Қазақстан Республикасындағы баспа ісі жағдайы

МАЗМҰНЫ

ГЛОССАРИЙ . . . 4

КІРІСПЕ . . . 5

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАСПА ІСІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ

1. 1 Нарық жағдайындағы Қазақстан Республикасында баспа ісінің қалыптасуы мен дамуы . . . 9

1. 2 «Полиграфкомбинат» ЖШС-нің негізгі қызметінің бағыттары, есебін жүргізудің ұйымдастырылуы . . . 16

1. 3 «Полиграфкомбинат» ЖШС-нің қызметінің экономикалық жағдайы, бәсекелестік мүмкіндігі және даму бағыттары . . . 25

2 ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫН КАЛЬКУЛЯЦИЯЛАУ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАСПА ІСІНДЕ ҚОЛДАНУ

2. 1 Калькуляциялаудың қазіргі кездегі әдістері және даму бағыттары . . . 30

2. 2 Баспадағы бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы, калькуляциялаудағы шығындар құрамы . . . 51

2. 3 Баспа ісінде қолданылатын калькуляциялау әдістері, оның

«Полиграфкомбинат» ЖШС-де қолданылуын талдау . . . 63

3 БАСПАНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЖОЛДАРЫ МЕН ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫН ЖӘНЕ БАҚЫЛАУДЫ ЖЕТІЛДІРУ

3. 1 Шығындарды бақылаудың мерзімдік және оперативтік тәсілдерін

қолдану . . . 69

3. 2 Шығындарды пайда болу бағыттары бойынша бақылау . . . 79

3. 1 Баспада стандарт-кост әдісін қолдану және ауытқуларды талдау бағыттары . . . 83

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 93

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 95

ҚОСЫМША БЕТТЕР

ГЛОССАРИЙ МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

Баспа қызметі - баспаны немесе полиграфиялық ұйымды құруға, кез-келген түрдегі баспа өнімдерін дайындау және шығаруға бағытталған қызмет болып табылады.

Алдын-ала калькуляциялау - басылымды дайындап, өндіріп шығаруға жұмсалатын шығындарды нақты баптары бойынша есептеп алуға мүмкіндік береді.

Есептік калькуляция - бухгалтерлік есеп мәліметтері негізінде нақты орын алған шығындар бойынша жасалынады және басылымның жоспарлы өзіндік құнымен салыстыра отырып, талдауға негіз болады.

Бақылау - басқару процесінің қажетті құрамдас бөлігі, ол кері байланыс элементі болып табылады, себебі бақылау арқылы жоспарлар мен қабылданған шешімдерге түзету жасалынады.

Бақылау технологиясы - бұл ауытқуларды анықтауға мүмкіндік беретін әдістер мен тәсілдерді жинақтау механизмі.

Бақылау қағидасы - бұл бақылау жағдайында экономикалық, әлеуметтік, және басқа заңдылықтарға сәйкестендірілген бақылау жүйесінің қалыптасуын, жұмыс істеуін анықтайтын жалпы қабылданған ережелер болып табылады.

(АКБСЖ) - Ақпараттық, кітапхана және баспа ісі бойынша стардарттар жүйесі.

Жоспарлы калькуляцияның бір түрі - сметалық калькуляция; оны бір рет шығатын (бірегей) бұйымға немесе жұмысқа, тапсырыс берушілермен есептесу, баға белгілеу және басқа мақсаттар үшін жасайды.

Жобалық (проектілік) калькуляциялау -келешектік калькуляцияның бір түрі, олар күрделі қаржының, жаңа техниканың және технологияның тиімділігін анықтау үшін қолданылады.

ХҚЕС - халықаралық қаржылық есептілік стандарттары

ҰҚЕС - ұлттық қаржылық есептілік стандарттары

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Бүгінгі таңдағы қалыптасқан экономикалық қатынастар, қаржылық-шаруашылық қызметін жүзеге асыратын меншік иеленушілердің көптүрлілігі, ұйымдар арасындағы өзара қарым-қатынастардың күрделілігі, бәсекелестік деңгейінің жоғарылығы, отандық есеп жүйесінің халықаралық стандарттарға бет бұруы шаруашылық бірліктеріндегі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесіне қатаң талап қоюда.

Бүгінгі нарықтық қатынастар жағдайында микро деңгейде қызмет атқаратын шаруашылық механизмдерінің, яғни, жеке ұйымдардың нарықтық экономиканың басты звеносы ретіндегі маңызы артып отыр. Соған сәйкес нақты экономикалық ғылымдардың да мәнділігі өсе түсті.

Баспа өнімдерін өндіретін ұйымдардың нарықтық қатынастар жағдайында әрекет етуі, яғни үнемі өзгеріп отыратын сыртқы ортаға бейімделуі, бәсекелестікті қабылдауы, сатып алушылар тарапынан баспа өнімдерінің сапасы мен дәрежесіне қатысты талаптарының жоғарылауын ескеруі қажет. Дәл осындай мүмкіндікті қамтамасыз ететін ұйымдағы бірден-бір ақпараттық жүйе бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жүйесі.

Қазақстан Республикасындағы қолданыстағы заңнама бойынша барлық шаруашылық субъектілері өздерінің ұйымдық-құқықтық және меншіктік нысанына қарамастан бухгалтерлік есеп жүргізуге, қаржылық есептілікті құрастырып, тиісті орындарға ұсынуға міндетті. [1]

Экономиканың даму деңгейі, оның ішінде қаржы жүйесінің, өндірістің, әлеументтік-экономикалық даму қарқынының артуы есеп жүйесінде шешілуге тиісті жаңа мәселелерді туғызды. Есеп жүйесі деңгейінің төмендігі қай елде болмасын экономикалық прогресске кері әсер етеді. Бүгінгі күні елдерді олардың өркениеттілік деңгейіне ғана емес, олардағы есеп жүйесінің даму деңгейіне қарап та бөлуге болады. Яғни, есеп жүйесіне қатысты мәселелер әрқашан өзекті және қандай қоғамда болмасын жедел шешімді талап етеді.

Баспа өнімдерін шығару және таратумен айналысатын ұйымдар біздің елімізде көптеп саналады, олардың ішінде ірі корпорациялар да болғанымен, көбінесе шағын және орта бизнес субъектілері ретінде құрылған. Сондықтан олар бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті құрастыруда №2 ұлттық қаржылық есептілік стандартын басшылыққа алады. [3]

Баспа қызметі дегеніміз баспаны немесе полиграфиялық ұйымды құруға, кез-келген түрдегі баспа өнімдерін дайындау және шығаруға бағытталған қызмет болып табылады.

Баспа өнімін шығарушы және таратушы ұйым бұл баспа өнімдерінің айналысы сферасындағы негізгі звено, шаруашылық және заңнамалық тұрғыда өз алдына жеке қызмет атқаратын, баспа өнімдерін шығарытын, сатып алатын, сақтайтын, сатумен айналысатын, және де халыққа қажетті басқа да қызмет түрлерін көрсетіп пайда алатын ұйым болып табылады. Баспа өнімдерін шығаратын ұйымдардың барлығы коммерциялық ұйымдар болып табылады, себебі олардың мақсаты жоғары пайда алу. Баспа ұйымы осы бағытта өнімдер шығарып оларды тұтынушыларға жеткізеді. Баспа қызметінің негізгі мақсаттарын келесі түрде анықтауға болады:

- жеке адамның, қоғамның, жалпы мемлекеттің баспа өнімдеріне деген қажеттілігін қанағаттандыру;

- ой мен сөз бостандығына, көзқарастар мен тұжырымдарды еркін жеткізуге деген құқықты қамтамасыз ету;

- ұлтына, этникалық тегіне, түсіне, тілі мен дініне, жынысына, көзқарасына, саяси тобына, мүліктік жағдайы мен әлеументтік ортасына қарамастан автор ретінде өз ойын айту мүмкіндігін беру;

- баспа өнімдерінің көлемі мен тиражын арттыру арқылы, сонымен қатар, кітаптардың тақырыптарын кеңейту арқылы халықтың ұлттық және мәдени дамуына жағдай жасау;

- баспа өнімдері арқылы азаматтардың мәдени деңгейін көтеру, ұлттық және әлемдік әдебиеттің үздік туындыларының түпнұсқасын немесе аудармасын шығару арқылы жалпы адамдық құндылықтарға жақындату.

Баспа ұйымдары басылымдардың саудасын ұйымдастырады, сатып алушылар тарапынан баспа өнімдеріне деген сұранысты зерттейді, анықтамалық-ақпараттық қызметті атқарады, маркетингтік қызметпен айналысады, баспа өнімдерінің нарығын зерттейді, халыққа қажетті басқа да ілеспе қызмет түрлерін көрсетеді.

Шаруашылық қызметті жүзеге асыру барысында баспа ұйымдары күрделі шаруашылық-экономикалық қатынастарға түседі. Баспа өнімдерін тұтынушылар саны мен баспа ұйымдары ұсынатын өнімдер саны мен түрлері күн сайын өсуде. Яғни, шаруашылық-экономикалық қызметінің нәтижесін анықтауға мүмкіндік беретін, барлық ақпаратты пайдаланушылар үшін шешім қабылдауға негіз болатын бухгалтерлік есеп жүйесін бақылауды күшейту қажет.

Қазіргі жағдайларда кез-келген ұйым үшін басқарушылық есепті жүргізу қажеттігі туындап отыр, себебі ұйым өз қызметін бюджеттеуді, жоспарлауды, талдауды жүзеге асырып, менеджерлердің басқарушылық жұмысын жетілдіруі қажет болып отыр. Қалыптасқан нарықтық қатынастар халықаралық нарыққа шығудың бір шарты ретінде, халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының талаптар бойынша экономикалық дамудың көптеген қағидаларын қайта қарауды талап етіп отыр.

Басқарушылық есептің негізгі мақсаты әдеттегі тапшылығына қарамастан қорларды үнемдеу, өндіріс шығындарын азайту, ұйымның бәсекелестігін қамтамасыз ететін табысты арттыру болып табылады.

Басқарушылық есеп ақпаратына мұқият көңіл бөлу арқылы өндірісті басқару тиімділігіне, табысты сату-өткізу қызметіне ғана емес, менеджерлердің уақыттылы және тиімді шешім қабылдауына әсер етуге болады. Осылардың барлығы әрбір ішкі кезеңдердегі шығындарды азайту, соның нәтижесінде өнімнің өзіндік құнын азайтуға және кәсіпкердің әрбір үрдіс бойынша, немесе ұйым бойынша жалпылама түрде алынған табыс сомасының ашықтығын қамтамасыз етеді. Осы жоғарыда аталғандардың барлығы зерттеу тақырыбының өзектілігін ашады.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Өндіріс шығындарының есебі және өнімнің өзіндік құнының калькуляциялануы мәселелріне қатысты тақырыпты толық зерттелген деп атауға болады. Бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті құрастыруға қатысты заңнамалық және өзге нормативтік-құқықтық актілер бар, өндіріс шығындарының есебі мен калькуляциялау мәселелері толық қаралған деуімізге болады. Осы тақырыпты қозғайтын отандық Тайгашинова К. Т., Тулегенов Э. Т., Назарова В. Л., Дәуренбекова Ә. Н. сияқты авторлардың оқулықтары мен оқу құралдары, кандидаттық және докторлық диссертациялары қаралып зерделенді. Шет елдік авторлар ішіндегі Колин Друри, Р. Энтони, Дж. Рис, Ч. Т. Хорнгрен, Дж. Фостер, А. Д. Шеремет, М. А. Вахрушина сынды авторлар еңбегін атауымыз қажет. Дегенмен де ұлттық тілдегі оқулықтардың, оқу құралдарының аздығы анық.

Баспа ісіне қатысты заңнамалық актілер мен нормативтік әдістемелерге қатысты мәселенің қиындау екендігі мәлім. Тәуелсіздік алғаннан бергі «Баспа ісі» жөніндегі Қазақстан Республикасының заңының жобасы 2006 жылдың соңында ғана ТМД халықтарының парламентаралық Ассамблеясының «Баспа ісі» деп аталатын заң үлгісі негізінде даярланған болатын. Ал «Баспа ісіне қатысты стандарттардың» Қазақстандық үлгісі мүлде жоқ, тек Ресейлік халықаралық стандарттарға негізделіп жасалынған «Ақпараттық, кітапхана және баспа ісі бойынша стардарттар жүйесі» (АКБСЖ) стандарттары бар. Оның құрамына 76 стандарт және салалаық стандарттар кіреді.

Ал енді тікелей баспа ісіне қатысты бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен салық салу, құқықтық аспектілерді ашу мәселесі отандық авторлар еңбегінде қарастырылмаған. Ал Ресейдегі кітап шығару және сату өндірісінің даму деңгейіне сәйкес Иришина Е. В., Иванова Е. Н., Далада Е. В., Комаров Е. И. сияқты Ресейлік авторлардың кітаптары пайдаланылды.

Диссертациялық зерттеу мақсаты. Баспа ұйымының қаржылық шаруашылық қызметінің нәтижесінің қалыптасуына әсер ететін элементтердің бірі алынған табыс сомасы болса, екінші маңыздысы - өндіріс шығындары. Өндіріс шығындары өнімнің өзіндік құнын құрастырады және ол баға белгілеуге негіз болады, яғни, алынатын пайда мөлшерінің дұрыс анықталуына тікелей әсер етеді. Өндіріс шығындарының есебі ұйымның ішкі есеп жүйесінің бір бөлігін құрайды. Диссертациялық жұмыс мақсаты баспа ұйымныңдағы өндіріс шығындарының есепке алынуы мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың теориялық және тәжірибелік тұрғыда зерттеу және жетілдіру шараларын қарастыру болып табылады.

Осы мақсатта келесідей міндеттер шешілуге тиісті:

- Баспа ұйымының есеп саясатымен танысып, зерттеу тақырыбына қатысты саясатта көзделген әдістемені талдамалық көзқараста бағалау;

- «Полиграфкомбинат» ЖШС-нің технико-экономикалық жағдайына сипаттама беру;

- Баспа ұйымындағы өндіріс шығындарының құрамын, оларды өнімнің өзіндік құнына апару жолдарын қарастыру;

- Баспа ұйымныңдағы қолданылатын калькуляциялау әдістерімен танысып, олардың ерекшеліктерін ашу, жетілдірілу жолдарын қарастыру;

- Баспа ұйымының өнімнің өзіндік құнының қалыптасуын бақылау жолдарын қарастыру.

Зерттеу пәні мен объектісі. Диссертациялық зерттеудің пәні баспа ұйымнындағы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесі болып табылса, зерттеу объектісі баспа ұйымныдағы өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдістемесі болып табылады.

Теориялық және әдістемелік зерттеу базасы осы тақырыпқа қатысты нормативтік актілер мен теориялық және тәжірибелік тұрғыда жазылған оқулықтар мен оқу құралдары және «Полиграфкомбинат» ЖШС-нің қаржылық есептілігі және өзге материалдары болып табылады.

Ғылыми жаңалылығы: баспа ұйымының қызметінің ерекшеліктерін, сәйкесінше баспа ұйымында шығарылатын өнімдердің өзіндік құнын калькуляциялау әдістемесін қарастырып, жетілдру жолдарын ұсыну болып табылады.

Қорғауға келесідей ғылыми жетістіктер ұсынылады:

- Баспа ісінің даму тарихына, баспа ұйымның қызметін ұйымдастыруға байланысты әдебиеттер көздеріне шолу жасалынып, өнімнің өзіндік құнын құрайтын калькуляциялық элементтер анықталып, жүйелендірілді;

- Баспа ұйымындағы өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың әдістері ашылып көрсетілді және өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындарды бақылау жолдары айқындалды;

- Баспа ұйымының өнімінің өзіндік құнын калькуляциялауды жетілдру жолдары ұсынылды.

Диссертациялық жұмыс оқу үрдісі барысында студенттерге баспа ұйымындағы салалық өндіріс шығындарын есепке алу мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың ерекшеліктерін оқытуда және студенттердің дипломдық жұмыстарына негіздеме ретінде пайдалануға болады.

Диссертациялық жұмыс 96 бет көлемінде орындалды, оның ішінде 14 кесте және 14 сурет бар. Жұмысқа 2 бетте қосымша тіркелген.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАСПА ІСІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ

1. 1 Нарық жағдайындағы Қазақстан республикасында баспа ісінің қалыптасуы мен дамуы

Қазақстан Республикасының «Баспа қызметі» жөніндегі заңнамалық актісі баспалар мен дайындаушылардың, баспа өнімдерін тартушылардың арасындағы өзара қатынасты реттейді. Заң бойынша баспа қызметі дегеніміз баспаны немесе полиграфиялық ұйымды құруға, кез-келген түрдегі баспа өнімдерін дайындау және шығаруға бағытталған қызмет болып табылады.

Баспа қызметінің негізгі мақсаттары:

- жеке адамның, қоғамның, жалпы мемлекеттің баспа өнімдеріне деген қажеттілігін қанағаттандыру;

- ой мен сөз бостандығына, көзқарастар мен тұжырымдарды еркін жеткізуге деген құқықты қамтамасыз ету;

- ұлтына, этникалық тегіне, түсіне, тілі мен дініне, жынысына, көзқарасына, саяси тобына, мүліктік жағдайы мен әлеументтік ортасына қарамастан автор ретінде өз ойын айту мүмкіндігін беру;

- баспа өнімдерінің көлемі мен тиражын арттыру арқылы, сонымен қатар, кітаптардың тақырыптарын кеңейту арқылы халықтың ұлттық және мәдени дамуына жағдай жасау;

- баспа өнімдері арқылы азаматтардың мәдени деңгейін көтеру, ұлттық және әлемдік әдебиеттің үздік туындыларының түпнұсқасын немесе аудармасын шығару арқылы жалпы адамдық құндылықтарға жақындату.

Ресейде баспасөз - газет, журнал, кітап бастыру, шет елдермен қарым-қатынастардың көбеюі ұлы Петрдің жүргізген өзгерістері нәтижесінде шықты.

Ал, қазақ баспасөзі XIX ғасырдың аяқ кезінен бері қарай өсіп-өркендей бастады. Қазақ тіліндегі тұңғыш газет «Дала уәләятының газеті» деп аталып, 1888 жылдан бастап, Омск, Ақмола, Семей, Жетісу облыстық ведомостіне қосымша болып, екі тілде басылып, жетісіне бір рет шығып тұрды. Оның қазақшасының редакторы Дала-уәләяты генерал-губернаторлығының бас тілмаштары, әуелі, Сұлтанғазин, кейін, Абылайханов деген кісілер болды. XIX ғасыр ішінде қазақ жерінде 1884 жылдан бастап, «Түркістан уәләяты», «Торғай газеті» шығып тұрғанымен, қазақ арасында көп тарамады, олар «Дала уәләяты» газетіндей маңызды болмады. «Дала уәләяты» газеті 1902 жылы тоқталды. Ресейде 1905 жылғы буржуазияшыл-демократиялық революция қазақ халқына өз әсерін тигізді. 20-шы ғасыр басында қазақ арасында мектеп, медреселер ашылып, қазақ тіліндегі кітаптар көбейді. Солардың ішінен «Айқап» журналы мен «Қазақ» газеті 5 жыл бойы шығып тұрды.

Қазақстан Республикасында баспа ісінің дамуы туралы айтқанда Ш. Кұдайбердиев, М. Дулатов, С. Дөнентаев, А. Байтұрсынов сынды ұлттық-демократиялық мәдениеттің ірі өкілдерінің кітаптары ең алғаш 1905-1907 жылдардағы революциядан кейін басылып шыққан болатын. 1909 жылы ұлы ақын, әрі ойшыл Абай Құнанбаевтың іріктелген туындыларын басып шығару Ресей қоғамдастығын Абайдың өлеңдерінің үштен екі бөлігімен ғана таныстырды. Осы кітаптағы ақынның бауыры Кәкітай Исхаковтың кіріспе сөзі Абай творчествосы мен көзқарастары жөнінде жалпылама библиографиялық мәжіметтер берді. Демократиялық бағытта дамыған қазақ әдебиетінің дарынды өкілдері Султанмахмут Торайғыровтың, Сабит Дөнентаевтың, Турмаганбет Изтелеуовтың, Машхур Жусуп Копеевтің творчестволары Ресей қоғамдастығына кеңінен танылған болатын.

Қазақ авторларының кітаптарын Петербургте, Қазан, Орынбор және Ташкентте басып шығару жалғасып отырды. 1912 жылы Семей қаласында қазақ тілінде кітап басатын «Жардем» баспасы ашылды. Қазан революциясына дейін осы баспада қазақ тілінде 700-ге жуық кітап шығарылған болатын.

Баспа ісіне қатысты әдебиеттер көздерін қарастыра келе қазақ баспасөзінің тарихы туралы жазған үш авторды атауға болады, олардың ішінде Б. Кенжебаев және Т. Қожакеев қазақ баспасөзінің тарихы жөнінде 1950 жылы студенттерге арналған көмекші құрал ретінде шығарған болатын. З. Турарбеков 1967 жылы баспасөз және экономика арасындағы байланыс жөнінде жазды. Үшінші автор, Қ. Шамахайұлы 2006 жылы Демократиялық қоғамдағы баспасөз және ақпарат құралдары жөнінде оқуқұралын шығарды, бірақ аты айтып отырғандай кітап ақпарат құралдарының маңызын ашып көрсетуге бағытталған.

Баспа ісіндегі бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен жүзеге асырылуы жөнінде әдебиеттер көздерін іздестіре отырып тек екі автордың кітаптарын кездестірдік. Бірінші автор А. Б. Гальперинаның полиграфиялық қызметтегі есеп және калькуляция тақырыбындағы кітабы 1958 жылы жарық көрген. Екінші автор Е. В. Иришинаның баспа қызметіндегі есеп, салық салу, құқықтық аспектілерге арналған, 2001 жылы жарық көрген.

Аталған баспа ісіндегі есепке қатысты екі кітаптың да Ресейде шыққандығын айтуымыз қажет. Баспа ісі бухгалтерлік есеп жүргізу мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудағы ерекшеліктерінің көптігіне қарамастан осы салаға қатысты өзіміздің авторларымыздың еңбектері жоқтың қасы.

Соңғы кездерде баспа ісі қызметінің жақсы дамып келе жатқандығын Ресейлік авторлардың кітаптарының көптігінен-ақ байқауға болады. Олар баспа ісіндегі есепті, талдауды, аудитті, менеджментті, маркетингті кітаптарды шығару және сатумен айналысатын ұйымдар мысалында бөлек қарастыруда.

Бүгінгі күні Қазақстан Республикасында баспа ісімен байланысты кәсіпкерлік қызмет жақсы дамыған. Баспа ісі қызметіне қатысты Мемлекет саясатының негізгі қағидасы баспа қызметі саласында кәсіпкерліктің дамуына бәсеке қабілетті нарықтық орта қалыптастыру және ұлттық кітап өндірісінің дамуына жағдай жасау болып табылады. Отандық баспа қызметінің анықтығы және басқарудың тиімділігі, тұтынушылар қызығушылығын қорғау, редакциялық-баспа үрдістерінің жеделдігі мен сапасы, басылымдар жөніндегі ақпараттың уақыттылығы, дәлдігі, толықтығы және салыстырмалылығы халықаралық талаптарға сәйкес болуы қажет. Ақпарат, кітапхана және баспа ісіне қатысты стандарттарды Халықаралық стандарттау жөніндегі ұйым дайындайды. Басылымдардың негізгі түрлеріне қатысты терминдерді және анықтамаларды бекітетін стандарттың талаптары (ГОСТ - 7. 60-90) баспа өнімдерін шығаратын барлық ұйымдар үшін міндетті. Осы стандартқа сәйкес басылым дегеніміз ішінде редакциялық-баспалық өңдеуден өткен, теру арқылы алынған, полиграфиялық тұрғыда жеке рәсімделген, шығарылымдық мәліметтерден тұратын ақпаратты таратуға арналған құжат. Баспа өнімі деп баспагер (баспагерлер) басып шығаруға дайындаған немесе басып шығарған басылымдардың жиынтығын айтуға болады. Баспа өнімдерінің әртүрлі белгілері бойынша жіктелген түрлері де стандарт арқылы анықталған. Оларға келесі кесте түрінде сипаттама беруге болады.

Кесте 1 - Баспа өнімдерінің түрлері*

1-ші кестенің жалғасы

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс