады. Өндірістік және шаруашылық қызметті басқаруға қажетті ақпарат алу мақсатында кәсіпорын бухгалтерлік ақпараттық жүйесін құрады.

Бухгалтерлік есептегі ақпараттық жүйе - бұл экономикалық объектті бас- қаруға қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, қайта өңдеу және оны сыртқа шығару жүйесі.

Бухгалтерлік есептегі ақпараттық жүйесінің қазіргі нарығы өте үлкен қарқынмен дамуда. Оның даму тенденциясын келесідей факторлар арқылы айқындауға болады.

Біріншісі - Қазақстан Республикасының экономикалық басқару құрылым- дарын қайта құрумен және қайта ұйымдастырумен, яғни көптеген шағын кәсіп- орындардың, фирмалардың және әр түрлі мүлік нысанындағы банктердің пайда болуымен байланысты.

Екіншісі - барлық есеп саясатының, есеп әдістемелері мен әдістерінің өзгеруіне алып келген халықаралық есеп талаптарына сай, Қазақстан Респуб- ликасының Бухгалтерлік есеп стандарттарының жасалуы мен енгізілуіне байла- нысты.

Үшіншісі - бұл қарқынды түрде дербес компьютерлер мен программалық өнімдердің сырттан әкелінуі.

Төртіншісі - бұл телекоммуникация құралдарын пайдалану арқылы тех-никалық және программалық - ақпараттық платформалардың енгізілуіне негіз- делген жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуы.

Өндірістің күрт төмендеуі, халық шаруашылығының жекелеген салала-рының жабылуы Қазақстанда инфляция өсімі, жұмыссыздық, ал ең бастысы шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында нарықтық байланыстарының тұрақсыздығы, олардың қаржылық жағдайының нашарлауына алып келді.

Қазіргі таңда барлық шаруашылықтардың есеп айырысу - төлем опера- цияларымен тікелей байланысты болғандықтан, ең өзекті болып тұрған сұрақ бұл шаруашылық жүргізуші субъектінің жұмысын жалпы реттейтін - дебитор-лық берешектердің есебі.

Дебиторлық берешек шаруашылық жүргізуші субъекті активінің маңыз-ды бөлігі болып табылады. Ал сонымен қатар Қазақстандық ұйым балансының қазіргі құрылымында ол бөлімдердің біріншісінде де, екіншісінде де орын ала-ды.

Дебиторлық берешек - бұл дамып жатқан Қазақстандық нарықтық эконо- микадағы шаруашылық жүргізуші субъектінің расымен де өзекті тақырыбы. Дебиторлық берешектің өзгеру динамикасы, оның құрамы, құрылымы мен са-пасы, және де ұлғаюы немесе азаюының интенсивтілігі ағымдағы активтерге салынған капиталдың айналымдылығына қатты әсер етеді. Бұдан туындайтыны ұйымның қаржылық жағдайына да кесірі тиеді.

Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыра отырып меншіктік айналым қатысу- шылары шаруашылық операцияларды жүргізу шарасына қарай салған құрал - салымдарды қайтарып қана қоймай, онымен қоса кіріс аламыз деп жорамал-дайды.

Алайда тәжірибеде, әсіресе нарықтық қатынасқа көшу мен өндірістің тө-мендеуі жағдайында сирек емес, нақтырақ айтатын болсақ әрдайым әр түрлі се-бептерге байланысты ұйым контрагенттерден өз қарыздарын қайтара алмайды. Дебиторлық берешектер көптеген айларға, кейде жылдарға дейін «тұрып қалады». Дебиторлық берешектер өсімі ұйымдардың қаржылық жағдайын нашарлатады, ал кей кезде банкротқа әкеледі.

Айналыс құралдарының, ал дәлірек айналым қорларының бөлігі болған- дықтан дебиторлық берешек, әсіресе өтелмей «тұрып қалған» айналыс құралда- рының айналымдылығын тез қысқартып, және сол себепті ұйым кірісін азай-тады.

Сондықтан қазіргі таңда шешімі шаруашылық жүргізуші субъектінің қар- жылық жағдайының жақсаруына себеп болатын мәселелер мыналар болып та-былады:

1) Дебиторлық берешектер есебінің дұрыс ұйымдастырылуы

2) Дебиторлық берешектер талдауы. Талдау дебиторлық берешектер өсімі және өтелмей «тұрып қалған» берешекке бағытталған резервтерді анықтау мен оның өсімін төмендетуіне әсер ететін факторларды анықтауға бағытталуы ке- рек.

Дебиторлық берешектер есебі, ішкі аудиті мен талдауы тақырыбын таңда-уымның негізгі себептері:

Біріншіден, дебиторлық берешектер ұйым активтерінің қозғалғыш және тез іске асырылатын қатарына жатады;

Екіншіден, дебиторлық берешектер жалпылама және кең таралған сипат-та болады;

Үшіншіден, дебиторлық берешектер қозғалғыштығы мен олар бойынша операциялардың кең таралғандығы субъектінің кәсіпкерлік қызметтегі бұл бөлі- гін әр түрлі тәртіп бұзушылықтар және қызмет бабын асыра пайдалану көзқара- сынан әлсіз қылдырады.

Төртіншіден, дұрыс жүргізілген жүйе барлық экономиканы қамтитын кірістер мен шығындардың айналымдылығына әсер етеді.

Жоғарыда айтылғандар зерттеу жұмысының өзектілігін дәлелдейді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - ұйымдағы дебиторлық берешектің есе-бі, ішкі аудиті мен талдауының ерекшеліктерін ашып көрсету және кешенді зерттеу.

Диплом жұмысының қойылған мақсаты бойынша келесі мәселелерді шешу керек:

• дебиторлық берешек есебінің теориялық аспектілерін ашу;
• ұйымдағы дебиторлық берешектердің синтетикалық және талдамалық есебін жүргізудің ерекшеліктерін қарастыру;
• дебиторлық берешектер талдауын жүргізу;
• дебиторлармен есеп айырысудың жетілдіру жолдарын анықтау.

Бірінші бөлімде дебиторлық берешектер есебінің теориялық аспектісі және ұйымның технико-экономикалық сипаттамасы қарастырылады.

Екінші бөлім «Казхром»ТҰК» АҚ дебиторлық берешектер есебін жүргізуге арналған.

Үшінші бөлімде дебиторлық берешектің аудиті мен талдауы жүргізіледі.

Дебиторлық берешектердің есебі, ішкі аудиті мен талдауын зерттеудің практикалық мәнділігі алынған нәтижелер «Казхром»ТҰК» АҚ дебиторлық берешектерін басқаруда басқару шешімдерін ойластыруда қолдану ұсынылады.

1 ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕР ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІСІ ЖӘНЕ ҰЙЫМНЫҢ ТЕХНИКО - ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ

1. Дебиторлық берешектің экономикалық мәні, маңызы және түрлері

Дебиторлық берешек ұйымның қарызды өтеуді талап ету құқығын білді-реді. Азаматтық заңнамаға сәйкес, құқық пен міндет мүлікті жасау немесе са-тып алу және ҚР Азаматтық кодексінің 7 бабымен қаралған өзге жағдайлар нәтижесінде жасалынған келісім - шарт және мәмленің өзге түрлерінен пайда болуы мүмкін. ҚР Азаматтық кодексі 16 бөлімінің жағдайлармен сәйкес «Мін-деттеме күшіне орай бір жақ (борышкер) екінші жақтың (кредитор) пайдасына белгілі бір әрекет жасауға міндетті: мүлікті өткізу, жұмыс орындау, ақша төлеу және т. с. с. » [1] .

Дебиторлық берешек деп осы ұйым алдында ақшалай формада көрсе-тілген жекелеген азаматтардың, ұйымдардың және өзге дебиторлардың міндет-темесі түсіндіріледі. Дебиторлық берешек қалыпты жағдайда тауар, өнім, жұ-мыс, қызметті сату, яғни, шаруашылық операцияны іске асыру нәтижесінде ту-ындайды [2] .

Ұйым балансында дебиторлық берешектердің бар болуы дабыл қағар фактор болып саналады. Баланс валютасы өскенде олар бір уақытта ұйым қызметінің өтімділік, тәуелсіздік және төлем қабілеттілік секілді қаржылық көрсеткіштерін нашарлатады.

Дебиторлық берешекті уақытылы алу - ұйымның жағымды қаржылық жағдайын қамтамасыз ететін қажетті шарт.

Экономикалық мазмұны бойынша дебиторлық берешек құралы қаржы-лық есептілік элементтерінің бірі - активті білдіреді. «Қаржылық есептілікті да-йындау мен ұсынудың концептуалды негізіне» сәйкес дебиторлық берешек түріндегі активтер субъектімен иелену құқығын қоса алғанда заңды құқықтармен байланысқан. Ұйым активі болып мүлік, мүліктік және құндық бағасы бар мүліктік емес субъект құқығы болып табылады [3] .

ҚР «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Заңының 14 бабына сәйкес, активтерді бағалау - бұл қаржылық есептілікте активтердің мо-йындалуы және танылуы үшін ақшалай соманы анықтау әдісі [4] .

Кәсіпкерлік қызмет саласында дебиторлық берешек шынайы актив ретін-де өте маңызды рөл ойнайтынын есте ұстау қажет.

Дебиторлық берешек өзінің мәні жағынан 2 айтарлықтай қасиетке ие:

• бір жағынан дебитор үшін - ол тегін қаржы көзі;
• басқа жағынан кредитор үшін - бұл оның өнім таратылымының артуы, жұмыс және қызмет көрсету таратылымы нарығының кеңею мүмкіндігі.

Үшінші аспект негізінен айтылмайды - бұл «өзара қарыз» схемасы бо-йынша салықтық төлемдердің кейінге қалдырылуы.

Алынуға тиісті шоттар бойынша дебиторлық берешектің пайда болуы қабылданған табысты мойындау әдістемесімен - есептеу қағидатымен түсіндірі-леді. Қағидатқа сай табыс деп төлем алынған кез емес, төлем алуға құқық пайда болған кез саналады. ҚР Азаматтық кодексінің 1бөлім, 178 бабына сәйкес төлемді талап етудің жалпы мерзімі үш жыл болып белгіленген. Үш жыл өтісі-мен бухгалтерлік есепте тұрған ұзақ мерзімді дебиторлық берешекті шығысқа жатқызуға және екі жыл аралығында баланстан тыс шоттарда жүргізуге бола-ды.

Дебиторлық берешек бухгалтерлік есепте әр түрлі себептерден пайда бол-ған контрагент қарызы ретінде көрініс табатын бухгалтерлік көрсеткіш болып табылады. Ережеге сай бұл берешек материалдық қорлардың қозғалысы, қыз-мет көрсету және жұмыстың орындалуымен байланысты жүргізілген қаржы -шаруашылық операцияның жүргізілуінен, сонымен қатар заңды және жеке тұл-ғалардың төлемеуі мен қарыздарынан туындайды [5] .

Бухгалтерік есептің синтетикалық шоттар тобының тізімінде дебиторлық берешекке екі бөлімше берілген: 1200 «Қысқа мерзімді дебиторлық берешек», 2100 «Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек». Бухгалтерлік есеп жүйесінің ҚЕХС көшуіне байланысты шоттардың жұмыс жоспары төлем қабілеттілігінің азаю принципі бойынша құрастырылғандықтан, бұл екі бөлімше арасында айырма-шылық бар. Дебиторлық берешек қысқа мерзімді активтер құрамына толықтай кіреді, егер бір жыл ішінде алынбаған сома ашылса. Сонымен бірге бір жылдан аса ұзақ мерзімді активтер құрамында тұрған дебиторлық берешек «Ұзақ мер-зімді дебиторлық берешектер» бабына қосуға болады [6] .

Сонымен, бухгалтерлік баланста дебиторлық берешек қалыптасу мерзімі-не қарай екі топқа бөлінеді:

• қысқа мерзімді, яғни бұл бойынша төлем есеп беру уақытынан кейін он екі ай ішінде күтіледі;
• ұзақ мерзімді, бұл берешек бойынша төлем есеп беру уақытынан кейін он екі айдан аса мерзімде күтіледі.

Дебиторлық берешек көлемі әр түрлі бағыттағы факторлармен анықтала-ды. Шартты түрде бұл факторларды ішкі және сыртқы деп бөлуге болады.

Сыртқы факторларға жатқызу керек:

• елдегі экономикалық жағдай - өндірістің төмендеуі, әрине, дебиторлық берешек көлемін арттырады;
• елдегі есеп айырысудың жалпы жағдайы - төлемеу кризисі сөзсіз деби-торлық берешектің өсіміне алып келеді;
• ҰБ ақша - несие саясатының тиімділігі, өйткені эмиссияны шектеу «ақ-шалай аштыққа» алып келеді, бұның нәтижесі ұйымдар арасындағы есеп айы-рысуды қиындатады;
• елдегі инфляция деңгейі, жоғары инфляция деңгейінде көптеген ұйым-дар өз қарыздарын өтеуге асықпайды, себебі неғұрлым кеш төлесең, соғұрлым оның сомасы азаяды деген қағиданы басшылыққа алады;
• өнім түрі - егер бұл маусымдық өнім болса, онда дебиторлық берешектің өсу қаупі әділ шарттандырылған;
• нарық сыйымдылығы және оның алуан түрлілік дәрежесі, нарықтың шағын сыйымдылығында және өнімнің осы түрінің алуан түрлілік дәрежесі жоғары болған жағдайда оны сатумен қиындықтар туындайды, өз кезегінде бұл дебиторлық берешектің өсуіне алып келеді.

Ішкі факторлар:

• ұйымның несие саясатының орынды болуы несие ұсынудың мерзімі мен шарттары орнатылуының экономикалық дұрыстығын, тұтынушылардың несие қабілеттілігі мен төлем қабілеттілігі критерийлерін әділ анықтау, шоттарды мерзімінен бұрын төлеушілерге жеңілдіктерді ұсынуды орынды үйлестіру, дебиторлық берешек өсіміне тәжірибелік әсері бар өзге қатерлердің есебін жүр-гізуді білдіреді. Сонымен, несиелеудің мерзімі мен шарттарының дұрыс емес орнатылуы, мерзімінен бұрын төлеуші тұтынушыларға жеңілдікті ұсынбау, өзге қатерлердің есебін жүргізбеу дебиторлық берешектің қарқынды өсуіне алып келеді;
• дебиторлық берешекті бақылау жүйесінің болуы;
• кәсіпорын дебиторлық берешегін басқарумен айналысатын компания менеджментінің кәсіби және іскерлік қасиеттері;
• өзге факторлар.

Сыртқы факторлар ұйым қызметінің ұйымдастырылуына байланыссыз және олардың әсерін шектеу мүмкіндігі аз немесе жекелеген жағдайда мүмкін емес.

Ішкі факторлар тұтастай және толығымен компанияның қаржылық менеджментінің кәсібилігінен, олардың дебиторлық берешекті басқару өнерін меңгергендігімен байланысты.

Қысқа мерзімді дебиторлық берешек - бұл ағымдағы активтердің элемен-ті, яғни ағымдағы кезеңде заңды немесе жеке тұлғалардан ұйымға тиесілі қарыздарының сомасы. Негізінен дебиторлық берешектің артуы ұйым айналы-мынан қаржы құралдарының алынуын білдіреді.

Бухгалтерлік баланс баптары бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек келесі түрлерге бөлінеді:

• сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі;
• еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі;
• қауымдастырылған және бірлескен ұйымдардың қысқа мерзімді деби-торлық берешегі;
• филиалдар мен құрылымдық бөлімшелердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі;
• қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі;
• жалдау бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек;
• алуға қысқа мерзімді сыйақылар;
• өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек;
• күмәнді талаптар бойынша резерв.

Дебиторлық берешектер - ол қарыз сомасы, ұйымға басқа заңды жә-не жеке тұлғалардың түсімі, сәйкесінше халықаралық және Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарымен ұйымға сатып алушылардан түсетін түсім деп анықталады.

Дебиторлық берешек ұйымның активі болып табылады. Ол заңдық құқықтармен және иелік ету құқығымен байланысты.

Активтерге салынған алдағы кезең экономикалық табысы - бұл по-тенциалды, ұйымның ақша - қаражаттарының ағымына тура және жанама салым. Яғни, дебиторлық берешектер - бұл алдағы кезеңнің экономикалық та-быстары, активке орналастырылған және заңдық құқықтары бар, иелік ету құқығын қосқанда. Активтерді бұлайша түсіну, дебиторлық берешектерді қоса алғанда, көп жерінде шетелдік көзқарастар критериіне ұқсас. Мысалы, қаржылық есеп стандартарын ұйымдастыру бірлестігіне ұқсас дебиторлық берешектер үш әсерлі сипаттамаға ие:

- ол алдағы кезең табыстарын құрайды, ақша - қаражаттардың өсімін ту-ра және жанама тәсілмен құру;

- активтер ресурстар ретінде көрсетіледі, оларды ұйым басқарады.

Соның өзінде алу құқықтарына немесе потенциалды қызметке заңның болуы немесе оларды алуға заңдық кепілдеме болу керек.

Мысалға, активтің сатылуын көрсеткен кезде сатушыда дебиторлық бе-решек қалыптасады. Сату - сатып алу туралы келісімшарт алдағы кезең табыс-тарын анықтауға мүмкіндік береді. Бірақ егер сатып алушы дебиторлық бере-шекті жабу үшін қажетті соманы салмаса, нарықтық құнмен бекітілген пайыз болып анықталып, онда сатушы өз ресурстарының бақылауын жоғал-тады, потенциалды іс - әрекетпен, нәтижесінде активтер актив болмай қалады.

Қазіргі уақытта ұйымның бақылауының астында тұрған бірақ, алдағы кезеңде алынатын пайда активтерге жатқызылмайды. Соның өзінде күтпеген кезең болып бухгалтердің ойы саналады, ол бір немесе басқада шаруашылық операция болатындығы жайлы келісім шартқа қол қою арқылы ұйымның алдағы кезең табыстарын орнатады, ол бухгалтердің қол астына түседі. Тағы бір маңызды жай болып саналатын ол ұйымның активтерін көрсетуге маңыздылығы жеткілікті ме жеткіліксіз бе бұны бухгалтер анықтайды. Көп жағдайда маңыздылық мәселенің аяқталғандығын білдіреді.

Сонымен активтерді есептеудегі айтылғандардың бір мінездемесі шет елдік есеп жүйесінде болмайды, олай болса бұл обьект актив болып саналмай-ды.

Нәтижесінде жоғарыда көрсетілгендердің бізге осы уақытта жүріп жатқан Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және есеп беру жүйесі, стандарттар мен типтік шоттар жоспарын қосқанда, бухгалтерлік есеп Халықаралық стандарттарға белгілі бір дәрежеде икемделген.

Қаржылық есептіліктің халықаралық стандартына сәйкес дебиторлық берешектер төмендегілер болып саналады:

• қысқа мерзімді активтерді сатып алу үшін аванстық төлемдер;
• алынуға тиісті шоттар;
• дебиторлық берешек, ішкі топтың шаруашылық және еншілес «Казхром» ТҰК» АҚ арасындағы операциялардан туындайтын нәтиже;
• ұйымның қарыз тұлғаларының дебиторлық берешектері;
• басқа да дебиторлық берешектері.

Дебиторлық берешектер - сатып алушылардың немесе тапсырыс беруші-лердің (бизнес контрагенттерінің) шаруашылық жүргізуші субъект алдындағы өткізілген тауар (жұмыс, көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша мін-деттемелері. Ол қысқа мерзімді (өтеу мерзімі бір жыл бойы) немесе операция-лық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді. Есепте саудалық және сауда-лық емес дебиторлық берешекті бөліп көрсетеді.

Саудалық дебитор берешегі - негізгі іс - әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлармен көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы.

Саудалық емес дебиторлық берешек іс - әрекеттің басқа түрлері нәти-жесінде (субъект қызметкерлеріне немесе филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған депозиттер, алуға арналған девиденттер мен проценттер, үкімет органдарына салықтарды қайтару жөніндегі тілек-талап және басқалар) пайда болады [7] .

1. 2 «Казхром»ТҰК» АҚ бухгалтерлік есебін ұйымдастыру

Нарықтық экономикаға өту барлық басқару жүйесін өзгеріске ұшырауы-на алып келді. Кез - келген басқару жүйесі сәйкесінше белгілі бір мәліметтерге сәйкес орнықтырылады. Ұйымның кез - келген түрінде мәліметтер жүйесінің негізін бухгалтерлік есеп құрастырады.

Ұйымдарды иелік етудің түрлі меншік түрлерінің пайда болуы, нарықтық құрылымның пайда болуы, яғни әр ұйымның есеп саясаты болуы керек. Есеп саясаты - бухгалтерлік есеп принциптері бойынша ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.

Есеп саясаты - бұл ұйымның есептік нұсқасын, нұсқалар рұқсат еткен есеп объектілерін бағалаудың, сондай - ақ белгіленген нормалардың талаптары-на және ұйым қызметінің ерекшеліктеріне орай бухгалтерлік есепті жүргізу мен ұйымдастырудың техникасының нысандарын таңдау [8] .

«Казхром» ТҰК» АҚ есеп саясаты жалпылама қабылданған, белгілі бір қағидалар жиынына негізделеді. Ол бас бухгалтермен жасалынып, ұйым басшысымен бекітіледі.

Есеп саясатының басты міндеттері:

• ұйымның қаржы - шаруашылық қызметін объективті көрсету;
• ұйым қызметін тиімді басқару мақсатында ұйым қызметі туралы толық және шынайы ақпараттарды қалыптастыру.

Есеп саясатын қалыптастыру кезеңдері: бухгалтерлік есептің объектілерін анықтау; бухгалтерлік есепті жүргізу тәсілдерін таңдауға әсер ететін фактор-ларды табу, талдау және бағалау; есеп саясатын құрудың бастапқы ережесін таңдау және негіздеу; нақты ұйым үшін бухгалтерлік есепті жүргізу тәсілдерін таңдау; таңдап алынған есеп саясатын рәсімдеу.

Есеп саясатын қалыптастырған және қолданған кезде есептің мынадай принциптерін сақтау керек:

1) Есептеу - ұйымның табыстары мен шығыстары олардың келіп түсуіне немесе туындауына қарай танылады және бухгалтерлік есепте көрсетіледі.

2) Үздіксіздік - яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта да жұмыс жасайтын болып саналады. Оның таратылуға немесе қызмет көлемін едәуір қысқартуға ешқандай ниеті де, мұқтаждығы да жоқ деп болжамданады.

3) Түсініктілік - қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдала-нушыларға түсінікті болуға тиіс.

4) Маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауды және ұйымның шаруашылық қызметін бағалауы үшін қаржылық ақпарат маңызды болуы керек.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс