Шағын және орта бизнестің (ШОБ) қаржы менеджментін ұйымдастыру ерекшеліктері

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ - ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Экономика және Бизнес» Факультеті

«Қаржы» Кафедрасы

Диплом жұмысы

Тақырыбы: «Шағын және орта бизнестің (ШОБ) қаржы менеджментін ұйымдастыру ерекшеліктері»

Орындаушы күндізгі оқу бөлімінің студенті

Ғылыми жетекші (қолы, күні)

Нормабақылаушы

(қолы, күні)

Рецензент

(қолы, күні)

Қорғауға жіберілді «Қаржы»

кафедрасының меңгерушісі (қолы, күні)

Алматы, 2008

Автореферат

Диплом жұмысы кіріспе, 3 бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімін қамтиды. Ол 69 беттен онда 15 кесте, 3 сурет, 4 сызба көрініс табады.

Диплом жұмысында жиі кездесетін терминдер: кәсіпкерлік, кәсіпорын, шағын және орта бизнес, бизнесті ұйымдастыру, қаржы менеджменті, қаржылық тұрақтылық, қаржылық талдау және т. с. с.

Ел басының жолдауына сәйкес, шағын және орта бизнесті дамытуды шешу мәселелерінің бірі олардың қаржылық жағдайының тұрақтандырылуы. Ал бұл мәселені шешу үшін қаржы менеджментін осы салаға енгізу қажетті болып табылады.

Сонымен, жоғарыда аталған себептерге байланысты зерттеу тақырыбының өзектілігі күмән туғызбасы анық.

Диплом жұмысын орындау мақсаты шағын және орта бизнестегі қаржы менеджментінің ерекшеліктеріне сүйеніп, олардың қызметіне талдау жасау.

Дипломдық жұмыстың тақырыбын зерттеу барысында келесідей міндеттер қойылды: қаржы менеджментінің мазмұны және тұжырымдамаларын зерттеу; шағын және орта бизнестің экономикалық маңызы мен мазмұнын анықтау; шағын және орта бизнестің ұйымдастырылу ерекшеліктерін зерттеу; Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің негізгі көрсеткіштерін зерттеп талдау; қаржы менеджменті негізгі көрсеткіштерін зерттеу объектісі бойынша талдау.

Дипломдық жұмыстың қарастырылған мәселелері: қаржы менеджментінің мазмұнын және тұжырымдамаларын отандық және шетелдік ғалымдардың ғылыми жұмыстарымен, іс тәжірибесімен танысып анықтау; шағын және орта бизнестің ұйымдастырылу ерекшеліктерін зерттеу барысында заңнамалық нормативтік актілермен танысу; Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің негізгі көрсеткіштерін статистика мәліметтері негізінде талдау; қаржы менеджменті негізгі көрсеткіштерін зерттеу объектісі бойынша талдау.

Диплом жұмысының зерттеу объектісі - «Форум Трэйдинг» ЖШС қаржы шаруашылық қызметі.

Қазіргі кезде кәсіпкерлердің бағалауы бойынша меншікті ресурстардың мөлшері шектеулі. Бұл шағын бизнес саласында қарыз қаражаттардың тартылуының жандануына алып келеді. Оларсыз шағын кәсіпкерліктің қалыптасуы және дамуы мүмкін емес.

Қазіргі жағдайда шағын бизнес нысандарына қандай да бір жобаның пайдасы мен тәуекелге баруын дұрыс бағалау керек, осының негізінде компаниялар арасындағы қаржы тасқыны мен оны қаржыландыру көздері арасын тиімді жүргізу жолын ойластырулары қажет.

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

1 Бөлім. Қаржы менеджменті мен шағын және орта бизнестің экономикалық мәні мен өзара байланысы . . . ……. . . . . 6

1. 1 Қаржы менеджментінің мазмұны және тұжырымдамалары . . . …… . . . 6

1. 2. Шағын және орта бизнестерін ұйымдастыру мен басқару формаларының критерийлері . . . . . . … . . . ………14

1. 3. Қаржылық тұрақтылық - шағын және орта бизнестің экономикалық қызметінің негізгі параметрі . . . 20

2 Бөлім. Шағын және орта бизнестерін ұйымдастырудың қазіргі жағдайы . . . 27

2. 1. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қаржы ресурстарының қалыптасу ерекшеліктері (ЖШС «Форум Трэйдинг») . . . 27

Шағын және орташа бизнес кəсіпорындар қызметінің 2005-2007 жж. негізгі көрсеткіштерін талдау . . . 34

2. 3. «Форум Трэйдинг»ЖШС қаржылық жағдайын талдау . . . 37

3-Тарау. Шағын және орта бизнестің қаржы менеджментін ұйымдастыруды дамыту жолдары . . .

3. 1. Шағын және орта бизнестің тұрақтылығын қалыптастырудағы қаржы менеджментінің ролі . . .

3. 2. Шағын және орта бизнесті реттеу тетіктерін жетілдіру . . . 65

Қортынды . . . 70

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 73

Кіріспе

Қазақстан Республикасы Президенті Н. Назарбаев 2008 жылғы жолдауында бизнесті дамыту мәселелеріне аса маңызды көңіл бөлген. Дамыған кәсіпкерлік сектор қандайда болсын мемлекеттің экономикасының негізі [1, 9 бет] . Өткен жылғы экономикамыздың өсу қарқыны 8, 5 процентті құрап отыр. Жалпы алғанда ел экономикасы 2001 жылдан бастап жылына орта есеппен 10 процентке өсіп отырған. Бұл өте үлкен де жедел өсу болып саналады. Бүгінгі күнге дейін еліміздің айтарлықтай резерві қалыптастырылып, Ұлттық қор қаражатын қоса есептегенде ол шамамен 40 млрд. АҚШ долларын құрап отыр. Осындай елеулі жинақтаулардың болуы еліміздің қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуде өзекті рөл атқарды.

Жолдауда кәсіпкерлікті жетілдіру мәселелерінің бірі жаңа Салық кодексін дайындау, ол салық төлеушілер мен әкімшілік сапасының сәйкес болуын талап етеді. Ең маңыздысы ол кодекс салық ауыртпалығын экономиканың шикізат емес салаларында, аса маңызды шағын және орта бизнес үшін төмендетуді қарастыруы керек. Бұл себептен пайда болған жоғалтулар кен өндіру салаларының экономикалық қайтарымдылығымен толықтырылады.

Бәсекеқабілеттілікті дамыту үшін арнайы бәсекені қорғау Агенттігі құрылады. Осыған байланысты заңдар қабылданады.

Сонымен қатар, «30 корпоративтік көш басшылары» бағдараламасының дамуы экономиканың шикізат емес саласының дамуына әсер етеді.

Бүгінгі күні 100 астам белсенді жобалар атқарылуда. Экономика үшін аса маңызды жобалардың ішінде үшінші Жаңа жол газөңдеуші зауыты, тау-кен өңдеуші комбинаты және мыс балқыту зауыттарын салу, алюминий зауытын жәнеде көптеген жобаларды іске асыру қарастырылуда. «30 корпоративтік көш басшылары» Бағдараламасының даму шаралары бизнесті дамытудың жаңа деңгейіне көшу үшін жүргізіледі.

Үкімет шағын және орта бизнестің бәсеке қеабілеттігін белсендіру бағытында жұмыс жасауға тиісті. Микрокредиттер мәселесіне көңіл бөлуі қажет, өйткені олар азаматтарға өз бизнесін бастап жүргізуге көмек береді.

Жоғарыда аталған себептер бойынша, Президент Үкімет алдында бизнестің алдында әкімшіліктік ауыртпалықты азайтып, лицензиялау, сертификаттау және аккредитациялау мәселелін шешу жүйесін жеңілдету талабын қойды. Әлемдік банктің «Бизнесті жүргізу» есебі бойынша, Қазақстанда экспорттық процедураларын жүргізу үшін 89 күн керек екен, ал ол ушін Эстонияда тек 5 күн жеткілікті.

Сонымен, жоғарыда аталған себептерге байланысты зерттеу тақырыбының өзектілігі күмән туғызбасы анық.

Диплом жұмысын орындау мақсаты шағын және орта бизнестегі қаржы менеджментінің ерекшеліктеріне сүйеніп, қызметіне талдау жасау.

Дипломдық жұмыстың тақырыбын зерттеу барысында оған мынадай талаптар қойылды:

қаржы менеджментінің мазмұны және тұжырымдамаларын зерттеу;
шағын және орта бизнестің экономикалық маңызы мен мазмұнын анықтау;
шағын және орта бизнестің ұйымдастырылу ерекшеліктерін зерттеу;
Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің негізгі көрсеткіштерін зерттеп талдау;
қаржы менеджменті негізгі көрсеткіштерін зерттеу объектісі бойынша талдау;

Қойылған талаптарға сай мынандай мәселелер қалыптастырылды:

қаржы менеджментінің мазмұнын және тұжырымдамаларын отандық және шетелдік ғалымдардың ғылыми жұмыстарымен, іс тәжірибесімен танысып анықтау;
шағын және орта бизнестің ұйымдастырылу ерекшеліктерін зерттеу барысында заңнамалық нормативтік актілермен танысу;
Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің негізгі көрсеткіштерін статистика мәліметтері негізінде талдау;
қаржы менеджменті негізгі көрсеткіштерін зерттеу объектісі бойынша талдау.

Диплом жұмысының зерттеу объектісі - «Форум Трэйдинг» ЖШС қаржы шаруашылық қызметі.

Диплом жұмысының құрамы келесідей; қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Бірінші бөлімде, қаржы менеджменті мен шағын және орта бизнестің экономикалық мәні мен өзара байланысы: каржы менеджментінің мазмұны және тұжырымдамалары; шағын және орта бизнестерді ұйымдастыру мен басқару формаларының критерийлері қарастырылған. Екінші бөлімде шағын және орта бизнестерін ұйымдастырудың қазіргі жағдайын қарастыру барысында ЖШС «Форум Трэйдинг» қызметінің 2005-2007 жж. негізгі көрсеткіштеріне талдау жүргізіліп қаржылық жағдайы анықталған. Үшінші бөлімде, шағын және орта бизнестің қаржы менеджментін ұйымдастыруды дамыту жолдары қарастырылған. Мұнда шағын және орта бизнестің тұрақтылығын қалыптастырудағы қаржы менеджментінің ролі мен реттеу тетіктерін жетілдіру мәселелері қарастырылған.

Дипломдық жұмысты жазу барысында методикалық негіз ретінде ҚР-сының заңнамалық нормативтік актілер, отандық және шетелдік ғалым экономисттердің жұмыстары, оқулықтар және мерзімді басылымдар мен статистика Агенттігінің мәліметтері қарастырылды.

Диплом жұмысының практикалық мәні шағын және орта бизнесті дамыту шараларын жүзеге асыру барысында қаржы менеджментінің қажеттілігін көрсетуде.

1 Бөлім. Қаржы менеджменті мен шағын және орта бизнестің экономикалық мәні мен өзара байланысы

Қаржы менеджментінің мазмұны және тұжырымдамалары

Қаржы менеджменті - дегеніміз кәсіпкерлік қызметті қаржыландыруды ұтымды немесе тиімді басқару жүйесі.

Қаржы менеджменті компаниялардың қаржы ресурстарын басқару немесе компаниялардың қаржы ресурстарын қалыптастыру, пайдалану, тарату және айналымдағы ақша қаражаттарын ұйымдастыруды басқару үшін қолданылатын әдістермен басқару шешімдерін іске асыру қағидаларының жүйесі.

Қаржы менеджментінің негізгі мақсаты компаниялардың ақшалай ағындарын тиімді басқару. Компаниялардың қаржысын басқару үшін екі қосалқы жүйеден құрылады:

Басқару объектісі;
Басқарушы субъектісі.

Басқару объектісіне жататындар: қаржылық есеп, талдау, жоспарлау, болжау, бақылау, реттеу, салық салу, несиелеу, сақтандыру, лизинг, жалдау, факторинг, хеджирлеу және есептесу әдістері.

Басқару объектінің элементтері:

Қаржы қатынастары;
Қаржы ресурстары;
Капитал қозғалысы;
Ақша айналымы және қаржыландыру көздері.

Басқарушы субъектісі әрбір шаруашылық жүргізуші субъектілерінің қаржы қызметі және оның құрылымдық бөлімшелері. Басқарушы субъектісі шаруашылық жүргізу субъектісінің көлеміне байланысты әр түрлі бөлімдерден тұрады:

Қаржы бөлімі;
Жоспарлау бөлімі;
Маркетингтік бөлімі;
Есеп бөлімі;
Бухгалтерия;
Салықтық есеп бөлімі.

Қаржы менеджменттің түпкі мақсаты шаруашылық жүргізуші субъектінің нарықтық құнын барынша көбейтуді қамтамасыз ету. Сондай-ақ қаржы ресурстарын қалыптастыру және тиімді пайдалану табысты көбейту тетігін қолдана отырып, шаруашылық жүргізуші субъектінің бәсекелестік деңгейін көтеру.

Қаржы менеджментінің орындау үдерісінде үш бағыт анықталған:

Табысты максимизациялау;
Шығындардарды минимизациялау;
Салықтарды оптимизациялау.

Қаржы менеджменті өзінің басты мақсатын орындау үдерісінде төмендегі міндеттерді атқаруы тиіс:

Алдағы кезеңде компанияның даму саясатына сай келетін қажетті қаржы ресурстарының көлемін қалыптастыруды қамтамасыз ету;
Компанияның ақша айналымын тиімді басқаруды қамтамасыз ету;
Компаниялардың айналым активтерінің қажетті өтімділік деңгейін қамтамасыз ету;
Компаниялардың барлық даму кезеңдерінде қаржы тұрақтылығын және төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету;
Банкрот болудан қашу және ірі қаржы сәтсіздігін болдырмау;
Бәсекелестік күрес жағдайында кәсіпорынның немесе компаниялардың тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
Компаниялардың нарықтық құнын барынша молайту;
Компаниялардың экономикалық әлеуетінің даму қарқынын қамтамасыз ету;
Компаниялардың қызметіне байланысты қажетті рентабелділік деңгейін қамтамасыз ету.

“Қаржы” және “менеджмент” категориялардың функцияларын талдау нәтижесінде қаржы менеджментінің негізгі функциялары анықталған:

Қаржыны жоспарлау функциясы. Бұл функцияның атқарылуы қаржы менеджментінің қойылған мақсаттары мен міндеттеріне байланысты қаржы ресурстарын болжамдау және жоспарлау нәтижесінде анықталады.
Қаржыны бақылау. Бұл функцияның атқарылымы қаржы менеджментінің қойылған мақсаттары мен міндеттеріне байланысты жоспардың орындалу ерекшеліктерін анықтау негізінде жүргізіледі.

Қаржы менеджментінде қолданылатын экономикалық категориялар бухгалтерлік есеп берудің халықаралық стандарттарына сәйкес қаржылық есеп элементтері болып табылады. Қаржылық есеп элементтері екіге бөлінеді:

Баланстық есептің элементтері
Қаржылық шаруашылық есептің нәтижесі туралы есептің элементтері.

Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру ережесіне сәйкес бес қаржылық есеп нысаны қарастырылады:

Бухгалтерлік баланс;
Кірістер мен шығыстар туралы есеп;
Ақша қозғалысы туралы есеп;
Меншікті капиталдың өзгерістері туралы есеп;
Есеп саясаты немесе түсініктеме хат.

Қазақстанның нарықтық қатынастарға бағытталған экономикасының дамуы кәсiпорындардың қызмет ету мәселелерiне деген қызығушылықты күшейте түседі. . Экономикалық дамыған жүйелердiң немесе өтпелi жүйелердiң мәселелерiн шешу жеке кәсiпорындардың қаржы бөлiмдерiне байланысты. Жеке шаруашылық бiрлiктердiң тиiмдi, тұрақты қызмет етуiне халықтың өмiр сүру сапасы мен деңгейi, жалпы ел экономикасының даму үрдістеріне байланысты болып табылады.

Кәсiпорындардың тиiмдi қызмет етуiн қамтамасыз етуде сапалы ұдайы өндiрiс үрдісін жүзеге асыруға мүмкiндiк беретiн олардың қаржылық тұрақтылығы аса маңызды роль атқарады.

Кәсiпорындардың қызметiнің белсендiлiгiн қамтамасыз ету шығарылатын өнiмдi ресурстармен қамтамасыздандыру, сонымен қатар өкiметтiк органдар және тағы басқа мүдделердiң белсендiлiгi есебi мен теңгермешiлiгi кезiнде ғана жүзеге асырылады.

Экономикалық қатынастар субъектiлерiнiң мүдделерiн есепке ала отырып, кәсiпорын әрқашан да тұрақты даму мен заңдылықты сапалы өзгерiстер күйiнде болу керек. Ал кәсiпорындардың тұрақты дамуы олардың ағымдағы, болашақтағы қажеттiлiктерiн өтейтiн технологиялық прогресс пен институционалдық өзгерiстердi, капитал салу және табиғи ресурстарды пайдалануды бiлдiредi.

Кәсiпорындардың сыртқы ортамен өзара байланысы мен iшкi қатынастары кәсiпорындарда қосымша қарама-қарсылықтар жүйесiн туғызады. Мысалы, жабдықтаушы мен сатып алушы мүдделерi әр түрлi: сатып алу - арзан бағамен сату, - қымбат бағамен; төлем мерзiмiн ұзарту арқылы алу, өткiзiлген тауарлар үшiн ақыны дер кезiнде алу. Жұмыскерлер жоғары жалақы алудан басқа әлеуметтiк қамсыздандыру мен жұмыс орындарының болуын да қалайды. Кәсiпорындар капиталына салымдар жасайтын инвесторлар табыстың жоғары деңгейi мен тәуекел деңгейiнiң төмен болуын қалайды. Яғни, кәсiпорындар қарама - қарсы келетiн әр түрлi өзара байланыстардың қиылысу нүктесi болып келедi. Бұл қатынасқа түсетiн тараптардың басында белгiлі экономикалық мақсатты көздей отырып, өз талаптарын ең төменгi мiндеттемелермен немесе өз мiндеттемелерiн - жоғары талаптармен бiрiктiргендерiнен пайда болады.

Тұрақты дамуды қамтамасыз ету үшiн динамизм мен теңгермешiлiкке ие қарама - қайшылықтарды шешу нысаны болуы керек. Ғалымдардың көзқарастары бойынша бұл нысан ретiнде талаптардың құқығы мен мiндеттерiн шектеу түрлерiндегi өкiлеттiктердi бөлу негiздерiндегi мүдделер балансын қолдауға бағытталған қатысушылар арасындағы құқықтары мен шешiмдердi қабылдау механизмi болуы керек.

Кәсiпорындардың тұрақты даму тұжырымдамасы сыртқы және iшкi орталар факторларына төменгi керi әсерiнен дамудың тиiмдi нәтижелерiне жетуде көрiнiс табады. Мысалы, жалақы мөлшерiн төмендетпеу, жұмыскерлер, серiктестiктер құқығын бұзбау, қоршаған ортаны ластамау.

Тұрақты дамудың бiрден-бiр талабы өндiрiс және айырбас сферасындағы кәсiпорындардың тиiмдi қызметiнiң нәтижесi болып табылатын кәсiпорындардың тұрақты қаржы жағдайы болып табылады.

Нарықтық экономика жағдайында қызмет ететiн кәсiпорындар қаржылары мемлекеттiк қаржыларынан жеке қаржы жүйелерi ретiнде анықталады. Бұл жүйелер жұмыскерлердi әлеуметтiк қамсыздандыру мен материалдық ынталандыру, ұдайы өндiрiстердi кеңейту жөнiндегi шығындарды қаржыландыру және шаруашылық субъектiлердiң жинақтары мен ақшалай табыстарын бөлу мен қалыптастыру және оларды қаржы - банк жүйесi алдындағы мiндеттемелерiн орындауға пайдаланумен байланысты негiздерi және айналым капиталдарының қозғалысымен байланысты. Олар өз құрамына ''ақшаны” қайтарымсыз қозғалысымен'' [2, 32 б] байланысты пайда болатын экономикалық жүйелер салаларын енгiзедi.

Шаруашылық жүргiзушi субъектiсiнiң қаржы жүйелерi құнның өндiрiстiк сауда үдерісiндегi қозғалыс нысанын анықтап, өндiрiстiк тұтыну құндарының тауарлы - ақша қатарының акпараттарының аяқталуын көрсетедi. [3, 24 б]

Кәсiпорындардың қаржылық қызметi өндiрiстiк қызметпен тiкелей байланысты, өйткенi қаржылық жүйелерi өндiрiспен айырбас жүйелерiмен анықталады. Ұдайы өндірісті қаржыландыруды қамтамсыздандыру мемлекет пен шаруашылық жүргiзушi субъектiлер мен жасалатын қаржыларының ресурс есебiнен шығындарды жабу болып табылады. Қаржы ресурстарын қалыптастыру қайта бөлу тәртiптерде қаржы-банк жүйесiнен өзiндiк және оған теңестерiлген құралдар есебiнен жүзеге асырылады.

Қызмет етiп отырған кәсiпорындағы қаржылық ресурстардың негiзгi көздерi түсiмдi қайта бөлу үдерісiнде кейбiр бөлiктерi ақша ретiнде табыстар мен жинақтар нысанына айналатын өткiзiлген өнiм құны (жұмыстар мен қызметтер) шығады.

Ұдайы өндiрiстер шығындарының қаржылық қамтамасыз етiлуi үш нысанда жүзеге асырылады:

өзiн-өзi қаржыландыру;
несиелендiру;
мемлекеттiк қаржыландыру.

Өзiн-өзi қаржыландыру шаруашылық жүргiзушi субъектiлердің” қаржы ресурстарын табыспен пайдалануға негiзделген.

Мемлекеттiк қаржыландыру ұлттық табыстың бiр бөлiгiн бөлу және қайта бөлу үдерісi кезiнде мемлекет басқарудың әр түрлi деңгейлерде қалыптасатын бюджеттiк және бюджеттiк емес қорлардың құралдары есебiнен қайтарымсыз негiзде жүргiзiледi.

Несиелендiру қаржыландырудың бiр әдiсi. Ол шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң шығындарын уақытша мерзiмдiк, ақылық және қайтарымды негiзiнде берiлетiн қаржымен қамтамас сыз ету әдiсi болып табылады.

Меншікті қаржылық ресурстарды құру ұдайы өндiрiс процессi көзқарасының маңызды элементi бола тұра, нарықтық экономика жағдайындағы қаржылық тәуелсiздiкке жету болып табылады.

Арнайы әдебиеттерде «қаржылық жағдай» ұғымдарының тар және кең мағынасы көрсетiлген. Кәсiпорындардың қаржылық жағдайының кең мағынасына анықтама берген А. Д. Шеремет. Кең мағынада жағдай (күй) - кәсiпорындардың қаржылық ресурстарының бар болуы, орналастыру мен пайдалануын көрсететiн көрсеткiштер жүйесiн сипаттайтын кешендi ұғым.

Қаржылық жағдай күй - кәсiпорындардың қаржылық жүйесiнiң барлық элементтерiнiң өзара әсерлерiнiң нәтижесi, сондықтан өндiрiстiк- шаруашылық факторлар жиынтығымен анықталады. [4, 52б]

Тар мағынада, бұл ұғым әр түрлi ресурстар жабдықтаушыларымен ақшалай есеп айырысуларды жүргiзу мен тиiмдi шаруашылық қызметiн жүзеге асыру үшiн қажеттi ақша құралдарымен қамтамас сыз етудi бiлдiредi.

Бұл жағдай күй тұрақты және тұрақсыз болып сипатталады. Егер кәсiпорындардың қаржылық жағдайы тұрақты болса, онда ол төлем қабiлеттiгi бар, яғни жабдықтаушылармен есеп айырысудағы, жұмыскерлермен, қызметкерлер мен жалақы бойынша есеп айырысуды банктер, бюджет алдындағы мiндеттемелердi орындауға және басқа да ағымдағы, жедел қаржылық жоспарынан жұмсалынған мiндеттемелердi орындауға мүмкiндiк бередi. [5]

Тұрақсыз қаржылық жағдай «кәсiпорындарға жалақы бойынша қаражаттардың жетiспеуi, материалдарды жабдықтаушылардың алдында қарызды өтеу және басқа да қаржылық төлемдердi жүзеге асыру жөнiндегi мәселелерге байланысты пайда болады. » [5]

Отандық және шетел экономикасының бiрқатарында қаржылық тұрақтылықты қарастыру кездерiнде оның салалық аспектiсi қолданылады.

Кәсiпорындардың қызметiн жүргізу үрдістерінің нәтижелерi көрсеткiштер жүйесiнiң көмегiмен анықталатындығы сөзсiз. Бiрақ, В. С. Спириннің айтуынша, «Көрсеткiштерде алдымен өндiрiстiк ресурстардың қайта құруларының санақ нәтижелерi көрiнiс табады. Ал нәтижелердiң сапалық жағы, яғни өндiрiстiң терең мәнi - басқару функциялары мен қызмет үдерістерiнiң, өндiрiстiк компоненттерi арасындағы байланыс сипатын анықтау негiзiнде табылады» . [6]

Шеремет А. Д., Юданов А. Ю. және тағы басқалар жұмыстарында кәсiпорындардың қаржылық тұрақтылыққа деген көзқарасы тек сандық қана, сонымен қатар оның қаржыларының сапалық сипаттамасы да көрсетiледi. Осы екiншi көзқарас әдiлеттi болып саналады, өйткенi экономикалық құбылыстардың мәнiн ашу үшiн оны тек сандық жағынан ғана емес, сапалық жағынан да қарастырылуы керек.

Қаржылық тұрақтылық категориясының мазмұны барлық кәсiпорындар үшiн жалпы болуы керек, ал оның сандық сипаттамаларының салалық және ұлттық ерекшелiктерi болады.

Осыдан, қаржылық тұрақтылық - кәсiпорындардың қаржылық ресурстарды қалыптастыру мен пайдалану жөнiндегi нарықтық қатынастардың басқа субъектiлерiмен қатынастар жүйесi екенін білдіреді. Бұл жүйе шеңберiнде iшкi қайта құрулар мен бейiмдеулер арқылы кәсiпорындар сыртқы объектiлердi шектеулер меңгередi және тұрақты дамуды қамтамасыз ету мен ұдайы өндiрiстi қаржыландыру жүзеге асыру мүмкiндiгiне ие болады.

Шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiнiң қаржылық тұрақтылығы оның сыртқы және iшкi өзгерiстерiне жауап беру мүмкiндiгiн куәландырады. Қаржылық тұрақтылық, бiр жағынан, кәсiпорындар қызметтерiнiң қаржылық, инновациялық, коммерциялық, өндiрiстiк нәтижесi бола отырып, екiншi жағынан, аталған қызмет түрлерiн тиiмдi жүзеге асыру шарты болып табылады.

Кәсiпорындардың қаржылық жағдайы банкроттыққа жақын тұрақсыз күйден ''абсолюттi тұрақты'' күйге көше алады А. Шереметтiң айтуынша. [4] тұрақтылықтың бұзылуы кезiнде үдерістiң бағыттылығы үлкен орын алады: тұрақсыздықты күшейту немесе оның әлсiзденуi.

Кәсiпорындардың қаржылық жағдайының нашарлауы қаржылық дағдарыстың пайда болуына апаруы мүмкін. Бұл жерде дағдарыс - ол кәсiпорындар қаржыларының сапалық құрылуы. Сандық өзгерулер дағдарыстарының дәрежелерi, белгiлері болып табылады. Бұл анықтама бойынша сандық өзгерiстер сапалық өзгерiстермен бiрге жүрмейдi, яғни дағдарыс емес, олар дағдарыс алдындағы жағдайды туындатуы мүмкiн.

Дағдарыс кездерiнде болып жатқан қаржылардың сапалық қайта өзгерiстерi кәсiпорындар үшiн керi және оң сипатта болу мүмкiн. Үйреншiктi деструктивтi дағдарыстар дәстүрлi түрде бiр нәрсенiң жоғалу, қысқаруымен байланысты, ал конструктивтi дағдарыстар экономика жағдайын өзгертедi.

Экономикалық қатынастар жүйесiнiң өзгерiстерi өтiп жатқан трансформациялық дағдарыс кезiнде кәсiпорындар қызметтерiнiң мақсаттарын, мотивтердiң, себептердiң түбiрлi өзгеруiн туындатады және қайта құру мақсаттарына сәйкес, олар қаржыларының тұрақтық сипаттамаларындағы шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiн құру керек.

''Кәсiпорындардың қаржылық тұрақтылық'' категориясы сандық сипаттамасы болатын нақты экономикалық көрсеткiштерде көрiнiс табады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.