Қасқасу
Мазмұны
КІРІСПЕ.
1. Қасқасу шатқалының орналасуы мен табиғат жағдайы.
2. Қасқасу шатқалы флорасының зерттелу тарихы мен зерттеу әдістері.
3. Қасқасу шатқалы флорасының биологиялық көптүрлілігі.
3.1. Таксономиялық талдау.
3.2. Тіршілік формалары.
3.3. Қасқасу шатқалы флорасының конспектісі.
4. Қасқасу шатқалының өсімдік ресурстары, шаруашылық
маңызы және оларды сақтап қорғау.
ҚОРЫТЫНДЫ.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
КІРІСПЕ.
1. Қасқасу шатқалының орналасуы мен табиғат жағдайы.
2. Қасқасу шатқалы флорасының зерттелу тарихы мен зерттеу әдістері.
3. Қасқасу шатқалы флорасының биологиялық көптүрлілігі.
3.1. Таксономиялық талдау.
3.2. Тіршілік формалары.
3.3. Қасқасу шатқалы флорасының конспектісі.
4. Қасқасу шатқалының өсімдік ресурстары, шаруашылық
маңызы және оларды сақтап қорғау.
ҚОРЫТЫНДЫ.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
КІРІСПЕ
Кез-келген мемлекеттің ұлттық байлықтары қатарынан оның табиғи ресурстары, әсіресе өсімдіктер әлемі кіреді. Өсімдіктер әлемі адамның биологиялық өмір сүру ортасы болып табылады, өйткені адам өсімдіктер арқылы өзіне қажетті өнімдер алады, өмір сүруін қамтамасыз етеді. Өсімдік ресурстарының биологиялық және экономикалық ресурстары олардың алуан түрлілігінен танылады. Оның негізін генетикалық алуан түрлілік құрайды.
Республика территориясында әліде зерттелмеген аудандар қатарына Қаржантау жотасындағы Қасқасу шатқалын жатқызуға болады. Өзіндік географиялық орналасу жағдайымен, геоморфологиялық құрылысымен және флорасының әр түрлілігінен ерекшеленеді.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Қасқасу шатқалын флорасының түрлік құрылымын жинақтау және шатқалдың өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің маңызыдылығын анықтау және оларды қорғау.
Осы қойылған мақсаттарға жету үшін келесі тапсырмалар жоспарланды:
1. Шатқалдың флоралық түр құрылымын анықтау.
2. Таксономиялық талдау жасау, тіршілік формаларын анықтау.
3. Қасқасу шатқалы флорасының маңызды өсімдіктеріне сипаттама беру.
4. Сирек кездесетін өсімдік түрлерін айқындау және оларды қорғау.
Жұмыстың жаңашылдығы: Алғаш рет Қасқасу шатқалы флорасының түрлік құрамы анықталып 85 тұқымдасқа 369 туысқа бірігетін 703 жоғары сатыдағы өсімдіктер түрлері көрсетілген. Түрлердің тіршілік формалары анықталды. Өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің шаруашылық маңызы, оларды пайдалану және қорғау шаралары көрсетілген.
Кез-келген мемлекеттің ұлттық байлықтары қатарынан оның табиғи ресурстары, әсіресе өсімдіктер әлемі кіреді. Өсімдіктер әлемі адамның биологиялық өмір сүру ортасы болып табылады, өйткені адам өсімдіктер арқылы өзіне қажетті өнімдер алады, өмір сүруін қамтамасыз етеді. Өсімдік ресурстарының биологиялық және экономикалық ресурстары олардың алуан түрлілігінен танылады. Оның негізін генетикалық алуан түрлілік құрайды.
Республика территориясында әліде зерттелмеген аудандар қатарына Қаржантау жотасындағы Қасқасу шатқалын жатқызуға болады. Өзіндік географиялық орналасу жағдайымен, геоморфологиялық құрылысымен және флорасының әр түрлілігінен ерекшеленеді.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Қасқасу шатқалын флорасының түрлік құрылымын жинақтау және шатқалдың өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің маңызыдылығын анықтау және оларды қорғау.
Осы қойылған мақсаттарға жету үшін келесі тапсырмалар жоспарланды:
1. Шатқалдың флоралық түр құрылымын анықтау.
2. Таксономиялық талдау жасау, тіршілік формаларын анықтау.
3. Қасқасу шатқалы флорасының маңызды өсімдіктеріне сипаттама беру.
4. Сирек кездесетін өсімдік түрлерін айқындау және оларды қорғау.
Жұмыстың жаңашылдығы: Алғаш рет Қасқасу шатқалы флорасының түрлік құрамы анықталып 85 тұқымдасқа 369 туысқа бірігетін 703 жоғары сатыдағы өсімдіктер түрлері көрсетілген. Түрлердің тіршілік формалары анықталды. Өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің шаруашылық маңызы, оларды пайдалану және қорғау шаралары көрсетілген.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Н.К. Аралбаев, Г.М.Кудабаева:, «Государственный кадастр растений Южно-Казахстанской области» Книга первая. Конспект видов высших сосудистых растений — Алматы, 2002 г. — 314 с.
2. Байынкол Қалиұлы «Өсімдік атаулары. Орысша-қазақша сөздік» Алматы, «Анатілі» 1993 ж.
3. Адылов Т.А. Род Artemisia 17/ Опр.раст. Ср.Азии. Т. 10. Ташкент: С. 536-588.
4. Алехин В.В. География растений. М.: Сов.книга. 1938. 104 с.
5. Алисов Б.П. Климат СССР. М., Изд-во МГУ, 1956.-127 с.
6. Байтенов М.С. Высокогорная флора Северного Тянь-Шаня. - Алма-Ата: Наука, 1985.207с.
7. Байтулин И.О. Растительные ресурсы Казахстана и перспективы их рационального использования // Проблемы рационального использования лекарственно-технических растений Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1986. С.5-12.
8. Байтулин И.О. Состояния и перспективы охраны растений Казахстана // Охрана редких видов растений и растительности Казахстана. Алма-Ата: Наука, 1987. С. 3-79.
9. Быков Б.А. Растительные группировки Бостандыкского района. Природа и хозяйственные условия горной части Бостандыка. Алма-Ата: Наука. 1956. С. 38-45.
10. Верник Р.С. Эфемеровая растительность предгорных равнин Западного Тянь-Шаня // Вопросы бот. Вып. 3. Л.: Изд-во АН СССР. 1960. С. 42-54.
11. Дурасов A.M., Тазабеков Т.Т. Почвы Казахстана. Алматы: Кайнар, 1981. 126с.
12. Иллюстрированный определитель растений Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1969-1972. Т. 1. 640 с. т. 2. 572 с.
13. Ильин М.М. Общие вопросы изучения сырьевых растений // Методика полевых исследований сырьевых растений. М., Л.: Изд. АН СССР, 1948. С. 7-24.
14. Калмыков С.С. Дикорастущие плодовые Западного Тянь-Шаня и хозяйственное освоение их.Ташкент: Изд-во АН УзССР, 1973. С. 15-80
15. Камелин Р.В. Флорогенетический анализ естественной флоры горной Средней Азии. Л.: Наука. 1973. 356 с.
16. Камелин Р.В. Флора Сырдарьинского Каратау. Л.: Наука. 1990. 145 с.
17.Кармышева Н. X. Флора и растительность западных отрогов Таласского Алатау. Алма-Ата: Наука. 1982. 160 с.
18. Кармышева Н.Х. Флора и растительность заповедника Аксу-Джабаглы. Алма-Ата: Наука. 1973. 173 с.
19.Кнорринг О.Э., Минквиц З.А. Растительность Чимкентского уезда Сыр-
Дарьинской обл. Изд. Переселенч. управл. Спб., 1910. С. 1-132.
20. Кнорринг О.Э., Минквиц З.А. Растительность Аулие-Атинского уезда Сыр-Дарьинской области // Тр. почв.-ботан. экспедиции Переселенч. управл. Ботанические исследования. 1909. Спб., 1912. С. 113-187.
21. Коровин Е.П. Растительность Средней Азии и Южного Казахстана. М., Ташкент: Изд-во АН УзССР. 1934. 473 с.
22. Коровин Е.П. Растительность Средней Азии и Южного Каз-на. Ташкент: Изд-во АН УзССР. 1962.Т. 2. 549 с.
23. Красная книга Казахской ССР. Т. 2. Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений. 4.2. Растения Алма-Ата: Наука. 1981.263 с.
24. Кукенов М.К. Рациональное использование ресурсов лекарственных растений Казахстана // Изучение лекарственных растений Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1988. С. 15-29.
25. Культиасов И.М. Особенности экологии высокогорных растений Западного Тянь-Шаня. М., Изд-во АН СССР, 1955. С. 29-47.
26. Мырзакулов П.М., Байтенов М.С. К охране эндемичных растений хребта Каратау // Охрана природы и природопользование в Казахстане. Целиноград: 1976. С. 244-246.
27. Определитель растений Средней Азии. Ташкент: Фан. 1968-1993. -ТТ. 1-10.
28. Очерки по физической географии Казахстана. Алма-Ата: АН КазССР. 1952.512с.
29. Павлов Н.В. Растительные ресурсы Южного Казахстана. М.: Изд-во АН СССР. 1947. 199с.
30. Павлов Н.В. Ботаническая география СССР. Алма-Ата. Изд-во АН КазССР. 1948. С. 226-280.
31. Павлов В.Н. Новые и редкие виды из Западного Тянь-Шаня // Новости систематики высших растений. Т.6, 1970 а. С. 276-283.
32. Павлов В.Н. Эндемизм флоры Западного Тянь-Шаня // - Бот. журн. 1970г. Т. 55. N9. С. 24-29.
33. Павлов В.Н. Ботанико-географическое районирование Западного Тянь-Шаня // - Бюлл. МОИП. Отд. биол. 1972 а. Т. 77. Вып. 6. С.37-41
34. Павлов В.Н. Основные черты растительного покрова Западного Тянь-Шаня. Л.: Изд-во АН СССР. 1972 б. С.97-99.
35. Павлов В.Н. Особенности флоры Западного Тянь-Шаня // Проблемы ботаники. Растительный мир высокогорий и его освоение. Т. 12. Л.: Наука. 1974. С. 112-117.
36. Павлов В.Н. Растительные ресурсы Западного Тянь-Шаня // Флора и растительные ресурсы Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1975. С 57-62.
37. Павлов В.Н. Растительный покров Западного Тянь-Шаня.М.: Изд-во МГУ. 1980.248с.
38. Попов М.Г. Филогения, флорогенетика, флорография, систематика. // Избранные труды в 2-х частях /. Киев: Наукова думка. 1983. 477с.
39. Серебряков И.Г. Жизненные формы высших растений и их изучение // Полевая ботаника. М.: Наука. 1964. С. 146-205.
40. Тахтаджян А.Л. Флористические области Земли. Л.: Наука. 1978.247с.
41. Тахтаджян А.Л. Система магнолиофитов. Л.: Наука. 1987. 439 с.
42. Терехов В.И. Эндемичные и редкие растения флоры Чимкентской области // Охрана растительного мира Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1979. С. 106-109.
43. Толмачев А.И. Введение в географию растений. Л.: Изд-во ЛГУ. 1974. 244с.
44. Федченко Б.А. Флора Западного Тянь-Шаня // Тр. бот.сада, 1941-1961. Т. 31. С. 23-24.
45. Флора Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1956-1966. - Т.Т. 1-9.
1. Н.К. Аралбаев, Г.М.Кудабаева:, «Государственный кадастр растений Южно-Казахстанской области» Книга первая. Конспект видов высших сосудистых растений — Алматы, 2002 г. — 314 с.
2. Байынкол Қалиұлы «Өсімдік атаулары. Орысша-қазақша сөздік» Алматы, «Анатілі» 1993 ж.
3. Адылов Т.А. Род Artemisia 17/ Опр.раст. Ср.Азии. Т. 10. Ташкент: С. 536-588.
4. Алехин В.В. География растений. М.: Сов.книга. 1938. 104 с.
5. Алисов Б.П. Климат СССР. М., Изд-во МГУ, 1956.-127 с.
6. Байтенов М.С. Высокогорная флора Северного Тянь-Шаня. - Алма-Ата: Наука, 1985.207с.
7. Байтулин И.О. Растительные ресурсы Казахстана и перспективы их рационального использования // Проблемы рационального использования лекарственно-технических растений Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1986. С.5-12.
8. Байтулин И.О. Состояния и перспективы охраны растений Казахстана // Охрана редких видов растений и растительности Казахстана. Алма-Ата: Наука, 1987. С. 3-79.
9. Быков Б.А. Растительные группировки Бостандыкского района. Природа и хозяйственные условия горной части Бостандыка. Алма-Ата: Наука. 1956. С. 38-45.
10. Верник Р.С. Эфемеровая растительность предгорных равнин Западного Тянь-Шаня // Вопросы бот. Вып. 3. Л.: Изд-во АН СССР. 1960. С. 42-54.
11. Дурасов A.M., Тазабеков Т.Т. Почвы Казахстана. Алматы: Кайнар, 1981. 126с.
12. Иллюстрированный определитель растений Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1969-1972. Т. 1. 640 с. т. 2. 572 с.
13. Ильин М.М. Общие вопросы изучения сырьевых растений // Методика полевых исследований сырьевых растений. М., Л.: Изд. АН СССР, 1948. С. 7-24.
14. Калмыков С.С. Дикорастущие плодовые Западного Тянь-Шаня и хозяйственное освоение их.Ташкент: Изд-во АН УзССР, 1973. С. 15-80
15. Камелин Р.В. Флорогенетический анализ естественной флоры горной Средней Азии. Л.: Наука. 1973. 356 с.
16. Камелин Р.В. Флора Сырдарьинского Каратау. Л.: Наука. 1990. 145 с.
17.Кармышева Н. X. Флора и растительность западных отрогов Таласского Алатау. Алма-Ата: Наука. 1982. 160 с.
18. Кармышева Н.Х. Флора и растительность заповедника Аксу-Джабаглы. Алма-Ата: Наука. 1973. 173 с.
19.Кнорринг О.Э., Минквиц З.А. Растительность Чимкентского уезда Сыр-
Дарьинской обл. Изд. Переселенч. управл. Спб., 1910. С. 1-132.
20. Кнорринг О.Э., Минквиц З.А. Растительность Аулие-Атинского уезда Сыр-Дарьинской области // Тр. почв.-ботан. экспедиции Переселенч. управл. Ботанические исследования. 1909. Спб., 1912. С. 113-187.
21. Коровин Е.П. Растительность Средней Азии и Южного Казахстана. М., Ташкент: Изд-во АН УзССР. 1934. 473 с.
22. Коровин Е.П. Растительность Средней Азии и Южного Каз-на. Ташкент: Изд-во АН УзССР. 1962.Т. 2. 549 с.
23. Красная книга Казахской ССР. Т. 2. Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений. 4.2. Растения Алма-Ата: Наука. 1981.263 с.
24. Кукенов М.К. Рациональное использование ресурсов лекарственных растений Казахстана // Изучение лекарственных растений Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1988. С. 15-29.
25. Культиасов И.М. Особенности экологии высокогорных растений Западного Тянь-Шаня. М., Изд-во АН СССР, 1955. С. 29-47.
26. Мырзакулов П.М., Байтенов М.С. К охране эндемичных растений хребта Каратау // Охрана природы и природопользование в Казахстане. Целиноград: 1976. С. 244-246.
27. Определитель растений Средней Азии. Ташкент: Фан. 1968-1993. -ТТ. 1-10.
28. Очерки по физической географии Казахстана. Алма-Ата: АН КазССР. 1952.512с.
29. Павлов Н.В. Растительные ресурсы Южного Казахстана. М.: Изд-во АН СССР. 1947. 199с.
30. Павлов Н.В. Ботаническая география СССР. Алма-Ата. Изд-во АН КазССР. 1948. С. 226-280.
31. Павлов В.Н. Новые и редкие виды из Западного Тянь-Шаня // Новости систематики высших растений. Т.6, 1970 а. С. 276-283.
32. Павлов В.Н. Эндемизм флоры Западного Тянь-Шаня // - Бот. журн. 1970г. Т. 55. N9. С. 24-29.
33. Павлов В.Н. Ботанико-географическое районирование Западного Тянь-Шаня // - Бюлл. МОИП. Отд. биол. 1972 а. Т. 77. Вып. 6. С.37-41
34. Павлов В.Н. Основные черты растительного покрова Западного Тянь-Шаня. Л.: Изд-во АН СССР. 1972 б. С.97-99.
35. Павлов В.Н. Особенности флоры Западного Тянь-Шаня // Проблемы ботаники. Растительный мир высокогорий и его освоение. Т. 12. Л.: Наука. 1974. С. 112-117.
36. Павлов В.Н. Растительные ресурсы Западного Тянь-Шаня // Флора и растительные ресурсы Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1975. С 57-62.
37. Павлов В.Н. Растительный покров Западного Тянь-Шаня.М.: Изд-во МГУ. 1980.248с.
38. Попов М.Г. Филогения, флорогенетика, флорография, систематика. // Избранные труды в 2-х частях /. Киев: Наукова думка. 1983. 477с.
39. Серебряков И.Г. Жизненные формы высших растений и их изучение // Полевая ботаника. М.: Наука. 1964. С. 146-205.
40. Тахтаджян А.Л. Флористические области Земли. Л.: Наука. 1978.247с.
41. Тахтаджян А.Л. Система магнолиофитов. Л.: Наука. 1987. 439 с.
42. Терехов В.И. Эндемичные и редкие растения флоры Чимкентской области // Охрана растительного мира Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1979. С. 106-109.
43. Толмачев А.И. Введение в географию растений. Л.: Изд-во ЛГУ. 1974. 244с.
44. Федченко Б.А. Флора Западного Тянь-Шаня // Тр. бот.сада, 1941-1961. Т. 31. С. 23-24.
45. Флора Казахстана. Алма-Ата: Наука. 1956-1966. - Т.Т. 1-9.
Қасқасу
Мазмұны
КІРІСПЕ.
1. Қасқасу шатқалының орналасуы мен табиғат жағдайы.
2. Қасқасу шатқалы флорасының зерттелу тарихы мен зерттеу әдістері.
3. Қасқасу шатқалы флорасының биологиялық көптүрлілігі.
3.1. Таксономиялық талдау.
3.2. Тіршілік формалары.
3.3. Қасқасу шатқалы флорасының конспектісі.
4. Қасқасу шатқалының өсімдік ресурстары, шаруашылық
маңызы және оларды сақтап қорғау.
ҚОРЫТЫНДЫ.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
КІРІСПЕ
Кез-келген мемлекеттің ұлттық байлықтары қатарынан оның табиғи
ресурстары, әсіресе өсімдіктер әлемі кіреді. Өсімдіктер әлемі адамның
биологиялық өмір сүру ортасы болып табылады, өйткені адам өсімдіктер арқылы
өзіне қажетті өнімдер алады, өмір сүруін қамтамасыз етеді. Өсімдік
ресурстарының биологиялық және экономикалық ресурстары олардың алуан
түрлілігінен танылады. Оның негізін генетикалық алуан түрлілік құрайды.
Республика территориясында әліде зерттелмеген аудандар қатарына
Қаржантау жотасындағы Қасқасу шатқалын жатқызуға болады. Өзіндік
географиялық орналасу жағдайымен, геоморфологиялық құрылысымен және
флорасының әр түрлілігінен ерекшеленеді.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Қасқасу шатқалын флорасының түрлік
құрылымын жинақтау және шатқалдың өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің
маңызыдылығын анықтау және оларды қорғау.
Осы қойылған мақсаттарға жету үшін келесі тапсырмалар жоспарланды:
1. Шатқалдың флоралық түр құрылымын анықтау.
2. Таксономиялық талдау жасау, тіршілік формаларын анықтау.
3. Қасқасу шатқалы флорасының маңызды өсімдіктеріне сипаттама беру.
4. Сирек кездесетін өсімдік түрлерін айқындау және оларды қорғау.
Жұмыстың жаңашылдығы: Алғаш рет Қасқасу шатқалы флорасының түрлік
құрамы анықталып 85 тұқымдасқа 369 туысқа бірігетін 703 жоғары сатыдағы
өсімдіктер түрлері көрсетілген. Түрлердің тіршілік формалары анықталды.
Өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің шаруашылық маңызы, оларды пайдалану
және қорғау шаралары көрсетілген.
1. Қасқасу шатқалының орналасуы мен табиғат жағдайлары.
Қаржантау жотасы оңтүстік-батыс - тянышань провинциясына кіреді. Ол
Талас Алатауы тау жоталарынан оңтүстікке қарай орналасқан.
Қазақстанға Қаржантау, Өгем жоталары және Піскем жотасының солтүстік
баурайы жатады.
Барлық жоталарға палезой жыныстарынан тұратын тік баурайлы терең
тілімденген рельеф тән. Ізбес, сланец пен кварциттер кең тараған.
Қаржантау жотасы Келес салаларын Өгем өзененің аңғарынан бөліп жатыр.
Жотаның оңтүстік-батыс баурайы қысқа және өте тік, солтүстік-батысы
-Жайпақ, Қаржан. Жегірен және т.б. өзендердің аңғарларымен бөлінген. Оның
орташа биіктігі 2000 м, ең биік нүктесі - Мыңбұлақ тауы - 2834 м. Жотаның
қыры жазық келген, шығуға жеңіл.
Климат жағдайы. Қаржантау жотасы Тянь-Шаньның шөлге жақын орналасқан
оңтүстік-батыс шеті болып табылады, бұл оның климатының негізгі белгісі -
континентальдылықты анықтайды. Ол қыс пен жаздағы, күн мен түндегі ауа
температурасының үлкен ауытқуларынан көрінеді.
Батыстан келетін атмосфералық процестер ықпал жасайды, ал Талас
Алатауының биік жоталары желдің солтүстіктен соғуын қиындатады. Жауын-шашын
негізінен қыс пен көктем мезгілінде түседі, жазы құрғақ әрі ыстық болып
келеді. Тек биік жоталарды ғана жазда жауын-шашын түсу сақталады.
Қыс онша суық емес, қаңтардың орташа температурасы тау маңайында 3-7°С.
Қар жамылғысы тұрақсыз, оның қалыңдығы 20 см аспайды. Көктем жауынды және
жылы. Жаз құрғақ және ыстық, ауа температурасы 35-40°С-қа жетеді. Бұл
әсіресе шілде, тамыз айларына тән.
Топырақ жамылғысы. Оңтүстік-батыс Тянь-Шаньға кіретін Қаржантау жотасы
топырақ қабаты жағынан Тұран фасциясына жатады. Оңтүстік-батыс Тянь-Шаньның
төменгі бөлігін, шамамен 1000-1200 м биіктікке дейін сұр топырақ алып
жатыр.
Тау етегіндегі жазықтарда ашық түсті топырақ тараған. Шамамен 300-400 м
биіктікте ол кәдімгі сұр топырақпен алмасады, оның өзі 600-700 м биіктікте
күңгірт сұр топыраққа ауысады. 1000-1200 м биіктікте сілтілі сұр топырақ
деп аталатын топырақ белдеуі жатыр. 1400-2000 м биіктіктегі тау
баурайларының неғүрлым ылғалды участкілерінде қоңыр топырақ кездеседі.
Субальпі белдеуін тау-шалғын-далалық қоңыр топырақ алып жатыр.
Қаржантау жотасы Батые Тянь-Шань жоталарының алдыңғы батыс тізбегін
құрайды.
Қасқасу шатқалының өсімдіктер дүниесін 369 туыс пен 703 түрді
біріктіретін 85 тұқымдас құрайды.
Шатқалдың өсімдіктер дүниесінің ірі тұқымдастарының құрамы тұтас
алғанда Орта Азияның тау жүйелеріндегі орналасу тәртібі мен құрамына сәйкес
келеді.
Неғұрлым ірі тұқымдастардың қатарына Asteraceae, Poaceae, Brassicaceae
тұқымдастары жатады.
Түрлерді биіктік белдеулері бойынша бөлу тау етегі мен төменгі
бөлігінде (500-700 м биіктікте) эфемерлер мен эфемероидтар басым екенін
көрсетті (Tulipa, Gagea тұқымдастарының түрлері). Әсірісе олар жотаның
көлбеу және тегіс келген солтүстік-батыс бөлігінде кең таралған. Биіктеген
сайын олардың саны күрт азаяды.
Орта биіктіктегі тау белдеуі өсімдіктер түрлерінің әр алуандығымен
көзге түседі. Мұнда ағаштардың, бұталар мен көп жылдық және бір жылдық
шөптесін өсімдіктердің түрлері көп өседі.
Биік тау белдеуінде негізінен көп жылдық шөптесін өсімдіктер кездеседі.
Қасқасу шатқалы флорасына Juniperas serawschanica тән болып келеді,
аршадан тұратын сирек орман теңіз деңгейінен 500-3500 м биіктіктегі үлкен
белдеуді алып жатыр.
Батыс Тянь-Шань (оның ішінде Қаржантау жотасы) арқылы оның таралуының
солтүстік шекарасы өтеді. Мұнда ол ареалдық негізгі бөлігіне қарағанда
төмен биіктерде кездеседі, бұл оның жылуды сүйетінін көрсетеді.
Шатқалдарда ағаштар мен бұталардың әр түрі кездеседі, олардың ішінде
Juglans regia, Pistacia vera, Celtis caucasica, Crataegus pontica, Malus
sieversii бар.
Pistacia vera шатқалдардың құрғақ баурайларындағы жекелеген
участкілерде кездеседі. Ол құрғақшылыққа төзімді түр болып табылады
(Павлов, 1980) және теңіз деңгейінен 600-1400 м биіктікте өседі.
Celtidaceae тұқымдас өсімдіктер Celtis монотипті туысымен берілген.
Celtis caucasisa орта биіктіктегі тау белдеуіне тән, сирек шоқ тоғай болып
немесе жекелей өседі, Crataegus pontica, Cr. Turkestanika, Pyrus regelii
сияқты түрлерімен бірге жиі кездеседі.
Crataegus pontica аралының солтүстік шекарасы Батые Тянь-Шань (Қаратау)
арқылы өтеді. Әдетте жекелей өседі, кейде шағын тоғайлар құрайды. Оның
өсуіне қолайлы биіктік теңіз деңгейінен 1000-1200 (1500) м биіктікте жатыр.
Қасқасу шатқалындағы өсімдік түрлерінен Қызыл кітапқа енген. Arabis
popovii атты бір эндемик түр кездеседі.
2. Қасқасу шатқалы флорасын зерттеу тарихы
Батыс Тянь-шань тау жүйесін оның ішінде Қаржантау жотасын флорасын
зерттеу осыдан 100 жылдан астам уақыт бұрын, яғни Орта Азиядағы ірі
географиялық экспедициялар кезінде басталған болатын.
XIX ғасырдың екінші жартысында регионның әр бөліктерінде көптеген
ғалымдар, атап айтсақ географ А.В. Буняковский, геологтар И.В. Мушкетов
және Д.Л. Иванов, ботаниктер А.Э. Регель, Г.Капю, СИ. Коржинский,
Д.И.Литвинов және т.б. зерттеулер жүргізді.
Батыс Тянь-шань флорасын танып білуге О.Э. Кнорринг, З.А. Минквиц
(1915ж), Б.А. Федченко (1941-1966 ж.), Н.В. Павлов (1956ж) үлкен үлестер
қосты.
Б.А Федченко өзі жинаған өсімдіктері мен көптеген ғалымдардың
материалдарын толықтыру негізінде Флора западного Тянь-шаня (1941-1961
жж.) деп аталатын еңбегін бастаған болатын, бірақ ол еңбек аяқталмай қалды.
Орта Азия университетінің (САГУ қазіргі ТашГУ) ботаниктері Батыс
Тяньшань флорасын комплексті түрде зерттеді.
1921 жылы Өгем өзенінің бассейннінде Орта Азия мемлекеттік
университетінің Өгем ботаникалық экспедициясы жұмыстар жүргізді. Олар жыл
сайын Батыс Тянь-шанның әр түрлі аудандарында экспедициялар ұйымдастырды.
1920 жылдардың басынан бастап Батыс Тянь-шань флорасын зерттеуге А.И.
Введенский қомақты үлес қосты.
1926 жылы Талас Алатауының батыс бөлігіндегі орман заказнигі Ақсу-
жабағылы қорығы болып қайта құрылды. Бұл қорық көптеген ботаниктердің Батыс
Тянь-шаньда жұмыс істеуіне база ретінде үлкен қызмет атқарды. Ал 1939 жылы
КСРО ҒА Қазақстан филиалының ботанигі В.У. Макарчук Қаржантау жотасының
биік таулы аймақтарын зерттеуді.
Н.В. Павлов Батыс Тянь-шаньдағы зертеулерін 1949 жылдың жазында ҚазССР
ҒА ботаника институтының экспедициясынмен бірге бастады. 1953-1954 жылдары
Қаржантау жотасының таулы бөліктері зерттелді.
Қасқасу шатқалы флорасын зерттеу әдістері
Зерттеу объктісі ретінде Қасқасу шатқалының флорасы алынды (далалық
материалдарды (гербарий) жинау, өңдеу және талдау жұмыстарын жүргізу).
Далалық зерттеу жұмыстары 2003-2004 жылдары жүргізілді. Негізінен
таксондарды айқындауда салыстырмалы морфологиялық - географиялық әдіс
қолданылды.
Өсімдіктердің түрлерін анықтауда 9 томдық Флора Казахстана (1956-1966
ж.ж.), 10 томдық Определитель растений Средний Азии (1968-1993 ж.ж.), 2
томдық Илюстрированный определитель растений Казахстана (1969-1972 ж.ж.),
Красная книга КазССР (1981 ж.), Красная книга Государственный кадастр
Южно-Казахстанский области (2002 ж.) және т. б. енбектер пайдаланылды.
Флористикалық спектрдің негізі ретінде А.Л. Тахтаджянның (1987ж)
тұқымдас пен туысқа арналған жүйесі алынды. Түрдердің және туыстардың
аттарын дұрыс жазуда С.К. Черепановтың (1973-1981 ж.ж.) жұмыстарының көмегі
көп тиді.
3. Қасқасу шатқалы флорасының биологиялық көп түрлілігі
Бұл тарауда шатқал флорасына таксономиялық талдау жасалып, сирек
кездесетін өсімдіктердің тіршілік формаларына сипаттама жазылды. Сонымен
қатар өсімдіктер ресурстары мен оларды қорғау туралы мағлұматтар берілді.
3.1.Таксономиялық талдау
Жұмыстың негізгі мақсаты: Қасқасу шатқалы флорасының түрлік құрылымын
жинақтау, шатқалдың өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің маңыздылығын
анықтау және оларды қорғау.
Қасқасу шатқалы флорасының негізгі систематикалық
топтарының арақатынасы.
1-кесте
туыстар түрлер жалпы түрлер
Таксондар Тұқымдастар саны саны санының
мөлшері.%
l.Eguisetophyta 1 1 3 0.42
2.Polypodiophyta 8 11 13 1.84
3.Pinophyta 2 6 6 0.85
4.Magnoliphyta 74 351 682 97
1.class 58 263 512 75
Magnoliopsida
2.class Liliopsida 16 87 170 25
Барлығы: 85 369 703 100%
Қасқасу шатқалы флорасының негізгі систематикалық топтарының
арақатынасы 1-кестеде көрсетілгендей жабық тұқымдастары 682 түрді жалпы
флора өсімдіктерінің 97% құрайды. Ондағы өсімдіктерді қос жарнақтылар
класына 512 түр, 75%, дара жарнақтылар 170 түр, 25% құрайды, папортниктер
тәрізділерге 13 түр 1,84%, жалаңаш тұқымдыларға 6 түр 0,85%, қырықбуындылар
тәрізділерге 3 түр 0,42% жатады.
Қасқасу шатқалының территориясында Орта Азия флорасының барлық негізгі
тұқымдас түрлері кездеседі десе болады.
Бірақ, туыстар мен түрлердің саны жағынан олар біршама ерекшеленеді (2-
кесте).
Қасқасу шатқалы флорасының таксондар саны
2-кесте
№ Тұқымдастар Туыстардың саныТүрлердің
саны
1 Athyriaceae 1 1
2 Thelypteridaceae 1 1
3 Aspidraceae 2 2
4 Aspleniaceae 2 4
5 Sinopteridaceae 1 1
6 Adiantaceae 1 1
7 Polypodiaceae 1 1
8 Ophioglessaceae 2 2
9 Eguisetaceae 1 3
10 Cupressaceae 1 3
11 Ephederaceae 1 2
12 Typhaceae 1 3
13 Potomogetonaceae 1 2
J4, Juncaginaceae 1 1
15 Alismataceae 2 3
16 Butomaceae 1 1
17 Poaceae 34 66
18 Cyperaceae 3 6
19 Araceae 2 2
20 Juncaceae 1 3
21 Allicaceae 1 9
22 Lileiaceae 8 17
23 Amaryllidaceae 2 2
24 Jridaceae 4 7
25 Salicaceae 2 5
26 Betulaceae 1 2
27 Fagasceae 1 1
28 Celtideceae 1 1
29 Moraceae 1 1
30 Connabiaceae 1 1
31 Urticaceae 1 1
32 Sontalaceae 1 2
33 Polygonaceae 5 11
34 Chenopodiaceae 3 3
35 Coryophyllaceae 13 24
36 Paeoniaceae 1 2
37 Ronunculaceae 7 15
38 Berberidaceae 3 4
39 Papaveraceae 4 7
40 Fumariaceae 1 4
41 Capparidaceae 1 1
42 Brassicaceae 34 65
43 Resedaceae 1 1
44 Crassulaceae 4 7
45 Saxifagaceae 1 2
46 Pomassiaceae 1 2
47 Rosaceae 23 49
48 Fabaceae 22 58
49 Geraniaceae 1 3
50 Biebersteiniaceae 1 1
51 Linoual 1 2
52 Polugalaceae 1 1
53 Euphorbiaceae 2 7
54 anacardiaceae 1 1
55 Celastraceae 1 2
56 Aceraceae 1 2
57 Balsaminoceae 1 2
58 Rhamnaceae 1 2
59 Malvaseae 4 6
60 Huperiaceae 1 3
61 Violaceae 1 4
62 Thymelaceae 1 1
63 Elaegnaceae 1 1
64 Onagraceae 1 2
65 Apiaceae 19 29
66 Primulaceae 3 5
67 Limoniaceae 3 4
68 Oleaceae 1 2
69 Gentianactae 3 4
70 Convolvulaceae 1 4
71 Cuscutaceae 8 16
72 Verbenaceae 1 1
73 Boraginaceae 15 24
74 Lamiaceae 22 55
75 Solanaceae 1 3
76 Scrophularaceae 7 23
77 Orobanchaceae 1 2
78 Plantaginaceae 1 3
79 Rubiaceae 2 6
80 Caprifoliaceae 1 6
81 Valerianaceae 2 3
82 Morinaceae 1 1
83 Dipsacaceae 2 4
84 Campanulaceae 5 6
85 Asteraceae 42 78
Барлығы: 369 703
2-кестеден байқағанымыздай, ірі тұқымдастар қатарына мына тұқымдастар
жатады: Asteraceae (78 түр, 11,09%), Роасеае (66 түр, 9,3%), Brassicaceae
(65 түр, 9,2%), Fabaceae (58 түр, 8,2%), Lamiaceae (55 түр, 7,8%), Rosaceae
(49 түр, 6,9%), Аріасеае (29 түр, 4,1%), Caryophyllaceae (24 түр, 3,4%).
Зерттеліп отырған территориядағы түрлер санының 59,9% осы аталған 8
тұқымдастың үлесіне тиеді.
Қасқасу шатқалы флорасының ірі тұқымдастарындағы туыстар мен түрлердің
саны
3-кесте
№ Тұқымдастар Туыстардың саныТүрлердің саны Жалпы түр
санынан %
мөлшері.
1 Asteraceae 42 78 11,09
2 Роасеае 34 66 9,3
3 Brassicaceae 34 65 9,2
4 Fabaceae 22 58 9,2
5 Lamiaceae 22 55 7,8
6 Rosaceae 23 49 6,9
7 Apiaceae 19 29 4Д
8 Coryophyllaceae 13 24 3,4
Жалпы тексеріліп отырған территорияда 9 тұқымдас 24-тен 78 түрге дейін,
5 тұқымдас 17-ден 9 түрге дейін, 19 тұқымдас 7-ден 4 түрге дейін, 52
тұқымдас 3-тен 1 түрге дейін біріктіретіндігі анықталды.
Түрлер санының аздығына қарамастан Қасқасу шатқалы флорасының
флористикалық спектрі Батыс Тянь-Шань тау жүйесіне сәйкес келеді.
Қасқасу шатқалы флорасының ең ірі туыстары.
4-кесте
№Туыстар Түрлердің саны Жалпы түрлер санымен
% мөлшері.
1Astragalus 18 2,5
2Dracocepkalum 11 1,5
3Cousinia 10 1,4
4Allium 8 1,1
5Rosa 8 1,1
6Scutellaria 8 1,1
7Oxytropis 7 0,9
8Euphorbia 7 0,9
Қасқасу шатқалында кездесетін 369 туыстың 8 туысынан 4-кестеде
көрсетілгендей 7 түрден 18 түрге дейін біріккендігін айтуға болады.
Сонымен Қасқасу шатқалы флорасы түрлер санының аздығымен сипатталады.
Жалпы зерттеліп отырған территория флористикалық спектрі бойынша Батыс Тянь-
Шаньның басқа аудандарынан аса ерекшеленбейді.
3.2.Қасқасу шатқалы флорасының тіршілік формасы.
5-кесте
№Тіршілік формасы саны Жалпы түрлер санынан %
мөлшері
1Ағаш. 17 2,4
2Бүта. 37 5,2
3Жартылай бүта 22 3,1
4Шөптесін өсімдіктер.
5а)Көп жылдық 439 62,4
6б)Екі жылдық 38 5,4
7в)Бір жылдық 150 21,3
Барлығы: 703 100
3.3. Қасқасу флорасының конспектісі. Athyriacea Alst -Конедыжниковые - Таға
тұқымдасы
1. Cystopteris filix fragilis (L) Borbas - Пузырник ломкий - мортылдақ.
Көп жылдық. Таудың бүталы белдеулерінде, көлеңкелі жартастарда, сондай-
ақбұлақ жағаларында өседі.
Спора: VII-VIII.
Thelypteridaceae Pichi sermolii - Телиптерисовые - Аратісті тұқымдасы.
2. Thelypteris palustris Schott - Телиптерис болотный - Батпақты аратіс
Көп жылдық. Бұлақ жағаларында жиі кездеседі.
Спора: VII-VIII
Aspidiaceae Mett ex Frank - Аспидиевые тұқымдасы
3. Dryopteris filix mas Shott - Щитовник мужской - Еркек усасыр. Көп
жылдық. Көлеңкелі аралас ормандар мен шыршалы ормандарда, сол секілді
жартас түбінде және тасты топырақта өседі. Шаруашылық маңызы: Тамырсабағы -
фильмариннің қайнар көзі.
4. Polystichum lonchitis (h) Rotch - Многорядник копьевидный. Көп
жылдық. Жартаста, тастардың арасында, альпі және субальпі белдеулерінің
көлеңкелі жерлерінде өседі.
Спора: VII-VIII.
Aspleniaceae Mett ex Frank - Костенцовые - Қалампыршөп тұқымдасы
5. Asplenium trichomanes L - Костенец волосовидный - Қалампыршөп. Көп
жылдық. Көбінесе көлеңкелі жерде, субальпіге дейін жартас сызатында өседі.
Спора: VI-VIII.
6. A. viride Huds - К. зеленый - Жасыл қалампыршөп.
Көп жылдық. Субальпіге дейін көлеңкелі жерлерде кездеседі, сондай-ақ
жартас сызаттарында өседі.
Спора: VII-VIII.
7. A. ruta - muraria L - К. рута постенная - қалампыршөп. Көп жылдық.
Көлеңкелі және ылғалды жерлерде өседі, сонымен қатар жартас сызаттарында
кездеседі, тасты бөктерде өседі.
Спора: VI-VIII.
8. Ceterach officinaram Willd - Скребница обыкновенная - Кәдімгі
тарақшөп. Көп жылдық. Құрғақ жартас сызаттарында, таудың төменгі
беткейінде, альпіге дейінгі белдеуде өседі.
Спора: VII-VIII.
Sinopteridaceae Koidz - Синоптерисовые тұқымдасы
9. Cheilanthes persica Mett ex Kuhn - Краскучник иранский - Иран
ызбаны. Көп жылдық. Жартас сызаттарында, далалы және таудың төменгі
бөлімінің шөлді жерлерінде өседі.
Спора: VII-VIII.
Adiantaceae ching - Адиантовые - Сүмбіл тұқымдасы
10. Adianthum capillus veneris L - Адиантум венерин волос. Көп жылдық.
Ылғалды суармалы жартастарда, сарқырама астында және тау өзені мен жылға
жағалауларында өседі. Оранжериялар мен бөлмелерде өсіріледі.
Polypodiaceae Bercht. et Presl - Многоножковые (настоящие папоротники)
- Нағыз усасырлар тұқымдасы
11. Polypodium vulgare L - Многоножка обыкновенная, сладкий корень
-Кәдімгі қырықаяқ, тәтті тамыр. Көп жылдық. Сызаттарда, жартаста, тау
беткейлерінде, көлеңкелі ормандарда, альпіге дейінгі белдеулерде өседі.
Спора: VII-VIII.
Ophioglossaceae Agardn - Ужовниковые - Жылантіл тұқымдасы.
12. Ophioglossum vulgatum L. - Ужовник обыкновенный - Кәдімгі жылантіл.
Көп жылдық. Дымқыл шалшықтанған шалғындықта, өзен және көл жағалауларында
өседі.
Спора: VII-VIII.
13. Botrychium lunaria (L) Sw - Гроздовник полулунный - Жарты айлы
шоқшабас. Көп жылдық. Қысқа шөпті шалғындықтарда, тау беткейлерінде және
альпі белдеуінің тасты шалшықтарында өседі.
Спора: VI-VII
Eguisetaceae Rich ex DC - Хвощевые - Қырықбуын тұқымдасы
14. Eguisetum arvense L. - Дала қырықбуыны. Көп жылдық. Өзен және жылға
жағалауларында, дымқыл шалғындықта, батпақ шеттерінде, арамшөп ретінде
таста жиі өседі.
Спора: IV-V
Шаруашылық маңызы: дәрілік және тағамдық.
15. Е. ramosissimum Desf- X. Ветвистый - Бұтақты қ. Көп жылдық. Далалы
және тасты беткейлерде, өзен және жылға жағалауларында, құмды, құрғақ
жерлерде өседі.
Спора: V-VII.
16. Е. hiemale L - X. Зимующий. Көп жылдық. Аралас ормандарда, таста
және құмды бөктерде, орман өзендерінің жағалауларында өседі.
Спора: VI-VIII.
Шаруашылық маңызы: Дәрілік, металдарды, ағашты жылтырату және тазарту
үшін пайдаланады.
Cupressaceae Barte - Кипарисовые - Сауыр ағашы тұқымдасы
17. Jimiperus turkestaniko Kom. - Можжевельник туркестанский -Түркістан
аршасы. Балғын аршасы. Көп жылдық. Таудың альпілік, субальпілік және
жоғарғы орманды шеттерінде өседі.
VII-VIII. гүлдейді.
18. J. seravschanica Kom - М. Зеравшанский - Зеравшан аршасы. Көп
жылдық. Құрғақ таулы бөктерде, сондай-ақ төменгі және ортаңғы белдеулерде
өседі.
VI-VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: жақсы ағаш береді, беткейлерді орнықтыруға, эрозияға
қарсы қолданады.
19. J.semiqlobosa Regel - М. Полушаровидный - Жарты шартәріздес аршасы.
Көп жылдық. Құрғақ тау бауырларында өседі, үлкен топтарда сирек кездеседі.
VII-VIII гүлдейді
Шарушылық маңызы: Ағаштарынан қаламдар жасауға, шыбықтарынан эфир
майларын алуға.
Ephederaceae Dumort - Эфедровые - Қылша тұқымдасы
20. Ephedra redeliana Florin - Хвойник Регелевский – Қылша. Көп жылдық.
Таудың жоғарғы белдеулерінің тасты беткейлерінде, тау өзендерінің жағасында
өседі.
VI, VIII. гүлдейді және жеміс салады.
21. Е. eguisetina Bunge - X. Хвощевый - Қырықбуын қ., Тау қ. Көп
жылдық. Таудың төменгі, ортаңғы белдеулерінің оңтүстік тасты беткейлерінде
өседі.
VI, VIII. гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Құрамындағы дәрілік алколоид - эфедринді шығарып
алуға басты шикізат болады.
Typhaceae Juss. - Рогозовые - Қоға тұқымдасы
22. Турһа latifolia L - Рогоз щироколистый - Жалпақ жапырақты қоға, май
қоға, жекен. Көп жылдық. Өзен, көл жағалауларында, батпақта, арық
шеттерінде өседі.
VI - VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Қоректік, крахмал ұстаушы, техникалық.
23. Т. angustifolio L - Р. узколистый - Жіңішке жапырақты қ. Айыл қ.
Таста қоға, қара қоға, алқоя.
VII-VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Техникалық, крахмал ұстаушы, қоректік.
24. Т. minima Funck - Р. малый - Қоға.
Көп жылдық. Өзен, көл, батпақ жағалауларында өседі.
VI-VIII. гүлдейді.
Potomogetonaceae Dumort - Рдестовые - Шалаң тұқымдасы.
25. Potomogeton pectinatus L. - Рдест гребенчатый - Тарақ бас шалаң,
қазоты. Көп жылдық. Өзен шығанақтарында, тұщы көлде 20 см-ден 5-6 метрге
дейінгі тереңдік суда өседі.
26. P. pusillus L - Р. маленький - Кішкентай шалаң. Көп жылдық.
Өзендерде, көлдерде, тоған суларында өседі.
VII -VIII. гүлдейді.
Juncaginaceae Rich - Ситниковидные -Елекшөп тұқымдасы.
27. Triglochin maritimum L - Триостренин приморский. Көп жылдық. Көл,
өзен жағалауларында, дымқыл шалғындықта өседі.
V-VIII. гүлдейді.
Alismataceae Vent - Частуховые - Кербезгүл тұқымдасы.
28. Alisma plantago aguatica L - Частуха подорожниковая - Бақа жапырақ
тәрізді кербезгүл. Көп жылдық. Әртүрлі суқоймалардың жағалауларында өседі.
VII-VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Дәрілік, емдік.
29. Sagittario sagittifolia L. - Стрелонист стрелонистный -
Жебежапырақты жебежапырақ. Көп жылдық. Суларда, жағалауларда, түйықталған
немесе азғана ағатын су қоймаларында өседі.
VII -VIII. гүлдейді.
Шаруашылык маңызы: Қоректік, құрамында крахмал бар
30. S. trifolia L. - С. трилистый - Үш жапырақты жебежапырақ. Көп
жылдық. Суда, жағалауларда тоқтап тұрған және аз ғана ағатын суқоймаларында
өседі.
VI -VIII. гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Қоректік өсімдік, бұтақтарының құрамында крахмал өте
көп.
Butomaceae Rich - Сусаковые - Теңгебас тұқымдасы.
31. Butomus umbellatus L. - Сусак зонтичный - Шатыршалы теңгебас,
ақшұнақ, акшоқан. Көп жылдық. Ылғал шалғындықта, өзеннің дымқыл
жағалауларында, жиі суда өседі.
V- VIII. гүлдейді. VI - XI жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Құрамында крахмал бар, қоректік.
Роасеае - Мятликовые - Коңырбас, қоңырат тұқымдасы.
32. Imperata cylindrica (L) Beaw - Императа цилиндрическая
Көп жылдық. Құмда, өзен, арық жағалауларында және дымқыл тұзсыз
шалғындықта өседі.
IV - V. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Азықтық (төм. сапада.), сәндік.
33. Erianthus ravennae (L) Beaw - Эриантус равенский - Теңбе-тең
қарақамыс. Көп жылдық. Өзен алқаптарында, көл және арық жағалауларында
өседі.
VII - VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Азықтық, техникалық, құрылыстық.
34. Bothriochloa ischaemum (L) Keng - Бородая кровоостанавливающий
-Қантияр бозшағыл. Көп жылдық. Таудың құрғақ беткейлерінде және
қыраттарында өседі, көбінесе жазық далаларда кездеседі.
VII -VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөптік.
35. Achnatherum caragana (Trin) L. - Чий лисий – Ши. Көп жылдық. Құрғақ
алқаптарда, ұсақтасты және батпақты жерлерде және далалы, шөлейт жерлерде
өседі.
VI -VII гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жем-шөптік.
36. Stipa capillata L. - Ковыль волосотик (тырса) - Қылқан боз. Көп
жылдық. Шалғындықта және тау даласында өседі.
VI -VII гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп
37. Milium vernale Bieb - Бор весений - Көктем тарышығы. Бір жылдық.
Тау шалғындықтарында және бұталы жерлерде өседі.
IV -VI гүлдейді
38. М. effusum L. - Б. раскидистый - Шашыраңқы тарышығы.
Көп жылдық. Таудың орман белдеулерінде және субальпілік шалғындықта
өседі.
VI - VIII. гүлдейді
39. Phleim paniculatum Huds - Тимофеевка метельчатая - Шашақты атқонақ.
Бір жылдық. Даланың құрғақ бөктерінде және құрғақ шалғындықта өседі.
VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем - шөп
40. P. Phleoides (L) Karst - Т. степная - Далалық атқонақ. Көп жылдық.
Құрғақ шалғындықта, далада және таудың тасты бөктерінде өседі.
V -VII гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жақсы жем-шөп
41. Alopecurus arundinaceum Poir (A. Venticosus Pers) - Лисохвост
тростниковый – Түлкі құйрық. Көп жылдық. Шығанақты және күн түсетін
шалғындықта, өзен және жылға жағалауларында өседі.
V -VII гүлдейді және жеміс береді.
Шаруашылық маңызы: жем-шөп.
42. A. pratensis L. (A. Songaricus (schrenk) V. Petrov) - Л. луговой
-Шалғындық т. Көп жылдық. Альпі және субальпі шалғындығында өседі.
V –VI гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жоғары сападағы жем-шөп
43. A. myosuroides Huds - Л. мышехвостый
Бір жылдық. Арықтың шеттерінде және жылға жағалауында өседі, кейде
арамшөп түрінде кездеседі.
V –VI гүлдейді
44. Agrostis subaristata Aitch, et Hemsl - Полевица остистая -
Қылтанақты суоты. Көп жылдық. Дымқыл жерлерде, өзен және жылға
жағалауларында өседі.
VI -VIII гүлдейді
45. A. hissarica Roshev - П. гиссарская - Гиссар с. Көп жылдық.
Субальпі белдеуінде, шалғындықта және тау өзендерінің жағалауында өседі.
VII -VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп
46. A. gigantea Poth (A. Alba L, Cihna karatavirnsis Pave) - П.
гигантская -Алып с. Көп жылдық. Ылғалды жерлерде, жылға жағалай
шалғындықта, өзен арналарында өседі.
VI - VIII гүлдейді және жеміс береді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп.
47. Calamagrostis pseudophragmites (Hall, fil,) kal. (C.glausa(M.Bieb)
- Вейник ложнотростниковый - Жалған қамыс айрауық. Көп жылдық. Құмды
қыртыста, өзен, көл, арық жағалауларында, ылғал шалғындықта өседі.
VI -VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп
48. Avena sativa L. - Овес посевной - Егістік сұлы. Бір жылдық.
Егістіктегі бидайда арамшөп ретінде өседі.
VI -VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Бағалы жем-шөп, мәдени өсімдік.
49. A. fatcea - О. пустой. Овсюг - Қарасұлы.
Бір жылдық. Егістікте мәдени астық болып басым өседі.
V -VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
50. Phragmites australis (Cav) rin. ex Stend.(Ph. Communis Trin) -
Тростник обыкновенный - Кәдімгі қамыс, Құрақ. Көп жылдық. Көп, жылға
жағалауларында тоғай жасай өседі, шығанақты шалғындықта, өзеннің
құйылысында өседі.
VII - X гүлдейді және жеміс салады. Шаруашылық маңызы: Техникалық, жем
шөптік.
51 .Ph. altissimus (Kunth) - Т. гигантский - Алып қ. Көп жылдық.
Шалшықтанған жағалауда өседі.
VII-VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Техникалық, жем шөптік.
52. Eragrostis pilosa (L) Beauv - Полевичка волосистая - Түкті шитары
Бір жылдық. Өзен және су қоймаларының құмды жағалауларында өседі.
V-VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Тағамдық.
53. Е. minor Host - П. малая - Кіші шитары. Бір жылдық. Құмды және
шалшықты бөктерде өседі, сондай-ақ арық және өзен жағалауларында өседі.
VII-VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Тағамдық, мәдени.
54. К. cristata Domin - Т. гребенчатый - Дұғаш. Көп жылдық. Далада,
далалы бөктерде, далалы шалғындықтарда, субальпі белдеулеріне дейінгі
жерлерде өседі.
55. Melica altissima L. - Перковник высокий - Биік шағырбидай. Көп
жылдық. Бұталы тоғайларда өседі.
VI-VII гүлдейді.
56. Aeluropus repens Pad - Прибережница ползучая - Жатаған ажырық. Көп
жылдық. Тұзды құмда өседі.
V-VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп
57. Dactylis glomerata L. - Ежа сборная - Жима тарғақ. Көп жылдық.
Субальпіге дейінгі белдеуде шығанақты шалғындықта өседі.
VI-VII гүлдейді.
ІІІаруашылық маңызы: Жем шөп.
58. Selerochloa dura Beauv - Жестоколосница твердая - Қатты егеубас.
Бір жылдық. Көшеде, арықта, қоныс орындарында өседі.
IV-VI гүлдейді және жеміс салады.
59. Роа bulbosa L. - Мятлик луковичный - Жуашықты коңырбас. Көп жылдық.
Балшықты тау бөктерінде өседі.
IV-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
60. P. pratensis L. - М. луговой - Шалғындық қоңырбас. Көп жылдық.
Бұталы жерлерде және шалғындықта, жылғада және арықта өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
61. P. angustifolia L. - М. узколистый - Жіңішке жапырақты қ. Көп
жылдық. Құрғақ шалғындықта, далада, тау бөктерінде өседі.
V-VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
62. P. nemoralis L. - М. лесной - Орман қ. Көп жылдық. Шалғындықта және
бұталы жерлерде өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
63. P. stepposa Roshev - М. степной - Далалы қ. Көп жылдық. Құрғақ дал
алы бөктерлерде және тау далаларында өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
64.Glyceria plicata Files - Манник складчатый - қатпарлы миядән. Көп
жылдық. Судың, су қоймаларының жағалауларында және суда өседі.
V-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
65. Festura valesiaca Goudin - Овсяница валезийская - Бетеге Көп
жылдық. Далада, Құрғақ, далалы шалғындықта және далалы бөктерде өседі.
IV-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
66. Ғ. pratensis Huds - О. луговая - Шалғындық бетеге. Көп жылдық.
Ылғал шалғындықта және өзен, жылға жағалауларында өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
67.F. regeliana Pavl. - О. Гегелевская - Регелев бетегесі. Көп жылдық.
Дымқыл шалғындыкта, егістікте және өзен мен жылға арналарында өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
68.Ғ. gigantea Vill - О. гигантская - Нар бетеге. Көп жылдық.
Ормандарда, бұталардың арасында және биік шөпті тау шалғындығында өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
69.Vulpia persica V.Krecz. etbobr - Вульпия иранская - Иран ілбісі. Бір
жылдық. Шөлейтті тау бөктерінде және таудың төменгі белдеуінің құрғақ
беткейлерінде өседі.
IV-V гүлдейді.
70.Nordurus Krauser V. Kreczt Bobr - Белоусник краузе - Аққылтан Бір
жылдық. Ұсақ тасты тау бөктерінде және шөлейтті тау бөктерінде өседі.
IV-V гүлдейді.
71 .N. orientalis Boiss L. - Б. восточный - Шығыс а. Бір жылдық.
Шөлейтті тау бөетерінде және таудың төменгі белдеуінде өседі.
IV-V гүлдейді.
72.Loliun temulentum - Плевел опьяняющий - Үйбидайық Бір жылдық.
Мекендерде жиі егістік жерлерде жабайы түрде өседі.
V-VI гүлдейді.
73.L. pevenne L. - П. многолетный - Көп жылдық ү.. Көп жылдық.
Егістікте, бау-бақшаларда, арықтың жағаларында, Құрғақ, ашық беткейлерде
өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
74.Bromopsis inermis Halub - Кострец безостый. Көп жылдық. Далалы
шалғындықтарда, ұсақ тасты және тасты бөктерде және өзен аңғарларында
өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
75. В. turkestanica Halub - К. Туркестанский Көп жылдық. Биіктаулы
тасты бөктерде өседі.
VII-VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жайылымдық өсімдік.
76.Bromus secalimes L - Костер ржаной - қарабидайлы арпабас. Бір
жылдық. Егістікте тек қана арамшөп болып өседі.
VI-VII гүлдейді.
77.В. oxyodon Schrenk - К. Острозубый – Арпабас. Бір жылдық. Тау
бөктерінде және таудың төменгі белдеуінде, егістікте арамшөп болып өседі.
IV-VI гүлдейді.
78.В. lanceolotus Roth - К. Латцетный. Бір жылдық. Далалы тау
бөктерінде және таудың төменгі белдеуінде жабайы арамшөп болып өседі.
V-VII гүлдейді.
79.В. danthoniae Trin - К. Дантона - Дантон а. Көп жылдық. Құрғақ
далалы жерде, құмда, тау бөктерінде өседі, егістікте жабайы түрде
кездеседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
SO.Boissiera sguarrosa (Saland) Nevski - Буассьера растопыренная
-Талпиған буассьера. Бір жылдық. Шөлейтті далада және тасты тау
беткейлерінде өседі.
IV-VI гүлдейді.
81.Henrardia glabriglumis (Nevski) Ovcr,(Pholiurus glabriglumis
Neveski) -Генрардия голочешуйная. Бір жылдық. Тасты, Құрғақ бөктерде өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
82.Brachypodium pinnatum (L) Beaw - Коротконожка перистая -Шебершөп.
Көп жылдық. Орманды, бұталы далады, шалғындықта өседі.
VI-VII гүлдейді.
83.Agropyron fragile P. Candargy - Пырей ломкий - Сынақ бидайық. Көп
жылдық. Тегіс құмды далалы жерлерде, құмда өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
84.A. pectinatum (Bieb) Beaw.(A. Pectinifonne Rolm, et. Schult,
A.karataviense Pavl). - П. гребневидный - Тарақ бидайық. Көп жылдық. Құрғақ
далалы жерлерде, тау бөктерінде, төбелерде өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
85.A. cristatum L. - П. житняк - Еркекшөп. Көп жылдық. Құрғақ далалы
жерлерде, дала беткейлерінде өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
86.Elytrigia trichophora Nevski - Элитригия волосоносная. Көп жылдық.
Далалы жерлерде, тасты беткейлерде, бұталардың арасында өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
87.Е. repens Nevski - Э. ползучая
Көп жылдық. Далалы жерлерде, шалғындықта, жиі егістікте жабайы түрде
кездеседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
88.Eremopyrum tritirceum Nevski - Мортук пшеничный – Мортық. Бір
жылдық. Шөлейтті, далалы жерлерде, қүмды және тасты топырақтарда өседі.
IV-V гүлдейді және жеміс салады.
89.Е. orientale Jaub et Spach — M. восточный - Шығыс мортығы. Бір
жылдық. Оңтүстік шөлейтті далалы жерлерде, Құрғақ беткейлерде, тау
бөктерінде өседі.
IV-V гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
90.Algilops cylindrica Host - Эгилопс цилиндрический - Қылтаншөп. Бір
жылдық. Құмды топырақта, өзен аңғарларында өседі. Егістікте жабайы түрде
өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
91 .А1. Triuhcialis L - Э. трехдюмовый. Бір жылдық. Таудың төменгі
жағында сазды топырақта өседі.
V-VI гүлдейді.
92.Heteranthelium piliferum Hochst - Разноколосочник волосоносный. Бір
жылдық. Таудың оңтүстік төменгі белдеуінде, құрғақ, тасты беткейлерде
өседі.
V-VI гүлдейді.
93. Elymus macrolepis Drob - Волоснец крупночешуйный – Қияқ. Көп
жылдық. Таудың ортаңғы және жоғарғы белдеуінің тасты бөктерінде және тау
шалғындығында өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік
94. Е. tianschanicus Czer. - В. тяньшаньский - Тяныпань қияғы. Көп
жылдық. Таудың төменгі және жоғарғы белдеуінің тасты, құрғақ беткейлерінде
өседі.
VI-VII гүлдейді.
95.Е. dahuricus Turcz. ex Griseb - В даурский. Көп жылдық. Таудың
орташа белдеуіне дейін тау аңғарларында өседі.
VI-VII гүлдейді.
96.Hordeum bulbosum L. - Ячмень луковичный – Арпа. Көп жылдық. Оңтүстік
даланың құрғақ беткейлерінде өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік, азықтық.
97.Н. geniculatum All - Я. коленчатый - Арпа Бір жылдық. Таудың құрғақ
беткейлерінде, құмда өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
98.Н. spontaneum С. Носһ - Я. дикий - Жабайы арпа. Бір жылдық. Таудың
оңтүстік бөктерінде құрғақ жерлерде өседі.
V-VI гүлдейді.
99.Taeniatherum crinitum Nevski - Лентоостник длинноволосый. Ұзын шашты
таспамұрт. Бір жылдық. Тау бөктерінің Құрғақ және тасты беткейлерінде
өседі.
IV-V гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Қауіпті арамшөп, қатты ұшымен жануарлардың ауызы мен
терісіне зақым келтіреді.
Cyperaceae Juss - Осоковые - Өлең тұқымдасы.
100. Pycreus globosus Reichenb - Ситовник шаровидный - домалақ қоғашық.
Бір жылдық немесе көп жылдық. Өзен, жылға, арық жағаларында, ылғалды
жерлерде өседі, егістікте арамшөп болып кездеседі.
VI-VIII гүлдейді.
101. Cyperus fuscus L - Сыть черно-бурая - Қара-қоңыр сәлемшөп. Бір
жылдық. Өзен, көл жағалауларында, ылғал шалғындықта өседі.
VIII - гүлдейді.
102. С. longus L - С. длинная - Ұзын сәлемшөп. Көп жылдық. Өзен, көл
жағалауларында, ылғал шалғындықта өседі.
VI-IX гүлдейді.
103. Carex diviso Huds - Осако скученная - Қияқ өлең. Көп жылдық.
Сортаң шалғындықта өседі.
V-VII гүлдейді.
104. С. pochystylis J.Gray. - О. Толстостолбиковая. Көп жылдық. 1500-
2000 м тау бөктерінде, шалшықты шөлейтті жерлерде өседі.
IV-VI гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Ерте көктемгі, жайылымдық жем шөп.
105. С. Turkestanica Regel - О. туркестанская - Түркістан өлеңі.
Көп жылдық. Орманды тау бөктерінде және тасты, далалы беткейлерде
өседі.
V гүлдейді.
Araceae Juss - Аронниковые - Шаянот тұқымдасы.
106. Arum korolkowii Regel - Аронник Королькова - Карольков шаяноты Көп
жылдық. Сай-салада, бұталардың арасында өседі.
V-VI гүлдейді.
107. Eminium lehmannii (Bunge) O.kuntze (E.regelii Vved) - Эминиум
Леманика ~ Леман күшаласы. Көп жылдық. Таудың төменгі белдеуінде, тау
бөктерінде және құмды, шөлейтті жерлерде өседі.
IV-V гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Түйнектерінің құрамында улы алкалоидтар бар.
Juncaceae Juss - Ситниковые - Елекшөп тұқымдасы.
108. Juncus bufonius L. (Juncus erythropodus v.krecz) - Ситник
красноногий - қызғылт елекшөп. Бір жылдық. Жағалауларда, ылғалды жерлерде
өседі.
VI-VII гүлдейді.
109. J. turkestanicus V.krecz, et Contsch. - С. Туркестанский -
Түркістан елекшөбі.
Көп жылдық. Бұлактарда және ылғалды шалғындықтарда өседі.
VI-VII гүлдейді.
110. J. Brachytepalus V.krecz, et Contsch- С. Короткоцветновый. Көп
жылдық. Шалшықтанған жерлерде, өзен мен жылға жағалауларында өседі.
VIII-X жеміс салады.
Alliaceae j - Луковые - Жуа тұқымдасы.
111. Allium drobovii Vved - Лук Дробова. Көп жылдық. Таудың тасты —
ұсақ тасты, далалы бөктерінде кездеседі.
V-VII гүлдейді.
112. A.orescordum Vved - Л. горночесночный - Тау сарымсақ. Көп жылдық.
Таудың тасты - ұсақ тасты далалы бөктерінде өседі.
V-VII гүлдейді.
113. A.scabriscapum Boiss - Л. Шероховатостебельный. Көп жылды. Таудың
оңтүстік бөлігінің шөлейтті, тасты, далалы бөктерінде өседі.
V-VI гүлдейді.
114. A. inconspiceum Vved - Л. Незаметный. Көп жылдық. Тау бөктерінде
өседі.
VI-V гүлдейді.
115. A. lutescens Vved - Л. Желтоватый. Көп жылдық. Ұсақ тасты - тасты
далалы беткейлерде өседі.
V-VI гүлдейді.
116. A. longiradiatum (Regel) Vved - Л. Длиннолучевой. Көп жылдық. Тау
бөктерінің орманды жерлерінде өседі.
IV-V гүлдейді.
117. A. oreoprasum Schrenk - Л. Горный. Көп жылдық. Тасты тау
бөктерінде, жартастарда өседі.
V-VII гүлдейді.
118. A. talassieum Regel - Л. Таласский. Көп жылдық. Тасты тау
бөктерінде, жартастарда өседі.
VII-VIII гүлдейді.
119. A. caesium Schrenk - Л. Голубой. Көп жылдық. Таудың ортаңғы
белдеуіне дейінгі шөлейтті, далалы жерлерде өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: витаминдік, азықтық.
Lileiaceae Juss - Лилейные
120. Colchicum luteum Baker - Безвременник желтый. Көп жылдық. Биік
таулы аймақтарда, қарда, сайларда өседі.
IV-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Малға улы өсімдік.
121. Eremuras regelii Vved - Эремурус Регеля - Регель шырышы. Көп
жылдық. Таудың ортаңғы белдеуінде және биік тау бөктерінде, топырақты,
тасты жерлерде өседі.
V-VI гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: тамыры декстринге бай.
122. Е. turkestanicus Regel - Э. туркестанский - Түркістан шырышы. Көп
жылдық. Субальпі шалғындығында және жартастарда өседі. Сай-саламен тау
бөктеріне дейін түседі.
V-VI гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: тамыры декстринге бай.
123. Е. tianschanicus Patijet Vved - Э. тянынаньский - Тяньшань шырышы.
Көп жылдық. Таудың төменгі белдеуінің оңтүстік тасты беткейлерінде және
орманды тау бөктерінде өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Тамыры декстринге бай, сәндік, азықтық өсімдік.
124. Е. rabustus Regel - Э. мощный - Ірі шырыш. Көп жылдық. Субальпі
белдеуіне дейінгі шалғындықты тау бөктерінде өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Тамыры декстринге бай, сәндік, азықтық.
125. Е. lactiflorus O.Fedtsch - Э. молочноцветный. Көп жылдық. Субальпі
белдеуіне дейін ұсақ тасты-тасты беткейлерде өседі.
IV-V гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: сәндік өсімдік.
126. Е. hilariae M.Pop, et Vved - Э. Иларии Көп жылдық. Шалшықты және
тасты бөктерде өседі.
IV-V гүлдейді.
127. Gagea ckamutovae (Pach) Pasch - Гусиный лук Хомутовой -Хомутова
казжуасы. Көп жылдық. Биік емес тау бөктерінде, жазықтықта өседі.
IV-V гүлдейді.
128. G. gageoides (zuce) Vved - Т.Л. гусятниковый – Қазжуа. Көп жылдық.
Шөлейтті тау бөктерінде, жиі жазықтықта өседі.
IV-V гүлдейді.
129. G. minutiflora Regel - Т.Л. мелкоцветный – Қазжуа. Көп жылдық.
Таудың альпі белдеуінде тасты, орманды беткейлерінде өседі.
IV-V ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
КІРІСПЕ.
1. Қасқасу шатқалының орналасуы мен табиғат жағдайы.
2. Қасқасу шатқалы флорасының зерттелу тарихы мен зерттеу әдістері.
3. Қасқасу шатқалы флорасының биологиялық көптүрлілігі.
3.1. Таксономиялық талдау.
3.2. Тіршілік формалары.
3.3. Қасқасу шатқалы флорасының конспектісі.
4. Қасқасу шатқалының өсімдік ресурстары, шаруашылық
маңызы және оларды сақтап қорғау.
ҚОРЫТЫНДЫ.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
КІРІСПЕ
Кез-келген мемлекеттің ұлттық байлықтары қатарынан оның табиғи
ресурстары, әсіресе өсімдіктер әлемі кіреді. Өсімдіктер әлемі адамның
биологиялық өмір сүру ортасы болып табылады, өйткені адам өсімдіктер арқылы
өзіне қажетті өнімдер алады, өмір сүруін қамтамасыз етеді. Өсімдік
ресурстарының биологиялық және экономикалық ресурстары олардың алуан
түрлілігінен танылады. Оның негізін генетикалық алуан түрлілік құрайды.
Республика территориясында әліде зерттелмеген аудандар қатарына
Қаржантау жотасындағы Қасқасу шатқалын жатқызуға болады. Өзіндік
географиялық орналасу жағдайымен, геоморфологиялық құрылысымен және
флорасының әр түрлілігінен ерекшеленеді.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Қасқасу шатқалын флорасының түрлік
құрылымын жинақтау және шатқалдың өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің
маңызыдылығын анықтау және оларды қорғау.
Осы қойылған мақсаттарға жету үшін келесі тапсырмалар жоспарланды:
1. Шатқалдың флоралық түр құрылымын анықтау.
2. Таксономиялық талдау жасау, тіршілік формаларын анықтау.
3. Қасқасу шатқалы флорасының маңызды өсімдіктеріне сипаттама беру.
4. Сирек кездесетін өсімдік түрлерін айқындау және оларды қорғау.
Жұмыстың жаңашылдығы: Алғаш рет Қасқасу шатқалы флорасының түрлік
құрамы анықталып 85 тұқымдасқа 369 туысқа бірігетін 703 жоғары сатыдағы
өсімдіктер түрлері көрсетілген. Түрлердің тіршілік формалары анықталды.
Өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің шаруашылық маңызы, оларды пайдалану
және қорғау шаралары көрсетілген.
1. Қасқасу шатқалының орналасуы мен табиғат жағдайлары.
Қаржантау жотасы оңтүстік-батыс - тянышань провинциясына кіреді. Ол
Талас Алатауы тау жоталарынан оңтүстікке қарай орналасқан.
Қазақстанға Қаржантау, Өгем жоталары және Піскем жотасының солтүстік
баурайы жатады.
Барлық жоталарға палезой жыныстарынан тұратын тік баурайлы терең
тілімденген рельеф тән. Ізбес, сланец пен кварциттер кең тараған.
Қаржантау жотасы Келес салаларын Өгем өзененің аңғарынан бөліп жатыр.
Жотаның оңтүстік-батыс баурайы қысқа және өте тік, солтүстік-батысы
-Жайпақ, Қаржан. Жегірен және т.б. өзендердің аңғарларымен бөлінген. Оның
орташа биіктігі 2000 м, ең биік нүктесі - Мыңбұлақ тауы - 2834 м. Жотаның
қыры жазық келген, шығуға жеңіл.
Климат жағдайы. Қаржантау жотасы Тянь-Шаньның шөлге жақын орналасқан
оңтүстік-батыс шеті болып табылады, бұл оның климатының негізгі белгісі -
континентальдылықты анықтайды. Ол қыс пен жаздағы, күн мен түндегі ауа
температурасының үлкен ауытқуларынан көрінеді.
Батыстан келетін атмосфералық процестер ықпал жасайды, ал Талас
Алатауының биік жоталары желдің солтүстіктен соғуын қиындатады. Жауын-шашын
негізінен қыс пен көктем мезгілінде түседі, жазы құрғақ әрі ыстық болып
келеді. Тек биік жоталарды ғана жазда жауын-шашын түсу сақталады.
Қыс онша суық емес, қаңтардың орташа температурасы тау маңайында 3-7°С.
Қар жамылғысы тұрақсыз, оның қалыңдығы 20 см аспайды. Көктем жауынды және
жылы. Жаз құрғақ және ыстық, ауа температурасы 35-40°С-қа жетеді. Бұл
әсіресе шілде, тамыз айларына тән.
Топырақ жамылғысы. Оңтүстік-батыс Тянь-Шаньға кіретін Қаржантау жотасы
топырақ қабаты жағынан Тұран фасциясына жатады. Оңтүстік-батыс Тянь-Шаньның
төменгі бөлігін, шамамен 1000-1200 м биіктікке дейін сұр топырақ алып
жатыр.
Тау етегіндегі жазықтарда ашық түсті топырақ тараған. Шамамен 300-400 м
биіктікте ол кәдімгі сұр топырақпен алмасады, оның өзі 600-700 м биіктікте
күңгірт сұр топыраққа ауысады. 1000-1200 м биіктікте сілтілі сұр топырақ
деп аталатын топырақ белдеуі жатыр. 1400-2000 м биіктіктегі тау
баурайларының неғүрлым ылғалды участкілерінде қоңыр топырақ кездеседі.
Субальпі белдеуін тау-шалғын-далалық қоңыр топырақ алып жатыр.
Қаржантау жотасы Батые Тянь-Шань жоталарының алдыңғы батыс тізбегін
құрайды.
Қасқасу шатқалының өсімдіктер дүниесін 369 туыс пен 703 түрді
біріктіретін 85 тұқымдас құрайды.
Шатқалдың өсімдіктер дүниесінің ірі тұқымдастарының құрамы тұтас
алғанда Орта Азияның тау жүйелеріндегі орналасу тәртібі мен құрамына сәйкес
келеді.
Неғұрлым ірі тұқымдастардың қатарына Asteraceae, Poaceae, Brassicaceae
тұқымдастары жатады.
Түрлерді биіктік белдеулері бойынша бөлу тау етегі мен төменгі
бөлігінде (500-700 м биіктікте) эфемерлер мен эфемероидтар басым екенін
көрсетті (Tulipa, Gagea тұқымдастарының түрлері). Әсірісе олар жотаның
көлбеу және тегіс келген солтүстік-батыс бөлігінде кең таралған. Биіктеген
сайын олардың саны күрт азаяды.
Орта биіктіктегі тау белдеуі өсімдіктер түрлерінің әр алуандығымен
көзге түседі. Мұнда ағаштардың, бұталар мен көп жылдық және бір жылдық
шөптесін өсімдіктердің түрлері көп өседі.
Биік тау белдеуінде негізінен көп жылдық шөптесін өсімдіктер кездеседі.
Қасқасу шатқалы флорасына Juniperas serawschanica тән болып келеді,
аршадан тұратын сирек орман теңіз деңгейінен 500-3500 м биіктіктегі үлкен
белдеуді алып жатыр.
Батыс Тянь-Шань (оның ішінде Қаржантау жотасы) арқылы оның таралуының
солтүстік шекарасы өтеді. Мұнда ол ареалдық негізгі бөлігіне қарағанда
төмен биіктерде кездеседі, бұл оның жылуды сүйетінін көрсетеді.
Шатқалдарда ағаштар мен бұталардың әр түрі кездеседі, олардың ішінде
Juglans regia, Pistacia vera, Celtis caucasica, Crataegus pontica, Malus
sieversii бар.
Pistacia vera шатқалдардың құрғақ баурайларындағы жекелеген
участкілерде кездеседі. Ол құрғақшылыққа төзімді түр болып табылады
(Павлов, 1980) және теңіз деңгейінен 600-1400 м биіктікте өседі.
Celtidaceae тұқымдас өсімдіктер Celtis монотипті туысымен берілген.
Celtis caucasisa орта биіктіктегі тау белдеуіне тән, сирек шоқ тоғай болып
немесе жекелей өседі, Crataegus pontica, Cr. Turkestanika, Pyrus regelii
сияқты түрлерімен бірге жиі кездеседі.
Crataegus pontica аралының солтүстік шекарасы Батые Тянь-Шань (Қаратау)
арқылы өтеді. Әдетте жекелей өседі, кейде шағын тоғайлар құрайды. Оның
өсуіне қолайлы биіктік теңіз деңгейінен 1000-1200 (1500) м биіктікте жатыр.
Қасқасу шатқалындағы өсімдік түрлерінен Қызыл кітапқа енген. Arabis
popovii атты бір эндемик түр кездеседі.
2. Қасқасу шатқалы флорасын зерттеу тарихы
Батыс Тянь-шань тау жүйесін оның ішінде Қаржантау жотасын флорасын
зерттеу осыдан 100 жылдан астам уақыт бұрын, яғни Орта Азиядағы ірі
географиялық экспедициялар кезінде басталған болатын.
XIX ғасырдың екінші жартысында регионның әр бөліктерінде көптеген
ғалымдар, атап айтсақ географ А.В. Буняковский, геологтар И.В. Мушкетов
және Д.Л. Иванов, ботаниктер А.Э. Регель, Г.Капю, СИ. Коржинский,
Д.И.Литвинов және т.б. зерттеулер жүргізді.
Батыс Тянь-шань флорасын танып білуге О.Э. Кнорринг, З.А. Минквиц
(1915ж), Б.А. Федченко (1941-1966 ж.), Н.В. Павлов (1956ж) үлкен үлестер
қосты.
Б.А Федченко өзі жинаған өсімдіктері мен көптеген ғалымдардың
материалдарын толықтыру негізінде Флора западного Тянь-шаня (1941-1961
жж.) деп аталатын еңбегін бастаған болатын, бірақ ол еңбек аяқталмай қалды.
Орта Азия университетінің (САГУ қазіргі ТашГУ) ботаниктері Батыс
Тяньшань флорасын комплексті түрде зерттеді.
1921 жылы Өгем өзенінің бассейннінде Орта Азия мемлекеттік
университетінің Өгем ботаникалық экспедициясы жұмыстар жүргізді. Олар жыл
сайын Батыс Тянь-шанның әр түрлі аудандарында экспедициялар ұйымдастырды.
1920 жылдардың басынан бастап Батыс Тянь-шань флорасын зерттеуге А.И.
Введенский қомақты үлес қосты.
1926 жылы Талас Алатауының батыс бөлігіндегі орман заказнигі Ақсу-
жабағылы қорығы болып қайта құрылды. Бұл қорық көптеген ботаниктердің Батыс
Тянь-шаньда жұмыс істеуіне база ретінде үлкен қызмет атқарды. Ал 1939 жылы
КСРО ҒА Қазақстан филиалының ботанигі В.У. Макарчук Қаржантау жотасының
биік таулы аймақтарын зерттеуді.
Н.В. Павлов Батыс Тянь-шаньдағы зертеулерін 1949 жылдың жазында ҚазССР
ҒА ботаника институтының экспедициясынмен бірге бастады. 1953-1954 жылдары
Қаржантау жотасының таулы бөліктері зерттелді.
Қасқасу шатқалы флорасын зерттеу әдістері
Зерттеу объктісі ретінде Қасқасу шатқалының флорасы алынды (далалық
материалдарды (гербарий) жинау, өңдеу және талдау жұмыстарын жүргізу).
Далалық зерттеу жұмыстары 2003-2004 жылдары жүргізілді. Негізінен
таксондарды айқындауда салыстырмалы морфологиялық - географиялық әдіс
қолданылды.
Өсімдіктердің түрлерін анықтауда 9 томдық Флора Казахстана (1956-1966
ж.ж.), 10 томдық Определитель растений Средний Азии (1968-1993 ж.ж.), 2
томдық Илюстрированный определитель растений Казахстана (1969-1972 ж.ж.),
Красная книга КазССР (1981 ж.), Красная книга Государственный кадастр
Южно-Казахстанский области (2002 ж.) және т. б. енбектер пайдаланылды.
Флористикалық спектрдің негізі ретінде А.Л. Тахтаджянның (1987ж)
тұқымдас пен туысқа арналған жүйесі алынды. Түрдердің және туыстардың
аттарын дұрыс жазуда С.К. Черепановтың (1973-1981 ж.ж.) жұмыстарының көмегі
көп тиді.
3. Қасқасу шатқалы флорасының биологиялық көп түрлілігі
Бұл тарауда шатқал флорасына таксономиялық талдау жасалып, сирек
кездесетін өсімдіктердің тіршілік формаларына сипаттама жазылды. Сонымен
қатар өсімдіктер ресурстары мен оларды қорғау туралы мағлұматтар берілді.
3.1.Таксономиялық талдау
Жұмыстың негізгі мақсаты: Қасқасу шатқалы флорасының түрлік құрылымын
жинақтау, шатқалдың өзіндік ерекшелігі бар өсімдіктердің маңыздылығын
анықтау және оларды қорғау.
Қасқасу шатқалы флорасының негізгі систематикалық
топтарының арақатынасы.
1-кесте
туыстар түрлер жалпы түрлер
Таксондар Тұқымдастар саны саны санының
мөлшері.%
l.Eguisetophyta 1 1 3 0.42
2.Polypodiophyta 8 11 13 1.84
3.Pinophyta 2 6 6 0.85
4.Magnoliphyta 74 351 682 97
1.class 58 263 512 75
Magnoliopsida
2.class Liliopsida 16 87 170 25
Барлығы: 85 369 703 100%
Қасқасу шатқалы флорасының негізгі систематикалық топтарының
арақатынасы 1-кестеде көрсетілгендей жабық тұқымдастары 682 түрді жалпы
флора өсімдіктерінің 97% құрайды. Ондағы өсімдіктерді қос жарнақтылар
класына 512 түр, 75%, дара жарнақтылар 170 түр, 25% құрайды, папортниктер
тәрізділерге 13 түр 1,84%, жалаңаш тұқымдыларға 6 түр 0,85%, қырықбуындылар
тәрізділерге 3 түр 0,42% жатады.
Қасқасу шатқалының территориясында Орта Азия флорасының барлық негізгі
тұқымдас түрлері кездеседі десе болады.
Бірақ, туыстар мен түрлердің саны жағынан олар біршама ерекшеленеді (2-
кесте).
Қасқасу шатқалы флорасының таксондар саны
2-кесте
№ Тұқымдастар Туыстардың саныТүрлердің
саны
1 Athyriaceae 1 1
2 Thelypteridaceae 1 1
3 Aspidraceae 2 2
4 Aspleniaceae 2 4
5 Sinopteridaceae 1 1
6 Adiantaceae 1 1
7 Polypodiaceae 1 1
8 Ophioglessaceae 2 2
9 Eguisetaceae 1 3
10 Cupressaceae 1 3
11 Ephederaceae 1 2
12 Typhaceae 1 3
13 Potomogetonaceae 1 2
J4, Juncaginaceae 1 1
15 Alismataceae 2 3
16 Butomaceae 1 1
17 Poaceae 34 66
18 Cyperaceae 3 6
19 Araceae 2 2
20 Juncaceae 1 3
21 Allicaceae 1 9
22 Lileiaceae 8 17
23 Amaryllidaceae 2 2
24 Jridaceae 4 7
25 Salicaceae 2 5
26 Betulaceae 1 2
27 Fagasceae 1 1
28 Celtideceae 1 1
29 Moraceae 1 1
30 Connabiaceae 1 1
31 Urticaceae 1 1
32 Sontalaceae 1 2
33 Polygonaceae 5 11
34 Chenopodiaceae 3 3
35 Coryophyllaceae 13 24
36 Paeoniaceae 1 2
37 Ronunculaceae 7 15
38 Berberidaceae 3 4
39 Papaveraceae 4 7
40 Fumariaceae 1 4
41 Capparidaceae 1 1
42 Brassicaceae 34 65
43 Resedaceae 1 1
44 Crassulaceae 4 7
45 Saxifagaceae 1 2
46 Pomassiaceae 1 2
47 Rosaceae 23 49
48 Fabaceae 22 58
49 Geraniaceae 1 3
50 Biebersteiniaceae 1 1
51 Linoual 1 2
52 Polugalaceae 1 1
53 Euphorbiaceae 2 7
54 anacardiaceae 1 1
55 Celastraceae 1 2
56 Aceraceae 1 2
57 Balsaminoceae 1 2
58 Rhamnaceae 1 2
59 Malvaseae 4 6
60 Huperiaceae 1 3
61 Violaceae 1 4
62 Thymelaceae 1 1
63 Elaegnaceae 1 1
64 Onagraceae 1 2
65 Apiaceae 19 29
66 Primulaceae 3 5
67 Limoniaceae 3 4
68 Oleaceae 1 2
69 Gentianactae 3 4
70 Convolvulaceae 1 4
71 Cuscutaceae 8 16
72 Verbenaceae 1 1
73 Boraginaceae 15 24
74 Lamiaceae 22 55
75 Solanaceae 1 3
76 Scrophularaceae 7 23
77 Orobanchaceae 1 2
78 Plantaginaceae 1 3
79 Rubiaceae 2 6
80 Caprifoliaceae 1 6
81 Valerianaceae 2 3
82 Morinaceae 1 1
83 Dipsacaceae 2 4
84 Campanulaceae 5 6
85 Asteraceae 42 78
Барлығы: 369 703
2-кестеден байқағанымыздай, ірі тұқымдастар қатарына мына тұқымдастар
жатады: Asteraceae (78 түр, 11,09%), Роасеае (66 түр, 9,3%), Brassicaceae
(65 түр, 9,2%), Fabaceae (58 түр, 8,2%), Lamiaceae (55 түр, 7,8%), Rosaceae
(49 түр, 6,9%), Аріасеае (29 түр, 4,1%), Caryophyllaceae (24 түр, 3,4%).
Зерттеліп отырған территориядағы түрлер санының 59,9% осы аталған 8
тұқымдастың үлесіне тиеді.
Қасқасу шатқалы флорасының ірі тұқымдастарындағы туыстар мен түрлердің
саны
3-кесте
№ Тұқымдастар Туыстардың саныТүрлердің саны Жалпы түр
санынан %
мөлшері.
1 Asteraceae 42 78 11,09
2 Роасеае 34 66 9,3
3 Brassicaceae 34 65 9,2
4 Fabaceae 22 58 9,2
5 Lamiaceae 22 55 7,8
6 Rosaceae 23 49 6,9
7 Apiaceae 19 29 4Д
8 Coryophyllaceae 13 24 3,4
Жалпы тексеріліп отырған территорияда 9 тұқымдас 24-тен 78 түрге дейін,
5 тұқымдас 17-ден 9 түрге дейін, 19 тұқымдас 7-ден 4 түрге дейін, 52
тұқымдас 3-тен 1 түрге дейін біріктіретіндігі анықталды.
Түрлер санының аздығына қарамастан Қасқасу шатқалы флорасының
флористикалық спектрі Батыс Тянь-Шань тау жүйесіне сәйкес келеді.
Қасқасу шатқалы флорасының ең ірі туыстары.
4-кесте
№Туыстар Түрлердің саны Жалпы түрлер санымен
% мөлшері.
1Astragalus 18 2,5
2Dracocepkalum 11 1,5
3Cousinia 10 1,4
4Allium 8 1,1
5Rosa 8 1,1
6Scutellaria 8 1,1
7Oxytropis 7 0,9
8Euphorbia 7 0,9
Қасқасу шатқалында кездесетін 369 туыстың 8 туысынан 4-кестеде
көрсетілгендей 7 түрден 18 түрге дейін біріккендігін айтуға болады.
Сонымен Қасқасу шатқалы флорасы түрлер санының аздығымен сипатталады.
Жалпы зерттеліп отырған территория флористикалық спектрі бойынша Батыс Тянь-
Шаньның басқа аудандарынан аса ерекшеленбейді.
3.2.Қасқасу шатқалы флорасының тіршілік формасы.
5-кесте
№Тіршілік формасы саны Жалпы түрлер санынан %
мөлшері
1Ағаш. 17 2,4
2Бүта. 37 5,2
3Жартылай бүта 22 3,1
4Шөптесін өсімдіктер.
5а)Көп жылдық 439 62,4
6б)Екі жылдық 38 5,4
7в)Бір жылдық 150 21,3
Барлығы: 703 100
3.3. Қасқасу флорасының конспектісі. Athyriacea Alst -Конедыжниковые - Таға
тұқымдасы
1. Cystopteris filix fragilis (L) Borbas - Пузырник ломкий - мортылдақ.
Көп жылдық. Таудың бүталы белдеулерінде, көлеңкелі жартастарда, сондай-
ақбұлақ жағаларында өседі.
Спора: VII-VIII.
Thelypteridaceae Pichi sermolii - Телиптерисовые - Аратісті тұқымдасы.
2. Thelypteris palustris Schott - Телиптерис болотный - Батпақты аратіс
Көп жылдық. Бұлақ жағаларында жиі кездеседі.
Спора: VII-VIII
Aspidiaceae Mett ex Frank - Аспидиевые тұқымдасы
3. Dryopteris filix mas Shott - Щитовник мужской - Еркек усасыр. Көп
жылдық. Көлеңкелі аралас ормандар мен шыршалы ормандарда, сол секілді
жартас түбінде және тасты топырақта өседі. Шаруашылық маңызы: Тамырсабағы -
фильмариннің қайнар көзі.
4. Polystichum lonchitis (h) Rotch - Многорядник копьевидный. Көп
жылдық. Жартаста, тастардың арасында, альпі және субальпі белдеулерінің
көлеңкелі жерлерінде өседі.
Спора: VII-VIII.
Aspleniaceae Mett ex Frank - Костенцовые - Қалампыршөп тұқымдасы
5. Asplenium trichomanes L - Костенец волосовидный - Қалампыршөп. Көп
жылдық. Көбінесе көлеңкелі жерде, субальпіге дейін жартас сызатында өседі.
Спора: VI-VIII.
6. A. viride Huds - К. зеленый - Жасыл қалампыршөп.
Көп жылдық. Субальпіге дейін көлеңкелі жерлерде кездеседі, сондай-ақ
жартас сызаттарында өседі.
Спора: VII-VIII.
7. A. ruta - muraria L - К. рута постенная - қалампыршөп. Көп жылдық.
Көлеңкелі және ылғалды жерлерде өседі, сонымен қатар жартас сызаттарында
кездеседі, тасты бөктерде өседі.
Спора: VI-VIII.
8. Ceterach officinaram Willd - Скребница обыкновенная - Кәдімгі
тарақшөп. Көп жылдық. Құрғақ жартас сызаттарында, таудың төменгі
беткейінде, альпіге дейінгі белдеуде өседі.
Спора: VII-VIII.
Sinopteridaceae Koidz - Синоптерисовые тұқымдасы
9. Cheilanthes persica Mett ex Kuhn - Краскучник иранский - Иран
ызбаны. Көп жылдық. Жартас сызаттарында, далалы және таудың төменгі
бөлімінің шөлді жерлерінде өседі.
Спора: VII-VIII.
Adiantaceae ching - Адиантовые - Сүмбіл тұқымдасы
10. Adianthum capillus veneris L - Адиантум венерин волос. Көп жылдық.
Ылғалды суармалы жартастарда, сарқырама астында және тау өзені мен жылға
жағалауларында өседі. Оранжериялар мен бөлмелерде өсіріледі.
Polypodiaceae Bercht. et Presl - Многоножковые (настоящие папоротники)
- Нағыз усасырлар тұқымдасы
11. Polypodium vulgare L - Многоножка обыкновенная, сладкий корень
-Кәдімгі қырықаяқ, тәтті тамыр. Көп жылдық. Сызаттарда, жартаста, тау
беткейлерінде, көлеңкелі ормандарда, альпіге дейінгі белдеулерде өседі.
Спора: VII-VIII.
Ophioglossaceae Agardn - Ужовниковые - Жылантіл тұқымдасы.
12. Ophioglossum vulgatum L. - Ужовник обыкновенный - Кәдімгі жылантіл.
Көп жылдық. Дымқыл шалшықтанған шалғындықта, өзен және көл жағалауларында
өседі.
Спора: VII-VIII.
13. Botrychium lunaria (L) Sw - Гроздовник полулунный - Жарты айлы
шоқшабас. Көп жылдық. Қысқа шөпті шалғындықтарда, тау беткейлерінде және
альпі белдеуінің тасты шалшықтарында өседі.
Спора: VI-VII
Eguisetaceae Rich ex DC - Хвощевые - Қырықбуын тұқымдасы
14. Eguisetum arvense L. - Дала қырықбуыны. Көп жылдық. Өзен және жылға
жағалауларында, дымқыл шалғындықта, батпақ шеттерінде, арамшөп ретінде
таста жиі өседі.
Спора: IV-V
Шаруашылық маңызы: дәрілік және тағамдық.
15. Е. ramosissimum Desf- X. Ветвистый - Бұтақты қ. Көп жылдық. Далалы
және тасты беткейлерде, өзен және жылға жағалауларында, құмды, құрғақ
жерлерде өседі.
Спора: V-VII.
16. Е. hiemale L - X. Зимующий. Көп жылдық. Аралас ормандарда, таста
және құмды бөктерде, орман өзендерінің жағалауларында өседі.
Спора: VI-VIII.
Шаруашылық маңызы: Дәрілік, металдарды, ағашты жылтырату және тазарту
үшін пайдаланады.
Cupressaceae Barte - Кипарисовые - Сауыр ағашы тұқымдасы
17. Jimiperus turkestaniko Kom. - Можжевельник туркестанский -Түркістан
аршасы. Балғын аршасы. Көп жылдық. Таудың альпілік, субальпілік және
жоғарғы орманды шеттерінде өседі.
VII-VIII. гүлдейді.
18. J. seravschanica Kom - М. Зеравшанский - Зеравшан аршасы. Көп
жылдық. Құрғақ таулы бөктерде, сондай-ақ төменгі және ортаңғы белдеулерде
өседі.
VI-VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: жақсы ағаш береді, беткейлерді орнықтыруға, эрозияға
қарсы қолданады.
19. J.semiqlobosa Regel - М. Полушаровидный - Жарты шартәріздес аршасы.
Көп жылдық. Құрғақ тау бауырларында өседі, үлкен топтарда сирек кездеседі.
VII-VIII гүлдейді
Шарушылық маңызы: Ағаштарынан қаламдар жасауға, шыбықтарынан эфир
майларын алуға.
Ephederaceae Dumort - Эфедровые - Қылша тұқымдасы
20. Ephedra redeliana Florin - Хвойник Регелевский – Қылша. Көп жылдық.
Таудың жоғарғы белдеулерінің тасты беткейлерінде, тау өзендерінің жағасында
өседі.
VI, VIII. гүлдейді және жеміс салады.
21. Е. eguisetina Bunge - X. Хвощевый - Қырықбуын қ., Тау қ. Көп
жылдық. Таудың төменгі, ортаңғы белдеулерінің оңтүстік тасты беткейлерінде
өседі.
VI, VIII. гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Құрамындағы дәрілік алколоид - эфедринді шығарып
алуға басты шикізат болады.
Typhaceae Juss. - Рогозовые - Қоға тұқымдасы
22. Турһа latifolia L - Рогоз щироколистый - Жалпақ жапырақты қоға, май
қоға, жекен. Көп жылдық. Өзен, көл жағалауларында, батпақта, арық
шеттерінде өседі.
VI - VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Қоректік, крахмал ұстаушы, техникалық.
23. Т. angustifolio L - Р. узколистый - Жіңішке жапырақты қ. Айыл қ.
Таста қоға, қара қоға, алқоя.
VII-VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Техникалық, крахмал ұстаушы, қоректік.
24. Т. minima Funck - Р. малый - Қоға.
Көп жылдық. Өзен, көл, батпақ жағалауларында өседі.
VI-VIII. гүлдейді.
Potomogetonaceae Dumort - Рдестовые - Шалаң тұқымдасы.
25. Potomogeton pectinatus L. - Рдест гребенчатый - Тарақ бас шалаң,
қазоты. Көп жылдық. Өзен шығанақтарында, тұщы көлде 20 см-ден 5-6 метрге
дейінгі тереңдік суда өседі.
26. P. pusillus L - Р. маленький - Кішкентай шалаң. Көп жылдық.
Өзендерде, көлдерде, тоған суларында өседі.
VII -VIII. гүлдейді.
Juncaginaceae Rich - Ситниковидные -Елекшөп тұқымдасы.
27. Triglochin maritimum L - Триостренин приморский. Көп жылдық. Көл,
өзен жағалауларында, дымқыл шалғындықта өседі.
V-VIII. гүлдейді.
Alismataceae Vent - Частуховые - Кербезгүл тұқымдасы.
28. Alisma plantago aguatica L - Частуха подорожниковая - Бақа жапырақ
тәрізді кербезгүл. Көп жылдық. Әртүрлі суқоймалардың жағалауларында өседі.
VII-VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Дәрілік, емдік.
29. Sagittario sagittifolia L. - Стрелонист стрелонистный -
Жебежапырақты жебежапырақ. Көп жылдық. Суларда, жағалауларда, түйықталған
немесе азғана ағатын су қоймаларында өседі.
VII -VIII. гүлдейді.
Шаруашылык маңызы: Қоректік, құрамында крахмал бар
30. S. trifolia L. - С. трилистый - Үш жапырақты жебежапырақ. Көп
жылдық. Суда, жағалауларда тоқтап тұрған және аз ғана ағатын суқоймаларында
өседі.
VI -VIII. гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Қоректік өсімдік, бұтақтарының құрамында крахмал өте
көп.
Butomaceae Rich - Сусаковые - Теңгебас тұқымдасы.
31. Butomus umbellatus L. - Сусак зонтичный - Шатыршалы теңгебас,
ақшұнақ, акшоқан. Көп жылдық. Ылғал шалғындықта, өзеннің дымқыл
жағалауларында, жиі суда өседі.
V- VIII. гүлдейді. VI - XI жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Құрамында крахмал бар, қоректік.
Роасеае - Мятликовые - Коңырбас, қоңырат тұқымдасы.
32. Imperata cylindrica (L) Beaw - Императа цилиндрическая
Көп жылдық. Құмда, өзен, арық жағалауларында және дымқыл тұзсыз
шалғындықта өседі.
IV - V. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Азықтық (төм. сапада.), сәндік.
33. Erianthus ravennae (L) Beaw - Эриантус равенский - Теңбе-тең
қарақамыс. Көп жылдық. Өзен алқаптарында, көл және арық жағалауларында
өседі.
VII - VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Азықтық, техникалық, құрылыстық.
34. Bothriochloa ischaemum (L) Keng - Бородая кровоостанавливающий
-Қантияр бозшағыл. Көп жылдық. Таудың құрғақ беткейлерінде және
қыраттарында өседі, көбінесе жазық далаларда кездеседі.
VII -VIII. гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөптік.
35. Achnatherum caragana (Trin) L. - Чий лисий – Ши. Көп жылдық. Құрғақ
алқаптарда, ұсақтасты және батпақты жерлерде және далалы, шөлейт жерлерде
өседі.
VI -VII гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жем-шөптік.
36. Stipa capillata L. - Ковыль волосотик (тырса) - Қылқан боз. Көп
жылдық. Шалғындықта және тау даласында өседі.
VI -VII гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп
37. Milium vernale Bieb - Бор весений - Көктем тарышығы. Бір жылдық.
Тау шалғындықтарында және бұталы жерлерде өседі.
IV -VI гүлдейді
38. М. effusum L. - Б. раскидистый - Шашыраңқы тарышығы.
Көп жылдық. Таудың орман белдеулерінде және субальпілік шалғындықта
өседі.
VI - VIII. гүлдейді
39. Phleim paniculatum Huds - Тимофеевка метельчатая - Шашақты атқонақ.
Бір жылдық. Даланың құрғақ бөктерінде және құрғақ шалғындықта өседі.
VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем - шөп
40. P. Phleoides (L) Karst - Т. степная - Далалық атқонақ. Көп жылдық.
Құрғақ шалғындықта, далада және таудың тасты бөктерінде өседі.
V -VII гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жақсы жем-шөп
41. Alopecurus arundinaceum Poir (A. Venticosus Pers) - Лисохвост
тростниковый – Түлкі құйрық. Көп жылдық. Шығанақты және күн түсетін
шалғындықта, өзен және жылға жағалауларында өседі.
V -VII гүлдейді және жеміс береді.
Шаруашылық маңызы: жем-шөп.
42. A. pratensis L. (A. Songaricus (schrenk) V. Petrov) - Л. луговой
-Шалғындық т. Көп жылдық. Альпі және субальпі шалғындығында өседі.
V –VI гүлдейді
Шаруашылық маңызы: Жоғары сападағы жем-шөп
43. A. myosuroides Huds - Л. мышехвостый
Бір жылдық. Арықтың шеттерінде және жылға жағалауында өседі, кейде
арамшөп түрінде кездеседі.
V –VI гүлдейді
44. Agrostis subaristata Aitch, et Hemsl - Полевица остистая -
Қылтанақты суоты. Көп жылдық. Дымқыл жерлерде, өзен және жылға
жағалауларында өседі.
VI -VIII гүлдейді
45. A. hissarica Roshev - П. гиссарская - Гиссар с. Көп жылдық.
Субальпі белдеуінде, шалғындықта және тау өзендерінің жағалауында өседі.
VII -VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп
46. A. gigantea Poth (A. Alba L, Cihna karatavirnsis Pave) - П.
гигантская -Алып с. Көп жылдық. Ылғалды жерлерде, жылға жағалай
шалғындықта, өзен арналарында өседі.
VI - VIII гүлдейді және жеміс береді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп.
47. Calamagrostis pseudophragmites (Hall, fil,) kal. (C.glausa(M.Bieb)
- Вейник ложнотростниковый - Жалған қамыс айрауық. Көп жылдық. Құмды
қыртыста, өзен, көл, арық жағалауларында, ылғал шалғындықта өседі.
VI -VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем-шөп
48. Avena sativa L. - Овес посевной - Егістік сұлы. Бір жылдық.
Егістіктегі бидайда арамшөп ретінде өседі.
VI -VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Бағалы жем-шөп, мәдени өсімдік.
49. A. fatcea - О. пустой. Овсюг - Қарасұлы.
Бір жылдық. Егістікте мәдени астық болып басым өседі.
V -VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
50. Phragmites australis (Cav) rin. ex Stend.(Ph. Communis Trin) -
Тростник обыкновенный - Кәдімгі қамыс, Құрақ. Көп жылдық. Көп, жылға
жағалауларында тоғай жасай өседі, шығанақты шалғындықта, өзеннің
құйылысында өседі.
VII - X гүлдейді және жеміс салады. Шаруашылық маңызы: Техникалық, жем
шөптік.
51 .Ph. altissimus (Kunth) - Т. гигантский - Алып қ. Көп жылдық.
Шалшықтанған жағалауда өседі.
VII-VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Техникалық, жем шөптік.
52. Eragrostis pilosa (L) Beauv - Полевичка волосистая - Түкті шитары
Бір жылдық. Өзен және су қоймаларының құмды жағалауларында өседі.
V-VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Тағамдық.
53. Е. minor Host - П. малая - Кіші шитары. Бір жылдық. Құмды және
шалшықты бөктерде өседі, сондай-ақ арық және өзен жағалауларында өседі.
VII-VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Тағамдық, мәдени.
54. К. cristata Domin - Т. гребенчатый - Дұғаш. Көп жылдық. Далада,
далалы бөктерде, далалы шалғындықтарда, субальпі белдеулеріне дейінгі
жерлерде өседі.
55. Melica altissima L. - Перковник высокий - Биік шағырбидай. Көп
жылдық. Бұталы тоғайларда өседі.
VI-VII гүлдейді.
56. Aeluropus repens Pad - Прибережница ползучая - Жатаған ажырық. Көп
жылдық. Тұзды құмда өседі.
V-VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп
57. Dactylis glomerata L. - Ежа сборная - Жима тарғақ. Көп жылдық.
Субальпіге дейінгі белдеуде шығанақты шалғындықта өседі.
VI-VII гүлдейді.
ІІІаруашылық маңызы: Жем шөп.
58. Selerochloa dura Beauv - Жестоколосница твердая - Қатты егеубас.
Бір жылдық. Көшеде, арықта, қоныс орындарында өседі.
IV-VI гүлдейді және жеміс салады.
59. Роа bulbosa L. - Мятлик луковичный - Жуашықты коңырбас. Көп жылдық.
Балшықты тау бөктерінде өседі.
IV-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
60. P. pratensis L. - М. луговой - Шалғындық қоңырбас. Көп жылдық.
Бұталы жерлерде және шалғындықта, жылғада және арықта өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
61. P. angustifolia L. - М. узколистый - Жіңішке жапырақты қ. Көп
жылдық. Құрғақ шалғындықта, далада, тау бөктерінде өседі.
V-VIII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
62. P. nemoralis L. - М. лесной - Орман қ. Көп жылдық. Шалғындықта және
бұталы жерлерде өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
63. P. stepposa Roshev - М. степной - Далалы қ. Көп жылдық. Құрғақ дал
алы бөктерлерде және тау далаларында өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
64.Glyceria plicata Files - Манник складчатый - қатпарлы миядән. Көп
жылдық. Судың, су қоймаларының жағалауларында және суда өседі.
V-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
65. Festura valesiaca Goudin - Овсяница валезийская - Бетеге Көп
жылдық. Далада, Құрғақ, далалы шалғындықта және далалы бөктерде өседі.
IV-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
66. Ғ. pratensis Huds - О. луговая - Шалғындық бетеге. Көп жылдық.
Ылғал шалғындықта және өзен, жылға жағалауларында өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
67.F. regeliana Pavl. - О. Гегелевская - Регелев бетегесі. Көп жылдық.
Дымқыл шалғындыкта, егістікте және өзен мен жылға арналарында өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
68.Ғ. gigantea Vill - О. гигантская - Нар бетеге. Көп жылдық.
Ормандарда, бұталардың арасында және биік шөпті тау шалғындығында өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
69.Vulpia persica V.Krecz. etbobr - Вульпия иранская - Иран ілбісі. Бір
жылдық. Шөлейтті тау бөктерінде және таудың төменгі белдеуінің құрғақ
беткейлерінде өседі.
IV-V гүлдейді.
70.Nordurus Krauser V. Kreczt Bobr - Белоусник краузе - Аққылтан Бір
жылдық. Ұсақ тасты тау бөктерінде және шөлейтті тау бөктерінде өседі.
IV-V гүлдейді.
71 .N. orientalis Boiss L. - Б. восточный - Шығыс а. Бір жылдық.
Шөлейтті тау бөетерінде және таудың төменгі белдеуінде өседі.
IV-V гүлдейді.
72.Loliun temulentum - Плевел опьяняющий - Үйбидайық Бір жылдық.
Мекендерде жиі егістік жерлерде жабайы түрде өседі.
V-VI гүлдейді.
73.L. pevenne L. - П. многолетный - Көп жылдық ү.. Көп жылдық.
Егістікте, бау-бақшаларда, арықтың жағаларында, Құрғақ, ашық беткейлерде
өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөп.
74.Bromopsis inermis Halub - Кострец безостый. Көп жылдық. Далалы
шалғындықтарда, ұсақ тасты және тасты бөктерде және өзен аңғарларында
өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
75. В. turkestanica Halub - К. Туркестанский Көп жылдық. Биіктаулы
тасты бөктерде өседі.
VII-VIII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жайылымдық өсімдік.
76.Bromus secalimes L - Костер ржаной - қарабидайлы арпабас. Бір
жылдық. Егістікте тек қана арамшөп болып өседі.
VI-VII гүлдейді.
77.В. oxyodon Schrenk - К. Острозубый – Арпабас. Бір жылдық. Тау
бөктерінде және таудың төменгі белдеуінде, егістікте арамшөп болып өседі.
IV-VI гүлдейді.
78.В. lanceolotus Roth - К. Латцетный. Бір жылдық. Далалы тау
бөктерінде және таудың төменгі белдеуінде жабайы арамшөп болып өседі.
V-VII гүлдейді.
79.В. danthoniae Trin - К. Дантона - Дантон а. Көп жылдық. Құрғақ
далалы жерде, құмда, тау бөктерінде өседі, егістікте жабайы түрде
кездеседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
SO.Boissiera sguarrosa (Saland) Nevski - Буассьера растопыренная
-Талпиған буассьера. Бір жылдық. Шөлейтті далада және тасты тау
беткейлерінде өседі.
IV-VI гүлдейді.
81.Henrardia glabriglumis (Nevski) Ovcr,(Pholiurus glabriglumis
Neveski) -Генрардия голочешуйная. Бір жылдық. Тасты, Құрғақ бөктерде өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
82.Brachypodium pinnatum (L) Beaw - Коротконожка перистая -Шебершөп.
Көп жылдық. Орманды, бұталы далады, шалғындықта өседі.
VI-VII гүлдейді.
83.Agropyron fragile P. Candargy - Пырей ломкий - Сынақ бидайық. Көп
жылдық. Тегіс құмды далалы жерлерде, құмда өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
84.A. pectinatum (Bieb) Beaw.(A. Pectinifonne Rolm, et. Schult,
A.karataviense Pavl). - П. гребневидный - Тарақ бидайық. Көп жылдық. Құрғақ
далалы жерлерде, тау бөктерінде, төбелерде өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
85.A. cristatum L. - П. житняк - Еркекшөп. Көп жылдық. Құрғақ далалы
жерлерде, дала беткейлерінде өседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
86.Elytrigia trichophora Nevski - Элитригия волосоносная. Көп жылдық.
Далалы жерлерде, тасты беткейлерде, бұталардың арасында өседі.
V-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
87.Е. repens Nevski - Э. ползучая
Көп жылдық. Далалы жерлерде, шалғындықта, жиі егістікте жабайы түрде
кездеседі.
VI-VII гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
88.Eremopyrum tritirceum Nevski - Мортук пшеничный – Мортық. Бір
жылдық. Шөлейтті, далалы жерлерде, қүмды және тасты топырақтарда өседі.
IV-V гүлдейді және жеміс салады.
89.Е. orientale Jaub et Spach — M. восточный - Шығыс мортығы. Бір
жылдық. Оңтүстік шөлейтті далалы жерлерде, Құрғақ беткейлерде, тау
бөктерінде өседі.
IV-V гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік.
90.Algilops cylindrica Host - Эгилопс цилиндрический - Қылтаншөп. Бір
жылдық. Құмды топырақта, өзен аңғарларында өседі. Егістікте жабайы түрде
өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
91 .А1. Triuhcialis L - Э. трехдюмовый. Бір жылдық. Таудың төменгі
жағында сазды топырақта өседі.
V-VI гүлдейді.
92.Heteranthelium piliferum Hochst - Разноколосочник волосоносный. Бір
жылдық. Таудың оңтүстік төменгі белдеуінде, құрғақ, тасты беткейлерде
өседі.
V-VI гүлдейді.
93. Elymus macrolepis Drob - Волоснец крупночешуйный – Қияқ. Көп
жылдық. Таудың ортаңғы және жоғарғы белдеуінің тасты бөктерінде және тау
шалғындығында өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік
94. Е. tianschanicus Czer. - В. тяньшаньский - Тяныпань қияғы. Көп
жылдық. Таудың төменгі және жоғарғы белдеуінің тасты, құрғақ беткейлерінде
өседі.
VI-VII гүлдейді.
95.Е. dahuricus Turcz. ex Griseb - В даурский. Көп жылдық. Таудың
орташа белдеуіне дейін тау аңғарларында өседі.
VI-VII гүлдейді.
96.Hordeum bulbosum L. - Ячмень луковичный – Арпа. Көп жылдық. Оңтүстік
даланың құрғақ беткейлерінде өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Жем шөптік, азықтық.
97.Н. geniculatum All - Я. коленчатый - Арпа Бір жылдық. Таудың құрғақ
беткейлерінде, құмда өседі.
V-VI гүлдейді және жеміс салады.
98.Н. spontaneum С. Носһ - Я. дикий - Жабайы арпа. Бір жылдық. Таудың
оңтүстік бөктерінде құрғақ жерлерде өседі.
V-VI гүлдейді.
99.Taeniatherum crinitum Nevski - Лентоостник длинноволосый. Ұзын шашты
таспамұрт. Бір жылдық. Тау бөктерінің Құрғақ және тасты беткейлерінде
өседі.
IV-V гүлдейді және жеміс салады.
Шаруашылық маңызы: Қауіпті арамшөп, қатты ұшымен жануарлардың ауызы мен
терісіне зақым келтіреді.
Cyperaceae Juss - Осоковые - Өлең тұқымдасы.
100. Pycreus globosus Reichenb - Ситовник шаровидный - домалақ қоғашық.
Бір жылдық немесе көп жылдық. Өзен, жылға, арық жағаларында, ылғалды
жерлерде өседі, егістікте арамшөп болып кездеседі.
VI-VIII гүлдейді.
101. Cyperus fuscus L - Сыть черно-бурая - Қара-қоңыр сәлемшөп. Бір
жылдық. Өзен, көл жағалауларында, ылғал шалғындықта өседі.
VIII - гүлдейді.
102. С. longus L - С. длинная - Ұзын сәлемшөп. Көп жылдық. Өзен, көл
жағалауларында, ылғал шалғындықта өседі.
VI-IX гүлдейді.
103. Carex diviso Huds - Осако скученная - Қияқ өлең. Көп жылдық.
Сортаң шалғындықта өседі.
V-VII гүлдейді.
104. С. pochystylis J.Gray. - О. Толстостолбиковая. Көп жылдық. 1500-
2000 м тау бөктерінде, шалшықты шөлейтті жерлерде өседі.
IV-VI гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Ерте көктемгі, жайылымдық жем шөп.
105. С. Turkestanica Regel - О. туркестанская - Түркістан өлеңі.
Көп жылдық. Орманды тау бөктерінде және тасты, далалы беткейлерде
өседі.
V гүлдейді.
Araceae Juss - Аронниковые - Шаянот тұқымдасы.
106. Arum korolkowii Regel - Аронник Королькова - Карольков шаяноты Көп
жылдық. Сай-салада, бұталардың арасында өседі.
V-VI гүлдейді.
107. Eminium lehmannii (Bunge) O.kuntze (E.regelii Vved) - Эминиум
Леманика ~ Леман күшаласы. Көп жылдық. Таудың төменгі белдеуінде, тау
бөктерінде және құмды, шөлейтті жерлерде өседі.
IV-V гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Түйнектерінің құрамында улы алкалоидтар бар.
Juncaceae Juss - Ситниковые - Елекшөп тұқымдасы.
108. Juncus bufonius L. (Juncus erythropodus v.krecz) - Ситник
красноногий - қызғылт елекшөп. Бір жылдық. Жағалауларда, ылғалды жерлерде
өседі.
VI-VII гүлдейді.
109. J. turkestanicus V.krecz, et Contsch. - С. Туркестанский -
Түркістан елекшөбі.
Көп жылдық. Бұлактарда және ылғалды шалғындықтарда өседі.
VI-VII гүлдейді.
110. J. Brachytepalus V.krecz, et Contsch- С. Короткоцветновый. Көп
жылдық. Шалшықтанған жерлерде, өзен мен жылға жағалауларында өседі.
VIII-X жеміс салады.
Alliaceae j - Луковые - Жуа тұқымдасы.
111. Allium drobovii Vved - Лук Дробова. Көп жылдық. Таудың тасты —
ұсақ тасты, далалы бөктерінде кездеседі.
V-VII гүлдейді.
112. A.orescordum Vved - Л. горночесночный - Тау сарымсақ. Көп жылдық.
Таудың тасты - ұсақ тасты далалы бөктерінде өседі.
V-VII гүлдейді.
113. A.scabriscapum Boiss - Л. Шероховатостебельный. Көп жылды. Таудың
оңтүстік бөлігінің шөлейтті, тасты, далалы бөктерінде өседі.
V-VI гүлдейді.
114. A. inconspiceum Vved - Л. Незаметный. Көп жылдық. Тау бөктерінде
өседі.
VI-V гүлдейді.
115. A. lutescens Vved - Л. Желтоватый. Көп жылдық. Ұсақ тасты - тасты
далалы беткейлерде өседі.
V-VI гүлдейді.
116. A. longiradiatum (Regel) Vved - Л. Длиннолучевой. Көп жылдық. Тау
бөктерінің орманды жерлерінде өседі.
IV-V гүлдейді.
117. A. oreoprasum Schrenk - Л. Горный. Көп жылдық. Тасты тау
бөктерінде, жартастарда өседі.
V-VII гүлдейді.
118. A. talassieum Regel - Л. Таласский. Көп жылдық. Тасты тау
бөктерінде, жартастарда өседі.
VII-VIII гүлдейді.
119. A. caesium Schrenk - Л. Голубой. Көп жылдық. Таудың ортаңғы
белдеуіне дейінгі шөлейтті, далалы жерлерде өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: витаминдік, азықтық.
Lileiaceae Juss - Лилейные
120. Colchicum luteum Baker - Безвременник желтый. Көп жылдық. Биік
таулы аймақтарда, қарда, сайларда өседі.
IV-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Малға улы өсімдік.
121. Eremuras regelii Vved - Эремурус Регеля - Регель шырышы. Көп
жылдық. Таудың ортаңғы белдеуінде және биік тау бөктерінде, топырақты,
тасты жерлерде өседі.
V-VI гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: тамыры декстринге бай.
122. Е. turkestanicus Regel - Э. туркестанский - Түркістан шырышы. Көп
жылдық. Субальпі шалғындығында және жартастарда өседі. Сай-саламен тау
бөктеріне дейін түседі.
V-VI гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: тамыры декстринге бай.
123. Е. tianschanicus Patijet Vved - Э. тянынаньский - Тяньшань шырышы.
Көп жылдық. Таудың төменгі белдеуінің оңтүстік тасты беткейлерінде және
орманды тау бөктерінде өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Тамыры декстринге бай, сәндік, азықтық өсімдік.
124. Е. rabustus Regel - Э. мощный - Ірі шырыш. Көп жылдық. Субальпі
белдеуіне дейінгі шалғындықты тау бөктерінде өседі.
VI-VII гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: Тамыры декстринге бай, сәндік, азықтық.
125. Е. lactiflorus O.Fedtsch - Э. молочноцветный. Көп жылдық. Субальпі
белдеуіне дейін ұсақ тасты-тасты беткейлерде өседі.
IV-V гүлдейді.
Шаруашылық маңызы: сәндік өсімдік.
126. Е. hilariae M.Pop, et Vved - Э. Иларии Көп жылдық. Шалшықты және
тасты бөктерде өседі.
IV-V гүлдейді.
127. Gagea ckamutovae (Pach) Pasch - Гусиный лук Хомутовой -Хомутова
казжуасы. Көп жылдық. Биік емес тау бөктерінде, жазықтықта өседі.
IV-V гүлдейді.
128. G. gageoides (zuce) Vved - Т.Л. гусятниковый – Қазжуа. Көп жылдық.
Шөлейтті тау бөктерінде, жиі жазықтықта өседі.
IV-V гүлдейді.
129. G. minutiflora Regel - Т.Л. мелкоцветный – Қазжуа. Көп жылдық.
Таудың альпі белдеуінде тасты, орманды беткейлерінде өседі.
IV-V ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz