ҚР Салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері мен қызмет ету мәселелері

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Қаржы кафедрасы

Диплом жұмысы

ҚР Салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері мен қызмет ету мәселелері.

Орындаушы: Сағымбаева А. Қ.

Ғылыми жетекші: Жылжақсынова Ш.

Норма бақылаушы:

Кафедра меңгерушісі: Арзаева М. Ж.

Қорғауға жіберілді:

Алматы, 2010

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Қаржы кафедрасы

Қаржы мамандығы

Диплом жұмысын орындауға арналған

ТАПСЫРМА

Сағымбаева Ардақ Қанатбекқызы студентіне

«ҚР Салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері мен қызмет ету мәселелері» жұмыс тақырыбы

« 23 » 12. 09 № 04 - 2841 бұйрығымен бекітілді.

Дайын жұмысты тапсыру мерзімі « 26 » 04. 10.

Жұмыстың бастапқы мәліметтері отандық әдебиеттер, Алматы облысы бойынша салық департаментінің салықтық түсімдер есебі, интернеттен алынған мәліметтер.

Диплом жұмысындағы толықтырылуы қажет сұрақтар тізімі немесе жұмыстың қысқаша мазмұны:

а) 1-ші тарау бойынша грамматикалық және техникалық қателер бойынша ескертулер болды;

б) 2-ші тарау бойынша статистикалық мәліметтерді жаңарту жайлы ескертулер айтылды;

в) пайдаланылған әдебиеттердің тізімін толықтыру жайында айтылды.

Диплом жұмысын дайындау

Реттік №

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі

Ескертулер

Реттік №: 1.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Әдебиеттерді таңдау, оларды зерттеу мен өңдеу. Негізгі көздер бойынша библиография жасау

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 12. 01. 10

Ескертулер: Отандық авторлардың әдебиеттерін таңдау

Реттік №: 2.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Диплом жұмысының жоспарын жасау және оны жетекшімен қарастыру

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 19. 01. 10

Ескертулер: Жоспарға ескертулер жасалды

Реттік №: 3.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Бірінші бөлімді жазу және оны тексеруге ұсыну

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 26. 01. 10

Ескертулер: І тарау бойынша кемшіліктер бар

Реттік №: 4.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Практикалық материалдарды және т. б. жинақтау, жүйелеу және талдау.

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 16. 02. 10

Ескертулер: Артық мәліметтер алынып тасталды

Реттік №: 5.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Қорытынды мен ұсыныстарды ғылыми жетекшімен келісу.

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 16. 03. 10

Ескертулер: Ұсыныстарды қайта қарау

Реттік №: 6.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Ескертуге сәйкес диплом жұмысын қайта өңдеу (толықтыру) . Аяқталған жұмысты кафедраға ұсыну.

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 30. 03. 10

Ескертулер: Қайта өңделіп, толықтырылды

Реттік №: 7.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Рецензия мен пікірлермен танысу

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 05. 04. 10

Ескертулер: Қол қойылды

Реттік №: 8.

Бөлімдер атауы, қарастырылатын сұрақтар тізімі: Рецензия мен пікірлерді ескере отырып, қорғауға дайындықты аяқтау.

Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі: 15. 04. 10

Ескертулер: Жұмыс қорғауға дайын

ГРАФИГІ

Тапсырманың берілген күні 29. 12. 2009 ж

Кафедра меңгерушісі Арзаева М. Ж.

(қолы)

Жұмыс жетекшісі Жылжақсынова Ш. П.

(қолы)

Тапсырманы орындауға алған студент Сағымбаева А. Қ.

(қолы)

РЕФЕРАТ

Салықтар барлық елдерде, олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан, ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістерін және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады.

Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, жетілдірілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуына бейімделді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Бұл К. Маркске сол кездегі капиталистік қоғам салықтарының мәнін былайша білдіруге негіздеме берді: «Салық - бұл меншікпен, отбасымен, тәртіппен және дінмен қатар бесінші құдай»; одан әрі: «Салықтарда мемлекеттің экономикалық тұрғыдан айтылған өмір сүруі жүзеге асады». Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

Салық жүйесі де өз алдына сала болып қалыптасуы үшін, біршама қиындықтарды бастан кешіре отырып, көптеген өзгерістер мен толықтырулар жасалынып, қазіргі кезде тұрақты жүйеге түсті. Еліміздің салық жүйесінің дамуының 5 кезеңі бар:

1 кезең. 1992ж 1 қаңтарынан 1995ж 31 маусымына дейін жалғасты;

2 кезең. 1995ж 1 шілдесінен 1998ж аралығын қамтиды;

3 кезең. 1999-2001жж. қамтиды;

4 кезең. 2002-2008жж қамтиды;

5 кезең. 2009 жылдан бастап қазіргі кезге дейін.

Кез келген салық реформасын жүргізудің, соңғы нәтижесі ел экономикасын дамытудың басым міндеттерін шешуге бағытталған. Ол- мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігін толтыру үшін салық түсімдерінің қажетті деңгейін қамтамасыз ете отырып, ұлттық экономиканы көтеру.

Өркениеттi iрi мемлекеттердiң экономикалық даму деңгейлерi олардың жан-жақты жетiлдiрiлген, тиянақты да, қолданбалы салық заңдары жүйесiне - “күштi салық заңы - күштi мемлекет” қағидасына байланысты екенi белгiлi.

Біздің республикамызда күннен-күнге салық реформасы дамуда. Салық реформасы республикада халықтың әл-аухат жағдайын көтеруі мен бюджеттің толуына, кәсіпкерліктің дамуына толығымен қатысты. Салық қызметі қайта ұйымдастырылып, әдістері күшейсе де салықтың бюджетке құйылуы әлі де өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Демек, елiмiздiң экономикасын дамытудың басты тетiктерiнiң бiрi - салық жүйесі.

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ . . . 6

1 Қазақстан Республикасы салық жүйесінің теориялық ерекшеліктері

1. 1 ҚР салықтың экономикалық мәні, ерекшеліктері және элементтері . . . 8

1. 2 ҚР салық жүйесінің дамуы . . . 24

2 Қазақстан Республикасы салық жүйесінің қызмет ету механизмін талдау

2. 1 ҚР бюджетіне салық түсімдерінің механизмі бойынша талдау . . . 30

2. 2 Алматы облысы бойынша салық түсімдерін талдау . . . 37

3 ҚР салық салу жүйесін жетілдіру жолдары . . . 46

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 63

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 65

КІРІСПЕ

Мемлекет экономикасының тұрақтылығын қамтамасыз етуде салықтар маңызды орын алады. Экономикалық мазмұн тұрғысынан салық дегеніміз жеке тұлғалардан, кәсіпорын мен ұйымдардан заңға негізделіп алынатын міндетті төлем жүйесі. Салық және салық салу мәселесінің тамыры ғасырларға тереңдеп бойлаған.

Салық - нарықтық қатынастардың бір бөлігі, оның қызмет етуі елдегі экономикалық реформалардың нәтижелігімен тығыз байланысты. Өз кезегінде жүргізілген салықтық реформаның тиімділігі мемлекеттің экономикалық дағдарыстан шығуына және экономиканың қалыпты қызмет етуі үшін шешуші роль атқаруда. Яғни салық - бұл белгілі бір көлемде, белгілі бір мерзімде жалпы мемлекеттік қажеттіліктер үшін өкілетті мемлекеттік органдардың актілері негізінде бюджетке төленетін заңды және жеке тұлғалардың қайтарымсыз төлемдері.

Салықтар - мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі болып табылады. Мемлекет салықтық түсімдерді экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады. Салықтар мемлекеттің егемендігінің бір көрінісі.

Мемлекеттің қаржы және салық саясатын жетілдіру мәселелерін зерттеуге өз еңбектерін арнап, сол арқылы экономика ғылымына айтарлықтай үлес қосқан төмендегідей экономистер мен заңгерлерді айтуға болады: А. Герун, А. И. Худяков, А. К. Арыстанова, Б. Б. Шермухаметова, Б. Ж. Ермекбаева, В. Д. Мельников, Г. К. Жакупова, Г. М. Бродский, Е. Калюжанова, Е. Х. Сигаев, З. Атығаева, К. А. Сержантов, М. Т. Оспанов, М. Х. Тусеева, С. С. Сатубалдин, А. А. Нурумов, А. Б. Зейнельгабдин, А. Смит, А. Соколов, А. Тривус, В. Д. Ли, Г. А. Лесбеков, Г. Қарағұсова, Е. В. Порохов, К. А. Аттапханов, К. Ә. Сағадиев, К. К. Ильясов, М. Б. Кенжегузин, О. Тимофеева, С. Г. Пепеляев, С. М. Мусин, Ф. С. Сейдахметова және тағы басқалары.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасының салық жүйесі жайлы жан-жақты мағлұмат беру, оның қалыптасу кезеңдерін, қағидаларын қарастырып, қазіргі заманғы салық жүйесіндегі орын алып отырған мәселелерді зерттеу және оларды шешу жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың міндеті - қойылған мақсатқа жету, ол үшін салықтың мәнін, мазмұнын, атқаратын қызметін, салық салу механизмінің даму жағдайын, оны жетілдіру жолдарын теориялық тұрғыда зерттей отырып, оны тәжірибиемен ұштастыру, қорытынды жасау болып табылады.

Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде салықтың мәні, мазмұны, атқаратын қызметтері, түрлері және ұлттық салық жүйесінің қалыптасу кезеңдері мен қызмет ету механизмі қарастырылған.

Екінші бөлімінде Қазақстан Республикасы, Алматы облысы бойынша бюджетке түскен салық түсімдерінің 2007-2009 жылдар аралығындағы көрсеткіштеріне экономикалық талдау жасалған және Алматы облысы салық департаментінің бақылау-экономикалық қызметі туралы қарастырылған.

Үшінші бөлімінде Қазақстан Республикасының салық саясатының даму жағдайы, салық жүйесін реформалау мәселелері, салық жүйесінің даму перспективалары және салық салу қызметінің даму стратегиясының жетілдіру жолдары талданды.

Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөлі мемлекеттік органдарды қаржы ресурстарымен қамтамасыз етумен шектелмейді. Салықтар ұлттық табысты мемлекеттендірудің басты құралы. Олардың макроэкономикалық рөлі артып келеді, мұны ЖҰӨ-нің көлеміндегі салық үлесінің ұлғаюынан көруге болады. Салықтар экономикалық белсенділікті арттырудың, ұдайы өндіріс процесіне әрекет етудің басты бір тұтқасы ретінде - жаңа сипатқа ие болуда.

Сонымен, елдің нарықтық экономикасын құруға әсер етуіне көмектесетін экономикалық тетіктердің ішіндегі салықтың мәні зор.

Қазақстан Республикасы салық жүйесінің теориялық ерекшеліктері

1. 1 ҚР салықтың экономикалық мәні, ерекшеліктері және элементтері

«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салық түрлерінің, оларды құрудың және алудың нысандары мен әдістерінің, салық службасы органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру мен алудың нақтылы әдістерін белгілейтін, яғни салықтардың нақтылы элементтерін анықтайтын тиісті заңнамаларға негізделеді.

Экономикалық жағынан салық жүйесі мемлекеттің, аймақтардың және жергілікті құрылымдардың қызметін қаржылай қамтамасыз етуге байланысты әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық төлеуші арасындағы, әр түрлі салық төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған тікелей қатысушы заңды және жеке тұлғалар арасындағы күрделі өзара байланысты әлеуметтік-экономикалық қатынастардың жиынтығын құрайды.

Салық жүйесіне қажетті негізгі талаптар мыналар:

салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз болатындай етіп жасалуы тиіс;
салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына ықпал етуі керек.

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.

Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында [ 1, 236 б. ] .

Салық - заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетті төлем.

Салық - белгілі бір объектілерден төленетін төлем.

Салық дегеніміз - белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.

Салықты материалдық тұрғыдан алғанда - бұл, салық төлеушінің белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша сомасы болып табылады.

Салықтың материалдық белгісі - салық төлеуші белгілі бір соманы мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.

Материалдық салықтық қатынастар - ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша қаржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді білдіреді [ 2, 8 б. ] .

Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық - салық төлеушілерден мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте бір бағыттағы ақшаның қозғалысы болып саналады.

Ал құқықтық тұрғыдан қарайтын болсақ, бұл мемлекеттік бекітілім, яғни тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін көздейтін міндеттеме.

Салық құқығы - мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.

Сонымен салықтардың мазмұны мынандай:

материалдық категория жағынан - бұл белгілі бір ақша сомасы болса;
экономикалық категория ретінде - бұл мемлекеттің табысы;
заңдық категория жағынан, бұл заң жүзінде белгіленген міндеттеме болып табылады.

Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетілгендерді атауға болады:

салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі;
салық - ақшалай нысанда төленеді;
салық - қайтарылмайтын төлем болып саналады;
салық - баламасыз сипатта болады;
салық - салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады;
салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.

Ал, енді осы белгілердің мазмұнын тереңірек қарастырсақ:

Салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі.

Мемлекеттік аппарат мемлекетке тиесілі ақша сомасын өңдірмейді. Сондықтан мемлекет жеке және заңды тұлғаларға салық салу арқылы қажетті соманы өндіріп алып отырады. Мұның экономикалық сипаттамасы мемлекет салықты белгілеу және өндіріп алу арқылы өндірілген қоғамдық жиынтық өнімнің бір бөлігін өзіне тиесілі сома ретінде айналдырып алады. Бұл жерде салық қатынасы бөлуші сипатта болады.

Салық - ақшалай нысанда төленеді.

Натуралдық нысанда төленуі де мүмкін. Мәселен, ауыл шарушылығы саласында жиналған өнімнің бір бөлігі салық ретінде төленеді.

Салық кодексінде салық ақшалай нысанда төленуі тиіс деп атап көрсетілген.

Салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады.

Салықты төлеген кезде ақша тек бір бағытта ғана қозғалады, яғни салық төлеушіден мемлекетке бағытталады.

Мұның қайтарымды төлемдерден (мысалы, мемлекеттік қарыз) айырмашылығы:

біріншіден, ақша салық төлеушілерден мемлекетке қарай қозғалады;
екіншіден, кері қайтады, яғни мемлекеттен салық төлеушілерге бағытталады.

Ал, қайтарымсыздық дегеніміз - ақшаны мерзімсіз алуды білдіреді, яғни ол соманың қашан қайтатыны белгісіз.

Салық - баламасыз сипатта болады.

Салық құнның ақшалай нысанда бір бағытта қозғалысын айқындайды, төлеген салықа қарсы тауар түрінде болса да қозғалыс жоқ. Толығырақ айтқанда, салық қандай да бір тауарға, немесе мемлекеттік қызметке төлем болып есептелмейді, яғни ақшаның өтеусіз алынуын көрсетеді. Сондықтан салық - баламасыз төлем болып табылады.

Салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады.

Салықты төлеген кезде меншік нысандары ақша қаражаттарына, немесе материалдық құндылықтарда жеке меншіктен мемлекеттік меншікке өтеді. Анығын, айтқанда, салық салу мемлекетке тиесілі меншіктерді иеліктен шығарады, ал меншік иелері арасындағы туындайтын салық қатынастарында мемлекет жеке меншіктен мемекеттік меншікке салық төлемдерінде өзгерте алады.

Салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.

Салықты белгілеуде тұрақты салық қатынастары пайда болады. Тұрақтылықты мынадан байқауға болады, яғни салық жеке түрде емес, нормативті құқықтық актілермен белгіленеді. Мәселен, бір тұлғаның нақты салық салу объектісі бар болса, ол салық міндеттемелерін орындаушы болып табылады.

Салық қатынастарының тұрақтылығы салық төлеу арқылы жүйелі төлемдерге алып бармауы тиіс. Кейбір салықтарда салық төлеушілер үшін салық төлеу жеке төлемдік сипатта болады немесе кейде кенеттен салық төлеу сипаты пайда болады [ 2, 10 б. ] .

Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда:

салықты - мемлекет немесе уәкілдік берілген мемлекеттік орган белгілейді;
салық - құқықтық нысанда жүзеге асады;
салық - мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады;
салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды;
салық - мәжбүрлеме сипатта болады;
салық төлеу арқылы алу құқықтық сипатта жүзеге асырылады.

Салықтың осы құқықтық белгілеріне кеңірек тоқтатылып өтсек:

Салықты тек мемлекет қана белгілейді.

Мемлекеттік органның ешбірі салықты бекітуге және енгізуге құқы жоқ.

Салық - бұл мемлекеттің белгіленімі болып саналады.

Салық - осы белгісі арқылы басқа да міндетті төлемдерден ерекшелінеді.

Сондықтан көптеген мемлекеттің салық заңдылықтарында салықты былайша қарастырады:

біріншіден, салықты уәкілдік берілген мемлекеттік орган ғана бекіте алады;
екіншіден, салықты белгілеу белгілі бір заң немесе нормативтік - құқықтық актілермен қатаң түрде жүзеге асырылады;
үшіншіден, осы қабылданған құқықтық акт белгілі бір тіртіпке сәйкес жүргізіледі.

Салық құқықтық нысанда жүзеге асады.

Мемлекет салықты бекіту және енгізу үшін құқықтық акт қабылдайды.

Мемлекеттің салық қызметін жүзеге асырудағы негізгі әдісі болып нормативті актілерді шығару табылады.

Салықтың құқықтық негізі ретінде - мемлекет шығарған нормативті акт

қабылданады.

Салық элементтері және салық салудың шарттары осы құқықтық актіге сәйкес белгіленеді, өзгертіледі және жүзеге асырылады.

Салық мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады.

Салық ұлт (халық, қоғам, азамат) және мемлекет арасындағы еркін түрде келісілген келісімнен кейін пайда болады. Мемлекет салықты белгілеуде барлық салық төлеушілермен келісімге келмейді, яғни олардың белгілі бір топтармен немесе өкілдерімен ғана келісімге келуі мүмкін. Кейбір кездерде салықтық сувернитет жүзеге асырылады.

Салықтық сувернитет (егемендік) - мемлекеттің өзінің аймағындағы кейбір салық түрлерін кез келген мөлшерде өзгертуге және салық салу объектілерін белгілеуге, салық саясатын жүзеге асыруға құқы бар.

Салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды.

Қабылданған құқықтық акт негізінде белгіленген салық жеке және заңды тұлғаларға салық төлеуші ретінде салық міндеттемелерін жүктейді.

Салық төлеуші тұлғалар салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге міндетті болып саналады.

Қазақстан Республикасының Салық кодексінде салық міндеттемесіне былайша түсініктеме берілген: «Салық төлеушінің салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі салық міндеттемесі деп танылады, оған сәйкес салық төлеуші салық органына тіркеу есебіне тұруға, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді айқындауға, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеуге, салық есептілігін жасауға, оны белгіленген мерзімде табыс етуге, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге міндетті»

Салық мәжбүрлеме сипатта болады.

Салықтың мәжбүрлеме сипаты 3 кезеңде байқалады:

бірінші кезең, мемлекет салықты салық төлеушілердің еркінен тыс белгілейді және енгізеді, яғни мәжбүрлі түрде;
екінші кезең, салықты төлеген кезде салық төлеуші өзінің меншігінің бір бөлігінен мәжбүрлі түрде айырылып отырады;
үшінші кезең, салық төлеуші өзінің салық міндеттемелерін орындамаған жағдайда, мемлекет береселі соманы мәжбүрлі түрде өндіріп алады.

Салық төлеу арқылы ақшаны құқықтық сипатта жүзеге асырылады.

Бір жағынан алғанда, салықтарды салық төлеушілерден еркінен тыс өндіріп алынады, ал екінші жағынан мемлекетті басқа да ақшалармен қамтамасыз етеді, ал бұл құқықтық негізде мемлекеттің меншігі болып саналады. Айта кету керек «Салық - салық төлеушілердің құқық бұзушылықтары немесе құқыққа қарсы тәртіпсіздіктері үшін шараларға төлем ретінде қарастырылмайды» [ 2, 13 б. ] .

Салықтың жиналатын орындары: