Нарықтағы экономикасы дамыған елдерді мемлекеттік реттеу

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Негізгі бөлім

1.1. Нарықтағы экономикасы дамыған елдердегі мемлекеттік реттеудің негізгі мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Капиталистік елдердің экономиканы басқарудағы салааралық қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. Халық шаруашылығындағы аймақтық мәселелер ... ... ... ... ...
1.4. Құрылымдық инвестициялық саясат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.5. Нарық жүйесі дамыған елдерде бұл механизімді ... ... ... ... ... ... ... ..

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Алдымен айта кететін жағдай,басқа елдердегі мемлекеттік тәжіреибесін оқып үрену және ғылыми қорытындылау мақсаты,оны біздің әлеуметтік – экономикалық жағдайымызға өзгерертпей көшіріп алу емес.Бұл келесі активті сипаттаған себептерге байланыста мүмкін емес.
1) республика басқа елдердегі саяси, табиғи-экономикалық,әлеуметтік-демографиялық,этно-мәдени және тағы да себептерге байланысты өзгешеленеді
2) қазіргі Қазақстан жағдайында біз ұлттық экономиканы құру процесіндеміз және де әлемдік экономикалық тарихта әкімшілік-жоспарлық шаруашылықтан нарықтақ экономикаға өткен бізге ұқсас ешбір ел жоқ.
3) Басқару жүйесі мен шаруашылыққа негізгі өзгерістер белгілі бір себептерге байланысты тиісті негіздеусіз жүргізіледі және ’’революциялық’’ көрініс табады, ал нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеу шаралыры олардың эвалюциялық даму ’’нәтижесі’’ болып табылады.
Бірақ та шет елдер тәжірейбесін ғылыми қорытындылау қажетті келесі жағдайлар бойынша түсіндіріледі:біріншіден, экономиканы мемлекеттік реттеудің қағидалары мен жүйесінің тұжырымдамалы негізін,түбірін анықтауға мүмкіндік туады,екіншіден аралас экономиканың жалпы заңдылықтарын анықтау мүмкіндігі туады, және де бұл Қазақстан жағдайында мемлекеттік реттеудің механизімдерін ’’түйістіруге’’ мүмкіндік жасайды,үшіншіден мұндай толықтыру мемлекеттік реттеудің нәтижелерін салыстарып талдауға мүмкіндік береді және де керек болған жағдайда экономикалық реформаларды құруы,әлемдік шаруашылық процеске республиканың араласу мөлшерін ескере отырып,реформаларды дұрыс жолмен жүргізуге мүмкіндік береді.

1. «Аралас экономика негіздері». Е.Жатқанбаев, Алматы, 2001ж.
2. «Экономикалық теория» В.Крымова, Алматы 2004 ж. /”Ақиқат” 1996ж-№1/
3. Уоттс. М “Нарық экономика әліппесі” /”Ақиқат” 2003 ж-№9/
4. Әміров.Т “Нарықтық қатынастардағы кикілжіңдер” /”Ақиқат” 2003ж-№4/
5. Адасбаев. А “Нарықтық экономиканың маңызды буыны” /”Егемен Қазақстан” 2004–19 наурыз/
6. Жүнісов.Б, Мәмбетов.Ү, Байжомаров.Қ “Нарықтық экономика негіздері” /Оқу-методикалық құралы 1-бөлім. Ақтөбе 2005 ж/
7. Нұрғалиев. Қ “Қазақстан экономикасы” /Оқу-құрлалы. Алматы 2005ж/

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Негізгі бөлім

1.1. Нарықтағы экономикасы дамыған елдердегі мемлекеттік реттеудің негізгі мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Капиталистік елдердің экономиканы басқарудағы салааралық қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Халық шаруашылығындағы аймақтық мәселелер ... ... ... ... ...
1.4. Құрылымдық инвестициялық саясат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
1.5. Нарық жүйесі дамыған елдерде бұл механизімді ... ... ... ... ... ... ... ..

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

Алдымен айта кететін жағдай,басқа елдердегі мемлекеттік тәжіреибесін оқып үрену және ғылыми қорытындылау мақсаты,оны біздің әлеуметтік – экономикалық жағдайымызға өзгерертпей көшіріп алу емес.Бұл келесі активті сипаттаған себептерге байланыста мүмкін емес.
1) республика басқа елдердегі саяси, табиғи-экономикалық,әлеуметтік-демо графиялық,этно-мәдени және тағы да себептерге байланысты өзгешеленеді
2) қазіргі Қазақстан жағдайында біз ұлттық экономиканы құру процесіндеміз және де әлемдік экономикалық тарихта әкімшілік-жоспарлық шаруашылықтан нарықтақ экономикаға өткен бізге ұқсас ешбір ел жоқ.
3) Басқару жүйесі мен шаруашылыққа негізгі өзгерістер белгілі бір себептерге байланысты тиісті негіздеусіз жүргізіледі және ’’революциялық’’ көрініс табады, ал нарықтық экономиканы мемлекеттік реттеу шаралыры олардың эвалюциялық даму ’’нәтижесі’’ болып табылады.
Бірақ та шет елдер тәжірейбесін ғылыми қорытындылау қажетті келесі жағдайлар бойынша түсіндіріледі:біріншіден, экономиканы мемлекеттік реттеудің қағидалары мен жүйесінің тұжырымдамалы негізін,түбірін анықтауға мүмкіндік туады,екіншіден аралас экономиканың жалпы заңдылықтарын анықтау мүмкіндігі туады, және де бұл Қазақстан жағдайында мемлекеттік реттеудің механизімдерін ’’түйістіруге’’ мүмкіндік жасайды,үшіншіден мұндай толықтыру мемлекеттік реттеудің нәтижелерін салыстарып талдауға мүмкіндік береді және де керек болған жағдайда экономикалық реформаларды құруы,әлемдік шаруашылық процеске республиканың араласу мөлшерін ескере отырып,реформаларды дұрыс жолмен жүргізуге мүмкіндік береді.

1.Нарықтағы экономикасы дамыған елдердегі мемлекеттік реттеудің негізгі мәселелері.

Әлеуметтік-экономикалық процестерге мемлекетің араласу тәжіребесін үйренуден шығатын қорытынды – араласу тәжірейбесін үйренуден шығатын қорытынды-көптеген алдыңғы қатарлы елдерде экономикалық мемлекеттік реттеудің негізгі құралы ретінде халық шаруашылығы дамуының мақсаттары мен басымдылық шаруашылығы дамуының мақсаттары мен басымдылықтарын анықтау,болжау,жоспарлау бағдарлама жасау қарастырылады.Сыртқы ,ішкі және оларға сәйкес факторлардың біртіндеп шиеленісуі,мемлекет тек ғылыми негізделген экономикалық мақсаттарға жетуде,әрқашан тарихи жағдайды ескеруді талап етеді.Американдық ірі экономист П.Самуэльсон көрсеткендей, мұндай зерттеулерсіз ’’күннен – күнге өсіп отырған қиыншылықтар мен әлеуметтік өзгерістерге эвалюциялық жолмен икемделе айналатын экономикалық жүйелерге,қазіргі кезде қаншалықты мықты болғаны мен,бара-бара күйреу қатері туындайды,өйткені ғылым мен техника экономикалық өрістің табиғи дамун үздіксіз өзгертіп отырады’’Басқаша айтқанда дәл біздің экономика сияқты,әлсіз экономикалық жүйеге,барлық туындайтын қиындылықтарға эвалюциялық жолмен икемделу қажеттілігі үздіксіз ғылыми – техникалық прцесс салдарынан туындайды.
’’Ұлы дағдарыс’’ жылдары алдыңғы қатарлы капиталистік елдердің нарықтық экономиканың өзін-өзі толық реттей алмайтындығына көздері жетті және де туындаған қиындықтарды уақытында шешу тек әлеуметтік – экономикалық өмірге мемлекеетің белсенді араласуымен ғана жүзеге асатынын түсінеді.Бұл ақиқатты мойындау елдегі экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ететін ресми мемлекеттік ұйымдардың ресми ұстанымдарынан көрініс тапты.АҚШ-тағы ’’жұмыспен қамтамасыз ету туралы заңға’’ сәйкес (1946ж) құрылған президенттік экономикалық Кеңесі осы заңның талаптары бойынша өндірісті толық қабылдап,жұмысбастылықты, халықтың тұтынушылық қабілетін сақтай отырып, мемлекеттік монопалистік реттеумен айналысты.60-жылдардың соңында аталған Кеңеске міндет ретінде экономикада ұлттық басылымдарды анықтау,ұзақ мерзімдік болжау мен бағдарламалар жасау әдістерін әзірлеу жүктелінеді.

2.Капиталистік елдердің экономиканы басқарудағы салааралық қағидалары.
Капиталистік елдерде бағдарламалардың алғашқы кезеңдерінде экономиканы басқарудың сала аралық қағидасы қолданылады.Францияда,Швецияда, Жапонияда, ФРГ және басқа мемлекеииерде дайындалған салық аралық бағдарламалар барлық шешуші экономикалық салаларды қамтиды және олардың дамуын маңызды және түтастай болжауда үлкен рөл атқарады.80-жылдың басында АҚШ-та мұндай бағдарламалар 1200-ге жуық боды.Бұлардың ішінде энергияны үнемдеу,космастық зерттеулер,аймақтық дамуы басты орын алды.Бұл бағдарламаларды жүзеге асыру барысы сала аралық байланыстарды күшейтуге бағытталған мемлекеттік шараларды қажет етті.Сондықтан АҚШ – та 20-жыл бұрын орталық экономиканы басқару органдарының аймақтық филиалдары құрылған,тиісті аймақтық Коммиссияның міндетті бағдарламаларды жүзеге асыруға байланысты ұйымдастырушылық мәселелерін шешу болып табылады.Бұл тәжіреибе біздің жағдайларға пайдалы болар еді.Нарықтық жүйеге көшуге байланысты эйфория халық шаруашылық мәселелерін тиімді шешу жолдарын кейінге қалдырады.
Францияда,Жапонияда,Туркияда және т.б. елдерде ағымдағы,орта мерзімдегі жоспарлаудың ғылыми әдістемелік және ұйымдастырушылық мәселелерін арнайы мемлекеттік органдар шешеді.Францияда бұл қызметті жоспарлау бойынша бас Комиссариат жүргізеді,Жапонияда экономикалық жоспарлау басқармасы мен аймақтық кешенді даму департаменті және т.б. жүргізеді.Ұзақ мерзімді экономикалық даму және күрделі жұмсалымдар аясының құрылымдық сипаты мен қатар өндірістік аймақтық орналасуының ұзақ мерзімдік мақсаттарын белгілеу Жапонияның экономикасын жоспарлаудағы мықты жағы деп саналады.
Туркияда орта мерзімді жоспарлау 1963-1967жж.бірінші бесжылдық жоспардан басталып,жүйелі жоспарлау уақытының міндеттеріне байланысты жүзеге асырылуы.Осындай алтыншы бесжылдық жоспарда (1988-1922жж.) нарықтық жүйесінің дамыған күйін ескеріп, халық шаруашылық макроэкономикалық көрсеткіштерін нақтылауға көп көңіл бөлінді.
Герменияда экономиканы реттеу біраз басқаша,мұндай көбінесе бәсекелестікті қорғауға, мемлекеттің анти монополиялық және бақылау қызметін нығайту,нарықтағы ірі кәсіпорындардың қосылуына тыйым салуға,жоспарлар мен бағдарламалардың әлеуметтік қызметін кеңейтуге көңіл бөлінуде.
Реттеуші органдардың негізгі басты міндеттерінің бірі аймақтардың ұйлесімді кешенді дамын қамтамасыз ету.Мысалы:Францияда 1982 жылы жургізілген реформаладың нәтижесінде аймақтық шаруашылық жүйесін реттеу басқару иерархиясының үш деңгейін функциялары ажыратады (коммуналар,департаменттер және аймақтар)Ал департамент құрамына кіретін кантондар мен аудандардың өзіндік даму мәселелерін шешу құқықтық және ұйымдастырушылық тәуелсіздігі жоқ.

3.Халық шаруашылығындағы аймақтық мәселелер.

Халық шаруашылығында аймақтық мәселелер мен олардың салалық экономикасы мен ұйлесімді байланыстыруға Щвецияның Англияның,Германияның,Оңтүстік Кореяның және де басқа дамыған нарықтағы жүедегі елдердің көптеген үкіметтік шешімдері арналған.Бұл шешімдердегі басты ой, жергілікті билік органдары өзінің әлеуметтік-экономикалық саясатын жүргізе отырып жалпы мемлекеттік және макроэкономикалық мақсатқа жету.
Көптеген елдердің жоспарлау тәжірейбесін қорытындылай келіп американдық маркетпнг маманы Мелвилл Бранч маркетинг қызметін жетілдірудің бірнеше қолайлы жақтарын бөледі.Соның ішінде, жоспарлау:
1)басшылырдың үнемі болашақты ойлану ынталандыруға мүмкіндік береді.
2)мемлекет және шаруашылық жүргізуші субьектілер қолданылатын шараларды үйлестіреді.
3)көрсеткіштерді анықтау және олардың орындалуын қадағалауға жол ашады.
4)алдағы мәселелердің және саяси ұстанымдардың нақты анықталуын талап етеді.
5)шұғыл өзгерістерге дайындықты күшейтеді.
6)барлық қызметкердің міндеттерінің өзара байланысты,қарым-қатынаста екенін көрсетеді
Аталған пунктердің ең маңыздысы ретінде бірінші,екінші және алтыншыны айтуға болады,өйткені қазіргі жағдайда жоспарлауды осы 3 пункт жетіспейді немесе аз қоланылады.
Қарастырылып отырған мемлекеттердің тәжірейбесінен мемлекеттің экономикасын реттеудегі күшті тетіктерінің бірі қаржы-бюджет ресурстарын пайдалану және салық жинау механизімі болып табылады.Осы механизімдердің маңызы мен оларды тәжірейбе жүзінде қолдану зерттедлді және де оқулықтарда қарастылылды.
Осы механизімдерді негізге ала отырып,бірнеше тұжырым жасауға болады.Біріншіден,бюджеттік қаржымен қаржыландыру арқылы субсидиялар,дотациялар,субвенциялар ,бюджет шығындарын жоспарлау, халық шаруашылық басылымдарын және білімді көп қажет ететін салаларды жылдам дамыту мәселелері шешіледі.Италияда,Норвегияда,Данияд а,Щвецияда, Бельгияда және де басқада мемлекеттерде мемлекеттік бюджет арқылы бөлінетін табыстың үлелсі 50% жоғары, ал Францияда.Авсрияда және ФРГ-де 50% шамасында.Бұл көрсеткіш АҚШ пен Жапонияда 30% ғана.

4.Құрылымдаң инвестициялық саясат.

Құрылымдық – инвестициялық саясатты жүзеге асыру үшін салық салу механизімі үлкен рөлді атқарады.Бұл механизм ақылы шаруашылық жүргізуші субьектілердің қызығушылығын арттыруға болады,өйткені олар өндіріс және өнеркәсіп салаларының тез дамуына әкеледі.Ол деген импортты ауыстыратын және бәсекеге түсе алатын түрлі тауарларды шығару.Жапонияның экономикалыұ ғылымының патриархы Сабуро Окита ’’ Известия’’ (15.02.92) газетінде: Шенеуліктердің (әкімдердің)ақылдылығы телефон арқылы немесе ведмоствалық ережелер арқылы экономиканы басқару емес,салық жеңілдіктері мен және инвестициялық саясат, салық байланыстарының тиімді тиімді және дұрыс тұжырымдамасын анықтау,бәсекені күшейту арқылы басыңқы салаларды дамыту деген.Бұл нәтижелер құлдыраушылық (стагфляция) жағдайына душар болған мемлекет үшін қолайлы.Дағдарыстан шығу үшін фискалдық саясат арқылы ынталандыру қажет.Бұл саясаттың негізінде:а)мемлекеттік шығындардың өсуі;ә)салық ставкасының және мөлшерінің азаюы;б)мемлекеттердің шығындарының өсуі мен салықтардың азаюын үйлестіре пайдалану жатыр.Бұл әдістің біреуін таңдап алуға қойылған мақсаттқа немесе объектіні реттеуге байланысты.Үшіншіден,мемлекет әлеуметтік және ғылым салаларына шығындарын азайтпауы қажет.Шығындарын азайтып бұл салалардағы сұранысты қанағаттандыра алмаса,ол қайтадан шығындалуға мәжбүр болады және бұл жерде екінші шығын бірінші шығыннан өте үлкен болады.Соңғы он жыл ішінде Жапонияның әлеуметтік шаруашылық дамуындағы тәжірейбесінен ’’ғылым және білім экономикалық өсу моделінің интенсивті және негізгі құрылымдық факторы ретінде көрінеді’’Қазақстанда бұл салаларға көңіл бөлу жоқ,қаржыландыру жүйесі бұрынғыша яғни қалдық қағидасы мен жұмыс істеуде.Бірақ Президент 1994 жылдың басында болған Ұлттық Академиясының жалпы жиналысында:’’инелектуалдылық өндірісті қамтамасыз етуде,өндіргіш күштерді дамытуда,ғылым интеграциясын қамтамасыз етуде негізгі мәселелерді шешуді ұмытып кеттік деген’’
Дамыған өнеркәсіптік елдерде ’’экономикалық өсудің интенсивті моделінің’’икемді құралы экономиканы реттеудің ақша –несие механизімі болып табылады.
Нарықтақ экономиканың белгілері,АҚШ-тың ірі мамандары К.Р.Макконел және С.П.Брю, осы ақша несие саясатының мақсаты толық жұмысбастылыққа қол жеткізуге және инфляцияның болмауына экономикада жалпы өнеркәсіп деңгейінің өсуімен көмектесу болып табылады. – дегенМұндай саясатпен дем беруші және ұстамды фискалды саясат жүргізудің арқасында тығыз байланыс бар екені көрінеді.Сонымен қатар, мемлекеттік реттеудің ақша-несие механизімі жоғарыда аталған ’’көмекші’’ретінде тек қана оның қолданылуы дайын өнім айналысына емес материалды игіліктерді өндіруге бағытталған болса ғана көрінеді.

5.Нарық жұйесі дамыған елдерде бұл механизімді.

Нарық жұйесі дамыған елдерде бұл механизімді қолдану тәжірейбесін зерттей отырып,мынадай бірнеше негізгі қорытынды шығаруға болады:
1.Монетарлық саясаттың әсерінен ’’сезінетін’’ ұзақ мерзімді тәжіреибенің басым болуы кейнсиандық ақша сұранысы теориясы мен оның трансмиссиондық механизімі әлсіздігінен пайыз мөлшері және инвестицияға дем берудің арасында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.