Электрондық оқу-әдістемелік кешендері
КІРІСПЕ 8
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ.ӘДІСТЕМЕЛІК КШЕНДЕР ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ДЕҢГЕЙІ 10
1.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешендердің пайда болуының тарихи алғышарттары 10
1.2 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 11
1.3 Оқу.әдістемелік кешендердің қызметі 14
1.4 Электрондық оқу.әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 17
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ 19
2.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешендерді жобалау 19
2.2 Электрондық оқу.әдістемелік кешенді құру технологиясының кезеңдері 19
2.3 Электрондық оқу құралын жобалау және құру шарттары 21
2.4 Оқу.әдістемелік кешеннің жалпы құрылымы 22
2.5 Оқу.әдістемелік кешеннің ішкі құрылымы 24
2.6 “Java.технологиялар” пәнінен оқу.әдістемелік кешеннің алгоритмдік сұлбасын қалыптастыру 28
3. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ 30
3.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешенді құруда қолданылған тілдер сипаттамасы 30
3.2 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің негізгі бетінің ұйымдастырылуы 31
3.3 Жұмыс бағдарламасы блогын құрастыру 34
3.4 Дәрістер блогын ұйымдастыру 37
3.5 Лабораториялық жұмыстар блогын құру 39
3.6 Өзіндік жұмыстар блогын қалыптастыру 41
3.7 Глоссарий беті 42
3.8 Қашықтан оқыту бетін ұйымдастыру 44
3.9 Электрондық оқу.әдістемелік кешенді пайдалану тиімділігі 44
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 47
4.1 Жобаның жалпы тиімділігі 47
4.2 Оқу.әдістемелік кешенді құруға кеткен шығындарды есептеу 47
4.3 Программалық қамтаманы енгізудің тиімділігін есептеу 50
4.4 Жүйенің өтеу мерзімі 52
4.5 Жылдық экономикалық эффект 52
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 53
5.1 Еңбекті қорғау туралы жалпы түсінік 53
5.2 Техника қауіпсіздік ережелері 53
5.3 Өндірістік микроклимат 54
5.4 Электр қауіпсіздігі 56
5.5 Жарықтандыру 56
5.6 Өрт қауіпсіздігі 57
ҚОРЫТЫНДЫ 59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60
ҚОСЫМШАЛАР
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ.ӘДІСТЕМЕЛІК КШЕНДЕР ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ДЕҢГЕЙІ 10
1.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешендердің пайда болуының тарихи алғышарттары 10
1.2 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 11
1.3 Оқу.әдістемелік кешендердің қызметі 14
1.4 Электрондық оқу.әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 17
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ 19
2.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешендерді жобалау 19
2.2 Электрондық оқу.әдістемелік кешенді құру технологиясының кезеңдері 19
2.3 Электрондық оқу құралын жобалау және құру шарттары 21
2.4 Оқу.әдістемелік кешеннің жалпы құрылымы 22
2.5 Оқу.әдістемелік кешеннің ішкі құрылымы 24
2.6 “Java.технологиялар” пәнінен оқу.әдістемелік кешеннің алгоритмдік сұлбасын қалыптастыру 28
3. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ 30
3.1 Электрондық оқу.әдістемелік кешенді құруда қолданылған тілдер сипаттамасы 30
3.2 Электрондық оқу.әдістемелік кешеннің негізгі бетінің ұйымдастырылуы 31
3.3 Жұмыс бағдарламасы блогын құрастыру 34
3.4 Дәрістер блогын ұйымдастыру 37
3.5 Лабораториялық жұмыстар блогын құру 39
3.6 Өзіндік жұмыстар блогын қалыптастыру 41
3.7 Глоссарий беті 42
3.8 Қашықтан оқыту бетін ұйымдастыру 44
3.9 Электрондық оқу.әдістемелік кешенді пайдалану тиімділігі 44
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 47
4.1 Жобаның жалпы тиімділігі 47
4.2 Оқу.әдістемелік кешенді құруға кеткен шығындарды есептеу 47
4.3 Программалық қамтаманы енгізудің тиімділігін есептеу 50
4.4 Жүйенің өтеу мерзімі 52
4.5 Жылдық экономикалық эффект 52
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 53
5.1 Еңбекті қорғау туралы жалпы түсінік 53
5.2 Техника қауіпсіздік ережелері 53
5.3 Өндірістік микроклимат 54
5.4 Электр қауіпсіздігі 56
5.5 Жарықтандыру 56
5.6 Өрт қауіпсіздігі 57
ҚОРЫТЫНДЫ 59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60
ҚОСЫМШАЛАР
Қазіргі жаһандану барысында еліміздің бәсекеге қабілеттілігі үшін материалдық өнімнен интеллектуалдық өнім өндіруге өту – мемлекетіміздің бүгінгі басты мақсаттарының бірі болып отыр, яғни бұған басты әсер ететін жоғарғы білім деңгейі, адам капиталы және инновациялық даму секілді көрсеткіштер десек, жаңа технологиялардың, оның ішінде ақпараттық коммуникациялық технологиялардың (АКТ) қарқынды дамып, күнделікті қоғамда пайдаланылуы – сапалы мамандардың қалыптасуын талап етеді [3].
Ғылымға, экономикаға, өндіріске ақпараттық процестерді енгізу ісін жоғары қарқынмен жүргізу үшін қазіргі ақпараттық технологияларға негіз-дел¬ген білім жүйесінің жаңа моделін құру қажет. Білім алудың заманға сай моделін қалыптастыру қоғам дамуының болашақтағы жағдайына ғылыми болжам негізінде жүргізілуі тиіс және ол болашақтың талаптарына бағытталуы керек. Себебі, білім беру мемлекеттің және, жеке жағдайда, аймақ экономикасының тұрақты даму базисін қалыптастыруда үлкен мүмкіндіктерге ие болады [4]. Осы заманғы жоғары техникалық білім берудегі маңызды міндеттер – оқушыларды ғылыми ойлауға, білімді өздігінен игеруге және жаңа мәліметтерге сын көзбен қарауға үйрету, ғылыми жорамалдарды құра білуге, оларды тәжірибеде тексе¬ріп көруге қатысты жоспар жасауға баулу. Бұл міндеттерді жаңа ақпараттық технологиялардың көмегінсіз шешу мүмкін емес.
Интернет ауқымды компьютерлік желісінің дамуы дүниежүзілік білім беру жүйесін жетілдірудің жаңа мүмкіндіктеріне жол ашты. Бұл білім беру мекемелерінің техникалық жабдықталуымен қатар, студенттердің белсенді танымдық қызметіне және өзара көмек көрсете отырып оқуға бағытталған оқытудың жаңа түрлері мен әдістерінің қолданылуында көрініс тапты. Осы заманғы ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарының арқасында жаңа педагогикалық технология – қашықтан оқыту пайда болды. Қашықтан оқытуда студент пен оқытушы кеңістікте бір-бірінен алшақ орналасқан, бірақ олар тұрақты өзара байланыста болады. Бұл байланыс оқу үрдісін құрудың ерекше тәсілдері, бақылау түрлері және электрондық пошта мен басқа интернет-технологияларды қолданып байланысу әдістерінің көмегі¬мен ұйымдастырылады [5, 6].
Қазіргі әлемде қашықтан оқытудың жедел дамуының негізгі себебі - әлемдік экономиканың ғаламдануымен итермеленетін білім алуға деген өсіп жат¬қан сұраныс. Бұл сұранысты дәстүрлі білім беру институттары және дәс-түрлі оқыту тәсілдері қанағаттандыра алмайды, компьютерлік технологияларға негізделген қашықтан оқытудың кең қолданылуы, онлайн тәртібінде оқытудың дамуы, осындай қызметке маманданған жаңа құрылымдардың пайда болуы осы жағдаймен түсіндіріледі.
Ғылымға, экономикаға, өндіріске ақпараттық процестерді енгізу ісін жоғары қарқынмен жүргізу үшін қазіргі ақпараттық технологияларға негіз-дел¬ген білім жүйесінің жаңа моделін құру қажет. Білім алудың заманға сай моделін қалыптастыру қоғам дамуының болашақтағы жағдайына ғылыми болжам негізінде жүргізілуі тиіс және ол болашақтың талаптарына бағытталуы керек. Себебі, білім беру мемлекеттің және, жеке жағдайда, аймақ экономикасының тұрақты даму базисін қалыптастыруда үлкен мүмкіндіктерге ие болады [4]. Осы заманғы жоғары техникалық білім берудегі маңызды міндеттер – оқушыларды ғылыми ойлауға, білімді өздігінен игеруге және жаңа мәліметтерге сын көзбен қарауға үйрету, ғылыми жорамалдарды құра білуге, оларды тәжірибеде тексе¬ріп көруге қатысты жоспар жасауға баулу. Бұл міндеттерді жаңа ақпараттық технологиялардың көмегінсіз шешу мүмкін емес.
Интернет ауқымды компьютерлік желісінің дамуы дүниежүзілік білім беру жүйесін жетілдірудің жаңа мүмкіндіктеріне жол ашты. Бұл білім беру мекемелерінің техникалық жабдықталуымен қатар, студенттердің белсенді танымдық қызметіне және өзара көмек көрсете отырып оқуға бағытталған оқытудың жаңа түрлері мен әдістерінің қолданылуында көрініс тапты. Осы заманғы ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарының арқасында жаңа педагогикалық технология – қашықтан оқыту пайда болды. Қашықтан оқытуда студент пен оқытушы кеңістікте бір-бірінен алшақ орналасқан, бірақ олар тұрақты өзара байланыста болады. Бұл байланыс оқу үрдісін құрудың ерекше тәсілдері, бақылау түрлері және электрондық пошта мен басқа интернет-технологияларды қолданып байланысу әдістерінің көмегі¬мен ұйымдастырылады [5, 6].
Қазіргі әлемде қашықтан оқытудың жедел дамуының негізгі себебі - әлемдік экономиканың ғаламдануымен итермеленетін білім алуға деген өсіп жат¬қан сұраныс. Бұл сұранысты дәстүрлі білім беру институттары және дәс-түрлі оқыту тәсілдері қанағаттандыра алмайды, компьютерлік технологияларға негізделген қашықтан оқытудың кең қолданылуы, онлайн тәртібінде оқытудың дамуы, осындай қызметке маманданған жаңа құрылымдардың пайда болуы осы жағдаймен түсіндіріледі.
1. Б. Досыбаев. Интернет көшінен кеш қалмайық //Егемен Қазақстан, 2002 жыл. – 27 шілде /170/
2. Жұмағұлов Б.Т. Білім саласына ақпараттық технологияны енгізу – елдің кемелденуіне жасалар маңызды қадам //Дала мен қала, 2006. – 27 қазан (№ 41). – 6-бет.
3. Байшоланова Қ.С. Білімді коммерциализациялау – оқу үрдісіндегі инновациялық технология ретінде //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. – С.277-278.
4. В.А. Красильникова. Білімді ақпараттандыру ісінің түсініктемелік аппараты //«Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2005. – № 2. – С.2-5.
5. Ширшов Е.В. Организация учебной деятельности на основе информационно-коммуникационных технологий. – М.: Лотос, 2006. – С.29-93.
6. Усков И.В. Информационно-коммуникационные технологии как средство развития мотивации учебной деятельности студентов. /Автореферат – Рязань, 2006. – 22с.
7. Технологии использования электронных обучающих средств в дистанционном образовании /Яворский В.В., Сагинов К.А., Яворская Г.М. – Караганда: КарГТУ, 2007. – С.14-27.
8. Перегуда Г.И. Из опыта создания учебно-методических комплексов по специальным дисциплинам //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. – С.¬139-143.
9. Антонов В.А., Данилова Г.А., Швец О.Я. Электронный учебник: требования, проблемы, достижения //В кн.: Современные тенденции совершенствования учебников в системе непрерывного образования. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.582-587.
10. Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Информационное интегрирование и анализ образовательной области в разработке электронных средств обучения. // Монография. / Алма-Ата: Министерство образования и науки Республики Казахстан, АГУ им. Абая. – 2002 – 100 с.
11. Жамашева Ж. Қашықтан оқыту – ақпаратты тиімді таратудың жаңа нысандарының бірі // Қазақ тілі мен әдебиеті, 2007. – № 9. – 118-120 бет.
12. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы – 27 шілде 2007 ж. №319-III ҚРЗ // http://www.edu.gov.kz/
13. Шуваев Д.Н. Принципы дидактики и их реализация при разработке электронных учебных пособий для вузов. – Труды Всеросс. научно-метод. конф. «Телематика 02» (СПб, 3-6.06.02.) – СПб: СПбГИТМО, 2002. – с.216.
14. Ақпараттық технологиялар. Электрондық басылым / ҚР СТ 34.017-2005
15. Е. Аленичева, Н. Монастырев. Электронный учебник (Проблемы создания и оценки качества //Высшее образование в России, 2001. – № 1. – С.121-123.
16. Абаева А.А. Човременная модель дистанционного образования и ее роль в устойчивом развитии экономики страны //Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть-1. – С.272-277.
17. Джусубалиева Д.М. Дистанционное образование. – Алматы: Ротапринт КазГосЖенПИ, 1997. – С.45-68.
18. Медеуов Е.Ө., Наурызова Н.Қ. Қашықтан оқытуды ұйымдастыру //ҚазҰПУ хабаршысы. – Физика-математика ғылымдар сериясы. – 2007. – № 2. – 172-174 бет.
19. Десятов Д. И др. К проблеме внедрения дистанционных форм обучения // Alma-mater, 2003. – № 4. – С.13-16.
20. Тастандиева Н.Б. Алыс қашықтан оқытудың тиімді және тиімсіз тұстары // Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы, 2008. – Часть-2. – С.327-333
21. Любжин А. Дистанционное обучение: технологии и перспективы // Народное образование, 2003. – № 6. – С.89-92.
22. Әмірғалиев Е. Қашықтан оқытудың сапасын басқарудың әдістемелік жақтары // «Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2003. – № 1. – 3-6 бет.
23. Дистанционное обучение в современном мире: Сб. обзоров /под ред. Зарецкой С.Л. / М.: ИНИОН РАН, 2002. – 136 с.
24. Животовская И.Г. Дистанционное обучение в мире: история, теория и практика // Экономика образования, 2002. – № 4. – С.37-51.
25. Телешова Н.Ф. Повышение эффективности профессионального образования студентов-заочников в условиях дистанционного обучения: дис. … канд. Пед. Наук: 13.00.01; 13.00.08. – Красноярск, 2003. – С.69.
26. Энциклопедия пользователя Интернет [Электронный ресурс]: [интерактив. Учеб.]. – Электрон, интерактив, мультимедиа. – М.: ЗАО «Демос-Интернет», 2000. – 1 электрон, опт. Диск (CD-ROM).
27. Интернет-обучение: технологии педагогического дизайна / под ред. М.В. Моисеевой. – М.: Издательский дом «Камерон», 2004. – С.135-136.
28. Новиков С. В. Принципы разработки интернет-учебников /Информатика и образование, 2001. – № 10. – С.61-65.
29. Зимина О.В. Печатные и электронные учебные издания в современном высшем образовании: Теория, методика, практика. – М.: Изд-во МЭИ, 2003.
30. Гречихин А.А., Древс Ю.Г. Вузовская учебная книга: Типология, стандартизация, компьютеризация. //М.: Логос, 2000.
31. Агеев В.Н. Электронная книга: Новое средство соц. коммуникации. М.: 1997.
32. Кручинин В.В. Разработка компьютерных учебных прорамм – Томск, 1998
33. Адров Д. Стиль //Компьютер Пресс. – 1998. – № 2. – С.32-34.
2. Жұмағұлов Б.Т. Білім саласына ақпараттық технологияны енгізу – елдің кемелденуіне жасалар маңызды қадам //Дала мен қала, 2006. – 27 қазан (№ 41). – 6-бет.
3. Байшоланова Қ.С. Білімді коммерциализациялау – оқу үрдісіндегі инновациялық технология ретінде //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. – С.277-278.
4. В.А. Красильникова. Білімді ақпараттандыру ісінің түсініктемелік аппараты //«Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2005. – № 2. – С.2-5.
5. Ширшов Е.В. Организация учебной деятельности на основе информационно-коммуникационных технологий. – М.: Лотос, 2006. – С.29-93.
6. Усков И.В. Информационно-коммуникационные технологии как средство развития мотивации учебной деятельности студентов. /Автореферат – Рязань, 2006. – 22с.
7. Технологии использования электронных обучающих средств в дистанционном образовании /Яворский В.В., Сагинов К.А., Яворская Г.М. – Караганда: КарГТУ, 2007. – С.14-27.
8. Перегуда Г.И. Из опыта создания учебно-методических комплексов по специальным дисциплинам //В кн.: Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть 1. – С.¬139-143.
9. Антонов В.А., Данилова Г.А., Швец О.Я. Электронный учебник: требования, проблемы, достижения //В кн.: Современные тенденции совершенствования учебников в системе непрерывного образования. – Алматы: Мектеп, 2004. – С.582-587.
10. Бидайбеков Е.Ы., Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Информационное интегрирование и анализ образовательной области в разработке электронных средств обучения. // Монография. / Алма-Ата: Министерство образования и науки Республики Казахстан, АГУ им. Абая. – 2002 – 100 с.
11. Жамашева Ж. Қашықтан оқыту – ақпаратты тиімді таратудың жаңа нысандарының бірі // Қазақ тілі мен әдебиеті, 2007. – № 9. – 118-120 бет.
12. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы – 27 шілде 2007 ж. №319-III ҚРЗ // http://www.edu.gov.kz/
13. Шуваев Д.Н. Принципы дидактики и их реализация при разработке электронных учебных пособий для вузов. – Труды Всеросс. научно-метод. конф. «Телематика 02» (СПб, 3-6.06.02.) – СПб: СПбГИТМО, 2002. – с.216.
14. Ақпараттық технологиялар. Электрондық басылым / ҚР СТ 34.017-2005
15. Е. Аленичева, Н. Монастырев. Электронный учебник (Проблемы создания и оценки качества //Высшее образование в России, 2001. – № 1. – С.121-123.
16. Абаева А.А. Човременная модель дистанционного образования и ее роль в устойчивом развитии экономики страны //Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы: Экономика, 2007. – Часть-1. – С.272-277.
17. Джусубалиева Д.М. Дистанционное образование. – Алматы: Ротапринт КазГосЖенПИ, 1997. – С.45-68.
18. Медеуов Е.Ө., Наурызова Н.Қ. Қашықтан оқытуды ұйымдастыру //ҚазҰПУ хабаршысы. – Физика-математика ғылымдар сериясы. – 2007. – № 2. – 172-174 бет.
19. Десятов Д. И др. К проблеме внедрения дистанционных форм обучения // Alma-mater, 2003. – № 4. – С.13-16.
20. Тастандиева Н.Б. Алыс қашықтан оқытудың тиімді және тиімсіз тұстары // Непрерывное экономическое образование: модернизация обучения и методического обеспечения. – Материалы II Республиканской конференции. – Алматы, 2008. – Часть-2. – С.327-333
21. Любжин А. Дистанционное обучение: технологии и перспективы // Народное образование, 2003. – № 6. – С.89-92.
22. Әмірғалиев Е. Қашықтан оқытудың сапасын басқарудың әдістемелік жақтары // «Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы, 2003. – № 1. – 3-6 бет.
23. Дистанционное обучение в современном мире: Сб. обзоров /под ред. Зарецкой С.Л. / М.: ИНИОН РАН, 2002. – 136 с.
24. Животовская И.Г. Дистанционное обучение в мире: история, теория и практика // Экономика образования, 2002. – № 4. – С.37-51.
25. Телешова Н.Ф. Повышение эффективности профессионального образования студентов-заочников в условиях дистанционного обучения: дис. … канд. Пед. Наук: 13.00.01; 13.00.08. – Красноярск, 2003. – С.69.
26. Энциклопедия пользователя Интернет [Электронный ресурс]: [интерактив. Учеб.]. – Электрон, интерактив, мультимедиа. – М.: ЗАО «Демос-Интернет», 2000. – 1 электрон, опт. Диск (CD-ROM).
27. Интернет-обучение: технологии педагогического дизайна / под ред. М.В. Моисеевой. – М.: Издательский дом «Камерон», 2004. – С.135-136.
28. Новиков С. В. Принципы разработки интернет-учебников /Информатика и образование, 2001. – № 10. – С.61-65.
29. Зимина О.В. Печатные и электронные учебные издания в современном высшем образовании: Теория, методика, практика. – М.: Изд-во МЭИ, 2003.
30. Гречихин А.А., Древс Ю.Г. Вузовская учебная книга: Типология, стандартизация, компьютеризация. //М.: Логос, 2000.
31. Агеев В.Н. Электронная книга: Новое средство соц. коммуникации. М.: 1997.
32. Кручинин В.В. Разработка компьютерных учебных прорамм – Томск, 1998
33. Адров Д. Стиль //Компьютер Пресс. – 1998. – № 2. – С.32-34.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 8
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КШЕНДЕР ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ДЕҢГЕЙІ 10
1.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендердің пайда болуының тарихи
алғышарттары 10
1.2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 11
1.3 Оқу-әдістемелік кешендердің қызметі 14
1.4 Электрондық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 17
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ 19
2.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді жобалау 19
2.2 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құру технологиясының кезеңдері 19
2.3 Электрондық оқу құралын жобалау және құру шарттары 21
2.4 Оқу-әдістемелік кешеннің жалпы құрылымы 22
2.5 Оқу-әдістемелік кешеннің ішкі құрылымы 24
2.6 “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің алгоритмдік
сұлбасын қалыптастыру 28
3. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ 30
3.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құруда қолданылған тілдер
сипаттамасы 30
3.2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізгі бетінің ұйымдастырылуы
31
3.3 Жұмыс бағдарламасы блогын құрастыру 34
3.4 Дәрістер блогын ұйымдастыру 37
3.5 Лабораториялық жұмыстар блогын құру 39
3.6 Өзіндік жұмыстар блогын қалыптастыру 41
3.7 Глоссарий беті 42
3.8 Қашықтан оқыту бетін ұйымдастыру 44
3.9 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді пайдалану тиімділігі 44
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 47
4.1 Жобаның жалпы тиімділігі 47
4.2 Оқу-әдістемелік кешенді құруға кеткен шығындарды есептеу 47
4.3 Программалық қамтаманы енгізудің тиімділігін есептеу 50
4.4 Жүйенің өтеу мерзімі 52
4.5 Жылдық экономикалық эффект 52
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 53
5.1 Еңбекті қорғау туралы жалпы түсінік 53
5.2 Техника қауіпсіздік ережелері 53
5.3 Өндірістік микроклимат 54
5.4 Электр қауіпсіздігі 56
5.5 Жарықтандыру 56
5.6 Өрт қауіпсіздігі 57
ҚОРЫТЫНДЫ 59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Қазіргі жаһандану барысында еліміздің бәсекеге қабілеттілігі үшін
материалдық өнімнен интеллектуалдық өнім өндіруге өту – мемлекетіміздің
бүгінгі басты мақсаттарының бірі болып отыр, яғни бұған басты әсер ететін
жоғарғы білім деңгейі, адам капиталы және инновациялық даму секілді
көрсеткіштер десек, жаңа технологиялардың, оның ішінде ақпараттық
коммуникациялық технологиялардың (АКТ) қарқынды дамып, күнделікті қоғамда
пайдаланылуы – сапалы мамандардың қалыптасуын талап етеді [3].
Ғылымға, экономикаға, өндіріске ақпараттық процестерді енгізу ісін
жоғары қарқынмен жүргізу үшін қазіргі ақпараттық технологияларға
негізделген білім жүйесінің жаңа моделін құру қажет. Білім алудың заманға
сай моделін қалыптастыру қоғам дамуының болашақтағы жағдайына ғылыми болжам
негізінде жүргізілуі тиіс және ол болашақтың талаптарына бағытталуы керек.
Себебі, білім беру мемлекеттің және, жеке жағдайда, аймақ экономикасының
тұрақты даму базисін қалыптастыруда үлкен мүмкіндіктерге ие болады [4]. Осы
заманғы жоғары техникалық білім берудегі маңызды міндеттер – оқушыларды
ғылыми ойлауға, білімді өздігінен игеруге және жаңа мәліметтерге сын көзбен
қарауға үйрету, ғылыми жорамалдарды құра білуге, оларды тәжірибеде тексеріп
көруге қатысты жоспар жасауға баулу. Бұл міндеттерді жаңа ақпараттық
технологиялардың көмегінсіз шешу мүмкін емес.
Интернет ауқымды компьютерлік желісінің дамуы дүниежүзілік білім беру
жүйесін жетілдірудің жаңа мүмкіндіктеріне жол ашты. Бұл білім беру
мекемелерінің техникалық жабдықталуымен қатар, студенттердің белсенді
танымдық қызметіне және өзара көмек көрсете отырып оқуға бағытталған
оқытудың жаңа түрлері мен әдістерінің қолданылуында көрініс тапты. Осы
заманғы ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарының арқасында
жаңа педагогикалық технология – қашықтан оқыту пайда болды. Қашықтан
оқытуда студент пен оқытушы кеңістікте бір-бірінен алшақ орналасқан, бірақ
олар тұрақты өзара байланыста болады. Бұл байланыс оқу үрдісін құрудың
ерекше тәсілдері, бақылау түрлері және электрондық пошта мен басқа
интернет-технологияларды қолданып байланысу әдістерінің көмегімен
ұйымдастырылады [5, 6].
Қазіргі әлемде қашықтан оқытудың жедел дамуының негізгі себебі -
әлемдік экономиканың ғаламдануымен итермеленетін білім алуға деген өсіп
жатқан сұраныс. Бұл сұранысты дәстүрлі білім беру институттары және
дәстүрлі оқыту тәсілдері қанағаттандыра алмайды, компьютерлік
технологияларға негізделген қашықтан оқытудың кең қолданылуы, онлайн
тәртібінде оқытудың дамуы, осындай қызметке маманданған жаңа құрылымдардың
пайда болуы осы жағдаймен түсіндіріледі.
Қашықтан оқытуды жоғарғы білім алу үшін, білім деңгейін жоғарылату
және мамандарды қайта дайындау, қызметкерлердің білімін тексеріп отыру үшін
пайдалануға болады. Тыңдаушының өз үйінде, жұмыс орнында немесе өз
қаласындағы компьютерлік класта білім алуға мүмкіндігі бар, ендеше ол оқу
орнына баруға уақыт пен ақша жұмсамайды. Сонымен қатар, тыңдаушы оқу
курстарын кез келген ретпен және өзіне тиімді жылдамдықпен өте алады.
Осының бәрі қашықтан оқытуды дәстүрлі оқытуға қарағанда сапалы, қол
жетерлік және әлдеқайда арзан етеді. [5, 7].
Қашықтан оқытудың негізгі ақпараттық ресурсы оқу-әдістемелік кешен
(ОӘК) болып саналады. ОӘК оқытушыларға әдістемелік көмек көрсету үшін
құрылады және ол мемлекеттік талаптарға сай болу керек. ОӘК деп негізі
оқулық болып саналатын дидактикалық-әдістемелік құралдар жиынтығын атайды.
Оқулық оқушының танымдық қызметін басқарудың әдістемелік жүйесінің (оқыту-
жоспарлаушы құжаттар, сабақ жоспарлары, оқытушыға арналған әдістемелік
нұсқаулар, теориялық және практикалық сабақтардың мазмұны, көрнекіліктер,
арнайы терминдер сөздігі, әдебиеттер) бүтіндігін қамтамасыз етеді [8].
Электрондық оқу басылымдарының қарыштап дамуы осы саланы сауатты түрде
дамыту үшін құрастырушылардан келесі сұрақтарға жауап беруді талап етеді:
− Электрондық оқу-әдістемелік кешен қандай болу керек, оның
құрылымы мен мазмұны қандай талаптарға сай болуы тиіс? ЭОӘК-нің оқу
үрдісіндегі орны қандай?
− Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді құру үшін қандай
программалық құралдарды пайдаланған жөн:
- Программалау тілдерін,
- Macromedia стандартты программаларын,
- Дайын программалық қоршау.
− Электрондық оқу-әдістемелік кешен интерфейсіне қандай талаптар
қойылады?
Жоғарыда айтылғандарды есепке ала отырып, осы диплом жұмысын
орындаудағы алға қойылған негізгі мақсаттарды анықтайық:
1. Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді құрудың техникалық және
технологиялық алғышарттарына талдау жасау, қойылатын талаптарды
анықтау.
2. Анықталған әдістемелік талаптарға сүйене отырып, “Java-
технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымын
қалыптастыру.
3. Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді құрудың техникалық шарттарына
негізделіп, “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешенді
құрудың тәсілі мен құралдарын таңдау.
4. Қалыптастырылған құрылымы мен таңдалған құралдар негізінде “Java-
технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешенді құрудың алгоритмі мен
программасын жазу.
5. “Java-технологиялар” пәнінен құрылған оқу-әдістемелік кешеннің білім
беру кеңістігіндегі маңызын көрсету.
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КШЕНДЕР ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ДЕҢГЕЙІ
1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендердің пайда болуының тарихи
алғышарттары
Қоғамның заманға сай әлеуметтік-экономикалық өмір сүру шарттары
мамандарды сапалы дайындауда өз қажеттіліктерін алға қояды. Жоғарғы оқу
орындарында оқыту барысында студенттерде мамандыққа сәйкес білімдер аясына
жатпайтын білім мен біліктердің кең ауқымын игеруге деген себепкерлікті
тудыру қажеттілігін профессор-оқытушылар құрамы түсіну керек. Бір уақытта
бірнеше мамандыққа оқыту қазіргі кезде мүмкін болып қана қоймады, бұл
қажеттілікке айналды [10].
Мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкестікті талап ету оқытушы
үшін бірінші орынға студенттердің өзіндік жұмысын қамтамасыз ету,
ұйымдастыру және басқару мәселелерін шығарды. Соңғы жылдары Қазақстан
Республикасы білім және ғылым Министрлігінің енгізген нормативтік
жаңашылдықтары және 1997 жылы елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан
Республикасында біртұтас ақпараттық кеңістік қалыптастыру туралы Жарлыққа
қол қоюы ЖОО-да оқу үрдісін қайта бағыттауға мүмкіндік берді. Студенттердің
өзіндік жұмысын қамтамасыз ету бөлімі заманауи ақпараттық технологияларды,
ең алдымен, комьютерлік технологияларды қолдануға бет бұрды.
Оқу үрдісін ақпараттық қамтамасыз етудің нәтижелі тәсілдерінің бірі
ЖОО-да оқу-әдістемелік кешендерді (ОӘК) енгізу болып табылады. ОӘК-ді
құрудың білім беру мекемелерінде әр түрлі пәндерден оқу-әдістемелік
жинақтарды (ОӘЖ) және т.б. енгізумен тарихи байланысы бар. Әдетте, осындай
ОӘЖ жеке оқу-әдістемелік модульдерден (ОӘМ) тұрды және алдын-ала әзірленген
жоспармен қатар, оқытушыға дайын модульдерден оқу жоспарын өз бетінше
құруға мүмкіндік беретін техникалық және әдістемелік құралдардан құрылды
[5, 9].
Дәстүрлі мағынасында ОӘК – бұл тәжірибе жүзінде жүзеге асырылуы тиіс
оқу-тәрбие үрдісін жүйелі сипаттаудың жобасы болатын барлық оқу-әдістемелік
құжаттардың (жоспарлар, программалар, әдістемелер, оқу құралдары және т.б.)
жиыны, ол мамандарды даярлауды басқарудың дидактикалық құралы болып
табылады.
Ақпараттық технологиялардың дамуына байланысты мектептер мен ЖОО-ның
оқу үрдісіне программалық құралдарды енгізудің нәтижелілігін жоғарылату
және оқытушылардың жаңашылдық педагогикалық тәжірибесі мен әдістемелік
қолдауын тарату мақсатында электрондық оқу-әдістемелік кешендерді (ЭОӘК)
құру идеясы пайда болды [10].
Жоғарғы және дипломнан кейінгі білім берудегі оқыту қызметінің
заманға сай шарттары оқу үрдісіне электрондық оқытудың кіріктірілуімен және
дамуымен сипатталады. Электрондық оқытуға сандық, мультимедия, виртуалды
және желілік технологияларды қолдану жатады.
Мамандандырылған әдеби ақпарат көздерінің мәліметтеріне сәйкес
электрондық оқыту (ЭО) термині Интернет, жергілікті Интранет желісі,
электрондық пошта немесе CD-ROM арқылы интерактивті, қашықтан білім алу
форматында оқытуды білдіреді. ЭО-ды ойлап тапқан және алғаш құрған
авиаторлар болып саналады, бұл олардың жұмыстарының ерекшеліктері орталық
бөлімнен қашық орналасқан қызметкерлерді оқытуды талап етуімен байланысты
болды [11].
2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы
Электрондық оқыту құралдарын ғылыми негізделген түрде байланыстыру тек
оның қайта құрылуы мен түпкілікті жақсаруына ғана емес, түбегейлі түрде
жаңа, әлдеқайда нәтижелі білім беру жүйесінің орнығуына алып келуі мүмкін.
Қалыптасқан жағдайда электрондық технологиялар бойынша оқитын студенттер
мен тыңдармандарды әдістемелік және дидактикалық қамтамасыз ету мәселесінің
барынша толық шешімі және оқытудың дәстүрлі түрлерінде айтарлықтай толық
шешімі жергілікті, сондай-ақ желілік жағдайда электрондық оқу-әдістемелік
кешендерді (ЭОӘК) құру және жобалау болып табылады [5].
ЭОӘК электрондық тасушыларда орналастырылатын және ақпараттық-білім
беру ортасында тұлғаға бағытталған оқытудың негізгі жағдайларын жүзеге
асыру мақсатында орындалатын нақты пәндік қызметті игеру құралы болып
табылатын ғылыми-педагогикалық, оқу-әдістемелік, программа-техникалық
жабдықтаудың кіріктірілген жиынын білдіреді. Берілген материалдардың
арналуы мен көлеміне байланысты ЖОО-да оқу-әдістемелік жабдықтауды әртүрлі
күрделілік деңгейлеріне бөледі [12]:
− жалпы мамандық үшін;
− пәндер тобы үшін;
− жеке пән бойынша және т.с.с.
Пән бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамына төмендегі
элементтер кіреді:
1. Типтік бағдарлама.
2. Жұмыс бағдарламасы:
− алғы сөз;
− дәріс сабақтарының мазмұны;
− СОӨЖ өткізудің әдістемелік жоспары;
− СӨЖ тапсырмалары;
− әдебиеттер тізімі;
− қорытынды емтиханға дайындалуға арналған бақылау сұрақатары;
− курс саясаты;
− бағалау критерийлері (рейтингтік бақылау жүйесі);
− ағымдық, аралық және қорытынды бақылау кестесі.
− Дәріс сабақтарының әдістемелік құраушысы.
3. Демонстрациялық және қосалқы материалдар кешені.
4. СОӨЖ-нің (студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмысы)
әдістемелік құраушысы.
5. Ағымдық, аралық және қорытынды бақылауды өткізуге арналған
материалдар.
6. Жобаларды орындауға әдістемелік кеңестер.
7. Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуінің картасы.
Пәннің типтік бағдарламасын Білім Министрлігі бекітеді, ол курстың
жұмыс бағдарламасын құруға негіз болады. Типтік бағдарлама бес жылда бір
рет бекітіледі. Ал жұмыс бағдарламасы ЖОО-ның, мамандықтың ерекшеліктерін
есепке алуы тиіс және экономикада, әлеуметтік салада және бизнес-ортада
болып жатқан өзгерістерді ескеріп, жыл сайын дамытылып отыру керек.
Пәннің жұмыс бағдарламасын оқытушы құрастырады. Бағдарлама міндетті
түрде кафедра отырысында қарастырылады [13].
Жұмыс бағдарламасын алғы сөз бастайды. Ол келесі элементтерден тұрады:
− курсты оқудың өзектілігі мен қажеттілігі;
− курстың мақсаты мен міндеттері;
− курстың пререквизиттері мен постреквизиттері;
− курстың ұзақтығы.
Курстың өзектілігін сипаттағанда пәнді оқудың қажеттілігі мен уақыт
талабына сәйкестігінің студенттер қызығушылығын тудырарлық дәлелдерін табу
керек. Берілген курс арнайы пәндер жағдайында олардың болашақ мамандар
ретінде қалыптасуында үлкен рөл атқаратынын және жалпы білім беретін пәндер
жағдайында топтық жұмысқа баулитынын, кең дүниетаным қалыптастыратынын атап
өткен ерекше маңызды.
Курстың мақсаты мен міндеттерін сипаттау да аса маңызды. Олар арқылы
студенттер қандай білімдер мен біліктерді меңгеретіні, олар қандай
экономикалық және әлеуметтік функцияларды өз бетімен атқара алатыны
түсінікті болу керек.
Алғы сөздің келесі элементі пререквизиттер мен постреквизиттерді –
сәйкесінше берілген пәнді оқуға дейін және оқудан кейін меңгерілуі міндетті
пәндерді сипаттау болып табылады. Оларды сауатты сипаттау берілген пәнді
оқудың маңыздылығы мен қажеттігін ерекшелеуге мүмкіндік береді.
Алғы сөздің келесі элементі – курстың ұзақтығы, ол пәнді меңгеруге
қажет болатын кредит-сағаттар санын дәл есептеуді қарастырады.
Келесі кезең - СОӨЖ (Office Hours) құру. Әрбір СОӨЖ-ге дәріске
кірмеген және қандай да бір сұрақтарды тереңдетуге, кейбір жағдайларды
талдау, шешімдерді қабылдау біліктіліктерін қалыптастыруға септігін
тигізетін материалдар әзірленуі керек. СОӨЖ өткізудің қалыптасқан
әдістемесі өте маңызды [12].
СӨЖ-дің тиімділігі көп жағдайда оның әдістемелік қамтамасыз етілуіне,
яғни оқу әдебиетінің, әдістемелердің, Интернет ресурстарының баршылығына
және оқу залының мүмкіндіктеріне байланысты.
Оқытушы жұмысының тұрақты жаңартылатын бөлігі әдебиеттер тізімі болып
табылады. Ол екі бөліктен тұрады: негізгі және қосымша әдебиеттер. Негізгі
әдебиеттер тізімі әдетте үлкен болмайды: екі-үш іргелі кітап және
нормативтік-құқықтық база. Қосымша әдебиеттер өзіндік жұмысты орындауға
негіз болу керек.
Әрбір пәнді оқу кредиттік технология ережелері бойынша емтиханмен
аяқталады. Ол тест, кешенді емтихан, т.б. түрде өткізілуі мүмкін. Қалай
болғанда да студент қорытынды емтиханға дайындалуға арналған сұрақтармен
қамтамасыз етілуі керек [14].
Студенттерге қойылатын талаптар жүйесі (курс саясаты):
- сабақтарға кешікпеу;
- сабақ үстінде сөйлеспеу, сағыз шайнамау, ұялы телефонды өшіру;
- сабақтан қалмау, ауырған жағдайда анықтама алып келу;
- үй тапсырмаларын уақытында орындау;
- оқу үрдісіне белсенді қатысу;
- барлық тапсырмаларды уақытында әрі міндетті түрде орындау;
- аудиторияда темекі шекпеу және т.с.с.
Бақылаудың үш түрі бар:
ағымдық (апта сайын),
аралық (деканат кестесі бойынша өткізіледі),
қорытынды (семестр соңында бір рет өткізіледі).
Балдарды қою реті :
ағымдық бақылауға - 40 балл,
аралық - 20 балл,
қорытынды - 40 балл,
барлығы -100 балл.
1.1-кесте. Емтихан нәтижесі бойынша балдар қою.
Студент жауабының бағасы %-пен Балдар Баға
90-100 37-40 5
75-89 31-36 4
50-74 20-30 3
0-49 0-19 2
1.2 – кесте. Қорытынды баға.
Жалпы рейтингтік балл Баға
90-100 5
75-89 4
50-74 3
0-49 2
Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді дайындау үлгілік оқу
бағдарламасына сәйкес әзірленген жұмыс оқу бағдарламалары бойынша жүзеге
асырылады [12].
Оқу-әдістемелік кешендердің құрылымы:
Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізін төмендегі бөлімдер [5]
құрау керек (1.1-сурет):
1. басқару модулі (аңдатпа, жұмыстық оқу жоспары, оқытушы қолданатын
техникалық және программалық құралдар тізімі, оқу үрдісінің қатысушыларына
нұсқаулар мен кеңестер, пән бойынша жұмыс бағдарламасы, студенттерді тіркеу
және т.с.с.);
2. оқыту модулі (қатты жинақтаушылардағы және электрондық түрдегі,
оның ішінде гипермәтіде жазылған оқулықтар мен оқу құралдары,
презентациялық оқу құралы, әртүрлі тәсілдермен басып шығарылған, курс
бойынша бағдар беретін және барлық ақпараттық қолдау құралдары бойынша
іздеуді жеңілдететін дәрістердің қысқаша конспектісі, әдістемелік
нұсқаулар, программалар мен тапсырмалар, лабораториялық, практикалық
жұмыстарды, міндетті типтік, курстық жұмыстар мен жобаларды, дипломдық жоба
мен бітіру жұмысын орындауға арналған есептер жинағы, программалық-
педагогикалық құралдар, сонымен қатар, әдебиеттер тізімі және барлық
бөлімдер мен модульдердің толық тізімі);
3. үлгерімді және оқу үрдісінің нәтижелілігін бақылау модулі (бақылау
есептерінің жинағы, сұрақтар мен жауаптардың тізімдері, әдістемелік
нұсқаулар, түсініктемелер мен талаптар, сонымен қатар, қорытынды, аралық
аттестациялауды, ағымдық және жедел бақылауды, өзін-өзі тексеруді
техникалық қолдау құралдарының сипаттамалары);
4. ақпараттық-анықтамалық модуль (оқу құралдарына қосымша мақалалар,
курс бойынша немесе жеке тақырыптар бойынша материалдар, қосымша
түсініктемелер мен жоғарыдағы аталған барлық оқу қызметі түрлерінің
орындалу мысалдары, сервердегі немесе ақпараттың негізгі тасушысындағы
материалдар, сыртқы орталарға сілтемелер мен адрестер жүйесі, технологиялық
сипаттағы қосымша түсініктемелер, курс бойынша шығармашылық жұмысты
ұйымдастыру жөніндегі ақпараттық материалдар).
3 Оқу-әдістемелік кешендердің қызметі
Оқу-әдістемелік кешен дегеніміз – үйренушілердің таным қызметін
басқаратын әдістемелік жүйенің толықтығын қамтамасыз ететін оқу
құралдарының жиыны. Оқу-әдістемелік кешен білімнің барлық сатысына
араналған бірыңғай коммуникативті-танымдық тұжырымдаманы есепке ала отырып
әзірленуі керек [12].
Қазіргі кезде ЭОӘК мен оның компоненттерінің мазмұны мен
безендірілуін, оларға қойылатын әдістемелік және программалық-техникалық
талаптарды анықтайтын сәйкес ережелер құрастырылды, оларды құрудың мақсаты
төмендегідей [15]:
− оқу үрдісінің белсенділігін арттыру;
− жаңа материалды қабылдау мен түсінуде студенттердің танымдық
қызметінің белсенділігін қолдау;
− автоматтандырылған құралдарды бақылаудың барлық түрлерін
пайдалану;
− қажетті оқу материалдарымен және қосымша материалдармен, сонымен
қатар, мультимедиалық негіздегі материалдармен қамтамасыз ету және
оларды оқыту кезеңдеріне, әдістеріне және студенттермен жұмысты
ұйымдастыру түрлеріне қатысты қолданудың дұрыс реттілігін
қамтамасыз ету;
− студенттердің болашақ кәсіби қызметтеріне жақын есептерді
өндірісте қолданылатын программалық құралдар көмегімен шешу арқылы
олардың себепкерлігін арттыру;
− бірыңғай оқу-ақпараттық кеңістікті құру;
− студенттердің оқу қызметінің барлық компоненттері мен бағыттарын
құрастыру және дамыту;
− студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру;
− оқыту үрдісін ақпараттық материалдармен қосымша ақпараттық
қолдау.
Ақпараттық-білім беру ортасына кіріктірілген ОӘК-нің қызметі [5]:
− оқу орнының ақпараттық ресурстарына алыстан ену;
− студенттерді және олардың әрекеттерін тіркеу;
− студенттерге оқытушылар мен басқа студенттер жағынан
консультациялық қолдау көрсету;
− студенттердің оқу үрдісінде алған білімдерін тестілеу және
бақылау;
− жеке практикалық тапсырмаларды орындауды қолдау (қажетті қосалқы
программалар пакеттері мен компьютерлік үлгілеу құралдарын қосу);
− алыстан ену лабораториялық практикумын ұйымдастыру.
Пәннің электрондық оқу-әдістемелік кешенінің құрылымдық сұлбасы 1.1-
суретте көрсетілген: ДМ – дидактикалық материалдар (таратылатын материалдар
және т.б.); ГМ – графикалық материалдар (схемалар мен суреттер); АОЖ –
автоматтандырылған оқыту жүйесі; АОК – автоматтандырылған оқу курсы; СОЖ –
сараптамалық оқытушы жүйе; ИОЖ – интеллектуалды оқытушы жүйе; ЭО –
электрондық оқулық; ВЭ – виртуалды экскурсия; АІҚ – ақпараттық іздеу
құралдары; КТ – компьютерлік тренажер; ПТ – практикалық тапсырма; ЛЖ –
лабораториялық жұмыс; ЕГЖ – есептеу-графикалық жұмыс; КС – кейс-стади; ІО
–іскерлік ойын; ЖТ – жеке тапсырма; ОҒЗЖ – оқу ғылыми-зерттеу жұмысы; БЖ –
бақылау жұмысы; ЭЖ – электрондық журнал; AV – AV-материалдар.
1.1-сурет. Пәннің электрондық оқу-әдістемелік кешенінің құрылымдық
сұлбасы:
4 Электрондық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын талаптар
Дидактикалық талаптар. Жаңа заманғы ЭОӘК-дер, сөзсіз, әдеттегі қағаз
оқулықтарға, оқу және әдістемелік құралдарға қойылатын дәстүрлі
дидактикалық талаптарды қанағаттандыру керек. Оларға оқудың ғылымдығы, қол
жетімділігі, көрнекілігі, жүйелілігі және реттілігі талаптары, оқу
үрдісінде студенттердің белсенділігі мен саналылығын қамтамасыз ету
талаптары, ОӘК көмегімен жүргізілетін оқытудың білім беру, дамыту және
тәрбиелеу қызметтерінің бірлігі талаптары жатады.
Сонымен қатар, жаңа заманғы ОӘК-ді құру мен пайдалануда осы заманғы
ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолдану осындай кешендерге
өзгеше дидактикалық талаптар қояды, мысалы, оқытудың индивидуалдылығын
қамтамасыз ету талабы, оқытудың интерактивтілігі талабы, оқытудың
бейімділігін қамтамасыз ету талабы, оқу материалын бейнелеудің жүйелілігі
мен құрылымдық-функционалдық байланыстылығы талаптарын, оқытудың
дидактикалық циклының бүтіндігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ету, оқу
ақпаратын компьютерлік бейнелеу мүмкіндіктерін максималды жүзеге асыру
талаптары [9, 16].
Мазмұн құрылымына қойылатын талаптар. ОӘК-нің контенті үш деңгейлі
семантикалық оқыту бірліктеріне бөліну керек: 1 – модульдер, 2 – блоктар, 3
– сабақтар.
Сабақтағы міндетті оқыту элементтері болып теориялық материал,
мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-жауаптар және тестілер есептеледі, ал мiндеттi
емес элементтерге оқыту ақпаратын меңгеру, түсіну және еске сақтауға
себебін тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графика, аудио және видео жатады.
Теориялық материал таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны түсінікті,
нақты, толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы
тиіс және бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты арнаулы дидактикалық
құралдарды қолдану керек.
Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектілерiн жаттығуды орындау, есептi
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. түрiнде детальды талдауын
қамтамасыз етуi керек.
Тапсырмалар оқытылатын объектілер, үрдістер мен құбылыстарының iшкi
байланысын анықтауға, олардың әртүрлi сыртқы әсерлер кезiндегi
функционалдық қасиеттерiн зерттеуге және жаттығуларды орындау мен есептердi
шешудегi практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек.
Тесттер сұрақтар мен олардың жауаптарының вариантарын қамтуы керек.
Тесттер дұрыс жауапты таңдау кезiнде қарапайым табу әдiсiн қолданбау үшiн
мағынасын түсiнбей жауап беретiн сұрақтарды қамтымауы керек.
Тезаурус ОӘК-нің пән аймағына байланысты терминдер және қысқартулар
сөздігін қамту керек [9, 17].
Функционалдық талаптар. Құрылатын ЭОӘК-нің мазмұны ЖОО-лардың оқу-
әдістемелік бірлігі ұсынған Мемлекеттік білім беру стандартының және типтік
оқу программаларының талаптарына толыққанды сәйкес келу керек. ЭОӘК
құрамына сәйкес пәнді білім беру мекемесінің консультациялық қолдауымен өз
бетінше оқу үшін қажетті білім беру ресурстарының толық жиыны кіру керек.
ЭОӘК модульдік принцип бойынша құрылуы тиіс, оған сәйкес әрбір
модульдің құрамында бір пәнді меңгеруге қажетті білім беру ресурстарының
жиынын жинақтаған жөн [5].
Рәсімдеуге қойылатын талаптар. ОӘК-де интерфейс көрнекті, түсінікті,
бірмәнді болумен қатар, пайдаланушы қате іс-әрекеттер жібермеу үшін бүтін
ОӘК-нің және оның жеке бөліктерінің жұмыс істеу логикасын түсінуге
көмектесетін түрде болу керек [17].
ОӘК-нің рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және
эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік материалдың
көлемі оқушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны шектеулі болу керек.
ОӘК-дегі түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
етуі тиіс және материалдың жеңіл игерілуі мен эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фон ешқандай жағдайларда болмау керек. Шрифтің түсін
стандартты қара, қою-жасыл немесе қою-көк қылып жасау керек.
Ашық ортада шығарылған ОӘК-дер үшін графикалық объектілердің және
аудио-видео материалдың саны минималды болу керек, себебі олар компьютердің
жадында көп орын алады және оларды алу кезінде желідегі компьютерлердің
арасындағы байланыс арнасының жылдамдығы кризистік параметр болып табылады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді жобалау
Ақпараттық-педагогикалық технологияны құрудың негізі ретінде
қарастырылатын ЭОӘК-ді педагогикалық жобалау үрдісі келесі кезеңдерден
тұрады:
− оқыту мақсаттарын анықтау;
− компьютерлендірілген оқыту мазмұнын контекстілік оқыту
теориясының негізінде жобалау;
− студенттердің оқу қызметінің түрлерін таңдау;
− контекстілік оқытудың педагогикалық программалық құралдарын
таңдау немесе құру;
− компьютерлендірілген контекстілік оқытудың әдістерін жобалау;
− компьютерлендірілген контекстілік оқытудың қосымша құралдарын
құру;
− контекстілік оқытудың рейтингтік бақылау жүйесін жобалау.
ЭОӘК-ді сәтті жобалаудың педагогикалық шарттары [32]:
− компьютерлендірілген оқытудың мазмұнын маманның қызметтік моделі
негізінде жобалау;
− жинақтаушы пәнаралық курстарды құру;
− ақпараттық-педагогикалық технологияларды негізгі технологиялар
ретінде қолданып, пәндік қызметтің мазмұнын үлгілеуші оқыту
әдістерін пайдалану;
− мамандықтың мемлекеттік білім беру стандартының көрсеткіші
болатын дайындаудың жалпы үлгісі негізінде оқытушының консультант
және сарапшы қызметін атқара отырып, оқу үрдісін жобалауы.
Осыған қарамастан, жоғары маманданған қызметкерлерді дайындау
жүйесінің сапасы мен тиімділігін жоғарылату негізі осы заманғы білім беру
технологияларын қолдану болып табылады, олар өздерінде жаңа ақпараттық
технологиялармен қатар, дәстүрлі білім беру технологияларын да жинақтайды.
Компьютерлік оқытудың мүмкіндіктерін пайдалану танымдық қызметтің
қолданылатын түрлерінің және студенттің алатын білімдері мен
бейімділіктерінің диапазонын айтарлықтай кеңейтуге мүмкіндік беретіні айдан
анық.
2 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құру технологиясының кезеңдері
1. ОӘК құрудың мақсаты мен міндеттерін анықтау.
2. ОӘК құрылымын қалыптастыру.
3. ОӘК тараулары мен тақырыптары бойынша мазмұнын қалыптастыру.
4. ОӘК жеке құрылымдарының сценарийлерін әзірлеу.
5. Программалау.
6. Сынақтан өткізу.
7. Сынақ нәтижелері бойынша оқу-әдістемелік кешен мазмұнын түзету.
8. Қолданушыға арналған әдістемелік құрал әзірлеу.
1. Оқу-әдістемелік кешенді құрудың мақсаты мен міндеттерін анықтау.
ОӘК құрастырудың бастапқы негізі дидактикалық мақсаттар мен міндеттер болып
табылады, оларға жету және шешу үшін ақпараттық технологиялар қолданылады.
Оқыту мақсаттарына байланысты ОӘК типтері келесідей болу мүмкін:
− пәндік-бағытталған;
− нақты курста жалпы білім беру циклының жеке пәндерін оқытуға
арналған;
− білім беру циклы пәндерінің жеке тарауларын оқытуға арналған
пәндік-бағытталған ОӘК;
− анықтамалық оқу материалы бар пәндік-бағытталған электрондық
тренажерлар;
− мүмкіндіктерді дамытудың электрондық автомттандырылған жүйелері.
2. ОӘК құрылымын қалыптастыру. Жалпы түсінікте құрылым ( лат.
struktura – құрылыс, орналасу, рет) – объектінің бүтіндігін қамтамасыз
ететін тұрақты байланыстар тізімі. Осы анықтамаға сүйенсек, ОӘК құруда
алдымен оның құрылымын, оқу материалының орналасу ретін, тараулар бойынша
ауысу түрін, болашақ ОӘК-нің негізгі тірек нүктесін таңдау керек. ОӘК
барлық тақырыптарды интерактивті тәртіпте ыңғайлы мерзімде меңгеруге және
білімдерін өздері тексеруге мүмкіндік береді.
ОӘК-нің барлық құрылымдық бірліктері мен олардың компоненттері өзара
байланысқан, олар ортақ программалық қоршауда орналасады. ОӘК-нің
көрсетілген тарауларындағы әрбір компонентке қолданушы кез келген басқа
тараудан қол жеткізе алады.
3. ОӘК тараулары мен тақырыптары бойынша мазмұнын қалыптастыру. ОӘК
мазмұны туралы ұғым білім беру мазмұны түсінігінің бір бөлігі болып
табылады, білім беру мазмұны түсінігінің өзі студенттің ойлау қабілетінің
дамуын қамтамасыз ететін білімдер мен біліктер жүйесін білдіреді.
Жеке тақырыптардың мазмұнын қалыптастыру кезінде оқу материалын келесі
сипаттамаларына байланысты деңгейлерге бөлу керек:
− қабылдау күрделілігінің деңгейі бойынша,
− ақпараттың ұсынылу деңгейінің күрделілігі бойынша;
Ол үшін:
− оқу материалының негізін бөліп алу керек,
− Әубәкір С.Б., оқу материалын меңгеруде қосалқы ақпаратты анықтау,
− оқу курсының басқа тақырыптарымен байланыстарды бөліп алу,
− әр тақырып бойынша практикалық әрдеңгейлік көпнұсқалы
тапсырмаларды таңдау,
− түсініктерге, тұжырымдарға, оқиғаларға көрнекіліктерді,
графиктерді, анимациялық және бейнефрагменттерді таңдау қажет.
4. ОӘК жеке программаларының сценарилерін әзірлеу. Педагогикалық
тәжірибеде танымдық қызығушылықты көп жағдайда студенттердің танымдық
қызметін белсенділендіру құралы, оқытушының тиімді құралы ретінде
қарастырады, ол оқытуда студенттердің назарын өзіне аударуы мүмкін,
олардың ойлауын белсенділендіретін түйіндерді бөліп алуға мүмкіндік береді.
ОӘК сценариі – бұл оқу курсы мен оның процессуалдық бөлігінің әртүрлі
деңгей мен мақсаттағы программалық құрылымдар ішінде кадрлық жіктелуі.
Процессуалдық бөлік құрамына мағыналық бөлікті ашу және бейнелеу үшін
монитор экранында көрсетуге қажетті материалдардан тұрады.
Әртүрлі деңгейдегі программалық құрылымдар – бұл мультимедиялық
технологиялардың компоненттері: гипермәтін, анимация, дыбыс, графика және
т.с.с. Осы құралдарды пайдалану мақсаттық сипатта болады: көру және
эмоциялық есті белсенділендіруге арналған, танымдық қызығушылықты дамыту
үшін, оқу мотивациясын арттыру.
5. Программалау. ОӘК-ді программалауға қатысатындар: курс маманы,
программисттер, программист-дизайнерлер, психолог. Бұл жұмыс болашақ ОӘК
кадрларының негізгі шаблондарын құрудан басталады; олар кадрдың арналуы
бойынша айырылады: онда танымдық материалды орналастыру, оны суретпен,
анимациямен, графикпен және т.с.с. толықтыру. Басқа түрінде тапсырмалар,
тесттерге арналған кадрлар шаблоны бар. Негізгі кадрлар шаблондарын
құрғаннан кейін программалау үрдісі жеңілдейді.
6. Сынақтан өткізу. ОӘК құрылғаннан кейін онымен оқытушылар жұмыс
істеп көрсе жақсы болатын еді. Ол алдымен практикалық семинарларда,
кейіннен біліктілікті арттыру институттарында орындалады. Осындай
адамдардың ОӘК туралы сындары құрастырушылар үшін өте құнды; оларды есепке
алады, олардың негізінде курсқа түзетулер енгізеді. Солай бола тұра, ОӘК-ді
оқу орнындағы шынайы оқу үрдісі шарттарында сынақтан өткізу керек.
Пайдалану кезінде құрастырушылар назарынан тыс қалған жеке қателер,
ыңғайсыздықтар табылады.
7. Сынақ нәтижесі бойынша түзету. Сынақ нәтижелері бойынша ОӘК
программаларын түзету орындалады. Бұл жұмыс ОӘК-нің құрылымына да,
тапсырмалармен жұмыста жауаптардың қате немесе дәл болмауына да қатысты.
8. Қолданушыға арналған әдістемелік құралды әзірлеу. ОӘК құру
жөніндегі жұмыстарды оқытушыға арналған әдістемелік құралды әзірлеу
тәмамдайды. Ол келесі материалдардан тұруы мүмкін: жеке программалық
модульдердің мазмұны; әр тақырыпты оқудан кейін берілетін тапсырмалар,
тесттер; берілген ОӘК-нің қолданылу жері көрсетілген тақырыптық жоспарлау;
ОӘК-мен жұмыс істеуге арналған нұсқаулар; ОӘК-ді орнатуға арналған
компьютердің қажетті конфигурациясы. Құрал электрондық тасушыға жазылуы
мүмкін немесе қағаз түрінде басып шығарылуы мүмкін [34, 35].
3 Электрондық оқу құралын жобалау және құру шарттары
HTML-кодты орындаудағы айырмашылықты ескеру. Мұнда Web-беттер
құрушаларға негізгі қауіп – Netscape және Microsoft фирмаларының кең
тараған екі браузер типі көп жағдайда бір HTML-кодты әртүрлі орындайды.
Осыған байланысты қандай да бір фирма ұсынған HTML спецификацияларының
кеңейтулерін қолдануда олар қаншалықты нәтижелі болуына қарамастан, абай
болу керек. Қазіргі кезде Netscape Communicator және Microsoft Internet
Explorer соңғы нұсқаларының таратылуына байланысты браузерлер мүмкіндіктері
арасындағы айырмашылық артты. HTML тілінің соңғы спецификациясында
“фирмалық” кеңейтілулердің көбісі ескерілгеніне қарамастан, айырмашылық әлі
де қалды [27].
Қосылу жылдамдығын ескеру. Әдетте, беттің мазмұнынан-ақ сіздің Web-
бетінізге кірушілер сіздің серверіңізбен байланысудың қандай арналарын
қолданатынын анықтау қиын емес. Корпоративті қолданушылардың тұрақты қосылу
мүмкіндігі бар, сондықтан олар беттің жүктелу уақытына көп көңіл
аудармайды. Бірақ сіз өз парағыңызда қолданушылардың әлдеқайда кең құрамын
күтетін болсаңыз, олар үшін енудің негізгі әдісі телефон арналары екенін
естен шығаруға болмайды. Біздің мемлекетте жылдам телефон арналары жоқ,
провайдерлердің бөлінген арналардың өткізгіштігінің жеткіліксіздігі де өз
шектеулерін қояды.
Бет өлшемі. Президент Вудро Вильсонның жиі айтатын сөзі: “Егер сіз
жазған құжаттың оқылуын қаласаңыз, оны жарты беттен артық жазбаңыз”. Бұл
кеңес бүгінгі күнде де өзектілігін жоғалтпады. Қолданушы ұсынылатын әрекет
жолдарын бірден қарастыра алатын беттер жақсы қабылданады.
Бүтін мәтіндерді, мысалы, мақалаларды бетке толығымен орналастырған
дұрыс болар. Бұл жағдайда мақала бөлшектенген мәтінге қарағанда жақсырақ
қабылданады және қолданушы қажет мәтінді бір файл түрінде сақтай алады.
Суреттерді қолдану. Әдетте, суреттер Web-парақтарға толықтық сипат
береді, қолданушыларды еліктіреді және бетті көркемдейді. Алайда әрбір
сурет ұзақ уақыт жүктеледі. Әсіресе, сурет сілтеме ретінде қолданылғанда
бұл адам төзімін тауысады. Бұл жағдайда ALT-мәтіндерді қолдану арқылы
жағдайды жеңілдетуге болады, сондықтан негізгі кемшілік беттегі графиканың
шамадан тыс көп болуында. Суреттерді қолдануда негізгі мәселе олардың
өлшемдері болып отыр. Беттегі суреттердің жалпы көлемін 40-50 Кбит-пен
шектеуге тырысу керек. Бір сурет өлшемі 30 Кбит-тен аспау керек.
Файлдардың арнайы форматтары. Қазіргі кезде Web-беттердің иелері өз
беттерінде MIDI форматындағы музыкалық жазбаларды қолданады. Кейбір сайт
құрушылар әртүрлі мультимедиялық кірістірулерді құру үшін арнайы
құралдарды, ал орындау үшін арнайы программалық жабдықтауды талап ететін
технологиялармен жұмыс істейді. Real Audio форматында дыбысты пайдалану
немесе Shockwave технологиясымен құрылған мультимедиялық қосымшалардың
мүмкіндіктері айтарлықтай жоғары, алайда оларды қолдану қосылу жылдамдығына
үлкен талаптар қояды және жүктелу уақыты бойынша өте ұзаққа созылады [27,
28].
4 Оқу-әдістемелік кешеннің жалпы құрылымы
Өткен тарауларда атап көрсетілгендей, ЭОӘК-ді жобалау мен құрудың
алғашқы сатыларында оны құрудың мақсаттары мен міндеттерін анықтап, соған
сәйкес оның құрылымын қалыптастыру қажет [24, 25].
Берілген жұмыстың I тарауында оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен
құрылымына қойылатын талаптар сипатталды. Оқу-әдістемелік кешеннің
элементтер тізімін оқыту мақсаттарына байланысты толықтыру немесе кейбір
элементтерді біріктіру арқылы “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік
кешеннің құрылымдық сұлбасы қалыптастырылды.
2.1-сурет. “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің
құрылымдық сұлбасы
“Java-технологиялар” пәні элективтік курс болып табылатындықтан,
типтік бағдарламасы әзірленбеген, құрылымдық сұлбадағы типтік бағдарлама
блогын алып тастауға болады, сонда оқу-әдістемелік кешеннің басқару модулі
тек жұмыс бағдарламасынан тұрады. Кешеннің барлық компонентттері бір-
бірімен тікелей мағыналық байланыста болады.
Оқу-әдістемелік кешеннің көрсетілген бөліктерінің арасындағы байланыс
кешеннің электрондық нұсқасында негізгі бет арқылы жүзеге асырылады.
Олардың кез келгеніне негізгі бетте ұйымдастырылған сілтемелер арқылы
өтуге болады (2.2-сурет).
2.2 - сурет. Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізгі беті
5 Оқу-әдістемелік кешеннің ішкі құрылымы
Оқу-әдістемелік кешеннің қарастырылған компоненттерінің әрқайсысының
өзінің ішкі күрделі құрылымы болуы мүмкін. Мысалы, жұмыс бағдарламасының
өзі курс сипатына, дәрістер, лабораториялық және өзіндік жұмыстар
тақырыптарына, курстың ұзақтығына, бағалау критерийлеріне, т.б. қатысты
көптеген ақпаратты береді. Электрондық оқу құралын ұйымдастыру талаптарына
байланысты әрбір мазмұны бойынша ерекшеленетін семантикалық бірлік жеке
бетке орналастырылуы тиіс. Осыған байланысты электрондық оқу-әдістемелік
кешеннің ішкі құрылымын сұлба түрінде бөліп көрсетейік.
Оқу-әдістемелік кешеннің жұмыс бағдарламасының құрылымы 2.3-суретте
бейнеленеді. Жұмыс бағдарламасының элементтеріне I тарауда сипаттама
берілген болатын.
Келесі кезекте дәрістер (2.4-сурет) және лабораториялық жұмыстар (2.5-
сурет) беттерінің құрылымдық сұлбаларын құрамыз.
Сұлбаларда әрбір дәрістің (лабораториялық жұмыстың) тақырыбы және оны
қарастыруға бөлінетін сағаттар саны берілген. Дәрістер мен лабораториялық
жұмыстар жұмыс бағдарламасына сәйкес он бес аптаға есептелген.
2.3-сурет. Жұмыс бағдарламасының құрылымдық сұлбасы
Өзіндік жұмыстар бетінің құрылымдық сұлбасы дәл лабораториялық
жұмыстар бетінің сұлбасындай болады.
Оқыту модулінің беттері арасында ауысу модульдің негізгі беті
(дәрістер беті, лабораториялық жұмыстар беті) арқылы және әр беттің басында
және соңында орналастырылған батырмалар арқылы орындалады. Әрбір дәрістен
(лабораториялық жұмыстан) одан бұрынғысына немесе келесісіне және мазмұн
бетіне өтуге болады (2.6-сурет).
“Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің тестілеуді
жүргізу алгоритмі бірнеше қадамнан тұрады. Оны 2.7-суретте көрсетілгендей
етіп бейнелеуге болады.
Тіркеуден өту кезінде формаға енгізілген ақпарат мәліметтер қорындағы
кестеге жазылады. Форма ұяшықтары және оған сәйкес кесте бағандары
төмендегідей болады:
Баған аты Мәліметтер типтері
Тегі Мәтіндік
Аты Мәтіндік
Әкесінің аты Мәтіндік
Туған күні Уақытмерзім
Мекен-жайы Мәтіндік
Телефон Мәтіндік
Логин Мәтіндік
Пароль Мәтіндік (енгізу маскасы: пароль)
Дәрістер бетінің құрылымдық сұлбасы
2.4-сурет. Дәрістер бетінің құрылымдық сұлбасы
Лабораториялық жұмыстар бетінің құрылымдық сұлбасы
2.5-сурет. Лабораториялық жұмыстар бетінің құрылымдық сұлбасы
2.6-сурет. Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің лабораториялық
жұмыстар беті
6 “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің алгоритмдік
сұлбасын қалыптастыру
Өткен тарауларда көрсетілгендей, оқу-әдістемелік кешенді
ұйымдастырудың төрт нұсқасы бар. ЭОӘК-ді жобалауда осы нұсқалардың
қайсысына сүйену керек екендігін, яғни кешенде қандай элементтерді
пайдалану керектігін әрбір құрастырушы өзі үшін шешіп алуы тиіс [26].
“Java-технологиялар” пәніне арналған оқу-әдістемелік кешеннің басым бөлігі
гипермәтіндік технологияға негізделген нұсқада орындалған, алайда кейбір
беттерде мультимедия элементтері қолданыс тапты және интерактивті тесттер
беті бар. ОӘК-дердің орындалу нұсқалары мен құрылымдық сұлбаларына сүйене
отырып, берілген электрондық оқу-әдістемелік кешеннің алгоритмдік моделі
құрастырылды (2.11-сурет).
Алгоритмдік сұлба электрондық оқу-әдістемелік кешен компоненттерінің
арасындағы байланысты сипаттайды. Сұлбадағы тілсызықтар кешеннің бір
элементінен екіншісіне сілтеме арқылы өту мүмкіндігін бейнелейді. Оқу-
әдістемелік кешеннің жалпы құрылымының сұлбасымен салыстырғанда алгоритмдік
сұлбада жаңа компоненттер – автор туралы бет және қашықтан оқыту беті
қосылған. Олар кешеннің құрамына кірмейді және кешеннің басқа
компоненттерімен тікелей мағыналық немесе сілтемелік байланысқа түспейді.
Сонымен, осы тарауда “Java-технологиялар” пәнінен құрылған оқу-әдістемелік
кешеннің құрылымдық және алгоритмдік сұлбалары қалыптастырылды.
2.11-сурет. “Java-технологиялар” пәнінен электрондық оқу-әдістемелік
кешеннің алгоритмдік сұлбасы
ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құруда қолданылған тілдер
сипаттамасы
Ақпаратты ауқымды түрде қолдануға ұсыну үшін барлық компьютерлер
түсіне алатын әмбебап тіл қажет. World Wide Web ортасында қолданылатын
басылымдар тілі HTML (HyperText Markup Language – гипермәтіндерді белгілеу
тілі) болып табылады [43].
HTML құрастырушыларға келесідей мүмкіндіктерді береді:
− тақырыбы, мәтін, кестелер, тізімдер, суреттер және т.с.с. бар
электрондық құжаттарды жариялау;
− гипермәтіндік сілтемеде тышқанды шерту арқылы электрондық
ақпаратты жүктеу;
− алыстатылған қызметтермен транзакциялар орындау үшін, ақпаратты
іздеуде, өнімдерге тапсырыс беруде қолданылатын формаларды құру;
− электрондық кестелерді, бейнеклиптерді, дыбыс фрагменттерін және
басқа да қосымшаларды құжатқа тікелей енгізу.
Стильдердің кестелері HTML-ды белгілеуді жеңілдетеді және HTML
тілінің құжат құрамында қолданылу көлемін айтарлықтай азайтады. Олар
құрастырушылар мен қолданушыларға құжаттар бейнеленуін – қаріптерді,
туралауды, түстерді басқаруға мүмкіндік береді. Берілген оқу құралында CSS
тілі қолданылған. CSS ( Cascading Style Sheets – Стильдердің сатылы
кестелері) – гипермәтіндік мәліметтер мазмұнын олардың экрандағы бейнелену
формасынан бөліп орындауға мүмкіндік беретін құрал болып табылады [44].
Стильдер кестелерін HTML құжаттардан бөлек қолдануға болады. Оның
артықшылықтары:
− Бірқатар құжаттарда (сайттарда) стильдер кестелерін ортақ
пайдалану мүмкіндігі;
− Стильдер кестелерін құжатқа өзгеріс енгізбей-ақ өзгертуге
мүмкіндік береді;
− Қолданушылардың агенттері стильдер кестелерін таңдамалы түрде
жүктей алады (құрылғылар сипаттамаларына байланысты).
Қазіргі кезде Бүкіләлемдік желі миллиондаған адамдар үшін ақпарат
алмасу ортасына айналды. Олар өздерінің веб-беттерінде мәтін, бейне, дыбыс
орналастыру арқылы оларды үздіксіз күрделендіріп отырады, осылайша оларды
желіде интерактивті етеді. JavaScript – бұл қолданушылармен қарым-қатынас
жасау мүмкіндіктерін кеңейту мақсатында HTML-беттердің құрамында
қолданылатын программалау тілі. Оны Sun's Java тілінің негізінде Sun
Microsystems фирмасының қатысуымен Netscape фирмасы құрған болатын.
JavaScript көмегімен Web-парақта стандартты HTML тәгтерін пайдалану арқылы
қол жеткізу мүмкін емес нәтижелер алынады. Скрипттер қолданушы тудырған
қандай да бір әрекеттің жасалуы нәтижесінде орындалады. JavaScript тілінде
жазылған программалары бар құжаттарды құру үшін мәтіндік редактор мен
үйлесімді браузер қажет [45].
Java тілі – бұл тарихи бастауын белгілі C++ тілінен жалғастыратын
объектілік-бағытталған программалау тілі. Алайда Java тілінің C++ тілінен
айырмашылығы – оның программалары орындалатын платформасынан тәуелсіз
желінің әртүрлі бөліктерінде жұмыс істей алады. Java тілінде саналы түрде
сілтеуіштер мен басқа да сенімсіз элементтер қолданылатын арифметикадан бас
тартылады, ал C++ тілінде олар кеңінен қолданылады.
Java тілінің терминдерінде web-парақтарға кірістірілетін апплет деп
аталатын кішкене қосымша бар. Негізінен алғанда, апплеттерді құру – Java
тілінің негізгі қолданысы. Апплеттер web-ке арналған шынайы безендіру
құралы дәрежесіне ие болды. Апплет анимация терезесі де, электрондық кесте
де және елестетуге болатын кез келген нәрсе бола алады. Бірақ бұл Java
тілінде терезелері бар әдеттегі қосымшалар құруға болмайды деген сөз емес.
Бұл программалау тілі бастапқыда Internet-те және интражелілерде
орындалатын қарапайым қосымшалар үшін құрылған болатын, кейіннен ғана
апплеттерді құру үшін қолданыла бастады [46].
ASP.NET – бұл IIS басқаруымен жұмыс істейтін web-қосымшалар мен web-
қызметтерді құруға арналған платформа. Web-қосымшалармен жұмыс істей алатын
басқа құралдардан айырмашылығы: ол серверлік өнімдермен және құру,
мәлімттерге енуді қамтамасыз ететін Microsoft құралдарымен жоғары дәрежеде
кіріктірілген. ASP.NET динамикалық ақпаратты көрсету үшін қолданылады.
Динамикалық құрылым әрбір қарап шығу кезінде өзгеріп отыратын ақпаратты
білдіреді. Динамикалық құрылым екіжақты ақпарат алмасуды қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді. Web-бетте формаларды пайдалану арқылы қолданушы әртүрлі
ақпаратқа сұраныс бере алады. ASP.NET Visual Basic .NET, Visual C#, Jscript
тілдерін қолдайды, сондықтан қосымшаларды осы тілдердің кез келгенінде
жазуға болады [27].
2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізгі бетінің ұйымдастырылуы
“Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің негізгі беті
оның құрылымдық бөлімдеріне: жұмыс бағдарламасына, дәрістер бетіне,
лабораториялық жұмыстар бетіне, өзіндік жұмыстар бетіне, тестілеу бетіне,
глоссарийге, автор туралы және қашықтан оқыту туралы мәліметтер берілген
беттерге өтуге мүмкіндік беретіндей түрде құрылу керек. Өткен тарауда
кешеннің негізгі беті туралы қысқаша айтылып, суреті көрсетілген (3.2-
сурет). Енді осы беттің ұйымдастырылуын толығырақ қарстырайық. Бетте
кешеннің әртүрлі бөліктеріне сілтеме болатын батырмалар орналастырылған.
батырмаларға тышқан курсорын жақындатқанда батырмалар бейнеленуі өзгереді.
Негізгі беттің толық программалық коды 1-қосымшада беріледі. Осы бөлімде
кешен компоненттеріне сілтеме жасау программасы ұсынылады:
div id="nav2"style="position:absolute; left:15px; top:90px" a
onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav22',' ','picПРОГ2.gif',1)"
href="Programma.html" img name="nav22"
onLoad="MM_preloadImages('picПРОГ. gif')" alt="" border=0
src="picПРОГ.gif"adiv
div id="nav2" style="position:absolute; left:270px; top:150px"a
onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav23',' ','picЛЕК2.gif',1)" href="lek.html"
img name="nav23" onLoad="MM_preloadImages('picЛЕК.g if')" alt="" border=0
src="picЛЕК.gif"adiv
div id="nav2" style="position:absolute; left:15px; top:210px"a
onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav25',' ','picЛАБ2.gif',1)" href="lab.html"
img name="nav25" onLoad="MM_preloadImages('picЛАБ.g if')" alt="" border=0
src="picЛАБ.gif"adiv
Жоғарыда алғашқы үш батырманың орындалу коды берілген. “Өзіндік
жұмыс”, “Тест” және басқа да бөлімдерге сілтемелер дәл осылай
ұйымдастырылған. Енді осы программа фрагментіне түсініктеме берейік.
div id="nav2" style="position:absolute; left:270px; top:150px" ...
div
Мұнда div және div тәгтері құжаттың белгілі бір бөлігін ерекшелеп
алып, оған ерекше стиль беру үшін қолданылады. Берілген жағдайда бұл
тәгтер сілтемелік суреттерді бетте абсолютті түрде орналастыру үшін қажет.
Элемент позициясын position стильдік қасиетінің көмегімен береді. Ол үш
түрлі мән қабылдауы мүмкін (3.1-кесте). left және top параметрлері объект
позициясының көлденең және тік координаталарын белгілейді.
3.1-кесте. position стильдік қасиетінің мәндері.
Static Келісім бойынша орнатылатын мән. Объект орны
стандартты тәртіп бойынша ағымдағы HTML белгіленуімен
анықталады
Absolute Объект орны сыртқы объект позициясына қатысты
анықталады, егер сыртқы объект позициясы top немесе
left қасиеттерімен берілмесе, body объектісіне
байланысты анықталады
Relative Объект орны белгіленген top және left қасиеттерінен
ауытқумен анықталады
a onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav23',' ','picЛЕК2.gif',1)" href="lek.html"
img name="nav23" onLoad="MM_preloadImages('picЛЕК.g if')" alt="" border=0
src="picЛЕК.gif"a
a тәгі гиперсілтемелерді құру үшін қолданылады. Тәгтің href
параметрі сілтемені шерту арқылы өтуге болатын ресурстың URL адресін
анықтайды.
img тәгі беттерге графиканы орналастыру үшін қолданылады. Қазіргі
кезде файлдардың GIF, JPG, JPEG, PNG форматтарын қолдануға болады. Біздің
жағдайда бұл тәг a href=... a тәгтерінің арасында орналастырылған,
сондықтан ол сурет қана емес, сілтеме де болады. Тәгтің атрибуттары 3.2-
кестеде берілген.
3.2-кесте. img тәгінің атрибуттары
Src Суреттің url-адресін көрсететін міндетті атрибут
Align Суретті құжаттың белгілі бір бөліктеріне туралайды
alt Суретке түсіндірме мәтінді көрсетеді. Браузер бетте
графиканы бейнелей алмаған жағдайда өте тиімді
border Сурет айналасындағы жақтау сызығының қалыңдығын
береді. Келісім бойынша ол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 8
1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КШЕНДЕР ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ДЕҢГЕЙІ 10
1.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендердің пайда болуының тарихи
алғышарттары 10
1.2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы 11
1.3 Оқу-әдістемелік кешендердің қызметі 14
1.4 Электрондық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын талаптар 17
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ 19
2.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді жобалау 19
2.2 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құру технологиясының кезеңдері 19
2.3 Электрондық оқу құралын жобалау және құру шарттары 21
2.4 Оқу-әдістемелік кешеннің жалпы құрылымы 22
2.5 Оқу-әдістемелік кешеннің ішкі құрылымы 24
2.6 “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің алгоритмдік
сұлбасын қалыптастыру 28
3. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ 30
3.1 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құруда қолданылған тілдер
сипаттамасы 30
3.2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізгі бетінің ұйымдастырылуы
31
3.3 Жұмыс бағдарламасы блогын құрастыру 34
3.4 Дәрістер блогын ұйымдастыру 37
3.5 Лабораториялық жұмыстар блогын құру 39
3.6 Өзіндік жұмыстар блогын қалыптастыру 41
3.7 Глоссарий беті 42
3.8 Қашықтан оқыту бетін ұйымдастыру 44
3.9 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді пайдалану тиімділігі 44
4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 47
4.1 Жобаның жалпы тиімділігі 47
4.2 Оқу-әдістемелік кешенді құруға кеткен шығындарды есептеу 47
4.3 Программалық қамтаманы енгізудің тиімділігін есептеу 50
4.4 Жүйенің өтеу мерзімі 52
4.5 Жылдық экономикалық эффект 52
5. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 53
5.1 Еңбекті қорғау туралы жалпы түсінік 53
5.2 Техника қауіпсіздік ережелері 53
5.3 Өндірістік микроклимат 54
5.4 Электр қауіпсіздігі 56
5.5 Жарықтандыру 56
5.6 Өрт қауіпсіздігі 57
ҚОРЫТЫНДЫ 59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Қазіргі жаһандану барысында еліміздің бәсекеге қабілеттілігі үшін
материалдық өнімнен интеллектуалдық өнім өндіруге өту – мемлекетіміздің
бүгінгі басты мақсаттарының бірі болып отыр, яғни бұған басты әсер ететін
жоғарғы білім деңгейі, адам капиталы және инновациялық даму секілді
көрсеткіштер десек, жаңа технологиялардың, оның ішінде ақпараттық
коммуникациялық технологиялардың (АКТ) қарқынды дамып, күнделікті қоғамда
пайдаланылуы – сапалы мамандардың қалыптасуын талап етеді [3].
Ғылымға, экономикаға, өндіріске ақпараттық процестерді енгізу ісін
жоғары қарқынмен жүргізу үшін қазіргі ақпараттық технологияларға
негізделген білім жүйесінің жаңа моделін құру қажет. Білім алудың заманға
сай моделін қалыптастыру қоғам дамуының болашақтағы жағдайына ғылыми болжам
негізінде жүргізілуі тиіс және ол болашақтың талаптарына бағытталуы керек.
Себебі, білім беру мемлекеттің және, жеке жағдайда, аймақ экономикасының
тұрақты даму базисін қалыптастыруда үлкен мүмкіндіктерге ие болады [4]. Осы
заманғы жоғары техникалық білім берудегі маңызды міндеттер – оқушыларды
ғылыми ойлауға, білімді өздігінен игеруге және жаңа мәліметтерге сын көзбен
қарауға үйрету, ғылыми жорамалдарды құра білуге, оларды тәжірибеде тексеріп
көруге қатысты жоспар жасауға баулу. Бұл міндеттерді жаңа ақпараттық
технологиялардың көмегінсіз шешу мүмкін емес.
Интернет ауқымды компьютерлік желісінің дамуы дүниежүзілік білім беру
жүйесін жетілдірудің жаңа мүмкіндіктеріне жол ашты. Бұл білім беру
мекемелерінің техникалық жабдықталуымен қатар, студенттердің белсенді
танымдық қызметіне және өзара көмек көрсете отырып оқуға бағытталған
оқытудың жаңа түрлері мен әдістерінің қолданылуында көрініс тапты. Осы
заманғы ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарының арқасында
жаңа педагогикалық технология – қашықтан оқыту пайда болды. Қашықтан
оқытуда студент пен оқытушы кеңістікте бір-бірінен алшақ орналасқан, бірақ
олар тұрақты өзара байланыста болады. Бұл байланыс оқу үрдісін құрудың
ерекше тәсілдері, бақылау түрлері және электрондық пошта мен басқа
интернет-технологияларды қолданып байланысу әдістерінің көмегімен
ұйымдастырылады [5, 6].
Қазіргі әлемде қашықтан оқытудың жедел дамуының негізгі себебі -
әлемдік экономиканың ғаламдануымен итермеленетін білім алуға деген өсіп
жатқан сұраныс. Бұл сұранысты дәстүрлі білім беру институттары және
дәстүрлі оқыту тәсілдері қанағаттандыра алмайды, компьютерлік
технологияларға негізделген қашықтан оқытудың кең қолданылуы, онлайн
тәртібінде оқытудың дамуы, осындай қызметке маманданған жаңа құрылымдардың
пайда болуы осы жағдаймен түсіндіріледі.
Қашықтан оқытуды жоғарғы білім алу үшін, білім деңгейін жоғарылату
және мамандарды қайта дайындау, қызметкерлердің білімін тексеріп отыру үшін
пайдалануға болады. Тыңдаушының өз үйінде, жұмыс орнында немесе өз
қаласындағы компьютерлік класта білім алуға мүмкіндігі бар, ендеше ол оқу
орнына баруға уақыт пен ақша жұмсамайды. Сонымен қатар, тыңдаушы оқу
курстарын кез келген ретпен және өзіне тиімді жылдамдықпен өте алады.
Осының бәрі қашықтан оқытуды дәстүрлі оқытуға қарағанда сапалы, қол
жетерлік және әлдеқайда арзан етеді. [5, 7].
Қашықтан оқытудың негізгі ақпараттық ресурсы оқу-әдістемелік кешен
(ОӘК) болып саналады. ОӘК оқытушыларға әдістемелік көмек көрсету үшін
құрылады және ол мемлекеттік талаптарға сай болу керек. ОӘК деп негізі
оқулық болып саналатын дидактикалық-әдістемелік құралдар жиынтығын атайды.
Оқулық оқушының танымдық қызметін басқарудың әдістемелік жүйесінің (оқыту-
жоспарлаушы құжаттар, сабақ жоспарлары, оқытушыға арналған әдістемелік
нұсқаулар, теориялық және практикалық сабақтардың мазмұны, көрнекіліктер,
арнайы терминдер сөздігі, әдебиеттер) бүтіндігін қамтамасыз етеді [8].
Электрондық оқу басылымдарының қарыштап дамуы осы саланы сауатты түрде
дамыту үшін құрастырушылардан келесі сұрақтарға жауап беруді талап етеді:
− Электрондық оқу-әдістемелік кешен қандай болу керек, оның
құрылымы мен мазмұны қандай талаптарға сай болуы тиіс? ЭОӘК-нің оқу
үрдісіндегі орны қандай?
− Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді құру үшін қандай
программалық құралдарды пайдаланған жөн:
- Программалау тілдерін,
- Macromedia стандартты программаларын,
- Дайын программалық қоршау.
− Электрондық оқу-әдістемелік кешен интерфейсіне қандай талаптар
қойылады?
Жоғарыда айтылғандарды есепке ала отырып, осы диплом жұмысын
орындаудағы алға қойылған негізгі мақсаттарды анықтайық:
1. Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді құрудың техникалық және
технологиялық алғышарттарына талдау жасау, қойылатын талаптарды
анықтау.
2. Анықталған әдістемелік талаптарға сүйене отырып, “Java-
технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымын
қалыптастыру.
3. Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді құрудың техникалық шарттарына
негізделіп, “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешенді
құрудың тәсілі мен құралдарын таңдау.
4. Қалыптастырылған құрылымы мен таңдалған құралдар негізінде “Java-
технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешенді құрудың алгоритмі мен
программасын жазу.
5. “Java-технологиялар” пәнінен құрылған оқу-әдістемелік кешеннің білім
беру кеңістігіндегі маңызын көрсету.
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КШЕНДЕР ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ДЕҢГЕЙІ
1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендердің пайда болуының тарихи
алғышарттары
Қоғамның заманға сай әлеуметтік-экономикалық өмір сүру шарттары
мамандарды сапалы дайындауда өз қажеттіліктерін алға қояды. Жоғарғы оқу
орындарында оқыту барысында студенттерде мамандыққа сәйкес білімдер аясына
жатпайтын білім мен біліктердің кең ауқымын игеруге деген себепкерлікті
тудыру қажеттілігін профессор-оқытушылар құрамы түсіну керек. Бір уақытта
бірнеше мамандыққа оқыту қазіргі кезде мүмкін болып қана қоймады, бұл
қажеттілікке айналды [10].
Мемлекеттік білім беру стандарттарына сәйкестікті талап ету оқытушы
үшін бірінші орынға студенттердің өзіндік жұмысын қамтамасыз ету,
ұйымдастыру және басқару мәселелерін шығарды. Соңғы жылдары Қазақстан
Республикасы білім және ғылым Министрлігінің енгізген нормативтік
жаңашылдықтары және 1997 жылы елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан
Республикасында біртұтас ақпараттық кеңістік қалыптастыру туралы Жарлыққа
қол қоюы ЖОО-да оқу үрдісін қайта бағыттауға мүмкіндік берді. Студенттердің
өзіндік жұмысын қамтамасыз ету бөлімі заманауи ақпараттық технологияларды,
ең алдымен, комьютерлік технологияларды қолдануға бет бұрды.
Оқу үрдісін ақпараттық қамтамасыз етудің нәтижелі тәсілдерінің бірі
ЖОО-да оқу-әдістемелік кешендерді (ОӘК) енгізу болып табылады. ОӘК-ді
құрудың білім беру мекемелерінде әр түрлі пәндерден оқу-әдістемелік
жинақтарды (ОӘЖ) және т.б. енгізумен тарихи байланысы бар. Әдетте, осындай
ОӘЖ жеке оқу-әдістемелік модульдерден (ОӘМ) тұрды және алдын-ала әзірленген
жоспармен қатар, оқытушыға дайын модульдерден оқу жоспарын өз бетінше
құруға мүмкіндік беретін техникалық және әдістемелік құралдардан құрылды
[5, 9].
Дәстүрлі мағынасында ОӘК – бұл тәжірибе жүзінде жүзеге асырылуы тиіс
оқу-тәрбие үрдісін жүйелі сипаттаудың жобасы болатын барлық оқу-әдістемелік
құжаттардың (жоспарлар, программалар, әдістемелер, оқу құралдары және т.б.)
жиыны, ол мамандарды даярлауды басқарудың дидактикалық құралы болып
табылады.
Ақпараттық технологиялардың дамуына байланысты мектептер мен ЖОО-ның
оқу үрдісіне программалық құралдарды енгізудің нәтижелілігін жоғарылату
және оқытушылардың жаңашылдық педагогикалық тәжірибесі мен әдістемелік
қолдауын тарату мақсатында электрондық оқу-әдістемелік кешендерді (ЭОӘК)
құру идеясы пайда болды [10].
Жоғарғы және дипломнан кейінгі білім берудегі оқыту қызметінің
заманға сай шарттары оқу үрдісіне электрондық оқытудың кіріктірілуімен және
дамуымен сипатталады. Электрондық оқытуға сандық, мультимедия, виртуалды
және желілік технологияларды қолдану жатады.
Мамандандырылған әдеби ақпарат көздерінің мәліметтеріне сәйкес
электрондық оқыту (ЭО) термині Интернет, жергілікті Интранет желісі,
электрондық пошта немесе CD-ROM арқылы интерактивті, қашықтан білім алу
форматында оқытуды білдіреді. ЭО-ды ойлап тапқан және алғаш құрған
авиаторлар болып саналады, бұл олардың жұмыстарының ерекшеліктері орталық
бөлімнен қашық орналасқан қызметкерлерді оқытуды талап етуімен байланысты
болды [11].
2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен құрылымы
Электрондық оқыту құралдарын ғылыми негізделген түрде байланыстыру тек
оның қайта құрылуы мен түпкілікті жақсаруына ғана емес, түбегейлі түрде
жаңа, әлдеқайда нәтижелі білім беру жүйесінің орнығуына алып келуі мүмкін.
Қалыптасқан жағдайда электрондық технологиялар бойынша оқитын студенттер
мен тыңдармандарды әдістемелік және дидактикалық қамтамасыз ету мәселесінің
барынша толық шешімі және оқытудың дәстүрлі түрлерінде айтарлықтай толық
шешімі жергілікті, сондай-ақ желілік жағдайда электрондық оқу-әдістемелік
кешендерді (ЭОӘК) құру және жобалау болып табылады [5].
ЭОӘК электрондық тасушыларда орналастырылатын және ақпараттық-білім
беру ортасында тұлғаға бағытталған оқытудың негізгі жағдайларын жүзеге
асыру мақсатында орындалатын нақты пәндік қызметті игеру құралы болып
табылатын ғылыми-педагогикалық, оқу-әдістемелік, программа-техникалық
жабдықтаудың кіріктірілген жиынын білдіреді. Берілген материалдардың
арналуы мен көлеміне байланысты ЖОО-да оқу-әдістемелік жабдықтауды әртүрлі
күрделілік деңгейлеріне бөледі [12]:
− жалпы мамандық үшін;
− пәндер тобы үшін;
− жеке пән бойынша және т.с.с.
Пән бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешеннің құрамына төмендегі
элементтер кіреді:
1. Типтік бағдарлама.
2. Жұмыс бағдарламасы:
− алғы сөз;
− дәріс сабақтарының мазмұны;
− СОӨЖ өткізудің әдістемелік жоспары;
− СӨЖ тапсырмалары;
− әдебиеттер тізімі;
− қорытынды емтиханға дайындалуға арналған бақылау сұрақатары;
− курс саясаты;
− бағалау критерийлері (рейтингтік бақылау жүйесі);
− ағымдық, аралық және қорытынды бақылау кестесі.
− Дәріс сабақтарының әдістемелік құраушысы.
3. Демонстрациялық және қосалқы материалдар кешені.
4. СОӨЖ-нің (студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмысы)
әдістемелік құраушысы.
5. Ағымдық, аралық және қорытынды бақылауды өткізуге арналған
материалдар.
6. Жобаларды орындауға әдістемелік кеңестер.
7. Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуінің картасы.
Пәннің типтік бағдарламасын Білім Министрлігі бекітеді, ол курстың
жұмыс бағдарламасын құруға негіз болады. Типтік бағдарлама бес жылда бір
рет бекітіледі. Ал жұмыс бағдарламасы ЖОО-ның, мамандықтың ерекшеліктерін
есепке алуы тиіс және экономикада, әлеуметтік салада және бизнес-ортада
болып жатқан өзгерістерді ескеріп, жыл сайын дамытылып отыру керек.
Пәннің жұмыс бағдарламасын оқытушы құрастырады. Бағдарлама міндетті
түрде кафедра отырысында қарастырылады [13].
Жұмыс бағдарламасын алғы сөз бастайды. Ол келесі элементтерден тұрады:
− курсты оқудың өзектілігі мен қажеттілігі;
− курстың мақсаты мен міндеттері;
− курстың пререквизиттері мен постреквизиттері;
− курстың ұзақтығы.
Курстың өзектілігін сипаттағанда пәнді оқудың қажеттілігі мен уақыт
талабына сәйкестігінің студенттер қызығушылығын тудырарлық дәлелдерін табу
керек. Берілген курс арнайы пәндер жағдайында олардың болашақ мамандар
ретінде қалыптасуында үлкен рөл атқаратынын және жалпы білім беретін пәндер
жағдайында топтық жұмысқа баулитынын, кең дүниетаным қалыптастыратынын атап
өткен ерекше маңызды.
Курстың мақсаты мен міндеттерін сипаттау да аса маңызды. Олар арқылы
студенттер қандай білімдер мен біліктерді меңгеретіні, олар қандай
экономикалық және әлеуметтік функцияларды өз бетімен атқара алатыны
түсінікті болу керек.
Алғы сөздің келесі элементі пререквизиттер мен постреквизиттерді –
сәйкесінше берілген пәнді оқуға дейін және оқудан кейін меңгерілуі міндетті
пәндерді сипаттау болып табылады. Оларды сауатты сипаттау берілген пәнді
оқудың маңыздылығы мен қажеттігін ерекшелеуге мүмкіндік береді.
Алғы сөздің келесі элементі – курстың ұзақтығы, ол пәнді меңгеруге
қажет болатын кредит-сағаттар санын дәл есептеуді қарастырады.
Келесі кезең - СОӨЖ (Office Hours) құру. Әрбір СОӨЖ-ге дәріске
кірмеген және қандай да бір сұрақтарды тереңдетуге, кейбір жағдайларды
талдау, шешімдерді қабылдау біліктіліктерін қалыптастыруға септігін
тигізетін материалдар әзірленуі керек. СОӨЖ өткізудің қалыптасқан
әдістемесі өте маңызды [12].
СӨЖ-дің тиімділігі көп жағдайда оның әдістемелік қамтамасыз етілуіне,
яғни оқу әдебиетінің, әдістемелердің, Интернет ресурстарының баршылығына
және оқу залының мүмкіндіктеріне байланысты.
Оқытушы жұмысының тұрақты жаңартылатын бөлігі әдебиеттер тізімі болып
табылады. Ол екі бөліктен тұрады: негізгі және қосымша әдебиеттер. Негізгі
әдебиеттер тізімі әдетте үлкен болмайды: екі-үш іргелі кітап және
нормативтік-құқықтық база. Қосымша әдебиеттер өзіндік жұмысты орындауға
негіз болу керек.
Әрбір пәнді оқу кредиттік технология ережелері бойынша емтиханмен
аяқталады. Ол тест, кешенді емтихан, т.б. түрде өткізілуі мүмкін. Қалай
болғанда да студент қорытынды емтиханға дайындалуға арналған сұрақтармен
қамтамасыз етілуі керек [14].
Студенттерге қойылатын талаптар жүйесі (курс саясаты):
- сабақтарға кешікпеу;
- сабақ үстінде сөйлеспеу, сағыз шайнамау, ұялы телефонды өшіру;
- сабақтан қалмау, ауырған жағдайда анықтама алып келу;
- үй тапсырмаларын уақытында орындау;
- оқу үрдісіне белсенді қатысу;
- барлық тапсырмаларды уақытында әрі міндетті түрде орындау;
- аудиторияда темекі шекпеу және т.с.с.
Бақылаудың үш түрі бар:
ағымдық (апта сайын),
аралық (деканат кестесі бойынша өткізіледі),
қорытынды (семестр соңында бір рет өткізіледі).
Балдарды қою реті :
ағымдық бақылауға - 40 балл,
аралық - 20 балл,
қорытынды - 40 балл,
барлығы -100 балл.
1.1-кесте. Емтихан нәтижесі бойынша балдар қою.
Студент жауабының бағасы %-пен Балдар Баға
90-100 37-40 5
75-89 31-36 4
50-74 20-30 3
0-49 0-19 2
1.2 – кесте. Қорытынды баға.
Жалпы рейтингтік балл Баға
90-100 5
75-89 4
50-74 3
0-49 2
Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді дайындау үлгілік оқу
бағдарламасына сәйкес әзірленген жұмыс оқу бағдарламалары бойынша жүзеге
асырылады [12].
Оқу-әдістемелік кешендердің құрылымы:
Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізін төмендегі бөлімдер [5]
құрау керек (1.1-сурет):
1. басқару модулі (аңдатпа, жұмыстық оқу жоспары, оқытушы қолданатын
техникалық және программалық құралдар тізімі, оқу үрдісінің қатысушыларына
нұсқаулар мен кеңестер, пән бойынша жұмыс бағдарламасы, студенттерді тіркеу
және т.с.с.);
2. оқыту модулі (қатты жинақтаушылардағы және электрондық түрдегі,
оның ішінде гипермәтіде жазылған оқулықтар мен оқу құралдары,
презентациялық оқу құралы, әртүрлі тәсілдермен басып шығарылған, курс
бойынша бағдар беретін және барлық ақпараттық қолдау құралдары бойынша
іздеуді жеңілдететін дәрістердің қысқаша конспектісі, әдістемелік
нұсқаулар, программалар мен тапсырмалар, лабораториялық, практикалық
жұмыстарды, міндетті типтік, курстық жұмыстар мен жобаларды, дипломдық жоба
мен бітіру жұмысын орындауға арналған есептер жинағы, программалық-
педагогикалық құралдар, сонымен қатар, әдебиеттер тізімі және барлық
бөлімдер мен модульдердің толық тізімі);
3. үлгерімді және оқу үрдісінің нәтижелілігін бақылау модулі (бақылау
есептерінің жинағы, сұрақтар мен жауаптардың тізімдері, әдістемелік
нұсқаулар, түсініктемелер мен талаптар, сонымен қатар, қорытынды, аралық
аттестациялауды, ағымдық және жедел бақылауды, өзін-өзі тексеруді
техникалық қолдау құралдарының сипаттамалары);
4. ақпараттық-анықтамалық модуль (оқу құралдарына қосымша мақалалар,
курс бойынша немесе жеке тақырыптар бойынша материалдар, қосымша
түсініктемелер мен жоғарыдағы аталған барлық оқу қызметі түрлерінің
орындалу мысалдары, сервердегі немесе ақпараттың негізгі тасушысындағы
материалдар, сыртқы орталарға сілтемелер мен адрестер жүйесі, технологиялық
сипаттағы қосымша түсініктемелер, курс бойынша шығармашылық жұмысты
ұйымдастыру жөніндегі ақпараттық материалдар).
3 Оқу-әдістемелік кешендердің қызметі
Оқу-әдістемелік кешен дегеніміз – үйренушілердің таным қызметін
басқаратын әдістемелік жүйенің толықтығын қамтамасыз ететін оқу
құралдарының жиыны. Оқу-әдістемелік кешен білімнің барлық сатысына
араналған бірыңғай коммуникативті-танымдық тұжырымдаманы есепке ала отырып
әзірленуі керек [12].
Қазіргі кезде ЭОӘК мен оның компоненттерінің мазмұны мен
безендірілуін, оларға қойылатын әдістемелік және программалық-техникалық
талаптарды анықтайтын сәйкес ережелер құрастырылды, оларды құрудың мақсаты
төмендегідей [15]:
− оқу үрдісінің белсенділігін арттыру;
− жаңа материалды қабылдау мен түсінуде студенттердің танымдық
қызметінің белсенділігін қолдау;
− автоматтандырылған құралдарды бақылаудың барлық түрлерін
пайдалану;
− қажетті оқу материалдарымен және қосымша материалдармен, сонымен
қатар, мультимедиалық негіздегі материалдармен қамтамасыз ету және
оларды оқыту кезеңдеріне, әдістеріне және студенттермен жұмысты
ұйымдастыру түрлеріне қатысты қолданудың дұрыс реттілігін
қамтамасыз ету;
− студенттердің болашақ кәсіби қызметтеріне жақын есептерді
өндірісте қолданылатын программалық құралдар көмегімен шешу арқылы
олардың себепкерлігін арттыру;
− бірыңғай оқу-ақпараттық кеңістікті құру;
− студенттердің оқу қызметінің барлық компоненттері мен бағыттарын
құрастыру және дамыту;
− студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру;
− оқыту үрдісін ақпараттық материалдармен қосымша ақпараттық
қолдау.
Ақпараттық-білім беру ортасына кіріктірілген ОӘК-нің қызметі [5]:
− оқу орнының ақпараттық ресурстарына алыстан ену;
− студенттерді және олардың әрекеттерін тіркеу;
− студенттерге оқытушылар мен басқа студенттер жағынан
консультациялық қолдау көрсету;
− студенттердің оқу үрдісінде алған білімдерін тестілеу және
бақылау;
− жеке практикалық тапсырмаларды орындауды қолдау (қажетті қосалқы
программалар пакеттері мен компьютерлік үлгілеу құралдарын қосу);
− алыстан ену лабораториялық практикумын ұйымдастыру.
Пәннің электрондық оқу-әдістемелік кешенінің құрылымдық сұлбасы 1.1-
суретте көрсетілген: ДМ – дидактикалық материалдар (таратылатын материалдар
және т.б.); ГМ – графикалық материалдар (схемалар мен суреттер); АОЖ –
автоматтандырылған оқыту жүйесі; АОК – автоматтандырылған оқу курсы; СОЖ –
сараптамалық оқытушы жүйе; ИОЖ – интеллектуалды оқытушы жүйе; ЭО –
электрондық оқулық; ВЭ – виртуалды экскурсия; АІҚ – ақпараттық іздеу
құралдары; КТ – компьютерлік тренажер; ПТ – практикалық тапсырма; ЛЖ –
лабораториялық жұмыс; ЕГЖ – есептеу-графикалық жұмыс; КС – кейс-стади; ІО
–іскерлік ойын; ЖТ – жеке тапсырма; ОҒЗЖ – оқу ғылыми-зерттеу жұмысы; БЖ –
бақылау жұмысы; ЭЖ – электрондық журнал; AV – AV-материалдар.
1.1-сурет. Пәннің электрондық оқу-әдістемелік кешенінің құрылымдық
сұлбасы:
4 Электрондық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын талаптар
Дидактикалық талаптар. Жаңа заманғы ЭОӘК-дер, сөзсіз, әдеттегі қағаз
оқулықтарға, оқу және әдістемелік құралдарға қойылатын дәстүрлі
дидактикалық талаптарды қанағаттандыру керек. Оларға оқудың ғылымдығы, қол
жетімділігі, көрнекілігі, жүйелілігі және реттілігі талаптары, оқу
үрдісінде студенттердің белсенділігі мен саналылығын қамтамасыз ету
талаптары, ОӘК көмегімен жүргізілетін оқытудың білім беру, дамыту және
тәрбиелеу қызметтерінің бірлігі талаптары жатады.
Сонымен қатар, жаңа заманғы ОӘК-ді құру мен пайдалануда осы заманғы
ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолдану осындай кешендерге
өзгеше дидактикалық талаптар қояды, мысалы, оқытудың индивидуалдылығын
қамтамасыз ету талабы, оқытудың интерактивтілігі талабы, оқытудың
бейімділігін қамтамасыз ету талабы, оқу материалын бейнелеудің жүйелілігі
мен құрылымдық-функционалдық байланыстылығы талаптарын, оқытудың
дидактикалық циклының бүтіндігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ету, оқу
ақпаратын компьютерлік бейнелеу мүмкіндіктерін максималды жүзеге асыру
талаптары [9, 16].
Мазмұн құрылымына қойылатын талаптар. ОӘК-нің контенті үш деңгейлі
семантикалық оқыту бірліктеріне бөліну керек: 1 – модульдер, 2 – блоктар, 3
– сабақтар.
Сабақтағы міндетті оқыту элементтері болып теориялық материал,
мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-жауаптар және тестілер есептеледі, ал мiндеттi
емес элементтерге оқыту ақпаратын меңгеру, түсіну және еске сақтауға
себебін тигізетін және ақпараттық тығыздықты қамтамасыз ететін анықтамалық,
графика, аудио және видео жатады.
Теориялық материал таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны түсінікті,
нақты, толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы
тиіс және бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты арнаулы дидактикалық
құралдарды қолдану керек.
Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектілерiн жаттығуды орындау, есептi
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. түрiнде детальды талдауын
қамтамасыз етуi керек.
Тапсырмалар оқытылатын объектілер, үрдістер мен құбылыстарының iшкi
байланысын анықтауға, олардың әртүрлi сыртқы әсерлер кезiндегi
функционалдық қасиеттерiн зерттеуге және жаттығуларды орындау мен есептердi
шешудегi практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек.
Тесттер сұрақтар мен олардың жауаптарының вариантарын қамтуы керек.
Тесттер дұрыс жауапты таңдау кезiнде қарапайым табу әдiсiн қолданбау үшiн
мағынасын түсiнбей жауап беретiн сұрақтарды қамтымауы керек.
Тезаурус ОӘК-нің пән аймағына байланысты терминдер және қысқартулар
сөздігін қамту керек [9, 17].
Функционалдық талаптар. Құрылатын ЭОӘК-нің мазмұны ЖОО-лардың оқу-
әдістемелік бірлігі ұсынған Мемлекеттік білім беру стандартының және типтік
оқу программаларының талаптарына толыққанды сәйкес келу керек. ЭОӘК
құрамына сәйкес пәнді білім беру мекемесінің консультациялық қолдауымен өз
бетінше оқу үшін қажетті білім беру ресурстарының толық жиыны кіру керек.
ЭОӘК модульдік принцип бойынша құрылуы тиіс, оған сәйкес әрбір
модульдің құрамында бір пәнді меңгеруге қажетті білім беру ресурстарының
жиынын жинақтаған жөн [5].
Рәсімдеуге қойылатын талаптар. ОӘК-де интерфейс көрнекті, түсінікті,
бірмәнді болумен қатар, пайдаланушы қате іс-әрекеттер жібермеу үшін бүтін
ОӘК-нің және оның жеке бөліктерінің жұмыс істеу логикасын түсінуге
көмектесетін түрде болу керек [17].
ОӘК-нің рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және
эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік материалдың
көлемі оқушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны шектеулі болу керек.
ОӘК-дегі түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
етуі тиіс және материалдың жеңіл игерілуі мен эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фон ешқандай жағдайларда болмау керек. Шрифтің түсін
стандартты қара, қою-жасыл немесе қою-көк қылып жасау керек.
Ашық ортада шығарылған ОӘК-дер үшін графикалық объектілердің және
аудио-видео материалдың саны минималды болу керек, себебі олар компьютердің
жадында көп орын алады және оларды алу кезінде желідегі компьютерлердің
арасындағы байланыс арнасының жылдамдығы кризистік параметр болып табылады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Электрондық оқу-әдістемелік кешендерді жобалау
Ақпараттық-педагогикалық технологияны құрудың негізі ретінде
қарастырылатын ЭОӘК-ді педагогикалық жобалау үрдісі келесі кезеңдерден
тұрады:
− оқыту мақсаттарын анықтау;
− компьютерлендірілген оқыту мазмұнын контекстілік оқыту
теориясының негізінде жобалау;
− студенттердің оқу қызметінің түрлерін таңдау;
− контекстілік оқытудың педагогикалық программалық құралдарын
таңдау немесе құру;
− компьютерлендірілген контекстілік оқытудың әдістерін жобалау;
− компьютерлендірілген контекстілік оқытудың қосымша құралдарын
құру;
− контекстілік оқытудың рейтингтік бақылау жүйесін жобалау.
ЭОӘК-ді сәтті жобалаудың педагогикалық шарттары [32]:
− компьютерлендірілген оқытудың мазмұнын маманның қызметтік моделі
негізінде жобалау;
− жинақтаушы пәнаралық курстарды құру;
− ақпараттық-педагогикалық технологияларды негізгі технологиялар
ретінде қолданып, пәндік қызметтің мазмұнын үлгілеуші оқыту
әдістерін пайдалану;
− мамандықтың мемлекеттік білім беру стандартының көрсеткіші
болатын дайындаудың жалпы үлгісі негізінде оқытушының консультант
және сарапшы қызметін атқара отырып, оқу үрдісін жобалауы.
Осыған қарамастан, жоғары маманданған қызметкерлерді дайындау
жүйесінің сапасы мен тиімділігін жоғарылату негізі осы заманғы білім беру
технологияларын қолдану болып табылады, олар өздерінде жаңа ақпараттық
технологиялармен қатар, дәстүрлі білім беру технологияларын да жинақтайды.
Компьютерлік оқытудың мүмкіндіктерін пайдалану танымдық қызметтің
қолданылатын түрлерінің және студенттің алатын білімдері мен
бейімділіктерінің диапазонын айтарлықтай кеңейтуге мүмкіндік беретіні айдан
анық.
2 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құру технологиясының кезеңдері
1. ОӘК құрудың мақсаты мен міндеттерін анықтау.
2. ОӘК құрылымын қалыптастыру.
3. ОӘК тараулары мен тақырыптары бойынша мазмұнын қалыптастыру.
4. ОӘК жеке құрылымдарының сценарийлерін әзірлеу.
5. Программалау.
6. Сынақтан өткізу.
7. Сынақ нәтижелері бойынша оқу-әдістемелік кешен мазмұнын түзету.
8. Қолданушыға арналған әдістемелік құрал әзірлеу.
1. Оқу-әдістемелік кешенді құрудың мақсаты мен міндеттерін анықтау.
ОӘК құрастырудың бастапқы негізі дидактикалық мақсаттар мен міндеттер болып
табылады, оларға жету және шешу үшін ақпараттық технологиялар қолданылады.
Оқыту мақсаттарына байланысты ОӘК типтері келесідей болу мүмкін:
− пәндік-бағытталған;
− нақты курста жалпы білім беру циклының жеке пәндерін оқытуға
арналған;
− білім беру циклы пәндерінің жеке тарауларын оқытуға арналған
пәндік-бағытталған ОӘК;
− анықтамалық оқу материалы бар пәндік-бағытталған электрондық
тренажерлар;
− мүмкіндіктерді дамытудың электрондық автомттандырылған жүйелері.
2. ОӘК құрылымын қалыптастыру. Жалпы түсінікте құрылым ( лат.
struktura – құрылыс, орналасу, рет) – объектінің бүтіндігін қамтамасыз
ететін тұрақты байланыстар тізімі. Осы анықтамаға сүйенсек, ОӘК құруда
алдымен оның құрылымын, оқу материалының орналасу ретін, тараулар бойынша
ауысу түрін, болашақ ОӘК-нің негізгі тірек нүктесін таңдау керек. ОӘК
барлық тақырыптарды интерактивті тәртіпте ыңғайлы мерзімде меңгеруге және
білімдерін өздері тексеруге мүмкіндік береді.
ОӘК-нің барлық құрылымдық бірліктері мен олардың компоненттері өзара
байланысқан, олар ортақ программалық қоршауда орналасады. ОӘК-нің
көрсетілген тарауларындағы әрбір компонентке қолданушы кез келген басқа
тараудан қол жеткізе алады.
3. ОӘК тараулары мен тақырыптары бойынша мазмұнын қалыптастыру. ОӘК
мазмұны туралы ұғым білім беру мазмұны түсінігінің бір бөлігі болып
табылады, білім беру мазмұны түсінігінің өзі студенттің ойлау қабілетінің
дамуын қамтамасыз ететін білімдер мен біліктер жүйесін білдіреді.
Жеке тақырыптардың мазмұнын қалыптастыру кезінде оқу материалын келесі
сипаттамаларына байланысты деңгейлерге бөлу керек:
− қабылдау күрделілігінің деңгейі бойынша,
− ақпараттың ұсынылу деңгейінің күрделілігі бойынша;
Ол үшін:
− оқу материалының негізін бөліп алу керек,
− Әубәкір С.Б., оқу материалын меңгеруде қосалқы ақпаратты анықтау,
− оқу курсының басқа тақырыптарымен байланыстарды бөліп алу,
− әр тақырып бойынша практикалық әрдеңгейлік көпнұсқалы
тапсырмаларды таңдау,
− түсініктерге, тұжырымдарға, оқиғаларға көрнекіліктерді,
графиктерді, анимациялық және бейнефрагменттерді таңдау қажет.
4. ОӘК жеке программаларының сценарилерін әзірлеу. Педагогикалық
тәжірибеде танымдық қызығушылықты көп жағдайда студенттердің танымдық
қызметін белсенділендіру құралы, оқытушының тиімді құралы ретінде
қарастырады, ол оқытуда студенттердің назарын өзіне аударуы мүмкін,
олардың ойлауын белсенділендіретін түйіндерді бөліп алуға мүмкіндік береді.
ОӘК сценариі – бұл оқу курсы мен оның процессуалдық бөлігінің әртүрлі
деңгей мен мақсаттағы программалық құрылымдар ішінде кадрлық жіктелуі.
Процессуалдық бөлік құрамына мағыналық бөлікті ашу және бейнелеу үшін
монитор экранында көрсетуге қажетті материалдардан тұрады.
Әртүрлі деңгейдегі программалық құрылымдар – бұл мультимедиялық
технологиялардың компоненттері: гипермәтін, анимация, дыбыс, графика және
т.с.с. Осы құралдарды пайдалану мақсаттық сипатта болады: көру және
эмоциялық есті белсенділендіруге арналған, танымдық қызығушылықты дамыту
үшін, оқу мотивациясын арттыру.
5. Программалау. ОӘК-ді программалауға қатысатындар: курс маманы,
программисттер, программист-дизайнерлер, психолог. Бұл жұмыс болашақ ОӘК
кадрларының негізгі шаблондарын құрудан басталады; олар кадрдың арналуы
бойынша айырылады: онда танымдық материалды орналастыру, оны суретпен,
анимациямен, графикпен және т.с.с. толықтыру. Басқа түрінде тапсырмалар,
тесттерге арналған кадрлар шаблоны бар. Негізгі кадрлар шаблондарын
құрғаннан кейін программалау үрдісі жеңілдейді.
6. Сынақтан өткізу. ОӘК құрылғаннан кейін онымен оқытушылар жұмыс
істеп көрсе жақсы болатын еді. Ол алдымен практикалық семинарларда,
кейіннен біліктілікті арттыру институттарында орындалады. Осындай
адамдардың ОӘК туралы сындары құрастырушылар үшін өте құнды; оларды есепке
алады, олардың негізінде курсқа түзетулер енгізеді. Солай бола тұра, ОӘК-ді
оқу орнындағы шынайы оқу үрдісі шарттарында сынақтан өткізу керек.
Пайдалану кезінде құрастырушылар назарынан тыс қалған жеке қателер,
ыңғайсыздықтар табылады.
7. Сынақ нәтижесі бойынша түзету. Сынақ нәтижелері бойынша ОӘК
программаларын түзету орындалады. Бұл жұмыс ОӘК-нің құрылымына да,
тапсырмалармен жұмыста жауаптардың қате немесе дәл болмауына да қатысты.
8. Қолданушыға арналған әдістемелік құралды әзірлеу. ОӘК құру
жөніндегі жұмыстарды оқытушыға арналған әдістемелік құралды әзірлеу
тәмамдайды. Ол келесі материалдардан тұруы мүмкін: жеке программалық
модульдердің мазмұны; әр тақырыпты оқудан кейін берілетін тапсырмалар,
тесттер; берілген ОӘК-нің қолданылу жері көрсетілген тақырыптық жоспарлау;
ОӘК-мен жұмыс істеуге арналған нұсқаулар; ОӘК-ді орнатуға арналған
компьютердің қажетті конфигурациясы. Құрал электрондық тасушыға жазылуы
мүмкін немесе қағаз түрінде басып шығарылуы мүмкін [34, 35].
3 Электрондық оқу құралын жобалау және құру шарттары
HTML-кодты орындаудағы айырмашылықты ескеру. Мұнда Web-беттер
құрушаларға негізгі қауіп – Netscape және Microsoft фирмаларының кең
тараған екі браузер типі көп жағдайда бір HTML-кодты әртүрлі орындайды.
Осыған байланысты қандай да бір фирма ұсынған HTML спецификацияларының
кеңейтулерін қолдануда олар қаншалықты нәтижелі болуына қарамастан, абай
болу керек. Қазіргі кезде Netscape Communicator және Microsoft Internet
Explorer соңғы нұсқаларының таратылуына байланысты браузерлер мүмкіндіктері
арасындағы айырмашылық артты. HTML тілінің соңғы спецификациясында
“фирмалық” кеңейтілулердің көбісі ескерілгеніне қарамастан, айырмашылық әлі
де қалды [27].
Қосылу жылдамдығын ескеру. Әдетте, беттің мазмұнынан-ақ сіздің Web-
бетінізге кірушілер сіздің серверіңізбен байланысудың қандай арналарын
қолданатынын анықтау қиын емес. Корпоративті қолданушылардың тұрақты қосылу
мүмкіндігі бар, сондықтан олар беттің жүктелу уақытына көп көңіл
аудармайды. Бірақ сіз өз парағыңызда қолданушылардың әлдеқайда кең құрамын
күтетін болсаңыз, олар үшін енудің негізгі әдісі телефон арналары екенін
естен шығаруға болмайды. Біздің мемлекетте жылдам телефон арналары жоқ,
провайдерлердің бөлінген арналардың өткізгіштігінің жеткіліксіздігі де өз
шектеулерін қояды.
Бет өлшемі. Президент Вудро Вильсонның жиі айтатын сөзі: “Егер сіз
жазған құжаттың оқылуын қаласаңыз, оны жарты беттен артық жазбаңыз”. Бұл
кеңес бүгінгі күнде де өзектілігін жоғалтпады. Қолданушы ұсынылатын әрекет
жолдарын бірден қарастыра алатын беттер жақсы қабылданады.
Бүтін мәтіндерді, мысалы, мақалаларды бетке толығымен орналастырған
дұрыс болар. Бұл жағдайда мақала бөлшектенген мәтінге қарағанда жақсырақ
қабылданады және қолданушы қажет мәтінді бір файл түрінде сақтай алады.
Суреттерді қолдану. Әдетте, суреттер Web-парақтарға толықтық сипат
береді, қолданушыларды еліктіреді және бетті көркемдейді. Алайда әрбір
сурет ұзақ уақыт жүктеледі. Әсіресе, сурет сілтеме ретінде қолданылғанда
бұл адам төзімін тауысады. Бұл жағдайда ALT-мәтіндерді қолдану арқылы
жағдайды жеңілдетуге болады, сондықтан негізгі кемшілік беттегі графиканың
шамадан тыс көп болуында. Суреттерді қолдануда негізгі мәселе олардың
өлшемдері болып отыр. Беттегі суреттердің жалпы көлемін 40-50 Кбит-пен
шектеуге тырысу керек. Бір сурет өлшемі 30 Кбит-тен аспау керек.
Файлдардың арнайы форматтары. Қазіргі кезде Web-беттердің иелері өз
беттерінде MIDI форматындағы музыкалық жазбаларды қолданады. Кейбір сайт
құрушылар әртүрлі мультимедиялық кірістірулерді құру үшін арнайы
құралдарды, ал орындау үшін арнайы программалық жабдықтауды талап ететін
технологиялармен жұмыс істейді. Real Audio форматында дыбысты пайдалану
немесе Shockwave технологиясымен құрылған мультимедиялық қосымшалардың
мүмкіндіктері айтарлықтай жоғары, алайда оларды қолдану қосылу жылдамдығына
үлкен талаптар қояды және жүктелу уақыты бойынша өте ұзаққа созылады [27,
28].
4 Оқу-әдістемелік кешеннің жалпы құрылымы
Өткен тарауларда атап көрсетілгендей, ЭОӘК-ді жобалау мен құрудың
алғашқы сатыларында оны құрудың мақсаттары мен міндеттерін анықтап, соған
сәйкес оның құрылымын қалыптастыру қажет [24, 25].
Берілген жұмыстың I тарауында оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен
құрылымына қойылатын талаптар сипатталды. Оқу-әдістемелік кешеннің
элементтер тізімін оқыту мақсаттарына байланысты толықтыру немесе кейбір
элементтерді біріктіру арқылы “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік
кешеннің құрылымдық сұлбасы қалыптастырылды.
2.1-сурет. “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің
құрылымдық сұлбасы
“Java-технологиялар” пәні элективтік курс болып табылатындықтан,
типтік бағдарламасы әзірленбеген, құрылымдық сұлбадағы типтік бағдарлама
блогын алып тастауға болады, сонда оқу-әдістемелік кешеннің басқару модулі
тек жұмыс бағдарламасынан тұрады. Кешеннің барлық компонентттері бір-
бірімен тікелей мағыналық байланыста болады.
Оқу-әдістемелік кешеннің көрсетілген бөліктерінің арасындағы байланыс
кешеннің электрондық нұсқасында негізгі бет арқылы жүзеге асырылады.
Олардың кез келгеніне негізгі бетте ұйымдастырылған сілтемелер арқылы
өтуге болады (2.2-сурет).
2.2 - сурет. Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізгі беті
5 Оқу-әдістемелік кешеннің ішкі құрылымы
Оқу-әдістемелік кешеннің қарастырылған компоненттерінің әрқайсысының
өзінің ішкі күрделі құрылымы болуы мүмкін. Мысалы, жұмыс бағдарламасының
өзі курс сипатына, дәрістер, лабораториялық және өзіндік жұмыстар
тақырыптарына, курстың ұзақтығына, бағалау критерийлеріне, т.б. қатысты
көптеген ақпаратты береді. Электрондық оқу құралын ұйымдастыру талаптарына
байланысты әрбір мазмұны бойынша ерекшеленетін семантикалық бірлік жеке
бетке орналастырылуы тиіс. Осыған байланысты электрондық оқу-әдістемелік
кешеннің ішкі құрылымын сұлба түрінде бөліп көрсетейік.
Оқу-әдістемелік кешеннің жұмыс бағдарламасының құрылымы 2.3-суретте
бейнеленеді. Жұмыс бағдарламасының элементтеріне I тарауда сипаттама
берілген болатын.
Келесі кезекте дәрістер (2.4-сурет) және лабораториялық жұмыстар (2.5-
сурет) беттерінің құрылымдық сұлбаларын құрамыз.
Сұлбаларда әрбір дәрістің (лабораториялық жұмыстың) тақырыбы және оны
қарастыруға бөлінетін сағаттар саны берілген. Дәрістер мен лабораториялық
жұмыстар жұмыс бағдарламасына сәйкес он бес аптаға есептелген.
2.3-сурет. Жұмыс бағдарламасының құрылымдық сұлбасы
Өзіндік жұмыстар бетінің құрылымдық сұлбасы дәл лабораториялық
жұмыстар бетінің сұлбасындай болады.
Оқыту модулінің беттері арасында ауысу модульдің негізгі беті
(дәрістер беті, лабораториялық жұмыстар беті) арқылы және әр беттің басында
және соңында орналастырылған батырмалар арқылы орындалады. Әрбір дәрістен
(лабораториялық жұмыстан) одан бұрынғысына немесе келесісіне және мазмұн
бетіне өтуге болады (2.6-сурет).
“Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің тестілеуді
жүргізу алгоритмі бірнеше қадамнан тұрады. Оны 2.7-суретте көрсетілгендей
етіп бейнелеуге болады.
Тіркеуден өту кезінде формаға енгізілген ақпарат мәліметтер қорындағы
кестеге жазылады. Форма ұяшықтары және оған сәйкес кесте бағандары
төмендегідей болады:
Баған аты Мәліметтер типтері
Тегі Мәтіндік
Аты Мәтіндік
Әкесінің аты Мәтіндік
Туған күні Уақытмерзім
Мекен-жайы Мәтіндік
Телефон Мәтіндік
Логин Мәтіндік
Пароль Мәтіндік (енгізу маскасы: пароль)
Дәрістер бетінің құрылымдық сұлбасы
2.4-сурет. Дәрістер бетінің құрылымдық сұлбасы
Лабораториялық жұмыстар бетінің құрылымдық сұлбасы
2.5-сурет. Лабораториялық жұмыстар бетінің құрылымдық сұлбасы
2.6-сурет. Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің лабораториялық
жұмыстар беті
6 “Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің алгоритмдік
сұлбасын қалыптастыру
Өткен тарауларда көрсетілгендей, оқу-әдістемелік кешенді
ұйымдастырудың төрт нұсқасы бар. ЭОӘК-ді жобалауда осы нұсқалардың
қайсысына сүйену керек екендігін, яғни кешенде қандай элементтерді
пайдалану керектігін әрбір құрастырушы өзі үшін шешіп алуы тиіс [26].
“Java-технологиялар” пәніне арналған оқу-әдістемелік кешеннің басым бөлігі
гипермәтіндік технологияға негізделген нұсқада орындалған, алайда кейбір
беттерде мультимедия элементтері қолданыс тапты және интерактивті тесттер
беті бар. ОӘК-дердің орындалу нұсқалары мен құрылымдық сұлбаларына сүйене
отырып, берілген электрондық оқу-әдістемелік кешеннің алгоритмдік моделі
құрастырылды (2.11-сурет).
Алгоритмдік сұлба электрондық оқу-әдістемелік кешен компоненттерінің
арасындағы байланысты сипаттайды. Сұлбадағы тілсызықтар кешеннің бір
элементінен екіншісіне сілтеме арқылы өту мүмкіндігін бейнелейді. Оқу-
әдістемелік кешеннің жалпы құрылымының сұлбасымен салыстырғанда алгоритмдік
сұлбада жаңа компоненттер – автор туралы бет және қашықтан оқыту беті
қосылған. Олар кешеннің құрамына кірмейді және кешеннің басқа
компоненттерімен тікелей мағыналық немесе сілтемелік байланысқа түспейді.
Сонымен, осы тарауда “Java-технологиялар” пәнінен құрылған оқу-әдістемелік
кешеннің құрылымдық және алгоритмдік сұлбалары қалыптастырылды.
2.11-сурет. “Java-технологиялар” пәнінен электрондық оқу-әдістемелік
кешеннің алгоритмдік сұлбасы
ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
1 Электрондық оқу-әдістемелік кешенді құруда қолданылған тілдер
сипаттамасы
Ақпаратты ауқымды түрде қолдануға ұсыну үшін барлық компьютерлер
түсіне алатын әмбебап тіл қажет. World Wide Web ортасында қолданылатын
басылымдар тілі HTML (HyperText Markup Language – гипермәтіндерді белгілеу
тілі) болып табылады [43].
HTML құрастырушыларға келесідей мүмкіндіктерді береді:
− тақырыбы, мәтін, кестелер, тізімдер, суреттер және т.с.с. бар
электрондық құжаттарды жариялау;
− гипермәтіндік сілтемеде тышқанды шерту арқылы электрондық
ақпаратты жүктеу;
− алыстатылған қызметтермен транзакциялар орындау үшін, ақпаратты
іздеуде, өнімдерге тапсырыс беруде қолданылатын формаларды құру;
− электрондық кестелерді, бейнеклиптерді, дыбыс фрагменттерін және
басқа да қосымшаларды құжатқа тікелей енгізу.
Стильдердің кестелері HTML-ды белгілеуді жеңілдетеді және HTML
тілінің құжат құрамында қолданылу көлемін айтарлықтай азайтады. Олар
құрастырушылар мен қолданушыларға құжаттар бейнеленуін – қаріптерді,
туралауды, түстерді басқаруға мүмкіндік береді. Берілген оқу құралында CSS
тілі қолданылған. CSS ( Cascading Style Sheets – Стильдердің сатылы
кестелері) – гипермәтіндік мәліметтер мазмұнын олардың экрандағы бейнелену
формасынан бөліп орындауға мүмкіндік беретін құрал болып табылады [44].
Стильдер кестелерін HTML құжаттардан бөлек қолдануға болады. Оның
артықшылықтары:
− Бірқатар құжаттарда (сайттарда) стильдер кестелерін ортақ
пайдалану мүмкіндігі;
− Стильдер кестелерін құжатқа өзгеріс енгізбей-ақ өзгертуге
мүмкіндік береді;
− Қолданушылардың агенттері стильдер кестелерін таңдамалы түрде
жүктей алады (құрылғылар сипаттамаларына байланысты).
Қазіргі кезде Бүкіләлемдік желі миллиондаған адамдар үшін ақпарат
алмасу ортасына айналды. Олар өздерінің веб-беттерінде мәтін, бейне, дыбыс
орналастыру арқылы оларды үздіксіз күрделендіріп отырады, осылайша оларды
желіде интерактивті етеді. JavaScript – бұл қолданушылармен қарым-қатынас
жасау мүмкіндіктерін кеңейту мақсатында HTML-беттердің құрамында
қолданылатын программалау тілі. Оны Sun's Java тілінің негізінде Sun
Microsystems фирмасының қатысуымен Netscape фирмасы құрған болатын.
JavaScript көмегімен Web-парақта стандартты HTML тәгтерін пайдалану арқылы
қол жеткізу мүмкін емес нәтижелер алынады. Скрипттер қолданушы тудырған
қандай да бір әрекеттің жасалуы нәтижесінде орындалады. JavaScript тілінде
жазылған программалары бар құжаттарды құру үшін мәтіндік редактор мен
үйлесімді браузер қажет [45].
Java тілі – бұл тарихи бастауын белгілі C++ тілінен жалғастыратын
объектілік-бағытталған программалау тілі. Алайда Java тілінің C++ тілінен
айырмашылығы – оның программалары орындалатын платформасынан тәуелсіз
желінің әртүрлі бөліктерінде жұмыс істей алады. Java тілінде саналы түрде
сілтеуіштер мен басқа да сенімсіз элементтер қолданылатын арифметикадан бас
тартылады, ал C++ тілінде олар кеңінен қолданылады.
Java тілінің терминдерінде web-парақтарға кірістірілетін апплет деп
аталатын кішкене қосымша бар. Негізінен алғанда, апплеттерді құру – Java
тілінің негізгі қолданысы. Апплеттер web-ке арналған шынайы безендіру
құралы дәрежесіне ие болды. Апплет анимация терезесі де, электрондық кесте
де және елестетуге болатын кез келген нәрсе бола алады. Бірақ бұл Java
тілінде терезелері бар әдеттегі қосымшалар құруға болмайды деген сөз емес.
Бұл программалау тілі бастапқыда Internet-те және интражелілерде
орындалатын қарапайым қосымшалар үшін құрылған болатын, кейіннен ғана
апплеттерді құру үшін қолданыла бастады [46].
ASP.NET – бұл IIS басқаруымен жұмыс істейтін web-қосымшалар мен web-
қызметтерді құруға арналған платформа. Web-қосымшалармен жұмыс істей алатын
басқа құралдардан айырмашылығы: ол серверлік өнімдермен және құру,
мәлімттерге енуді қамтамасыз ететін Microsoft құралдарымен жоғары дәрежеде
кіріктірілген. ASP.NET динамикалық ақпаратты көрсету үшін қолданылады.
Динамикалық құрылым әрбір қарап шығу кезінде өзгеріп отыратын ақпаратты
білдіреді. Динамикалық құрылым екіжақты ақпарат алмасуды қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді. Web-бетте формаларды пайдалану арқылы қолданушы әртүрлі
ақпаратқа сұраныс бере алады. ASP.NET Visual Basic .NET, Visual C#, Jscript
тілдерін қолдайды, сондықтан қосымшаларды осы тілдердің кез келгенінде
жазуға болады [27].
2 Электрондық оқу-әдістемелік кешеннің негізгі бетінің ұйымдастырылуы
“Java-технологиялар” пәнінен оқу-әдістемелік кешеннің негізгі беті
оның құрылымдық бөлімдеріне: жұмыс бағдарламасына, дәрістер бетіне,
лабораториялық жұмыстар бетіне, өзіндік жұмыстар бетіне, тестілеу бетіне,
глоссарийге, автор туралы және қашықтан оқыту туралы мәліметтер берілген
беттерге өтуге мүмкіндік беретіндей түрде құрылу керек. Өткен тарауда
кешеннің негізгі беті туралы қысқаша айтылып, суреті көрсетілген (3.2-
сурет). Енді осы беттің ұйымдастырылуын толығырақ қарстырайық. Бетте
кешеннің әртүрлі бөліктеріне сілтеме болатын батырмалар орналастырылған.
батырмаларға тышқан курсорын жақындатқанда батырмалар бейнеленуі өзгереді.
Негізгі беттің толық программалық коды 1-қосымшада беріледі. Осы бөлімде
кешен компоненттеріне сілтеме жасау программасы ұсынылады:
div id="nav2"style="position:absolute; left:15px; top:90px" a
onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav22',' ','picПРОГ2.gif',1)"
href="Programma.html" img name="nav22"
onLoad="MM_preloadImages('picПРОГ. gif')" alt="" border=0
src="picПРОГ.gif"adiv
div id="nav2" style="position:absolute; left:270px; top:150px"a
onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav23',' ','picЛЕК2.gif',1)" href="lek.html"
img name="nav23" onLoad="MM_preloadImages('picЛЕК.g if')" alt="" border=0
src="picЛЕК.gif"adiv
div id="nav2" style="position:absolute; left:15px; top:210px"a
onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav25',' ','picЛАБ2.gif',1)" href="lab.html"
img name="nav25" onLoad="MM_preloadImages('picЛАБ.g if')" alt="" border=0
src="picЛАБ.gif"adiv
Жоғарыда алғашқы үш батырманың орындалу коды берілген. “Өзіндік
жұмыс”, “Тест” және басқа да бөлімдерге сілтемелер дәл осылай
ұйымдастырылған. Енді осы программа фрагментіне түсініктеме берейік.
div id="nav2" style="position:absolute; left:270px; top:150px" ...
div
Мұнда div және div тәгтері құжаттың белгілі бір бөлігін ерекшелеп
алып, оған ерекше стиль беру үшін қолданылады. Берілген жағдайда бұл
тәгтер сілтемелік суреттерді бетте абсолютті түрде орналастыру үшін қажет.
Элемент позициясын position стильдік қасиетінің көмегімен береді. Ол үш
түрлі мән қабылдауы мүмкін (3.1-кесте). left және top параметрлері объект
позициясының көлденең және тік координаталарын белгілейді.
3.1-кесте. position стильдік қасиетінің мәндері.
Static Келісім бойынша орнатылатын мән. Объект орны
стандартты тәртіп бойынша ағымдағы HTML белгіленуімен
анықталады
Absolute Объект орны сыртқы объект позициясына қатысты
анықталады, егер сыртқы объект позициясы top немесе
left қасиеттерімен берілмесе, body объектісіне
байланысты анықталады
Relative Объект орны белгіленген top және left қасиеттерінен
ауытқумен анықталады
a onMouseOut="MM_swapImgRestore()"
onMouseOver="MM_swapImage('nav23',' ','picЛЕК2.gif',1)" href="lek.html"
img name="nav23" onLoad="MM_preloadImages('picЛЕК.g if')" alt="" border=0
src="picЛЕК.gif"a
a тәгі гиперсілтемелерді құру үшін қолданылады. Тәгтің href
параметрі сілтемені шерту арқылы өтуге болатын ресурстың URL адресін
анықтайды.
img тәгі беттерге графиканы орналастыру үшін қолданылады. Қазіргі
кезде файлдардың GIF, JPG, JPEG, PNG форматтарын қолдануға болады. Біздің
жағдайда бұл тәг a href=... a тәгтерінің арасында орналастырылған,
сондықтан ол сурет қана емес, сілтеме де болады. Тәгтің атрибуттары 3.2-
кестеде берілген.
3.2-кесте. img тәгінің атрибуттары
Src Суреттің url-адресін көрсететін міндетті атрибут
Align Суретті құжаттың белгілі бір бөліктеріне туралайды
alt Суретке түсіндірме мәтінді көрсетеді. Браузер бетте
графиканы бейнелей алмаған жағдайда өте тиімді
border Сурет айналасындағы жақтау сызығының қалыңдығын
береді. Келісім бойынша ол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz