Кәсіпорынның негізгі қорларын пайдалану көрсеткіштерін талдау

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 97 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыстың тақырыбы: «Кәсіпорынның негізгі қорларын пайдалану көрсеткіштерін талдау»

Дайындаған:

Специальность:

Жетекші:

АННОТАЦИЯ

Кәсіпорынның негізгі қорларын пайдалану көрсеткіштерін талдау жүргізілген. Әлемдік нарықтық өнім өндіру саласының жағдайы экономикадағы алатын орны қарастырылған.

Қазақстан Республикасы мен Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша өнеркәсіптік кәсіпорындардағы негізгі қорларын пайдалану көрсеткіштеріне жан-жақты талдау жүргізіліп, оның ішінде өнеркәсіптік өнімдердің алатын орны, жағдайы және оны ұйымдастырудың қажеттілігі анықталынған.

Май өнімдері нарығын дамыту қажеттілігі ескеріп, кәсіпорынның бизнес-жоспары әзірленіп экономикалық тиімділігі анықталынған.

Зерттеу объектісі - май өнімдерін өнідіретін кәсіпорындар

Зерттеу заты - өнеркәсіп саласындағы кәсіпорындар іс-әрекеті.

Зертттеу мақсаттары мен мәселелері: Өнеркәсіптік өнім сферасының теориялық негіздерін зерттеу, дамыған елдердегі қызмет көрсету саласының экономикадағы алатын рөлін анықтау, ҚР және ОҚО да май өнімдері нарығының қазіргі жағдайына және өнеркәсіп саласындағы жалпы қызмет көлеміндегі үлесіне талдау жүргізу, кәсіпкерлік іс-әрекетте өнеркәсіптік қызметті ұйымдастырудың экономикалық тиімділігін жоғарылату үшін бизнес-жоспар әзірлеу.

ЖОСПАР

ЖОСПАР:

КІРІСПЕ . . .

ЖОСПАР: 1.

КӘСІПОРЫНДА НЕГІЗГІ ӨНДІРІСТІК ҚОРЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

ЖОСПАР: 1. 1.

Негізгі өндірістік құралдың экономикалық мәні мен жіктелуі . .

ЖОСПАР: 1. 2.

Негізгі өндірістік қорлардың құрлымы мен қозғалысы ……….

ЖОСПАР: 1. 3.

Негізгі өндірістік қорларды пайдалануды сипаттайтын көрсеткіштер .

ЖОСПАР: 2.

КӘСІПОРЫНДА НЕГІЗГІ ӨНДІРІСТІК ҚОРЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫ ТАЛДАУ

ЖОСПАР: 2. 1.

«Шымкент май» іс-әрекетінің негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау .

ЖОСПАР: 2. 2.

Кәсіпорында негізгі өндірістік қорларды пайдалануын талдау. .

ЖОСПАР: 3.

ХОЛДИНГ СЕРIКТЕСТIГIНIҢ ҚҰРЫЛУЫ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ ЕТУIНIҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГIЗДЕРI

ЖОСПАР: 3. 1.

ОҚО май комплексін тік интегралды жасаудың алғы шарттары . . .

ЖОСПАР: 3. 2.

«Шымкент май» ААҚ материалдар базасында холдингті ұйымдастыру .

ЖОСПАР:

Қорытынды

ЖОСПАР:

Қолданылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Өндірістің материалдық негізін өндірістік құралдары құрайды, еңбек құралдары және еңбек заттары. өндіріс процесінің мақсаты материалды игіліктерді өндіруі. Бұл мақсатты жүзеге асыру кезде еңбек құралдары және еңбек заттары әр түрлі қызмет атқарады. Еңбек заттары өнімге өзінің қасиеттерін беріп, оның материалдық субстанциясын өнімге айналуы еңбек құралдары арқылы асырылады (ақпараттар, механизмдер, приборлар және т. б. ) .

Қазақстанның бүгінгі агроөнеркәсіп кешенінің потенциалын халқын асырауға ғана емес, сонымен бірге аграрлық өнімдердің көптеген түрлерінің экспортына өндіру есебінен дүниежүзіндегі алдыңғы қатарлы ауылшаруашылық мемлекет болуына мүмкіндіктері бар. Ұзақ болашақта дайын өнімнің экспортына бағдарлану, ол үшін бәсекеге қабілетті өнім өндіретін технология мен техниканы пайдалану негізінде қайта өңдеуші өнеркәсіпті дамыту қажет.

Май өнеркәсiбi - елiмiздегi тамақ өнеркәсiбiнiң маңызды салаларының бiрi. Соның негiзiнде алынатын өсiмдiк майлары мен өнiмдерi соңғы жылдары Қазақстан тұрғындарының тамақтану құрылымының негiзi болып отыр.

Май шығару өнеркәсiбiнiң шикiзаты ретiнде майлы өсiмдiктердiң тұқымы қолданылады. Майлы деп, шартты түрде өз органдарында (әсiресе, тұқымында) майдың көп мөлшерiн жинақтайтын өсiмдiктердi айтады.

Қосымша қоректену материалы ретiнде майды барлық өсiмдiктер жинақтайды. Қосымша материал ретiнде бойына сутегiн (углевод) жинайтын кейбiр өсiмдiктердiң тұқымындағы майдың мөлшерi көп емес. Дәндi өсiмдiктердiң тұқымы крахмалға бай, бiрақ сонымен қоса тұқымның ұрығында майларды жинақтайды.

Жыл сайын алынатын майлардың ассортиментi өсуде, өйткенi оны алу үшiн көптеген жаңа майлы дақылдарды пайдаланады және де май шығару техникасының дамуымен (мысалы, май алудың экстракциялық әдiсiне көшуiмен) тiптi, майлы шикiзаттардан май бөлiп алу мүмкiндiктерi ашылуда.

Май өнеркәсiбiнiң дамуы - тiкелей оның шикiзат базасының өсуiмен байланысты. Ауыл шаруашылығының қол жеткен табыстары өнеркәсiптiң шикiзат ресурстары едәуiр кеңейтуге және де оның тиiмдiлiгiн майлы күнбағысты көбейту есебiнен жоғарылатуға мүмкiндiк бердi.

Соңғы 10 жылда отандық май өнiмдерi өндiрiсi жылдан жылға дайын өнiмдерiн импорттау мен шетелге арзан май шикiзаттарын шығару бақылаусыз қалғанының салдарынан қатты төмендедi.

Елiмiздегi мұндай жағдайды тұрақтандыру үшiн, қажеттi түрде өсiмдiк майы нарығын қалыптастыру керек яғни бақылауға алынатын өндiрiстi, атап айтқанда май тұқымын өндiрушiден бастап соңғы өнiмдi өндiрушiге дейiн және отандық тұтынушыларды тәртiпке келтiру қажет.

Осы мақсатта жалпы мемлекет деңгейiнде және жеке кәсiпорындар мен бөлiмшелер деңгейiнде бұл саланы басқарудың тиiмдi механизмiн жасау қажет.

Зерттеу тақырыбының өзектiлiгi, алдыменен май комплексi өнiмдерiне деген сұраныстың өсуiмен және жалпы бұл саланы басқарудың нәтижелi механизмiн жасау қажеттiлiгiмен негiзделедi. Сонымен, май кешенiндегi проблемалар жылдам әрекет ететiн шешiмдi талап етедi, бұл үкiметтiң қабылдаған импорттың орнын алмастырудың ұзақ мерзiмдi бағдарламасын, әсiресе, осы салада бәсекелестiктi дамыту арқылы шығарылатын өнiмнiң сапасының жақсаруын және де холдингтi басқарудың формалары мен әдiстерiн енгiзу негiзiнде орталықтандырылға компаниялар құруды қоладуды қамтамасыз етедi.

Осы жұмыс, жоғарыда көрсетiлгендердiң негiзiнде, ҚР нарықтық экономикасының даму сатысында өзетi болып саналады. Әсiресе, отандық және де шетелдiк әдебиет көздерiн зерттеу негiзiнде май кешенiнiң қазiргi кездегi жағдайына толық талдау (анализ) жүргiзiлген, және де үшiншi тарауында май өнiмдерi - өндiрiсiне негiзделген холдинг серiктестiгiн тәжiрибеге енгiзу қажеттiгi дәлелденген.

1. КӘСІПОРЫНДА НЕГІЗГІ ӨНДІРІСТІК ҚОРЛАРДЫ

ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1. Негізгі өндірістік қорлардың экономикалық мәні мен жіктелуі

Негізгі өндірістік қорлар елдің экономикалық әлеуетінің маңызды сипаттамаларының бірі болып табылады. Сол себепті олардың өндіріске тигізер ықпалын, оларды барынша тиімді пайдалануды зерттеу үлкен қызығушылық туғызады.

Қайсыбір еңбек құралын негізгі қорға жатқызу мәселесін шешуде екі критерий пайдаланады:

қызмет ету мерзімі;
еңбек құралдарының бірлік құны.

Негізгі құралдар дегеніміз - ұзақ уақыт бойы материалдық өндіріс саласында, сонымен қатар өндірістік емес салада да, еңбек құралы ретінде қызмет еткен (бір жылдан астам) және бірлік құны айталықтай мәнге ие материалдық активтер.

Негізгі құралдарға мыналар жатады: жылжымайтын мүлік (жер телімдері, ғимараттар, құрылымдар, көпжылдық көшеттер және басқа да, жермен тығыз байланысқан және оларды оның міндетіне залал келтірусіз қозғалту мүмкін болмайтын нысандар), көлік құралдары, құрал-жабдықтар, аулау құралы, өндірістік және шаруашылық құрал - саймандар, ересек жұмыс және өнімдік мал басы, арнайы саймандар және өзге негізгі құралдар.

Мақсатына қарай материалдық активтер есепте негізгі құрал, тауарлық - материалдық қор немесе қаржылық инвестициялар түрінде көрсетіледі.

Негізгі капиталға пайдалы қызмет мерзімі бір жылдан асатын мүлік жатқызылады.

Негізгі қорларға тән қасиеттері оған кейбір еңбек заттарын да жатқызуға болады деп тұжырымдауға мүмкіндік береді (сонымен қатар, көп еңбек құралдарын айналым қорларына жатқызуға да болатыны белгілі) . Негізгі қорларға кейбір қосалқы материалдар, мысалы атомэлектр стансаларындағы, кемедегі атомдық отын, химиялық өндірістегі катализаторлар және т. с. с. кіруі мүмкін, егер олар еңбек құралдарының басым бөлігі секілді өз құнын өнімге беретіне қарамай, олар еңбек құралдары болып табылмайды.

Жердің табиғи байлығының, пайдалы қазбалардың және т. с. с. басқа да құндылардың экономикалық табиғаты ерекше қызығушылық тудыруда. Өз бетінше табиғи байлықтардың құны жоқ, демек ол өндірістік қорға кірмейді. Бірақ оларға жұмсалған шығын оның құнын құрайды да осылай оны өндірістік қорларға жатқызады. Мысалы, жер, жеке алғанда, өндірістік қорға жатпайды. Бірақ оған салынған қаржы, каналдар, суарушы құрылымдар тұрғызуда, қойнау бетін тегістеу, шаруашылық құрылыстар салу және т. б. өндірістік негізгі қорларды құрайды.

Жердің экономикалық болмысын және құнын бағалауды бекіту оқшауланған телімдерді кәсіпорын балансына тұрғызуға мүмкіндік береді, ал бұл жағдай жерді ұқыпты пайдалануға әкеледі. Айтылғандар басқа да табиғи ресурс түрлеріне, соның ішінде пайдалы қазба кендеріне де қатысты.

Өндірістік процеске қатысу сипатына қарай негізгі қорлар өндірістік және өндірістік емес болып бөлінеді. Соңғылары өндірістік емес салаларда қызмет етеді (тұрғын үй - коммуналдық шаруашылық, тұрмыстық қызмет көрсету, ағарту ісі және т. б. ) және өндірістік емес тұтынуға арналған.

Негізгі өндірістік қорлар қоғамның материалдық - техникалық негізінің едәуір маңызды бөлігін құрайды. Ол қаншалықты тиімді пайдаланылуы, оның қайтарымы қандай болатынына байланысты оған тұтынылатын бөліктегі еңбек өнімділігінің өсімі, ұлттық табыс өсімі тәуелді.

Халық шаруашылығын үнемі даму және жетілдіру жағдайында негізгі қорлар құнының өсуімен бірге жаңа еңбек құралдары пайда болуда. Оның барлығы негізгі қорларды дұрыс жіктеуді қажет етеді. Мұндай жіктеу кәсіпорын шаруашылық іс-әрекетін, өндірісті есепке алу, негізгі қордың ұдайы өндірісін пайдалану мен жоспарлауды, амортизация төлемдерінің мөлшерін санағанда керек болады.

Барлық негізгі қорлар экономикалық белгілеріне қарай жіктелуі мүмкін. Олардың ішіндегі маңыздылары - қызметтік міндеті, тозу қарқыны және қызмет ету мерзімі, пайдалану дәрежесі, кәсіпорын жұмысына ықпал ету дәрежесі, техникалық жаңалығы, мобильділік дәрежесі (қозғалатын және қозғалмайтын), халық шаруашылығы саласы, меншіктік иелігі. Негізгі капитал жеке капиталдар жиынтығы ретінде қаралады.

Халықшаруашылығының әртүрлі даму сатыларында негізгі қорларды жүйелеу әр түрде болғандығын айта кеткен жөн. Жіктеу топтары саны және олардың құрамы өзгеріп отырды. Бірақ ұлттық экономиканың барлық даму кезеңінде негізгі қорларды жіктеу ісінде аталған әдістемелік тәсіл пайдаланып келді.

Қазақстан Республикасының халықтық шаруашылығында барлық қызмет салалары мен меншік түрлері үшін міндетті негізгі қорларды жіктеу жүйесі қолданылады. Жіктеудің біртұтастығы оны халықтық шаруашылықтың салаларында есепке алу, салыстыру саланың дамуын анықтауда маңызды шарты болып табылады.

Өзінің құрамы, мақсаттық міндетіне және еңбек процесінде атқаратын қызметіне қарай негізгі қорлар келесі топтар мен кіші топтарға бөлінеді: ғимараттар, құрылымдар, өткізгіш қондырғылар; машина және құрал-құрал-жабдықтар (өндірістік негізгі қорлар құрамындағы бұл топ ең маңызды әрі көп санды болып табылады және ол келесі шағын топтарға бөлінеді; күш машиналары мен құрал-құрал-жабдықтар, жұмысшы машиналар мен құрал-құрал-жабдықтар; өлшеу және реттеу қондырғылары; есептеуіш техника; басқа да машиналар және техникалар, сонымен қоса автоматты машиналар мен құрал-құрал-жабдықтар болып бөлінеді) ; көлік құралдары (көтергіш көлік құрал - құрал-жабдықтарынан басқасы) ; құрал - сайман; өндірістік мүлік және құрал-құрал-жабдық; жұмыс және өнімдік мал басы; көп жылдық көшеттер; жерді жақсартуға жұмсалған капиталдық шығындар (құрылымдарсыз) ; өзге де негізгі қорлар. Осылар, негізгі қорлар 15 категорияға бөлінеді. Негізгі құралдарды есепке алып отыру үшін оларды ұлттық экономикалық салаларына жіктеу, яғни келесі топтарға бөлу қарастырылған: өнеркәсіп, ауылшаруашылығы, көлік, байланыс, құрылыс, материалдық - техникалық қамту және өткізу (сату), ақпараттық - есептеуіш құрылғылар және т. б.

Екінші жағынан алғанда негізгі қорларды басқа әдістемелік амалды пайдалана отырып жіктеуге болады. Мұндағы басты қағида - негізгі капиталды мыңдаған түрі бар жеке капиталдар жиынтығы ретінде қараудан бас тартып, «жаңа тұжырымдамаға» көшу. Әр қайсысына сәйкес негізгі капиталдың «мөлшерлі қызмет ету мерзімі» бойынша жіктелу топтарын барынша мол қолдану болып табылады, яғни оның құнын жою мерзімі түзілетін ауқымды жіктеу топтарын құруға кірісу. Негізгі капитал жіктемесін құрудағы мұндай тәсіл бірқатар экономикалық дамыған елдерде қолданылады [Экономика предприятия / под редакции Е. Л. Кантора - СПб: Питер, 2002. 30 - 42 с. ]

Қазақстан Республикасының «салық және басқа да міндетті бюджеттік төлемдер туралы» кодексіне сәйкес амортизациялауға жататын мүлікті жаңадан жіктеу түрі енгізіліп, қалдық құнға салық салу мақсатында шектік амортизациялық мөлшерлер бекітілген. Соған сәйкес негізгі капитал сәйкес амортизация мерзімімен бірге келесі категорияларға бөлінеді:

Ғимараттар, құрылыстар - 12, 5 жыл;
Құрылымдар - 14 жылдан 25 жылға дейін;
Өткізгіш құрылғылар 10 жылдан 14 жылға дейін;
Күш машиналары мен құрал-жабдықтар - 6, 67 жылдан 14 жылға дейін;
Жұмыс машиналары мен құрал-жабдықтар (мобильді көліктен өзгесі) - 5 жылдан 12, 5 жылға дейін;
Басқа да машиналар мен құрал-жабдықтар (мобильді көліктен өзгесі) - 5 жылдан 12, 5 жылға дейін;
Мобильді көлік- 6, 67 жылдан 14 жылға дейін;
Компьютерлік, перифериялық (қосалқы) құрылғылар және мәліметтер өңдеуші құрал-жабдық - 4 жылдан 14 жылға дейін.

Негізгі міндеті мен атқаратын жұмыс (қызмет) сипатына қарай салалар, кәсіпорындар, бірлестіктердің негізгі қорлары сәйкес келесі жіктеме түрлеріне бөлінеді:

Ғимараттар (халықтың еңбек етуіне, өмір сүруіне, әлеуметтік - мәдени қызмет көрсетуге жағдай жасайтын, материалдық құндылықтарды сақтауға арналған сәулетті - құрылыс нысандары)
Құрылымдар (еңбек заттарын өзгертумен байланыспайтын өндірістік процесті жүзеге асыруға және техникалық функцияларды атқаруға жағдай жасайтын инженерлік - құрылыс нысандары. Мысалы, шахта бағанасы, мұнай, газ скажиналары, мұнаралар, эстакадалар, бөгеттер, құдықтар, резевуарлар, көпірлер көлік жолдары, кең аймақтары, карьерлер, түтін құбырлары - жеке фундаменттегі тоннельдер, бұрылыс айналымдар, стапельдер, доктар, тазартқыш құрылымдар, дамбалар, каналдар, су ағызғыштар, дуалдар және т. с. с. ) .
Беріліс құрылғылар. (қозғалтқыш - машиналардан жұмыс машиналарына электр, жылу немесе механикалық энергияларды беретін, сондай - ақ сұйық және газ тәрізді заттарды беру құрылғылары. Мысалы, беріліс құрылғыларына мыналар жатады: электр тораптар, трансмиссиялар, құбырлар және т. с. с. )
Машиналар мен құрал-құрал-жабдықтар, соның ішінде:

а) күш машиналары мен құрал-құрал-жабдықтар;

б) жұмыс машиналары мен құрал-құрал-жабдықтар;

в) өлшеуіш және реттеуіш аспаптар мен құрылғылар және зертхана құрал-құрал-жабдықтары;

г) есептеуіш техника;

д) өзге де машиналар мен құрал-құрал-жабдықтар.

“Күш машиналары мен құрал-жабдықтар” тобына электр және жылу энергияларын өндіруге пайдаланатын генератор - машиналар, сондай- ақ әр түрлі энергия түрлерін (жел, жылу, су, электр энергиясын т. с. с. ) қозғалыс энергиясына, яғни механикалық энергияға түрлендіруге пайдаланылатын барлық қозғалтқыш - машиналар жатады. Аталған топқа өнеркәсіптің барлық саласындағы бу машиналары мен қазандықтар, локомобильдер, турбинаның барлық түрі, атомдық реакторлар, электр қозғалтқыштар мен электр генераторлар, іштен жану қозғалтқыштары, тракторлар және өз бетінше жүретін шасси, энергопоездар мен жылжымалы электростансалар, электрлі аппараттар мен күш трансформаторлары, түзеткіштер және т. с. с. құрал-жабдықтар кіреді.

«Жұмыс машиналар мен жабдыктар» тобына жұмыс машиналарының, агрегаттар мен құрал-құрал-жабдықтардың өнім өндіруде немесе өндірістік сипаттағы қызмет көрсетуді орындау кезінде еңбек заттарына механикалық, химиялық және қызулық әсер етуге арналған, өндіріс процесінде еңбек заттарын қозғалтқыштар, адам немесе малдың күшімен қозғалтуға арналған (конвейер, траулерлер, көтергіштер, крандар) барлық түрі, сонымен қатар технологиялық процеске тікелей қатысатын сауыт тәрізді әр түрлі нысандар (домна және элект пештері, кептіргіштер, автоклав және т. с. с. ) жатады.

«Өлшеуіш және реттеуіш аспаптар мен құрылғылар және зертхана құрал-жабдығы» тобына барлық түрдегі диаметр, аудан, қалыңдық, салмақ, қысым, уақыт, қуат, кернеу және т. с. с. өлшеулерді жүргізуге арналған әртүрлі аспаптар мен құралдар, электрлі, пневматикалық және гидравликалық реттеу құрылғылары, автоматты басқару, бақылау және сигнал беру пульттері, сондай - ақ, зауыт және ғылыми -зерттеу зертханалар аппаратурасы мен құрал-жабдықтары кіреді.

«Есептеуіш техника» тобына әртүрлі ЭЕМ - дер, басқару, аналогтық және сандық есептеу машиналар мен құрылғылары (перфорациялық, пернелік есептеуіш машиналар) сонымен бірге, есептеуіш машинамен бірге пайдаланатын, ақпарат жинау, белгілеу және беруге арналған қосалқы құрал-жабдықтар кіреді.

Аталған топтарға енбеген машиналар мен құрал-жабдықтар «Өзге машиналар мен құрал-құрал-жабдықтар» тобына жатқызылады. IV тобынан ерекше есепке алу мен талдау үшін автоматтық машиналар, құрал-құрал-жабдықтар мен желілердің барлық түрін бөліп алады. Егер орындалатын барлық өндірістік процес операциялары, белгілі бір технологиялық ретпен, белгілі бір ырғақта (тапсырылған бағдарлама бойынша), адамның тікелей қатысуынсыз жүретін болса, онда оны құрал-жабдық автоматты құрал-құрал-жабдық деп санайды, Бұл кезде адам процестің барысын бақылап отыруы, оны реттеуі, құрал -құрал-жабдықтарды алмастыруды, жүктеу құрылғыларын толтыруды, өнімді түсіру жұмыстарын атқаруы мүмкін. Жылу - техникалық параметрлері арнайы аспаптар мен автоматты құрылғылар көмегімен өлшеніп, реттелетін құрал-жабдықтар мен қондырғылар да автоматты құрал-құрал-жабдықтарға жатқызылады.

V. Көлік құралдары. Оларға адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған әртүрлі құралдар кіреді, яғни темір жол, теңіз, өзен, әуе, көлік және зауытішілік көліктің (вагонеткалар, тепловоздар, вагондар, платформалар, мотоциклдер, велосипедтер т. с. с) барлық түрінің жылжымалы құрамдары кіреді, өндірістік құрал-жабдықтар қатарына енгізілген конвейер, транспортер секілді құралдардан өзгесі. Көлік құралдарына, сондай -ақ, магистральды көліктік мұнай- газ құбырлары, құбыр өткізгіштер және оның тармақтары, яғни сұйық және газ тәрізді заттарды тасымалдау құралдары да кіреді.

VI. Құрал - сайман тобына барлық қолмен атқаратын және механикаландырылған құралдар кіреді: кескіш, соққыш, жаншу құралдары, нығыздаушы және т. с. с., соған қоса, еңбек заттарын өңдеуге, бекітуге, құруға және т. б. арналған әртүрлі құралдар жатады. Осы топқа қызмет мерзімі бір жылдан асатын саймандар мен құралдар жатқызылады.

VII. Өндірістік саймандар мен құралдар тобына өндірістік операциялардың орындалуын жеңілдетуге арналған (жұмыс үстелдері, верстактар), қауіпсіз жұмыс жағдайын құруға (қоршаулар, желдеткіштер және т. с. с. ) еңбек заттарын сақтауға арналған (әртүрлі қораптар, күбілер, резервуарлар, стеллаждар және т. б. ) әр түрлі бұйымдар жатады.

VIII. Шаруашылық саймандар. Бұл топқа кеңселік және шаруашылық мақсатта ұсталатын заттар кіреді (шкафтар, үстелдер, ілгіштер, сейфтер, жазу машиналары, көбейткіш және көшірме құрылғылар, әртүрлі шаруашылық және өртке қарсы саймандар) .

IX. Жұмысшы және өнімдік малбасы (жылқылар, өгіздер, сиырлар, түйелер және т. б. )

X. Көпжылдық көшеттер (жасанды ағаштар жеміс -жидек, көгалдандыру және сәндік, қардан қорғау жолақтары, өсімдік бағы және т. б. )

XI. Жерді жақсартуға жұмсалған күрделі шығындар (құрылымдардан басқасы) . Бұл топқа құрылымдар тұрғызумен байланысты емес шығындар кіреді (жер телімдерін жоспарлау, бұталадан тазарту, су қоймаларды тазалау) .

XII. Өзге де негізгі қорлар. Бұл топ құрамына құны қандай болса да кітапханалар қоры, мұражай құндылықтары (өнер, көне тарих пен тұрмыстық туынды болып табылатын мұрағаттардан басқасы), іш-киім, төсек-орын, бюджеттік ұйымдар мен мекемелердің негізгі қорына жатқызылатын бұйымдар кіреді. Балансқа енгізілетін, жалға алынған негізгі қорға жұмсалған күрделі шығындар да осы топқа жатқызылады.

Өндіріс - шаруашылық қызметке пайдалану сипатына қарай негізгі қорлар қолданыста (әрекеттеуші), қайта жаңғырту және техникалық қайта жарақтауда, қорда (резервте), тоқтап тұрғанда тұрған қорлар болып бөлінеді

Негізгі қор топтарының ара қатынасы немесе жекелеген топтардың жалпы құн ішіндегі меншікті үлесі өнеркәсіптегі өндірістердің техникалық деңгейін көрсететін негізгі қорлардың өндірістік құрылымын құрайды.

Құрылымды талдау және оны жетілдіру шаруашылық қызметтің барлық деңгейінде маңызды тәжірибелік мәні тек кәсіпорын және бір сала ішінде ғана емес, цехта да, өндірістік телімде де маңызы зор, себебі өнеркәсіптік халық шаруашылық саласы да, жекелеген өндірістер де тек өзіне тән негізгі қорлар құрылымына ие. Негізгі қорлар құрылымы өндіріс сипаттамаларының бірі болып табылады деп айтуға болады.

Барлық аталғаннегізгі өндірістік қор (НӨҚ) актив немесе пассив бөлікке жатқызылуы мүмкін.

Актив бөлікке кәсіпорын мен саланың өндірістік қуатын, техникалық деңгейін белгілейтін «өнімді жасайтын» негізгі қорлар жатады. Актив бөлігі басым түсетін негізгі өндірістік қорлар едәуір озық құрылымды болып келеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.