Капитализм генезисі дәуіріндегі ағылшын-балтық сауда-экономикалық қатынастарының тарихы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 166 бет
Таңдаулыға:

44853

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

ӘОЖ . . .

Қолжазба құқығында

ЖУМАБЕКОВ МАДИЯР УАЛИЕВИЧ

Капитализм генезисі дәуіріндегі ағылшын-балтық сауда-экономикалық

қатынастарының тарихы

03. - жалпы тарих

Тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған

диссертация

Ғылыми жетекші тарих

ғылымдарының докторы,

профессор Жұмағұлов Қ. Т.

Қазақстан Республикасы

Алматы, 2008

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. АҒЫЛШЫН САУДА САЯСАТЫНЫҢ ЖАҢА БАҒЫТТАРЫ

1. 1 Капитализмнің пайда болуы және сауда

қатынастары . . . 15

1. 2 Ағылшын сауда экспансиясының

бағыттары . . . 44

2. АНГЛИЯ МЕН БАЛТЫҚТЫҢ САУДА ҚАТЫНАСТАРЫ.

2. 1 Ағылшын мемлекетінің сауда қатынастары және Балтық

аймағы . . . 73

2. 2 Шетелдіктердің Балтық аймағындағы сауда саясаты

. . . 100

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

. . . 131

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

ТІЗІМІ . . . 135

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан егеменді ел, көптеген

халықаралық ұйымдардың мүшесі ретінде адамзат тарихына, дүниежүзілік

тарихқа өзінің көзқарасын білдіруі керек. Еліміздің президенті

Н. Ә. Назарбаев өзінің көлемді еңбегінде, Орталық Азия және Қазақстан

тарихына шолу жасай отырып, дүниежүзілік тәжірибеге жүгінуді ұсынады [1] .

Бұл ойларын Елбасымыз Батыс пен Шығыс елдеріне жасаған сапарлар барысында

айтып жүр. Сондай-ақ өзінің 2008 ж. жолдауында «Еуропаға жол» атты арнайы

бағдарламасын әзірлеу қажеттігін айта отырып, «экономикалық ынтымақтастықты

дамытуға, басқарудың тәжірибесі мен технологиясын тартуға, заңдарымызды

жетілдіруге ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуіміздің стратегиялық пайымын және

өзіміздің күн тәртібімізді белгілеуге ықпал етуі тиіс»- дейді [2] . Сонымен

қатар Қазақстан Президенті Италияға ресми сапары кезінде былай деген еді:

Біздің кездесулерімізді Қазақстан мен біріккен Еуропа арасындағы

қатынастардың өскелең даму барысының маңызды да ажырағысыз бөлігі деп

қарастыруға болады, деп ойлаймын.

Италияны жер бетіндегі өркениеттің көне ошақтарының бірі деп санаған

жөн, оның мұраларын осы күнге дейін еуропалық мемлекеттердің тең жартысынан

көруге болады.

Осындай бай тарихы бар елдің қазіргі кезде де жетекші орын алып

отырғанын, көп ретте өзі тарихты жасаушы болып табылатынын айтып жату керек

пе?!

Қазақстан жері де көптеген оқиғалардың куәгері. Алайда біздің

мемлекетіміз тәуелсіздігін жуырда ғана жеңіп алды [3] .

Ал енді біз өз тақырыбымызға келетін болсақ, ХҮ-ХҮІІ ғғ. Еуропалық

континенттің өмірі әртүрлі өзгерістерге толы. Ұлы географиялық ашулар,

қайтаөрлеу, Реформация - мұның бәрі еуропалықтарға үлкен күйзелістер алып

келді. Бұл құбылыстар бір бірімен тығыз байланыста болды және бәрін

біріктіретін процес - капиталистік қатынастардың қалыптасу процесі еді. XV

мен XVII ғасырларда Батыс Еуропа елдерінде феодалдық өндіріс әдісі

төңірегінде жаңа капиталистік өндіріс әдісі қалыптаса бастады. Осыған

дейінгі үшінші сословие арасынан өз алдында ерекшеленіп феодалдық өкіметке

наразыларды топтастырып бастаушы тап ретінде буржуазия дүниеге келді. Ол

феодалдық құрылысты құлатып, жаңа өндірістік қатынастарды орнатуды мақсат

етті, ал бұл мақсатты іске асыру үшін буржуазиялық революция жасамақшы

болды. Айталық XVI ғасырда нидерланд, XVII ғасырда ағылшын, XVIII ғасырда

француз революциялары бірінің бастамасын бірі жалғастырды. Германияда

шаруалар, Францияда жалаңаяқтар көтерілістері сол заманның, жаңа дәуір

жаршылары болды. Дүниеге келген жаңа топ - буржуазия ғылым табыстарына

сүйенуді қажет етті, схолатиканы қатаң сынға алды. Ең алдымен олар

схоластиканың басты кемшілігі тәжірибеден бас тартып, бақылау,

эксперименттерге сүйенбейтін шыдамсыздықпен жасалған догмалық топшылауларға

негізделген, жалған, тұрлаусыз әдісінде деп есептеді.

XVI мен XVII ғасырлар тоғысында өндіріс тәсілі мен құралдардың жедел

қарқынмен дамуына байланысты, қалыптаса бастаған қоғамның жаңа талап,

сұраныстарын қамтамасыз етуге ескі схолатикалық ілім мен діни көзқарастар

кедергі болды. Жаңа заманға жаңа ғылыми жаңалықтар, жаңаша дүниетанымдық

көзқарастар керек еді. Осы себептен ғылымның пайдалы деп табылған жаңа

салалары тез дами бастады. Гидростатика, механика, геометрия тағы басқа

ғылымдар саласында қол жеткен табыстар жаратылыстану, философия ғылымдарына

да үлкен әсер етіп, философияда механикалық көзқарасты және метафизикалық

ойлау тәсілін қалыптастырды. Тіпті қоғамдық өмірде де, адам табиғатын

механика тұрғысынан қарастыру әдетке айналды.

Осы арада әлемдік өркениетте маңызды орынға ие, әлем қауымдастығының

беделді бір құрамдас бөлігі болып табылатын, Еуропаның дамыған капиталистік

елдерінің бірі - Англия тарихының рөлі зор. Сондықтан да әлемге үлгі болып

отырған бұл елдің тарихына, халықаралық қатынастар жүйесіндегі алатын

орнына, сыртқы саудасына, оның ішінде кейінгі орта ғасырлардағы тарихына

деген қызығушылықтың туындауы түсінікті әрі заңды құбылыс. XV ғасырдың

аяғынан кейінгі ¥лы географиялық ашудан соң еуропалықтардың ішінде нақ осы

ағылшындар Еуропаға белгісіз халықтарды ашып, олармен бірінші кезекте сауда-

саттық қатынастарын қалыптастыруда белсенділік танытты.

Ғылым - білім мен еңбектің нәтижесінде капитализмнің мол

жетістіктеріне кенелген қазіргі Ұлыбритания XVI - XVII ғасырлардағы

капиталистік қатынастарды енді-енді дамыта бастаған ұлттық ағылшын

мемлекетінің арасындағы тарихи сабақтастығының үзілмегендігі белгілі.

Осыған орай қазіргі Англияның тарихи даму үрдісінің құрамдас бөлігі

ретіндегі кейінгі ортағасырлық сыртқы саяси, сауда байланыстарының кезеңі

мәселесі бүгінгі күннің өзекті мэселелерінің бірі болып отыр.

Такырыптың маңыздылығы ХҮІғ. - XVII ғасырдың алғашқы жартысындағы

Англияның даму жолының XVIII - XIX ғасырларда мемлекетті ұлы әлемдік теңіз

империясы деңгейіне дейін апарған алғышарт болуымен де түсіндіріледі.

Себебі, кейінгі орта ғасырларда 3-4 млн. ғана халқы бар Англия Тюдорлар

әулетінің белсенді ішкі және сыртқы саясатының нәтижесінде ұлттық

мемлекетке біріктіріліп, абсолюттік басқару жүйесінің өзіне тән ерекше

формасының енгізілуімен бір орталыққа бағындырылған мемлекетке айналды.

Ішкі тұрақтылық, мықты билік орнағаннан кейін елдің экономикасы жаңа

өндіріс тәсілдері арқасында - капиталистік қатынастардың байырғы феодалдық

тәртіптерді алмастыра бастауының көмегімен буржуазия қалыптасты, қалалардың

халықаралық саудадағы, дипломатиялық қатынастар орталығы ретіндегі маңызы

өсті. Ел экономикасының сыртқы рынокқа шығуы тауарларын өткізу орындары мен

шикізат көздерін белгілеуге мүмкіндік берді. Ал бұл бағыт, өз кезегінде,

XVIII ғасырда Англияның отаршыл теңіз империясына айналуына себепші болды.

Сонымен, кейінгі орта ғасырлардағы ХVI - XVII ғғ. Англия қоғамының

абсолюттік монархияның король мен парламент қатар қызмет атқарған ерекше

түрін басынан кешіріп, жаңа капиталистік қатынастарға аяқ басуының

алғышарты, аралық, өтпелі кезеңі болуымен маңызды.

Еуропалық гуманистер мен ойшылдардың еңбектері, Англия жеріндегі сол

кездегі саяси, экономикалық, сауданың дамуын ашып көрсететін құжаттар

диссертациялық жұмыстың зерттеу нысаны болып табылады.

Зерттеудің пәні Англияның дипломатиялық байланыстарының жүзеге асуын

зерттеу, сонымен қатар сауда байланыстарының тарихи тамырларын қарастыру.

Мәселенің негізгі мақсаты ХVI-XVII ғғ. ағылшын сауда саясатының жаңа

бағыттарын, Англия мен Балтықтың сауда қатынастары мәселесін кешенді түрде

жан - жақты зерттеу болып табылады. Көрсетілген мақсатқа жету үшін мынадай

міндеттер белгіленді:

- ХVI ғасырдағы абсолютизмнің ерекшеліктерін көрсете отырып, оның

қалыптасуы мен жолдарын зерттеу және саяси құрылымды анықтау;

- статистикалық және тағы басқа деректер негізінде Англия абсолюттік

монархиясының әлеуметтік - экономикалық даму деңгейін, оған әсер етуші

факторларды көрсету, сондай-ақ капитализмнің қалыптасуына бірден бір себеп

болған қорлану процесінің алғашқы тұтқасын анықтау;

- Ағылшын мемлекетінің сауда қатынастары және Балтық аймағының жағдайын

ашып көрсету;

- Шетелдіктердің Балтық аймағындағы сауда саясатын қарастыру;

Диссертациялық зерттеудің хронологиялық шеңбері. Зерттеу жұмысы XVI

ғасырдан XVII ғасырды қамтиды. Бұл кезең саяси оқиғаларға ғана емес,

экономикалық қатынастардағы өзгерістерге де, сауда, дипломатиялық қарым -

қатынастардың дамуындағы жетістіктерге де толы. Осы екі ғасыр уақыт

аралығында абсолюттік билікті нығайту нәтижесінде Англия өзін жаңа

қырларынан көрсетіп, әлемдік рыноктағы бәсекелестерін басып озды.

Диссертациялық тақырыптың ғылыми зерттелу деңгейі. Феодалдық қоғамның

мемлекеттік даму формаларын терең ой елегінен өткізбей тұрып, феодализмнің

даму заңдылықтарын зерттеу заман талабынан туындаған болатын. Кез - келген

әлеуметтік - экономикалық даму сатысы, оның ішінде феодализм - күрделі

қоғамдық организмді құрайды. Оның дамыған, соңғы кезеңін зерттеу ұмтылысы

көптеген шетелдік, ресейлік және қазақстандық тарихшылар тәжірибесінде бар.

Кеңестік медиевистикада да, шет елдік медиевистикада да ағылшын абсолюттік

монархиясының мәселесіне арналған арнайы монографиялар жеткілікті

болғанымен, алғашқы қорлану процесіне, сауда мәселесіне қатысты ғылыми

зерттеулер тапшы.

Дегенмен, бұл мәселе бойынша мынандай зерттеулерді атасақ болады:

Семенов В. Ф. «Огараживание и крестьянские движения в Англии ХҮІ в», Яброва

М. М. «Очерки истории колониальной экспансии Англии в эпоху его расцвета»,

сонымен қатар Сапрыкин Ю. М., Осипова Т. С. еңбектерін атап кетуге болады. [4-

7] .

Осы мәселеге қатысты ғылыми ізденісте біршама табыстарға қол жеткізген

ресейлік тарихнама болып табылады. Синхронды түрде келтірсек, патшалық

Ресей тұсындағы орыс - ағылшын қатынастарын зерттеген ғалымдар,

шенеуніктер, елшілер арасынан 15 томдық еңбек жазған С. М. Соловьевті [8],

Н. Чарыковты [9], И. Гамельді [10], Ю. В. Толстойды [11], ерекше атап өтеміз.

Бұлардың еңбектерінде ғылыми негізделген зерттеулерге қарағанда баяндау

сипаты басым болғанымен, қарастырып отырған кезеңге жақын болғандықтан, XVI

- XVII ғасырға тән құбылыстарды объективті түрде түсіндіруге тырысып,

прогреске алып жүретін жол ретінде қарастырады. Бұл зерттеулер ішінде

С. М. Соловьевтің “Көне заманнан бері қарайғы Ресей тарихы” атты 15 томдық

көлемді еңбегінің біздің зерттеу обьектіміз болып алынған ағылшын - орыс

қатынастары мәселесіне бесінші кітабы арналған [8] . Келесі автор

Н. Чарыковтың есебі 1600 - 1601 жылдардағы Г. Микулиннің Англияға елшілік

қызметін суреттеп, баяндайды [9] . Ал, И. Гамельдің “Ресейдегі XVI - XVII

ғасырлардағы ағылшындар” атты монографиясы (1865) Қазақстан Республикасы

Ғылым Академиясының кітапханасында сирек кездесетін кітаптар қорында

сақтаулы тұр. Онда Ресейдің солтүстік аумақтарындағы орыс шенеуніктерінің,

көпестерінің, елшілерінің қызметі мен өмірі келтірілген көптеген құнды

деректер бар. Ю. В. Толстой XVI ғасырдың екінші жартысындағы Англия мен

Ресейдің қатынастарын патша мен король грамоталарын дереккөзі ретінде ала

отырып зерттеп, тарихын қайта келтіруге, яғни реконструкциялауға ұмтылыс

жасады.

Кеңес үкіметі орнағаннан кейін медиевист ғалымдар арасында Еуропа

халықтарының кейінгі орта ғасырлардағы тарихын зерттеудің жаңаша деңгейге

көтерілуі орын алды. Тарих негізінен маркстік, таптық көзқарасқа сай

жазылды. Ол бойынша тарихи үрдіс кезеңдерге бөлініп, XVI - XVII ғасырдың

алғашқы жартысындағы Англияның халықаралық байланыстары ортағасырлардың

кейінгі ортағасырлар заманына жатқызылып жазылды. Ал қоғамның дамуының

факторы ретінде қанаушы және қаналушы таптар арасындағы қайшылық пен

өндіріс тәсілдері (экономикалық фактор) бірінші кезекте қарастырылды.

Кеңестік ғалымдардан Англияның тарихымен айналысқан С. Д. Сказкин [12-

13], М. М. Яброваның [14], Ю. М. Сапрыкин [15], В. В. Штокмардың [16],

Е. В. Тарленің [17], Б. Ф. Поршневтің [18], А. В. Исаенконың [19], О. А. Руденконың

[20-21], Ю. Е. Иванинның [22-23], Л. А. Никитинаның [24], ізденістерін жоғары

бағалаймыз.

Кеңестік дәуірдегі осы аталған ғалымдардың зерттеу объектісін негізінен

партия ұйымдары өздерінің идеологиясына сәйкес анықтап, негіздеп отырды.

Сонда, монографиялардың сипатына қарағанда бірден көрінетіндей, ғалымдар

саяси, экономикалық - әлеуметтік даму аспектілерін ғана назарында ұстады,

ал этникалық, мәдени, өркениеттілік аспектілері екінші кезекте ғана

қарастырылды. Дегенмен де кеңестік тарихшы - медиевистер көптеген құнды

деректерді ағылшын, француз т. б. тілдерінен орыс тіліне аударып жариялап,

деректерді ғылыми айналымға енгізуде зор еңбек атқарды. Сонымен қатар,

тарих ғылымының деректану саласының дамуымен келген деректерді сынаудың,

талдаудың жаңа әдістерін қолдана отырып шынайы, біршама объективті тұжырым

- қорытындыларын ортаға салды. Еуропалық және ресейлік нарративті

деректерді жан - жақты деректанулық сыннан өткізген, салыстырып сараптаған

монографиялары қазіргі күнге дейін өз құндылығын жоймай, кейінгі орта

ғасырлардағы Еуропа тарихын зерттеуде негізге алынып келеді.

Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Одақтас республикаларда, Ресейдің өзінде

де медиевистика өз дамуын жалғастырды. Мұнда бірақ бұрынғы еуропалық

елдерге деген негативті пікірлер - көзқарастар жойылып, ағылшындардың әлем

қоғамына әкелген жетістіктері де өзіне лайықты бағасын алуда. Осы орайда

Ю. И. Лосевтің «Англияның ХVI ғасыр аяғы - ХVIІ ғасыр басындағы шығыстағы

сыртқы саясаты» атты еңбегін [25], А. Соколовтың XVI - XVIII ғасырлардағы

Ресей мен Англия мемлекеттерінің өзара қарым қатынастарына арналған

басылымын [26], сондай - ақ халықаралық қатынастар ғылыми саласының

дамуымен белес алған арнайы оқулық құрал шығарудың тәжірибесі саналатын

«халықаралық қатынастар мен сыртқы саясат тарихы» (Алматы, 1998) оқу

құралын [27] атап өту керек.

Осы арада қоса айта кететініміз, Англиядағы кейінгі Қайта өрлеудің

қос алыбы Бэкон мен Шекспирдің философиялық идеяларының жақындығына

негізделген пікір үстемдікке ие. Бұл шетелдік тарихнамда дәлелденген,

қалыптасқан тұжырымдардың бірі. Біз зерттеп отырған мәселеде біз үшін

маңыздысы Бэкон идеясы мен көзқарасының өз кезеңімен терең де тығыз

байланыста екендігі.

Ф. Бэконның тарихи көзқарастары мәселесінде, оның басты тарихи еңбегі

"Генрих ҮІІ-нің тарихын" бұрынғы лорд-канцлердің саяси идеяларының

логикалық дамуы ретінде талдау орын алған еңбектер көптеп жарық көрді.

Дж. Эпстейннің кітабында Бэконның саяси биографиясының қырлары толығынан

суреттелген. Онда автор Бэкон өзінің саяси қызметінде король мен парламент

арасында "татуластырушы рөлін атқарғандығы туралы ойды дамытады. Алайда,

Бэконды "татуластырушы" ретіндегі бағалаумен Дж. Марвилл келіспейді. Оның

пікірі бойынша Бэконды король мен қауым арасындағы "балансты" сақтауды өз

мойнына әдейі алған адам ретінде қарастыру дұрыс емес.

Дегенменен Бэконның тарихи теориясы жалпы талданған кейбір мақалалар

кездеседі. Олардың арасында белгілілері Дэннің "Фрэнсис Бэкон

шығармаларындағы азаматтық тарих теориясы" және "Тарихи еңбектердегі

Тюдорлар проблемасы", Надельдің "Фрэнсис Бэконның тарихи концепциясында

тарих психология ретінде", Луцианидің "Бэкон мен Гвиччардини" және "Бэкон

мен Макиавелли", Сэфердің "Кейінгі ренессанстағы ғылыми және тарихи

революциялардың арасындағы сәйкестік" атты мақалалары.

Алайда, бұл еңбектердің өзінде тарихи ой (білім) тарихындағы Бэконның

алар орны туралы мәселе біржақты шешімін таппаған. Оларда Бэкон тарихилығын

(историзм) ренессанстық "тарих өнерінің" кеш жеткен жаңғырығы ретінде

қабылдау тенденциясы басым. Мұндай жағдайда ағылшын ойшылының

интеллектуальдік бейнесінде "екілену" сияқты құбылыста қарауға болады.

Бірінші, жаңа замандағы тәжірибелік ғылымның бастаушысы болған адам,

тарихта шәкірттей және ұлы итальяндықтар Макиавелли мен Гвиччардиниге

ұқсауға тырысқандай болып көрінеді. Екінші тенденция жаратылыстанудағы

ғылыми революциямен байланысты Бэкон идеяларының тарих саласына ықпал етуге

тырысқан зерттеушілер ұмтылысын көрсетеді.

Орыс оқырманының Ф. Бэконмен танысуы О. И. Сенковскидің Маколей "Бэконын"

алғаш орыс тілінде аударған соң басталған. Сенковскийден бұрын орыс

оқырманын "Бэконмен" таныстырған В. Тредьяковский болды деп те айтылады.

Алайда, В. Тредьяковский жазбалары еш жерде сақталмағандықтан, біріншілік

О. И. Сенковскийде болып отыр. Шығарма тарихымен кеңірек танысатын болсақ,

1837 жылы автор баспасынан "Оку кітапханасы" /Библиотека для чтения/ атты

отбасылық журналында Ф. Бэконның өмірі мен философиясы туралы очеркі

жарияланды. Бұл мақала осы уақытқа дейін шынайы оқырманын тауып отырған

ғылыми-танымдық құнды еңбек ретінде бағаланып келеді. Мақаланың 1995 жылы

"Знание сила" журналында қайта басылып жарық көруі сөзіміздің дәлелі бола

алады. О. И. Сенковский "Оку кітапханасындағы" мақаланың кіріспесін "Егерде,

- бүкіл Еуропалық білімдарлыққа ұмтылысы үстінен билік құратын ұлы

даналарды атауды сұраса, біз ойланбастан - Бэкон және Ньютон деп жауап

берген болар едік" [28], деген жолдармен бастаған. Батыл тұжырым, дегенмен

Бэкон бағасын көтеру үшін ғана айтылмағаны анық. Бұдан әрі сөзін делелдей

түсу үшін Ф. Бэконның тәжірибелік ғылымға қосқан үлесі жайында жазады.

Маколей нақты билік, нақты меншік иелерінің қолында болған Алглияны,

оның шектеулі монархиясы, күшті үкіметі мен екі парламенті бар басқару

формасын үлгі тұтты. Әрине мұндай көзқарастағы Маколейді "Кеңестік тарихи

энциклопедиясында" "ағылшын буржауазиясының сүйікті тарихшысы" деген баға

алуы түсінікті. Сондықтан, оның шығармашылығы Кеңестер Одағында қуғындалды.

1862 жылдан бастап Маколейдің толық шығармалар жинағы орыс тіліне

аударылып көптомдығы жарық көре бастады. Маколейдің жоғарыда аталған

шығармасы III томдағы жинакқа енген. Маколей еңбегі "Біз мистер Монтегюға

бұл ақиқат-құнды шығармасы үшін шынайы жүректік ризашылығымызды

білдіреміз . . . " деген сөздермен басталады [29, 1б. ] . Осы еңбектің 84 бетінде

Бэкон өмірінің соңғы бес жылында жазылған еңбектерін санамалағанда ғана

оның тарихи шығармасы "Король Генрих ҮІІ-нің билік тарихы" аталады. Бірақ

тарихшы ретінде жасалған талдауы кездеспейді. Маколей Бэконды философ және

білімдар ретінде жоғары бағалаған, "Оның білімі өзге адамдар білімінен, жер

глобусының атластан айырмасы сияқгы ерекшеленді", "Бэкон барлық адамдарды

асып түсетін білімі, бұл білімнің барлық салаларының өзара қатынасының

білімі еді" деген сияқты мәтіндер бүкіл еңбек бойынан аңғарылады.

Бэконның тарихи мұрасының кеңестік кезеңде белгілі дәрежеде

зерттелмеуін "ағылшын абсолютизмінің және гуманистік тарихнама

теоретиктерінің бірі ретінде ол өзіне қажетті көңіл аудартпады" [30], деген

сияқты жалпы себептермен түсіндіруге болады.

Алып отырған мәселемізге байланысты М. П. Лесниковтың еңбегін атап

кетуімізге болады. Ол ХҮ ғ. Балтық сауда құрылымы туралы жазған, ерекше

зерттеген мәселесі нидерланды балтық - саудасы болды [31] . Келесі бір еңбек

Дж. Л. Болтон зерттеуі. Оның еңбегі ағылшын балтық-саудасына арналған және

біздің ізденісіміз үшін маңыздылығы зерттеуінің ағылшын деректеріне

сүйенуінде [32] .

Сонымен қатар бұл мәселе бойынша О. Л. Вайнштейн, Е. А. Косминский,

Е. В. Гутнова [33-35] еңбектері бар.

Ірі тарихшы-медиевист және тарихнамашы О. Л. Вайнштейн жөнінде және

оның аталып отырған еңбегі туралы толығырақ тоқталған жөн. Ол 1915 жылы

Одесса гимназиясын, 1919 жылы Новороссийск университетінің тарих-филология

факультетін бітірген. Өзінің ғылыми қызығушылығын таңдап, оны

батысеуропалық ортағасырлар тарихын зерттеумен байланыстырады. 1924 жылы

"Ұлы революция кезеңіндегі француз эмиграциясының тарихы бойынша очерктер

1789-1796" атты бірінші монографиясы жарық көріп Е. В. Тарле және

В. П. Бузескулдың жоғары бағасына ие болған [36] . Ортағасырлық тарихнаманы

ұзақ уақыт зерттеуінің қорытынды еңбегі ретінде "Западноевропейская

средневековая историография" атты іргелі монографиясы жарияланды. Онда

батысеуропалық тарихнаманың жалпы дамуы жүйелі түрде суреттеледі. Бұл еңбек

автордың өзінің ғылыми қызметінде өз алдына қойған басты міндеттің

орындалуы болып табылады. Монография көлемді библиографиямен бірге

үлкен ақпараттық материалдарға да бай. Кітапта 800-ден астам бет соңындағы

қосымша бар, 1200 адам есімі аталады. Еңбекте ортағасырлық тарихнама (IV-XV

және ХУ-ХУИғғ. ортасы) екі бөліктен құралып Англия, Франция, Италия және

Германия сияқты батысеуропаның басты елдерінің ортағасырлық тарихнамасына

шолу жасайды. Тарихнаманың дамуын баяндай келе О. Л. Вайнштейн тарихи

шығармалардың тар шеңберінен шыға алған, өз зерттеуінде философиялық,

құқықтық, шіркеулік еңбектерді де қамтып, сол кезеңнің тарихи

көзқарастарымен байланыста қарастырған.

Салыстыра зерттеу мақсатында XIX ғасыр соңы мен XX ғасыр басындағы

тарихшылар В. П. Лукояновтың, У. Кеннингемнің 1904 жылы ағылшын өнеркәсібі

мен саудасының дамуы, Г. Т. Бокльдің 1863 жылы Англиядағы өркениеттер тарихы,

Н. Кареевтің 1914 жылы Батыс Еуропа тарихы, Эдгар Зеворттың 1883 жылы жаңа

заман тарихы, М. Стасюлевичтің 1913 жылы орта ғасырлар тарихы, А. Савиннің

1903 жылы Тюдорлар заманындағы ағылшын деревнясы, П. А. Ардашевтің 1902 жылы

Батыстағы абсолютті монархия, В. Крусманның 1915 жылы алғашқы ағылшын

гуманистері, Г. Трайльдің 1897 жылы ағылшын тарихына арналған көп

томдықтары, т. б. орыс тілінде жарық көрген еңбектеріндегі ой-тұжырымдары

біздің зерттеуімізде талданды [37-47] .

Диссертация тақырыбын ашуда Ю. М. Сапрыкиннің ағылшын шаруаларының

әлеуметтік-саяси көзқарастары, халықтық қозғалыстар, В. В. Штокмардың ағылшын

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардағы біріккен провинциялар Республикасындағы экономикалық өзгерістер

Экономика ілімдерінің тарихы

Мемлекет типтері

Экономикалық теория қызметі

Мемлекеттің пайда болу теориялары

Қазақ қоғамының бүгінгісі мен ертеңгісі

Осман империясының еуропадағы сыртқы саяси және дипломатиялық бағыттары

Уақытша үкімет тек

Вебердің социологиясы және «веберлік қайта жаңғыруы»

Батыс Еуропаның орта ғасыр кезеңдері

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz