Қылмыстық іс жүргізудегі жанама дәлелдемелер
Кіріспе
I Тарау. Кдолмыстық іс жүргізудегі дәлдемелердің кейбір мәселелері
1.1 Дәлелдемелердің түсінігі, мазмұны және Дәлелдемелердің іске қатыстылығы және жарамдылығы
1.2 Дәлелдемелерді жіктеу,
II Тарау. Жанама дәлелдемелердің қылмыстық процестегі маңызы
2.1 Жанама дәлелдемелердің түсінігі және маңызы
2.2 Жанама дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу барысында қолдану ерекшелігі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі,
I Тарау. Кдолмыстық іс жүргізудегі дәлдемелердің кейбір мәселелері
1.1 Дәлелдемелердің түсінігі, мазмұны және Дәлелдемелердің іске қатыстылығы және жарамдылығы
1.2 Дәлелдемелерді жіктеу,
II Тарау. Жанама дәлелдемелердің қылмыстық процестегі маңызы
2.1 Жанама дәлелдемелердің түсінігі және маңызы
2.2 Жанама дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу барысында қолдану ерекшелігі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі,
Дәлелдемелер ұғымы дәлелдеме теориясының негізін күрайды. Дөлелдемелер ұғымы қылмыстық сот өндірісінің қатысушьшарының құқықтары мен міндеттерін белгілеуге әсерін тигізеді. Дәлелдемелер ұғымын дұрыс анықгау-ақиқатқа жетуге, заңдылықгы қамтамасыз етуге және қабылданған шешімдердің шынайлығын қамтамасыз
Кез келген қылмыс болған жерде оның болғандығын немесе болмағандығын біз дәлелдеу арқылы қол жеткіземіз. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодекісінің 115-бабына сәйкес, дәлелдеменің ңегізіңце анықгаушы, тергеуші, прокурор, сот Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген тәртіп бойынша қылмыстық кодексте көзделген әрекеттердің болғандығын немесе болмағандығын, айыпталушының бүл әрекетті жасағандығын немесе жасамағандығының
Сонымен, қылмыстық іс жүргізу процесінде дәлелдемелер — бүл сот және тергеуші негізінде дәлелде құрайтын соз келген фактілі болып табылады.
Кез келген қылмыстық оқиғаға байланысты жасалмағандығын және айыпталушының кінәлігін не кінәсіздігін, сондай-ақ істі дүрыс шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды анықгайтын заңды түрде алынған іс жүзіндегі деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер есептелінеді.
Қылмыстық іс жүргізу дәлелдеу мақсаты -шындықгы анықгау, қылмыстық сот ісін жүргізуде шындыкқа қол жеткізу
Кез келген қылмыс болған жерде оның болғандығын немесе болмағандығын біз дәлелдеу арқылы қол жеткіземіз. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодекісінің 115-бабына сәйкес, дәлелдеменің ңегізіңце анықгаушы, тергеуші, прокурор, сот Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген тәртіп бойынша қылмыстық кодексте көзделген әрекеттердің болғандығын немесе болмағандығын, айыпталушының бүл әрекетті жасағандығын немесе жасамағандығының
Сонымен, қылмыстық іс жүргізу процесінде дәлелдемелер — бүл сот және тергеуші негізінде дәлелде құрайтын соз келген фактілі болып табылады.
Кез келген қылмыстық оқиғаға байланысты жасалмағандығын және айыпталушының кінәлігін не кінәсіздігін, сондай-ақ істі дүрыс шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды анықгайтын заңды түрде алынған іс жүзіндегі деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер есептелінеді.
Қылмыстық іс жүргізу дәлелдеу мақсаты -шындықгы анықгау, қылмыстық сот ісін жүргізуде шындыкқа қол жеткізу
1. Трусов А.И. Основы теории судебных доказательств. М., 1960. С. 33.
2. Фаткуллин Ф.Н. Общие проблемы процессуального доказывания. Казань, 1976. С. 99.
3. Карнеева Л.М. Доказательства и доказывание при производства расследование. Горький. 1977.с.6-7.
4. Арсеньев В.Д. Вопросы общей теории судебных доказательств. М, 1964. с.91., с. 127.
5. Банин В.А. Предмет доказывания в советском уголовном процессе. Изд. Саратовского Университета., 1981. С. 120.
6. Винберг А.И, Минковский Г.М., Рахунов Р.А. Косвенные доказательства в советском уголовном процессе. М., 1956. С. 23.
7. Горский Г.Ф., Кокорев Л.Д, Элькинд П.С. Проблемы доказательств в советском уголовном процессе. Воронеж., 1978. С. 60-135.
8. Каз Ц.М. Доказательства в советском уголовном процессе. Саратов. 1960. С. 25.
9. Теория доказательств в советском уголовном процессе. М., 1973. С. 15.
10. Якупов Р.Х. Уголовный процесс. М., 1998. С. 132.
11. Уголовно - процессуальная право: Учебник / Под ред. П.А. Лупинский. М., 1997. С. 19.
12. Хмыров А.А. Косвенные доказательства. М. 1974, с. 71-87.
13. Григорьева Н. Исключение из разбирательства дела
недопустимых доказательств // Россиская юстиция. 1995. С.5-7.
Нормативтік актілер тізімі
1. ҚР Конституциясы. 30.08.1995 ж. (толықгырулар мен өзгертулер)
2. ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі .
Арнайы әдебиеттер тізімі:
1. Арсеньев В.Д. Вопросы общей теории судебных доказательств. М, 1964.
2. Банин В.А. Предмет доказывания в советском уголовном процессе. Изд. Саратовского Университета., 1981.
3. Винберг А.И, Минковский Г.М., Рахунов Р.А. Косвенные доказательства в советском уголовном процессе. М., 1956.
4. Горский Г.Ф., Кокорев Л.Д, Элькинд П.С. Проблемы доказательств в советском уголовном процессе. Воронеж., 1978.
5. Каз Ц.М. Доказательства в советском уголовном процессё. Саратов. 1960.
6. Теория доказательств в советском уголовном процессе. М., 1973.
7. Якупов Р.Х. Уголовный процесс. М., 1998.
8. Уголовно — процессуальное право: Учебник / Под ред. П.А. Лупинский. М., 1997.
9. Толеубеква Б. Уголовно-процессуальное право РК. Учебник -Алматы. 2000.
10. Төлеубекова Б. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу құқығы. Оқулық. — Алматы. 2001.
11. Хмыров А.А. Косвенные доказательства. М. 1974.
12. Григорьева Н. Исключение из разбирательства дела недопустимых доказательств // Россиская юстиция. 1995.
13. Трусов А.И. Основы теории судебных доказательств. М., 1960.
14. Фаткуллин ф.Н. Общие проблемы процессуального доказывания. Казань, 1976.
15. Карнеева Л.М. Доказательства и доказывание при
производства расследование. Горький. 1977. 14. Каз Ц.М. Доказателства в уголовном процессе// Сов.
юстиция. 1962. №5.
17. Шейфер С.А. Сущность и способы собирания доказательств в советском уголовном процессе. — М., 1972.
18. Доля Е.А Использавание в доказывании результатов оперативно-розыскной деяткльности. — М:Спарк. 1996.
19. Пашин С. Допустимость доказательств.// Сов. юстиция. 1993. 7.
20. Кипнис Н.М. Допустимость доказательств в уголовном судопроизводстве. — М: Юрист. 1995.
2. Фаткуллин Ф.Н. Общие проблемы процессуального доказывания. Казань, 1976. С. 99.
3. Карнеева Л.М. Доказательства и доказывание при производства расследование. Горький. 1977.с.6-7.
4. Арсеньев В.Д. Вопросы общей теории судебных доказательств. М, 1964. с.91., с. 127.
5. Банин В.А. Предмет доказывания в советском уголовном процессе. Изд. Саратовского Университета., 1981. С. 120.
6. Винберг А.И, Минковский Г.М., Рахунов Р.А. Косвенные доказательства в советском уголовном процессе. М., 1956. С. 23.
7. Горский Г.Ф., Кокорев Л.Д, Элькинд П.С. Проблемы доказательств в советском уголовном процессе. Воронеж., 1978. С. 60-135.
8. Каз Ц.М. Доказательства в советском уголовном процессе. Саратов. 1960. С. 25.
9. Теория доказательств в советском уголовном процессе. М., 1973. С. 15.
10. Якупов Р.Х. Уголовный процесс. М., 1998. С. 132.
11. Уголовно - процессуальная право: Учебник / Под ред. П.А. Лупинский. М., 1997. С. 19.
12. Хмыров А.А. Косвенные доказательства. М. 1974, с. 71-87.
13. Григорьева Н. Исключение из разбирательства дела
недопустимых доказательств // Россиская юстиция. 1995. С.5-7.
Нормативтік актілер тізімі
1. ҚР Конституциясы. 30.08.1995 ж. (толықгырулар мен өзгертулер)
2. ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі .
Арнайы әдебиеттер тізімі:
1. Арсеньев В.Д. Вопросы общей теории судебных доказательств. М, 1964.
2. Банин В.А. Предмет доказывания в советском уголовном процессе. Изд. Саратовского Университета., 1981.
3. Винберг А.И, Минковский Г.М., Рахунов Р.А. Косвенные доказательства в советском уголовном процессе. М., 1956.
4. Горский Г.Ф., Кокорев Л.Д, Элькинд П.С. Проблемы доказательств в советском уголовном процессе. Воронеж., 1978.
5. Каз Ц.М. Доказательства в советском уголовном процессё. Саратов. 1960.
6. Теория доказательств в советском уголовном процессе. М., 1973.
7. Якупов Р.Х. Уголовный процесс. М., 1998.
8. Уголовно — процессуальное право: Учебник / Под ред. П.А. Лупинский. М., 1997.
9. Толеубеква Б. Уголовно-процессуальное право РК. Учебник -Алматы. 2000.
10. Төлеубекова Б. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу құқығы. Оқулық. — Алматы. 2001.
11. Хмыров А.А. Косвенные доказательства. М. 1974.
12. Григорьева Н. Исключение из разбирательства дела недопустимых доказательств // Россиская юстиция. 1995.
13. Трусов А.И. Основы теории судебных доказательств. М., 1960.
14. Фаткуллин ф.Н. Общие проблемы процессуального доказывания. Казань, 1976.
15. Карнеева Л.М. Доказательства и доказывание при
производства расследование. Горький. 1977. 14. Каз Ц.М. Доказателства в уголовном процессе// Сов.
юстиция. 1962. №5.
17. Шейфер С.А. Сущность и способы собирания доказательств в советском уголовном процессе. — М., 1972.
18. Доля Е.А Использавание в доказывании результатов оперативно-розыскной деяткльности. — М:Спарк. 1996.
19. Пашин С. Допустимость доказательств.// Сов. юстиция. 1993. 7.
20. Кипнис Н.М. Допустимость доказательств в уголовном судопроизводстве. — М: Юрист. 1995.
„Қылмыстық іс жүргізудегі жанама дәлелдемелер ,, тақырыбына жазылған бітіру жұмысына
РЕФЕРАТ
Жұмыс көлемі 42 бет
Пайдалынған әдебиеттер саны: 20
Осы бітіру жұмысын жазу барысында Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі және заңгерлер мен ғалымдардың ғылыми еңбектерін қолдандым.
Қолданылған негізгі сөздер тізімі: дәлелдеме, дәлелдеменің іске қатыстылығы және жарамдылығы, тікелей және жанама дәлелдеме.
Зерттеу объектісі: қьшмыстық іс жүргізудегі дәлелдемелердің мәнін және мағынасын тадцау, дәлелдемелерді тікелей және жанама түрлерге топтастыру.
Жүмыстың мақсаты: қылмыстық іс жургізудегі дәлелдемелер ұғымын ашу; дәлелдемелердің іске қатыстылығыій және жарамдылығы мәселелерін қарастыру; қайнар көздері, алу мен пайдалану сипаты бойынша жіктеуі Сонымен қатар, қьшмыстық іс жүргізудегі жанама дәлелдемелердің түсінігін және маңызын ашып көрсету; жанама дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу барысында қолдану ерекшелігін анықтау.
Жүмыс кіріспе, 2 тараудан және қорытынды бөлімдерінен тұрады.
Жоспары
Кіріспе
I Тарау. Кдолмыстық іс жүргізудегі дәлдемелердің кейбір мәселелері
1.1 Дәлелдемелердің түсінігі, мазмұны және Дәлелдемелердің іске қатыстылығы және жарамдылығы
1.2 Дәлелдемелерді жіктеу,
II Тарау. Жанама дәлелдемелердің қылмыстық процестегі маңызы
2.1 Жанама дәлелдемелердің түсінігі және маңызы
2.2 Жанама дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу барысында қолдану ерекшелігі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі,
Кіріспе
Дәлелдемелер ұғымы дәлелдеме теориясының негізін күрайды. Дөлелдемелер ұғымы қылмыстық сот өндірісінің қатысушьшарының құқықтары мен міндеттерін белгілеуге әсерін тигізеді. Дәлелдемелер ұғымын дұрыс анықгау-ақиқатқа жетуге, заңдылықгы қамтамасыз етуге және қабылданған шешімдердің шынайлығын қамтамасыз
Кез келген қылмыс болған жерде оның болғандығын немесе болмағандығын біз дәлелдеу арқылы қол жеткіземіз. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодекісінің 115-бабына сәйкес, дәлелдеменің ңегізіңце анықгаушы, тергеуші, прокурор, сот Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген тәртіп бойынша қылмыстық кодексте көзделген әрекеттердің болғандығын немесе болмағандығын, айыпталушының бүл әрекетті жасағандығын немесе жасамағандығының
Сонымен, қылмыстық іс жүргізу процесінде дәлелдемелер — бүл сот және тергеуші негізінде дәлелде құрайтын соз келген фактілі болып табылады.
Кез келген қылмыстық оқиғаға байланысты жасалмағандығын және айыпталушының кінәлігін не кінәсіздігін, сондай-ақ істі дүрыс шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды анықгайтын заңды түрде алынған іс жүзіндегі деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер есептелінеді.
Қылмыстық іс жүргізу дәлелдеу мақсаты -шындықгы анықгау, қылмыстық сот ісін жүргізуде шындыкқа қол жеткізу
1. Тарау. Қылмыстың іс жүргізудегі дәлелдемелердің кейбір
мәселелері. 1.1 Дәлелдемелер түсінігі мазмүны және нысаны.
Дәлелдемелердің іске кртыстылыгы және жарамдылыш.
Дәлелдемелер үғымы дәледеме теориясының негізін. құрайды. Дәлелдемелер ұғымы қылмыстық сот өндісінің қатысушыларының құқықтары мен міндеттерін белгілеуге әсерін тигізеді. Дәлелдеме ұғымының екі жақгы сипаты болады: а) тектік сипаттағы философиялық ұғым; ә) түрлік сипаттағы іс жүргізу құқықтық ұғымы.
Философия көзқарасы тұрғысынан дәлелдеме дегеніміз — шындықгы анықгаудың процесі (әдісі), пайымдаудың шынайьшығын негіздеу. Кең мағынасындағы дәлелдеме қандай да бір пайымдаудың шынайылығын айқындайтын кез келген рәсім, бүл кейбір қисынды пайымдауларды, сондай-ақ кейбір табиғи құбылыстар мен заттарды сезім арқылы қабыддау жолымен жүзеге асады. Тар мағынасында — бұл шынайы алғышарттардан дәлелденетін тезистерге бастайтын дүрыс ой қорытындылардың тізбегі 1
Сонымен, философиялық түсінік дәлелдемені екі мағынада қамтиды: а) дәлелдеме — шындықгы анықгаудың процесі не әдісі; ә) дәлелдеме — тану мен бағалаудың статистикалық объеьсгісі.
Қылмыстық іс жүргізу кұқығы үшін статистикалық объект деген дәлелдеме ұғымының екінші мағынасы тән, қылмыстық сот ісін жүргізу шеңберіндегі өзгеше қызмет түрі ретінде шындықгы анықгау процесінің өзі дөлелдеу терминімен белгіленеді, оның мақсаты туралы дербес тарауда айтылады.
Дәлелдеме үғымының қьшмыстық іс жүргізуінің мәнін формальды қисынмен жұмыс істейтін дефинициядан
(анықгаудан) ажырата отырып, А.И. Трусов былай деп жазады: Сот дәлелдеуде жалаң ойлармен ғана емес, ең әуелі фактілермен жұмыс істейді 2.
Әрі қарай А.И. Трусов соттық дәлелдемелердің мынадай негізгі белгілерін негіздейді.
1) соттық дәлелдермен іс жүзіндегі деректерді білдіреді;
2) жалпы кез келген іс жүзіңцегі деректер соттық дәлелдемелер болып таньшмайды, нақгы көмегімен жағдайды айқындаута септігі тигендері, қьшмыстық істі дүрыс шешу үшін маңызы барлары гана соттық дәледцемелер бола алады;
3) соттық дәлелдемелер арқылы занда көзделген қылмыстық іс жүргізушілік нысандарында, яғни белгілі бір тәртіппен фактілер анықгалады немесе жокқд шығарылады.
Р.С. Белкиннің пікірі бойынша жинақгалған, зерттелген және бағаланған дәледцемелер дәлелдеудің, яғни шындықгы анықгаудың мақсатына қол жеткізудің құралы ретінде қызмет етеді.З
Дәлелдеме — шындықкд көз жеткізудің құралы. Сонымен бірге дәледцеме шындықгы жасаудың құралы емес.
Қылмыстық процестегі дәлелдемелердің мәні туралы жалпы түсінік шындықгы тану процесімен өзара байланысқа түскен кезде дәлелдеме - қылмыстық іс жүргізу құқығының аса маңызды сипаттарының бірі болып табылады деп айта аламыз. Дәлелдеме сот әділдігінің басты сипаты. Сот ісін жүргізуді жүзеге асыратың адамдар мен органдардың бүкіл қызметі іс бойынша шындықгы анықгауға және осы арқылы істі әділетті шешуге бағытталған. Дәлелдемесіз нақгы адамға үкім шығаруға құқықтық негіз жоқ.
Келтірілген түйінді жағдайлар қылмыстық процесте дәлелдеме ұғымын занды түрде бекітудің негізіне алынған
болатын. Мәселен, ҚІЖК-нің 115-бабында бьшай деп жазылған:"Оның негізінде анықтаушы, тергеуші, прокурор, сот осы Кодексте белгіленген тәртіппен Қазақастан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген өрекекттердің болғаңдығын немесе болмағандығын, айыпталушының бүл әрекетті жасағандығын немесе жасамандығын және айыпталушының кінәлілігін не кінәлі емес екендігін, сондай-ақ істі дұрыс шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды анықгайтын занды түрде алынған іс жүзіндегі деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер болып табылады". Сонымен, дәледдеменің белгілері мыналар болып табылады:
дәлелдемелердің ҚІЖК-де көрсетiлген тәртiп сай алынуы; дәлелдемелерде анықгалатын жағдайларға қатысы бар іс жүзіндегі деректердің болуы; дәлелдемелерді жинадау және солардың негізінде қылмыстық жазаға жататын әрекеттің бар екендігін немесе болғандығын анықгау; мұндай анықгауды анықгаушының, тергеушінің, прокурордың және соттың ғана құқығына беру; жасады деп айып тағылып отырған әрекетте адамның кінәлі екендігін не кінәсіздігін анықгау.
Заң іс үшін маңызы бар іс жүзіндегі дерек көздерінің толық тізбесін белгілейді. Мұндай көздер кдтарына сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің, куәнің жауаптары; сарапшы қорытындысы; заттай дәлелдемелер; іс жүргізудің хаттамалары және өзге де кұжаттар жатады.
Бұл тізімді кеңейтіп түсіндіруге болмайды. Қылмыстық іс жүргізу кұқығы ғылымыңца соңғы уақытка дейін дәлелдемені кұқықтық категория ретінде түсінуге байланысты бірлік болмадьі. Төмендегідей үш көзқарас айқын аңғарылды.
1. Дәледцеме екі жақгы табиғаты бар категория. Бір жағынан бүл факті деректер, ал екінші жағынан, осы факті деректердің көздері. Бұл ілім "дәлелдемені екі жақгы түсіну" деген атақ алады. Осы көзқарасты негіздей отырып М.С. Строгович былай деп жазды: "Дәлелдеме үғымының екі мағынасы бар. Дәледдеме, бүл, біріншіден, қылмыстың болғандығы немесе болмағандығы, оны жасаудағы белгілі бір адамның кінәлілі немесе осы адамның жауапкершілік деңгейіне байланысты болатын істің баска да жағдайдары анықгалған фактілердің бір тобы". Екіншіден, заңда қарастырылған көздер дәлелдемелер болып табылады, олардан тергеу мен сот іс үшін маңызы бар факгілер туралы мәліметтер алады және сол арқылы осы фактілер анықгалады4.
2. Демек, екінші көзқарас іс жүзіндегі деректерді және. олардың іс жүргізу көздерінің бірлігіне сүйенеді. Бұл көзқарасты М.К. Треушников, В.Я. Дорохов, М.А. Чельцов, П.А. Лупинская және басқа зерттеушілер қолдады.
3. Іс жүргізу дәлелдемелерінің мәнісін ғылыми пайымдаудағы үшінші бағыты — дәлелдемелерді қьшмыстық іс жүргізу зандары белгіленген көздерден алған іс жүзіндегі деректерді дәлелдемелер ретіңде танудан тұрады. Дәлелдемелер мен олардың көздері өзара байланысты, бірақ сәйкес келмейді.
Ф.Н. Факткулиннің пікірі бойынша: іс жүзіндегі фактілерді. олардың көздерінен ажыратуға, оларды бір-біріне қарсы қоюға болмайды. Олар табиғи түрде өзара байланысқан, өзара тығыз байланыста болады. Бірақ бүл өзара байланыстағы категориялардың әрқайсысының дербестігін жоққа шығармайтын диалектикалық байланыс. Бүл ой көптеген ғалымдардың еңбектерінен қолдау табады. Ішінара Е.А. Матвиенко былай деп жазды: Заңца көзделген көздерден дәлелдеме деректерін алу -
осы деректерді дәлелдеме ретінде пайдаланудың қажетті шартты. Бірақ бүдан дәлелдемелік мәлімет көзінің өзі дәлелдемеге айналмайды, оның табиғи құрамдас бөлігі бола алмайды.
Үшінші көзқарасты нақтылай отырып Л.М. Карнеева бьшай деп атап өтті: фактілердің өзі емес, фаьсгілер туралы мәліметтер дәлелдемелер болып табьшады. Дәлелдеуге қатыссыз, қарапайым жалпы түрдегі іс жүзіндегі деректер - объективті болмыстың фактілері, объективті шындық. Әрі қарай ол былай деп жазады: Объективті болмыста тергеушінің, судияның, куәгердің немесе сарапшының көрініс тапқан фактілері дәлелдемелер болып табьшады. Олар процесс барысында фактілер түрінде көрінеді, өйткені санада көрініс тапқан факті объективті шындық емес, пайымдаулар мен мәліметтер түріндегі бейне гана.
Л.М. Карнееваның, Ф.Н. Фаткулиннің және баскаларының көзқарастары мынадай түсініктер бойынша дүрыс деп ойлаймыз. Дәлелдемелерді олардың көздерімен теңестіру: қылмыстық іс жүргізу заңына кдйшы келеді; мазмұны бойынша (іске кдтысы, сенімділігі және т.б. ) дәлелдемелерді жіктеуге мүмкіндік каолдырмайды, мұның өзі істің мән-жайын дәлелдеу кезінде елеулі рөл атқарады; көздердің өзі олардың мазмүны мен ақпараттың құндылығын есепке алмастан адамды айыптау үшін негіз қызметін атқара алмайды, өйткені айыптау туралы шешім қабылдау үшін іс жүзіндегі негіз белгіленген көздерден алынған тікелей мәліметтер болып табылады.
Әділеттілік үшін мынаны айта кету керек. Өз кезінде Жоғарғы Сот Пленумы Сот үкімі туралы 1969 жылғы 30 маусымдағы және Қылмыстық істер бойынша сот сараптамасы туралы 1971 жылғы 16 наурыздағы қаулыларында соттардан қабылданатын
шешімдерге олардың көздерш санамалап непздеуді түсіндірді және талап етті.
Сонымен, дәлелдеме категориясының мазмұны іс жүргізу мағынасында екі жағдайдан калыптасады: 1) дәлелдеме — бұл іс жүзіндегі деректер; 2)іс жүзіндегі деректер өздерінің көздерімен тығыз байланыста болады, бірақ олармен сәйкес келмейді және дербес сипаты болады.
Л.М. Карнееваның пікіріне қайта оралсақ, дәлелдеме ретіңде іс жүзіндегі деректер мәнін түсіну де бір ауыздылығымен ерекшеленбейді. Әдебиетте үш бағытты байқаймыз.
М.А. Челыдов, М.С. Строгович, Р.Г. Домбровский жақгайтын бірінші бағыт іс жүзіндегі деректерді фаьсгілер ретінде ана түсіндіреді.
Бүл түсінікке қарама-қайшы Л.Д. Кокорев, П.С. Элькинд, Ф.Н. Фаткуллин фактілер туралы мәліметтерді де, тергеуші және сот тікелей қабылдайтын дәлелдемелік факгілерді де іс жүзіндегі деректер деп түсінуді үсынады.
Және ақырында, біз жоғарыда атап өткеңдей, Л.М. Карнеева фактілердің өзін емес, фактілер туралы мәліметтерді ғана іс жүзіндегі дерекгер деп түсінуді үсынады. Соңғы көзқарас мынадай түсініктер бойынша дүрыс. 1) қьшмыстық сот ісін жүргізу шектерінен тыс карапайым, жалпы түрдегі іс жүзіндегі деректер - өткен уақытта шын мәнінде орын алған оқиғалар туралы акдарат, яғни бүл объективті түрдегі шындықгың өзіне тән көрнісі. Мәселен, қылмыскер мүлік үрлады делік. Факт ретінде үрлық, біздің еркіміз бен санамыздан тыс өз алдына жеке түрады. Осы фаьсгі туралы тергеу органдарына белгілі болған сәттен бастап тергеушінің алдында, сөз жоқ, өткен уақыт бейнесін қалпына келтіру және оны іс жүргізушілік жолмен
бекіту міндеті туындайды. Өткен уақыттың бейнесі таным, яғни адам санасында көрініс табу жолымен қалпына келуі мүмкін. Бірақ осы өткен уақыт бейнесін тергеуші де сот та тікелей қабылдай алмайды. Бұл жерде ойша елестеу ғана орын алуы мүмкін. 2) заттық айғақгар факгілер болып табылады деген пікір қате. Мәселе мынада, олар затгық әлемнің бұйымдары болып табылатындықган қандай да бір фактінің орнына жүрмейді, бар болғаны өткен уақытта орын алған әрекеттің іздерін сақгайды. 3) қьшмысқа байланысты факгілерді қабылдаған адамдардың жауаптары басқа ештеңе де емес, олар өздері қабылдаған оқиға туралы мәліметтерді хабарлау ғана. Бүл жерде субъективті фактор да аз рөл ойнамайды (күлағының нашар естуі, көз жанарының әлсіздігі, мінез-кұлқының ырықсыздығы, қорқыныш, қиялға берілу бейімділігі және т.т.). Мүның бәрі олар хабарлайтын мәліметтердің мазмұны өз ізін қалдырады. Субъекгивтік факторлардың ықпалы, сондай-ақ бірыңғай фактілер және фактілер туралы мәліметтер ретінде түсінуге мүмкіндік бермейді (фактілер туралы мәліметтер фактілердің өздерімен сәйкес келмеуә мүмкін).
Іс бойынша объективті шындықты анықгау кезінде дәлелдемелерді іріктеудің сипаты болмайды. Іс жүргізушілік мағынасындағы бедгілі бір дәлелдемелерді тергеудің және соттың қабылдауы, оларды нақгы қылмыстық іс бойынша процеске тарту дәлелдемелердің кдтыстылығы туралы мәселені шешуге негізделделген. Дәлелдемелердің қатыстылығын — олардың және дәлелденуге жататын жағдайлардың арасында қисынды байланыстың болуы деп түсіну қабыдданған, осыған байланысты қылмыстық іс бойынша белгілі бір фактілерді негіздеу немесе
жоққа шығару үшін пайдаланылуы мүмкін5. Дәлелдемелердің қатыстылығының өлшемі сипатында мыналар көрінеді:
-дәлелдеменің ізделетін факгімен байланысы;
-нақгы дәлелдермен анықгалатын мән-жайдың іс үшін маңызы;
-тап осы мән-жайды анықгау үшін аталған дәлелдемелердің маңызы.
Дәлелдеменің ізделетін фактімен байласының маңызы мынадан көрінеді: осы өлшемге сүйене отырып, тергеу мен сот қьшмыстық істерді тергеу және қарау кезінде өздерінің қолынан өтетін іс жүзіндегі материалдардың болуы оларды дұрыс шешу үшін қажетті деректерді таңдап ала алады.
Келесі екі өлшем өзара байланысты және бір құбылыстың әр түрлі жақгарын білдіреді.
Дәлелдемелердің қатыстьшығы туралы мәселені шешу үшін оларда бар ақпарат сипатының маңызы болмайды (дәлелдемелер ізделетін фактілерді растауы немесе жокқа шығаруы мүмкін). Қатыстылық - дәлелдеменің мәнділігіне ықдал ететін ішкі қасиетінің белгісі. Сонымен бірге осы айтылған белгінің сыртқы көрінісі мынадай: ол істі басы артық ақпаратсыз ақ көптеген жағдайларды анықгауға қатысы бар материалдарды іске шоғырлаңцыруға мүмкіндік береді.
Дөлелдемелердің іске жарамдылығы дегеніміз - көздерінін, олар алынған әдестер мен тәсілдердің зандылығы көзқарасы тұрғысынан дәлелдемелердің жарамдьшығы, толықгығы. Дәлелдемелердің іске жарамдылығын қамтамасыз ететін іс жүргізу нысандарының мынадай элементтерін бөліп көрсету қабылданған:
-дәлелдеудің тиісті қатысушысы;
-заңда көзделген дәлелдеме көзі;
-заңға сәйкес тергеу іс-қимьшын (делелдеме алуға көмектескен) өткізудің тәртібі.
Дәлелдемелердің қатыстылығы мен іске жарамдылығы арасындағы арақатынасты айқындай отырып, В.А. Арсеньев былай деп жазды: Егер қылмыстық іс жүргізу дәлелдемелерінің мазмұны олардың іске қатыстылығын көрсетесе,дәлелдемелердің іс жүргізу нысаны — олардың осы іс бойынша іске жарамдылығын айқындайды6.
Дәлелдеудің тиісті кдтысушысы туралы талап мазмүнының негізінде дәлелдеп көрсету айыпталушыға аударуға қатысты қылмыстық іс жүргізуге тиым салады. Алайда бұл айыпталушыдан баскасының бірі де дәлелдеуді тиіс дегенді біддірмейді. Заңда дәлелдеу функциясы тергеушіге, анықгау жүргізетін адамға, прокурорға жүктеледі. Бұл соткд дейінгі кезендерде тек осы қатысушыларға ғана дәлелдемелерді мақсатты түрде жинауға және нақгы іс бойынша оларды қылмыстық сот ісін жүргізуге тарту туралы мәселені шешуге құқық берілгендігін білдіреді. Істі сот қарауы кезінде жинау және дәлелдемелерді әстің материалдарына тігу мңселелерін сот шешеді.
Занда көзделген дәлелдемелер көзі іс жүзінде қолда бар көздің ҚІЖК—нің 115- бабының 2- бөлігінде көзделген төсілдердің бірімен сәйкес келетіндігін білдіреді. Бұл орайда заң шығарушы істің мән-жайын дәлелдеу үшін ҚІЖК-де санамаланған кез келген көздер пайдаланылуы мүмкін екендігін белгілейді. Алайда белгілі бір жағдайларда мән-жай қатаң түрде белгілі бір көздерден анықгалуы мүмкін. Мәселен, ҚІЖК-нің 240-бабына сәйкес қаза. табуының себептерін анықгау, дене жарақатының сипаты мен ауырлығын анықгау, айыпталушының, куәнің және жәбірленушінің психикалық жай-күйін анықгау тиісті сот
сараптамасын жүргізу жолымен мүмкін болады. Осы жағдайларда анықгалатын фактілер дәлелдемелерінің бірденбір көздері сарапшьшардың қорытындьшары болады. Дәлелдемелердің көздеріне қатысты талаптардың осы категориясына адамның жасы туралы кұясаттарда көрсетілген мәліметтердің дүрыстығына күмән болған немесе АХАЖ—дың (азаматтық хал актілерін жазу) қажетті қркштары болмаған жағдайда сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің жасын анықгау кезінде жасалатын сарапшылар қорытындылары да жатады.
Заңда көзделгеніндей дәлелдемелерді алу тәсілі- іс жүргізушілік нысанының тағы бір міндетті элементі. Дәлелдемелерді жинақгау мақсатында анықгаушы, тергеуші, прокурор және сот заңда белгіленген тәртіппен куәлар, жәбірленушілер ретінде жауап алу үшін сарапшылар ретінде қорытынды беруі үшін кез келген адамды іске тартуға; кәсіпорындардан, мекемелерден үйымдардан, сондай-ақ лауазымды адамдар мен азаматтардан іс бойынша қажетті іс жүзіндегі деректерді анықгауға жәрдемі тиетін заттарды, кұжаттарды, сондай-ақ мәліметтерді талап етуге құқылы. Дәлелдемелерді сезікті, айыпталушы, қорғаушы, айыптаушы, сондай-ақ жәбірленуші жөне оның өкілі, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкілдері, сондай-ақ кез келген азамат, кәсіпорын, мекеме және ұйым беруі мүмкін.
Бүл ереже дәлелдеу тәсілдерінің тізбесімен ұштаса келіп дәлелдеменің келесі тәсілмен алынатындығын білдіреді: 1) тергеу әрекеттерін жүргізудің нәтижесінде; 2) соттың әрекеттерін жүзеге асыру нәтижесінде, 3) басқа әрекеттер нәтижесінде.
ҚІЖК— де тергеу және сот іс-қимылдарының тізбесі егжей-тегжейлі көрсетілген.
Дәлелдеме алуға жәрдемі тиген заңға сәйкес тергеу әрекетін жүргізу тәртібі- іске жіберілу категориясының маңызды элементі. Заң шығарушы тергеу әрекетін жүргізудің екі деңгейдегі төртібін көздейді: а) жалпы; ә) жеке. Барлық тергеу әрекеттеріне катысы бар жалпы деңгей қылмыстық сот ісін жүргізуден туындайтын талаптарға негізделген. Осы деңгейге тергеу істерін хаттамалау, хаттамаларды жасаудың жалпы ережелері туралы талаптар жатады. Жеке деңгейдің жекелеген (нақгы) тергеу іс-қимылын жүргізудің регламентіне қатысы болады.
Сонымен, дәлелдеменің жарамдылығы- оның факті туралы мәлімет көзі ретінде осы фактіні анықгаудың құралы бола алу қабілеті және осы тұғыдағы түсінікте дәлелдемелердің жарамдылығы- іс жүргізу нысаны көрінісінің мәні.
Қолданылып жүрген дәлелдемелердің жарамдьшық категориясы жоққа шығару әдісімен шешіледі, оның мәнісі мынада: дәлелдемелер ретінде белгілі бір деректерді іске жіберуге болмайтындығы анықгалатын белгілер реглементтеленеді, ал іске жіберуге болмайтын өлшемдерге қайшы келмейтіннің барлығында іс жүзіндегі деректерді дәлелдемелер ретінде іске жіберуге болатындығын тану үшін негіз ретінде карау керек. ҚІЖК-ң 116-бабында: "Іс жүзіндегі деректер, егер олар осы Кодекстің талаптарын бүза отырып, процеске қатысушьшарды олардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру немесе оларды қысу жолымен немесе қьшмыстық процестің өзге де ережелерін бұзумен..." деп атап көрсетілген. Жоғарыда келтірілген анықгамаға қайшы келмейтін барлық баскд деректер дөлелдемелер алудың процедуралық талаптары, іс материалдарына тігудің талаптары сақгалған жағдайда дәлелдемелер деп танылады.
Іс шін маңызы бар, іс жүзівдегі дерекгерді алу кезіңце жол берілген ҚІЖК-нің талаптарын бұзу деп мыналар есептелінеді:
- күш қолдану, қатер төндіру, алдап арбау, сол сияқгы өзге де заңсыз іс-қимылдар;
- қылмыстық процеске қатысушы адамға түсіндірмеу немесе толық емес, сондай-ақ дұрыс еместүсіндіру салдарынан туындаған оның өз кұқықгары мен міндеттеріне қатысты аңғырттығын пайдалану;
- қатысы жоқ адамның тергеу іс-қимылын жүргізуі;
- қарсылық білдірілуі тиіс адамның іс жүргізуге қатысуы;
- іс жүргізу тәртібін елеулі түрде бүзу;
- іс жзіндегі фактілердің белгісіз көзден не сот мәжілісі анықгауы мүмкін емес көзден алынуы;
- дәлелдеу барысында осы заманғы ғылыми білімдерге
қайшы келетін әдістерді қоддану.
Іс жүзіндегі деректерді, егер осы деректердің көздері қылмыстық іс материалдарының тізімдемесіне енгізілмесе, қьшмыстық ізге түсу органының айыптауын, сондай-ақ соттың үкімін және өзге де қорытынды шешімін негіздеу үшін пайдалануға заң тыйым салады. Осы айтылған тыйым салуды қолдану үшін төмендегі іс жүргізуде маңызы зор жағдайларда ықпал етпейді:
сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің және куәгердің жауаптарын ҚІЖК-нің барлық нүсқамаларын сақгай отырып алу, жауаптарды қолданылып жүрген процедуралық нүсқамаларға сәйкес хаттамаларда бекіту;
сарапшының өз қорытындысын қылмыстық процесті жүргізуші органның кдулысына сәйкес жүргізу негізінде жасауы,
сараптаманың барлық белгіленген ережелерді сақгай отырып жасалуы;
қылмыстық процесті жүргізуші органның тиісті қаулысына сәйкес заттық айғақгарды іске тігу және оларды тиісті процедура сақгалған жолмен алу, осы әрекетке катыстылығының белгілері болуы;
тергеу және сот іс-қимылдарының қажетті хаттамаларын және өзге де құжаттарды тиісті түрде ресімдеу.
Сонымен, іс жүзіндегі деректердің заң белгілеген көздерін қылмыстық іс материадцарының тізімдемесіне енгізбеу дәлелдемелерді іске жіберу мәселесін шешу кезінде оларға қойылатын талаптарды елеулі түрде бүзу деп қарау қажет.
Біздің көзқарасымызша, қаралып отырған заңцьшықгы бүзудың табылу сатысына байланысты құқықтық салдарыда болуға тиіс. Қылмыстық іс бойынша тізімдемеге қажетті материалдарды енгізбеуді анықгау органының бастығы анықгаса, онда ол ҚІЖК-нің 66-бабына сәйкесанықгаушыға осы тізімдеменікайта жасау туралы нұсқау беруге кұқылы. Еер занды бұзушылықгы айыптау қорытындысы немесе айыптау хаттамасы бар қылмыстық іс өзіне келіп түскен кезде прокурор анықгаса, онда ол ҚІЖК-нің 281-282-баптарына сәйкес материалдардың тізімдемесін қайта жасау үшін өзінің жазбаша нұскауларымен бірге істі тергеушіге, анықгау органының басшысына кдйтаруға құқылы. Егер заң бүзушьшықгы сот анықгамаса, онда ол ҚІЖК-нің 300-бабының негізінде өзінің қаулысымен қьшмыстық іс материалдарының тізімдемесіне енгізілмеген дәлелдемелерді істің материадцарынан алып тастауға құқылы.
Дәлелдемелер' ретіңде іс жүзіндегі деректерді іске жіберуге болмайтындығын, сондай-ақ кұқықгық кұщі жоқ екендігін танудың бастамашылары мыналар бола алады:
1. сот;
2. қылмыстық іс жүргізу органдары;
3. тараптар.
Сот қылмыстық ізге түсу органдары дәлелдемелердің құқықтық күші жоқ екенін және оларды айыптауды қалыптастыру кезівде пайдалануға болмайтындығын, сондай-ақ оларды алу кезіңде заңды бұзушылыққа жол берілгендігі анықгалса дәлелдеу тақырыбының кез келген элементін дәлелдеуге жатпайтындығын тану туралы қаулы шығарады. Тараптар соттың немесе қылмыстық ізге түсу органдарының алдында өз өтінештерін мөлім етеді. Өтінішті карау нәтижесі бойынша уәкілетті адам қанағаттандыру туралы немесе бас тарту туралы қаулы шығарады. Тараптардың өтініші қанағаттандырылған жағдайда іс жүзіндегі деректерді дәлелдемелер ретінде тануға жол берілмейтіндігі туралы қорытыңцыны бекітетін дербес қаулы шығарылады.
1.2 Дәлелдемелерді жіктеу
Дәлелдемелерді жіктеудің теориялық та, практикалық та маңызы бар. Теориялық маңызы мынадан көрінеді: дәлелдемелерді жіктеу зерттелетін объектілерге жүйелік көзқарастың негізі болып табьшады. Қызмет ретінде дәлелдеу процесінің күрделілігі мен әр қилылығына, іс жүргізушілік дәлелдеуге тартылатын объектілердің шексіздігіне, сондай-ақ дәлелдемелер мен мазмұнының алуан түрлілігіне байланысты
•
дәлелдемелерге қатысты бүл өте маңызды. Дәлелдемелерді жікгеудің пракгикалық маңызы туралы айта келіп, А.А. Хмыров былай деп атап өтеді: (дәлелдемелерді жіктеу) "оларды жинаудың, зерттеудің және бағалаудың ерекшеліктерін алдын ала анықгайды, жекелеген дәлелдемелер түрлерінің іс жүргізушілік режимін, сондай-ақ оларды пайдаланудың жолдары мен әдістерін, оларды дәлелдеудегі маңызын дүрыс анықгауға көмектеседі. Жіктеу істің мән-жайын жан-жақгы, толық және объективті түрде зерттеуге жәрдемдесуі тиіс жөне жинақгалған дәлелдемелер жиынтығын бір жүйеге түсіруге, дәлелдеуге жататын іс жағдайларының қайсысы жеткіліьсгі түрде толық анықгалғанын, қайсысы әлі де анықгалмағанын не қосымша нақтылануға мүқгаж екенін білуге көмектеседі7."
Әділеттілік үщін атап өту қажет, жоғарыда айтылғанындай зерттеу объектісінің көп қырлылығына байланысты қандай да бір негізі немесе белгісі бойынша дәлелдемелерді толық жіктеу мүмкін емес. Мынаны да есте үстау керек: дәлелдемелерді жіктеу дәлелдемелердің қайсысы "жақсы" деген сұраққа жауап бермейді. Мөселені осьшайша қою бірде бір дәлелдеменің күні бұрын анықгалған күщі болмайтындығы туралы қылмыстық іс жүргізушілік ережені мағынасынан айырады. Сонымен,
дәлелдемелерді жіктеудің практикалық маңызы іс бойынша анықгалған дәлелдемені бағалау кезінде соттың қорытынды ережелерінің сипатына қолданылмайды.
Дәстүрлі түрде кдбылданған жікгеу мынадай негіздер бойынша бөлуді кдрастырады: 1) дәледдемелер мен олардың көздерінің байланысы бойынша; 2) дәледцемелердің сипаты бойынша; 3) дәлелдемелерді алу мен пайдаланудың сипаты бойынша.
1. Дәлелдемелер мен олардың көздерінің байланысы бойынша дәлелдемелер мынадай түрге бөлінеді: а) өзіндік және заттық; ә) әуел бастағы және іс жүргізу барысындағы; б) сапалы және сапасыз.
Өзіндік және заттай дәлелдемелер дәлелдемелік ақпараттың қалыптасу тетігін сипаттайды және осы тетіктің ақпаратты сақгаушысымен байланысын анықгайды. Егер акдаратшң көзі адам болса (айыпталушының, сезіктінің, куәгердің жауаптары, сарапшы қорытындысы) онда ол жеке дәледцемелерге жатадьі. Егер ақпарат заттар мен құжаттарда болса, бұл орайда қрсаттар адамдардың жауап беруін тіркемеуте тиіс, онда олар заттық дәлелдемелерге жатады.
Заттай айғақгар туралы айта отырып, Ф.Н. Фаткуллин былай деп көрсетеді: Іс жүзіндегі ақпараттың сақгаушысы материаддық объектілер болып табылатын, ал ақпараттың өзі тілден тыс нысанда берілетін дәлелдемелер мен көздер заттық деп аталуы мүмкін. Мұндайлардың қатарына қылмыстық қызметтің кұралдары мен өнімдері, қоғамдық қауіпті әрекеттің іздері бар заттар, қылмыстық жолмен болған құндылықгар және т.б. жатады. Бұл жерде іс үщін маңызы бар жағдайлар туралы тиісті акдарат қылмыстық істі тергеу жөне соттық қарау кезінде тікелей
сезіммен қабыдцауға болатын материадцық "іздер" мен нақгы фактілер түрінде сақгалады және беріледі".
Дәлелдемелерді жеке және заттық деп бөлу олардың қалыптасуының негіздері мен тетікгерін саралаудан көрінеді. Мұндай саралау дәлелдемелерді жинаудың, тексерудің және бағалаудың тиімді әдістемесі мен тактикасын жасау үшін қажет.
Қаралып отырған негіз бойынша дәлелдемелерді жіктеуден туындайтын түрлі көзқарастарды талдай отырып, П.С. Элькинд "Дәлелдемелер теориясы" (1973) авторларына кейбір сын-пікірлер айтады: олар дәлелдемелердің екінші түрін тек заттық айғақгарға әкеліп тірейді, біз мүнымен келісе алмаймыз, өйткені заттық айғақтар азаматтардан шықпайтын дәлелдеме компоненттерінің бірін құрайды. Мынаны да ескеру керек: тергеу және сот іс-қимылының хаттамалары белгілі бір адамдардан шыққан ақпаратты (мәселен, заттық айғақгы қарау хаттамасы, тінту кезінде табылған құжатты көрсете отырып жасалған тінту хаттамасы және басқалары) куәландыра алады. Кез келген хаттамаға нақгы адамдар қол қояды жөне осы формальды белгісі бойынша адамдардан шыққан дәлелдемелерге жатқызуға болар еді, дегенмен шешуші рөлді оның мазмұны көрсетеді-ол адамдардан шыққан және заттар мен құжаттарда бар ақпаратты бекітеді".
Сонымен, дәлелдемелерді жеке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
РЕФЕРАТ
Жұмыс көлемі 42 бет
Пайдалынған әдебиеттер саны: 20
Осы бітіру жұмысын жазу барысында Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі және заңгерлер мен ғалымдардың ғылыми еңбектерін қолдандым.
Қолданылған негізгі сөздер тізімі: дәлелдеме, дәлелдеменің іске қатыстылығы және жарамдылығы, тікелей және жанама дәлелдеме.
Зерттеу объектісі: қьшмыстық іс жүргізудегі дәлелдемелердің мәнін және мағынасын тадцау, дәлелдемелерді тікелей және жанама түрлерге топтастыру.
Жүмыстың мақсаты: қылмыстық іс жургізудегі дәлелдемелер ұғымын ашу; дәлелдемелердің іске қатыстылығыій және жарамдылығы мәселелерін қарастыру; қайнар көздері, алу мен пайдалану сипаты бойынша жіктеуі Сонымен қатар, қьшмыстық іс жүргізудегі жанама дәлелдемелердің түсінігін және маңызын ашып көрсету; жанама дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу барысында қолдану ерекшелігін анықтау.
Жүмыс кіріспе, 2 тараудан және қорытынды бөлімдерінен тұрады.
Жоспары
Кіріспе
I Тарау. Кдолмыстық іс жүргізудегі дәлдемелердің кейбір мәселелері
1.1 Дәлелдемелердің түсінігі, мазмұны және Дәлелдемелердің іске қатыстылығы және жарамдылығы
1.2 Дәлелдемелерді жіктеу,
II Тарау. Жанама дәлелдемелердің қылмыстық процестегі маңызы
2.1 Жанама дәлелдемелердің түсінігі және маңызы
2.2 Жанама дәлелдемелерді қылмыстық іс жүргізу барысында қолдану ерекшелігі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі,
Кіріспе
Дәлелдемелер ұғымы дәлелдеме теориясының негізін күрайды. Дөлелдемелер ұғымы қылмыстық сот өндірісінің қатысушьшарының құқықтары мен міндеттерін белгілеуге әсерін тигізеді. Дәлелдемелер ұғымын дұрыс анықгау-ақиқатқа жетуге, заңдылықгы қамтамасыз етуге және қабылданған шешімдердің шынайлығын қамтамасыз
Кез келген қылмыс болған жерде оның болғандығын немесе болмағандығын біз дәлелдеу арқылы қол жеткіземіз. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодекісінің 115-бабына сәйкес, дәлелдеменің ңегізіңце анықгаушы, тергеуші, прокурор, сот Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген тәртіп бойынша қылмыстық кодексте көзделген әрекеттердің болғандығын немесе болмағандығын, айыпталушының бүл әрекетті жасағандығын немесе жасамағандығының
Сонымен, қылмыстық іс жүргізу процесінде дәлелдемелер — бүл сот және тергеуші негізінде дәлелде құрайтын соз келген фактілі болып табылады.
Кез келген қылмыстық оқиғаға байланысты жасалмағандығын және айыпталушының кінәлігін не кінәсіздігін, сондай-ақ істі дүрыс шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды анықгайтын заңды түрде алынған іс жүзіндегі деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер есептелінеді.
Қылмыстық іс жүргізу дәлелдеу мақсаты -шындықгы анықгау, қылмыстық сот ісін жүргізуде шындыкқа қол жеткізу
1. Тарау. Қылмыстың іс жүргізудегі дәлелдемелердің кейбір
мәселелері. 1.1 Дәлелдемелер түсінігі мазмүны және нысаны.
Дәлелдемелердің іске кртыстылыгы және жарамдылыш.
Дәлелдемелер үғымы дәледеме теориясының негізін. құрайды. Дәлелдемелер ұғымы қылмыстық сот өндісінің қатысушыларының құқықтары мен міндеттерін белгілеуге әсерін тигізеді. Дәлелдеме ұғымының екі жақгы сипаты болады: а) тектік сипаттағы философиялық ұғым; ә) түрлік сипаттағы іс жүргізу құқықтық ұғымы.
Философия көзқарасы тұрғысынан дәлелдеме дегеніміз — шындықгы анықгаудың процесі (әдісі), пайымдаудың шынайьшығын негіздеу. Кең мағынасындағы дәлелдеме қандай да бір пайымдаудың шынайылығын айқындайтын кез келген рәсім, бүл кейбір қисынды пайымдауларды, сондай-ақ кейбір табиғи құбылыстар мен заттарды сезім арқылы қабыддау жолымен жүзеге асады. Тар мағынасында — бұл шынайы алғышарттардан дәлелденетін тезистерге бастайтын дүрыс ой қорытындылардың тізбегі 1
Сонымен, философиялық түсінік дәлелдемені екі мағынада қамтиды: а) дәлелдеме — шындықгы анықгаудың процесі не әдісі; ә) дәлелдеме — тану мен бағалаудың статистикалық объеьсгісі.
Қылмыстық іс жүргізу кұқығы үшін статистикалық объект деген дәлелдеме ұғымының екінші мағынасы тән, қылмыстық сот ісін жүргізу шеңберіндегі өзгеше қызмет түрі ретінде шындықгы анықгау процесінің өзі дөлелдеу терминімен белгіленеді, оның мақсаты туралы дербес тарауда айтылады.
Дәлелдеме үғымының қьшмыстық іс жүргізуінің мәнін формальды қисынмен жұмыс істейтін дефинициядан
(анықгаудан) ажырата отырып, А.И. Трусов былай деп жазады: Сот дәлелдеуде жалаң ойлармен ғана емес, ең әуелі фактілермен жұмыс істейді 2.
Әрі қарай А.И. Трусов соттық дәлелдемелердің мынадай негізгі белгілерін негіздейді.
1) соттық дәлелдермен іс жүзіндегі деректерді білдіреді;
2) жалпы кез келген іс жүзіңцегі деректер соттық дәлелдемелер болып таньшмайды, нақгы көмегімен жағдайды айқындаута септігі тигендері, қьшмыстық істі дүрыс шешу үшін маңызы барлары гана соттық дәледцемелер бола алады;
3) соттық дәлелдемелер арқылы занда көзделген қылмыстық іс жүргізушілік нысандарында, яғни белгілі бір тәртіппен фактілер анықгалады немесе жокқд шығарылады.
Р.С. Белкиннің пікірі бойынша жинақгалған, зерттелген және бағаланған дәледцемелер дәлелдеудің, яғни шындықгы анықгаудың мақсатына қол жеткізудің құралы ретінде қызмет етеді.З
Дәлелдеме — шындықкд көз жеткізудің құралы. Сонымен бірге дәледцеме шындықгы жасаудың құралы емес.
Қылмыстық процестегі дәлелдемелердің мәні туралы жалпы түсінік шындықгы тану процесімен өзара байланысқа түскен кезде дәлелдеме - қылмыстық іс жүргізу құқығының аса маңызды сипаттарының бірі болып табылады деп айта аламыз. Дәлелдеме сот әділдігінің басты сипаты. Сот ісін жүргізуді жүзеге асыратың адамдар мен органдардың бүкіл қызметі іс бойынша шындықгы анықгауға және осы арқылы істі әділетті шешуге бағытталған. Дәлелдемесіз нақгы адамға үкім шығаруға құқықтық негіз жоқ.
Келтірілген түйінді жағдайлар қылмыстық процесте дәлелдеме ұғымын занды түрде бекітудің негізіне алынған
болатын. Мәселен, ҚІЖК-нің 115-бабында бьшай деп жазылған:"Оның негізінде анықтаушы, тергеуші, прокурор, сот осы Кодексте белгіленген тәртіппен Қазақастан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген өрекекттердің болғаңдығын немесе болмағандығын, айыпталушының бүл әрекетті жасағандығын немесе жасамандығын және айыпталушының кінәлілігін не кінәлі емес екендігін, сондай-ақ істі дұрыс шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайларды анықгайтын занды түрде алынған іс жүзіндегі деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер болып табылады". Сонымен, дәледдеменің белгілері мыналар болып табылады:
дәлелдемелердің ҚІЖК-де көрсетiлген тәртiп сай алынуы; дәлелдемелерде анықгалатын жағдайларға қатысы бар іс жүзіндегі деректердің болуы; дәлелдемелерді жинадау және солардың негізінде қылмыстық жазаға жататын әрекеттің бар екендігін немесе болғандығын анықгау; мұндай анықгауды анықгаушының, тергеушінің, прокурордың және соттың ғана құқығына беру; жасады деп айып тағылып отырған әрекетте адамның кінәлі екендігін не кінәсіздігін анықгау.
Заң іс үшін маңызы бар іс жүзіндегі дерек көздерінің толық тізбесін белгілейді. Мұндай көздер кдтарына сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің, куәнің жауаптары; сарапшы қорытындысы; заттай дәлелдемелер; іс жүргізудің хаттамалары және өзге де кұжаттар жатады.
Бұл тізімді кеңейтіп түсіндіруге болмайды. Қылмыстық іс жүргізу кұқығы ғылымыңца соңғы уақытка дейін дәлелдемені кұқықтық категория ретінде түсінуге байланысты бірлік болмадьі. Төмендегідей үш көзқарас айқын аңғарылды.
1. Дәледцеме екі жақгы табиғаты бар категория. Бір жағынан бүл факті деректер, ал екінші жағынан, осы факті деректердің көздері. Бұл ілім "дәлелдемені екі жақгы түсіну" деген атақ алады. Осы көзқарасты негіздей отырып М.С. Строгович былай деп жазды: "Дәлелдеме үғымының екі мағынасы бар. Дәледдеме, бүл, біріншіден, қылмыстың болғандығы немесе болмағандығы, оны жасаудағы белгілі бір адамның кінәлілі немесе осы адамның жауапкершілік деңгейіне байланысты болатын істің баска да жағдайдары анықгалған фактілердің бір тобы". Екіншіден, заңда қарастырылған көздер дәлелдемелер болып табылады, олардан тергеу мен сот іс үшін маңызы бар факгілер туралы мәліметтер алады және сол арқылы осы фактілер анықгалады4.
2. Демек, екінші көзқарас іс жүзіндегі деректерді және. олардың іс жүргізу көздерінің бірлігіне сүйенеді. Бұл көзқарасты М.К. Треушников, В.Я. Дорохов, М.А. Чельцов, П.А. Лупинская және басқа зерттеушілер қолдады.
3. Іс жүргізу дәлелдемелерінің мәнісін ғылыми пайымдаудағы үшінші бағыты — дәлелдемелерді қьшмыстық іс жүргізу зандары белгіленген көздерден алған іс жүзіндегі деректерді дәлелдемелер ретіңде танудан тұрады. Дәлелдемелер мен олардың көздері өзара байланысты, бірақ сәйкес келмейді.
Ф.Н. Факткулиннің пікірі бойынша: іс жүзіндегі фактілерді. олардың көздерінен ажыратуға, оларды бір-біріне қарсы қоюға болмайды. Олар табиғи түрде өзара байланысқан, өзара тығыз байланыста болады. Бірақ бүл өзара байланыстағы категориялардың әрқайсысының дербестігін жоққа шығармайтын диалектикалық байланыс. Бүл ой көптеген ғалымдардың еңбектерінен қолдау табады. Ішінара Е.А. Матвиенко былай деп жазды: Заңца көзделген көздерден дәлелдеме деректерін алу -
осы деректерді дәлелдеме ретінде пайдаланудың қажетті шартты. Бірақ бүдан дәлелдемелік мәлімет көзінің өзі дәлелдемеге айналмайды, оның табиғи құрамдас бөлігі бола алмайды.
Үшінші көзқарасты нақтылай отырып Л.М. Карнеева бьшай деп атап өтті: фактілердің өзі емес, фаьсгілер туралы мәліметтер дәлелдемелер болып табьшады. Дәлелдеуге қатыссыз, қарапайым жалпы түрдегі іс жүзіндегі деректер - объективті болмыстың фактілері, объективті шындық. Әрі қарай ол былай деп жазады: Объективті болмыста тергеушінің, судияның, куәгердің немесе сарапшының көрініс тапқан фактілері дәлелдемелер болып табьшады. Олар процесс барысында фактілер түрінде көрінеді, өйткені санада көрініс тапқан факті объективті шындық емес, пайымдаулар мен мәліметтер түріндегі бейне гана.
Л.М. Карнееваның, Ф.Н. Фаткулиннің және баскаларының көзқарастары мынадай түсініктер бойынша дүрыс деп ойлаймыз. Дәлелдемелерді олардың көздерімен теңестіру: қылмыстық іс жүргізу заңына кдйшы келеді; мазмұны бойынша (іске кдтысы, сенімділігі және т.б. ) дәлелдемелерді жіктеуге мүмкіндік каолдырмайды, мұның өзі істің мән-жайын дәлелдеу кезінде елеулі рөл атқарады; көздердің өзі олардың мазмүны мен ақпараттың құндылығын есепке алмастан адамды айыптау үшін негіз қызметін атқара алмайды, өйткені айыптау туралы шешім қабылдау үшін іс жүзіндегі негіз белгіленген көздерден алынған тікелей мәліметтер болып табылады.
Әділеттілік үшін мынаны айта кету керек. Өз кезінде Жоғарғы Сот Пленумы Сот үкімі туралы 1969 жылғы 30 маусымдағы және Қылмыстық істер бойынша сот сараптамасы туралы 1971 жылғы 16 наурыздағы қаулыларында соттардан қабылданатын
шешімдерге олардың көздерш санамалап непздеуді түсіндірді және талап етті.
Сонымен, дәлелдеме категориясының мазмұны іс жүргізу мағынасында екі жағдайдан калыптасады: 1) дәлелдеме — бұл іс жүзіндегі деректер; 2)іс жүзіндегі деректер өздерінің көздерімен тығыз байланыста болады, бірақ олармен сәйкес келмейді және дербес сипаты болады.
Л.М. Карнееваның пікіріне қайта оралсақ, дәлелдеме ретіңде іс жүзіндегі деректер мәнін түсіну де бір ауыздылығымен ерекшеленбейді. Әдебиетте үш бағытты байқаймыз.
М.А. Челыдов, М.С. Строгович, Р.Г. Домбровский жақгайтын бірінші бағыт іс жүзіндегі деректерді фаьсгілер ретінде ана түсіндіреді.
Бүл түсінікке қарама-қайшы Л.Д. Кокорев, П.С. Элькинд, Ф.Н. Фаткуллин фактілер туралы мәліметтерді де, тергеуші және сот тікелей қабылдайтын дәлелдемелік факгілерді де іс жүзіндегі деректер деп түсінуді үсынады.
Және ақырында, біз жоғарыда атап өткеңдей, Л.М. Карнеева фактілердің өзін емес, фактілер туралы мәліметтерді ғана іс жүзіндегі дерекгер деп түсінуді үсынады. Соңғы көзқарас мынадай түсініктер бойынша дүрыс. 1) қьшмыстық сот ісін жүргізу шектерінен тыс карапайым, жалпы түрдегі іс жүзіндегі деректер - өткен уақытта шын мәнінде орын алған оқиғалар туралы акдарат, яғни бүл объективті түрдегі шындықгың өзіне тән көрнісі. Мәселен, қылмыскер мүлік үрлады делік. Факт ретінде үрлық, біздің еркіміз бен санамыздан тыс өз алдына жеке түрады. Осы фаьсгі туралы тергеу органдарына белгілі болған сәттен бастап тергеушінің алдында, сөз жоқ, өткен уақыт бейнесін қалпына келтіру және оны іс жүргізушілік жолмен
бекіту міндеті туындайды. Өткен уақыттың бейнесі таным, яғни адам санасында көрініс табу жолымен қалпына келуі мүмкін. Бірақ осы өткен уақыт бейнесін тергеуші де сот та тікелей қабылдай алмайды. Бұл жерде ойша елестеу ғана орын алуы мүмкін. 2) заттық айғақгар факгілер болып табылады деген пікір қате. Мәселе мынада, олар затгық әлемнің бұйымдары болып табылатындықган қандай да бір фактінің орнына жүрмейді, бар болғаны өткен уақытта орын алған әрекеттің іздерін сақгайды. 3) қьшмысқа байланысты факгілерді қабылдаған адамдардың жауаптары басқа ештеңе де емес, олар өздері қабылдаған оқиға туралы мәліметтерді хабарлау ғана. Бүл жерде субъективті фактор да аз рөл ойнамайды (күлағының нашар естуі, көз жанарының әлсіздігі, мінез-кұлқының ырықсыздығы, қорқыныш, қиялға берілу бейімділігі және т.т.). Мүның бәрі олар хабарлайтын мәліметтердің мазмұны өз ізін қалдырады. Субъекгивтік факторлардың ықпалы, сондай-ақ бірыңғай фактілер және фактілер туралы мәліметтер ретінде түсінуге мүмкіндік бермейді (фактілер туралы мәліметтер фактілердің өздерімен сәйкес келмеуә мүмкін).
Іс бойынша объективті шындықты анықгау кезінде дәлелдемелерді іріктеудің сипаты болмайды. Іс жүргізушілік мағынасындағы бедгілі бір дәлелдемелерді тергеудің және соттың қабылдауы, оларды нақгы қылмыстық іс бойынша процеске тарту дәлелдемелердің кдтыстылығы туралы мәселені шешуге негізделделген. Дәлелдемелердің қатыстылығын — олардың және дәлелденуге жататын жағдайлардың арасында қисынды байланыстың болуы деп түсіну қабыдданған, осыған байланысты қылмыстық іс бойынша белгілі бір фактілерді негіздеу немесе
жоққа шығару үшін пайдаланылуы мүмкін5. Дәлелдемелердің қатыстылығының өлшемі сипатында мыналар көрінеді:
-дәлелдеменің ізделетін факгімен байланысы;
-нақгы дәлелдермен анықгалатын мән-жайдың іс үшін маңызы;
-тап осы мән-жайды анықгау үшін аталған дәлелдемелердің маңызы.
Дәлелдеменің ізделетін фактімен байласының маңызы мынадан көрінеді: осы өлшемге сүйене отырып, тергеу мен сот қьшмыстық істерді тергеу және қарау кезінде өздерінің қолынан өтетін іс жүзіндегі материалдардың болуы оларды дұрыс шешу үшін қажетті деректерді таңдап ала алады.
Келесі екі өлшем өзара байланысты және бір құбылыстың әр түрлі жақгарын білдіреді.
Дәлелдемелердің қатыстьшығы туралы мәселені шешу үшін оларда бар ақпарат сипатының маңызы болмайды (дәлелдемелер ізделетін фактілерді растауы немесе жокқа шығаруы мүмкін). Қатыстылық - дәлелдеменің мәнділігіне ықдал ететін ішкі қасиетінің белгісі. Сонымен бірге осы айтылған белгінің сыртқы көрінісі мынадай: ол істі басы артық ақпаратсыз ақ көптеген жағдайларды анықгауға қатысы бар материалдарды іске шоғырлаңцыруға мүмкіндік береді.
Дөлелдемелердің іске жарамдылығы дегеніміз - көздерінін, олар алынған әдестер мен тәсілдердің зандылығы көзқарасы тұрғысынан дәлелдемелердің жарамдьшығы, толықгығы. Дәлелдемелердің іске жарамдылығын қамтамасыз ететін іс жүргізу нысандарының мынадай элементтерін бөліп көрсету қабылданған:
-дәлелдеудің тиісті қатысушысы;
-заңда көзделген дәлелдеме көзі;
-заңға сәйкес тергеу іс-қимьшын (делелдеме алуға көмектескен) өткізудің тәртібі.
Дәлелдемелердің қатыстылығы мен іске жарамдылығы арасындағы арақатынасты айқындай отырып, В.А. Арсеньев былай деп жазды: Егер қылмыстық іс жүргізу дәлелдемелерінің мазмұны олардың іске қатыстылығын көрсетесе,дәлелдемелердің іс жүргізу нысаны — олардың осы іс бойынша іске жарамдылығын айқындайды6.
Дәлелдеудің тиісті кдтысушысы туралы талап мазмүнының негізінде дәлелдеп көрсету айыпталушыға аударуға қатысты қылмыстық іс жүргізуге тиым салады. Алайда бұл айыпталушыдан баскасының бірі де дәлелдеуді тиіс дегенді біддірмейді. Заңда дәлелдеу функциясы тергеушіге, анықгау жүргізетін адамға, прокурорға жүктеледі. Бұл соткд дейінгі кезендерде тек осы қатысушыларға ғана дәлелдемелерді мақсатты түрде жинауға және нақгы іс бойынша оларды қылмыстық сот ісін жүргізуге тарту туралы мәселені шешуге құқық берілгендігін білдіреді. Істі сот қарауы кезінде жинау және дәлелдемелерді әстің материалдарына тігу мңселелерін сот шешеді.
Занда көзделген дәлелдемелер көзі іс жүзінде қолда бар көздің ҚІЖК—нің 115- бабының 2- бөлігінде көзделген төсілдердің бірімен сәйкес келетіндігін білдіреді. Бұл орайда заң шығарушы істің мән-жайын дәлелдеу үшін ҚІЖК-де санамаланған кез келген көздер пайдаланылуы мүмкін екендігін белгілейді. Алайда белгілі бір жағдайларда мән-жай қатаң түрде белгілі бір көздерден анықгалуы мүмкін. Мәселен, ҚІЖК-нің 240-бабына сәйкес қаза. табуының себептерін анықгау, дене жарақатының сипаты мен ауырлығын анықгау, айыпталушының, куәнің және жәбірленушінің психикалық жай-күйін анықгау тиісті сот
сараптамасын жүргізу жолымен мүмкін болады. Осы жағдайларда анықгалатын фактілер дәлелдемелерінің бірденбір көздері сарапшьшардың қорытындьшары болады. Дәлелдемелердің көздеріне қатысты талаптардың осы категориясына адамның жасы туралы кұясаттарда көрсетілген мәліметтердің дүрыстығына күмән болған немесе АХАЖ—дың (азаматтық хал актілерін жазу) қажетті қркштары болмаған жағдайда сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің жасын анықгау кезінде жасалатын сарапшылар қорытындылары да жатады.
Заңда көзделгеніндей дәлелдемелерді алу тәсілі- іс жүргізушілік нысанының тағы бір міндетті элементі. Дәлелдемелерді жинақгау мақсатында анықгаушы, тергеуші, прокурор және сот заңда белгіленген тәртіппен куәлар, жәбірленушілер ретінде жауап алу үшін сарапшылар ретінде қорытынды беруі үшін кез келген адамды іске тартуға; кәсіпорындардан, мекемелерден үйымдардан, сондай-ақ лауазымды адамдар мен азаматтардан іс бойынша қажетті іс жүзіндегі деректерді анықгауға жәрдемі тиетін заттарды, кұжаттарды, сондай-ақ мәліметтерді талап етуге құқылы. Дәлелдемелерді сезікті, айыпталушы, қорғаушы, айыптаушы, сондай-ақ жәбірленуші жөне оның өкілі, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкілдері, сондай-ақ кез келген азамат, кәсіпорын, мекеме және ұйым беруі мүмкін.
Бүл ереже дәлелдеу тәсілдерінің тізбесімен ұштаса келіп дәлелдеменің келесі тәсілмен алынатындығын білдіреді: 1) тергеу әрекеттерін жүргізудің нәтижесінде; 2) соттың әрекеттерін жүзеге асыру нәтижесінде, 3) басқа әрекеттер нәтижесінде.
ҚІЖК— де тергеу және сот іс-қимылдарының тізбесі егжей-тегжейлі көрсетілген.
Дәлелдеме алуға жәрдемі тиген заңға сәйкес тергеу әрекетін жүргізу тәртібі- іске жіберілу категориясының маңызды элементі. Заң шығарушы тергеу әрекетін жүргізудің екі деңгейдегі төртібін көздейді: а) жалпы; ә) жеке. Барлық тергеу әрекеттеріне катысы бар жалпы деңгей қылмыстық сот ісін жүргізуден туындайтын талаптарға негізделген. Осы деңгейге тергеу істерін хаттамалау, хаттамаларды жасаудың жалпы ережелері туралы талаптар жатады. Жеке деңгейдің жекелеген (нақгы) тергеу іс-қимылын жүргізудің регламентіне қатысы болады.
Сонымен, дәлелдеменің жарамдылығы- оның факті туралы мәлімет көзі ретінде осы фактіні анықгаудың құралы бола алу қабілеті және осы тұғыдағы түсінікте дәлелдемелердің жарамдылығы- іс жүргізу нысаны көрінісінің мәні.
Қолданылып жүрген дәлелдемелердің жарамдьшық категориясы жоққа шығару әдісімен шешіледі, оның мәнісі мынада: дәлелдемелер ретінде белгілі бір деректерді іске жіберуге болмайтындығы анықгалатын белгілер реглементтеленеді, ал іске жіберуге болмайтын өлшемдерге қайшы келмейтіннің барлығында іс жүзіндегі деректерді дәлелдемелер ретінде іске жіберуге болатындығын тану үшін негіз ретінде карау керек. ҚІЖК-ң 116-бабында: "Іс жүзіндегі деректер, егер олар осы Кодекстің талаптарын бүза отырып, процеске қатысушьшарды олардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру немесе оларды қысу жолымен немесе қьшмыстық процестің өзге де ережелерін бұзумен..." деп атап көрсетілген. Жоғарыда келтірілген анықгамаға қайшы келмейтін барлық баскд деректер дөлелдемелер алудың процедуралық талаптары, іс материалдарына тігудің талаптары сақгалған жағдайда дәлелдемелер деп танылады.
Іс шін маңызы бар, іс жүзівдегі дерекгерді алу кезіңце жол берілген ҚІЖК-нің талаптарын бұзу деп мыналар есептелінеді:
- күш қолдану, қатер төндіру, алдап арбау, сол сияқгы өзге де заңсыз іс-қимылдар;
- қылмыстық процеске қатысушы адамға түсіндірмеу немесе толық емес, сондай-ақ дұрыс еместүсіндіру салдарынан туындаған оның өз кұқықгары мен міндеттеріне қатысты аңғырттығын пайдалану;
- қатысы жоқ адамның тергеу іс-қимылын жүргізуі;
- қарсылық білдірілуі тиіс адамның іс жүргізуге қатысуы;
- іс жүргізу тәртібін елеулі түрде бүзу;
- іс жзіндегі фактілердің белгісіз көзден не сот мәжілісі анықгауы мүмкін емес көзден алынуы;
- дәлелдеу барысында осы заманғы ғылыми білімдерге
қайшы келетін әдістерді қоддану.
Іс жүзіндегі деректерді, егер осы деректердің көздері қылмыстық іс материалдарының тізімдемесіне енгізілмесе, қьшмыстық ізге түсу органының айыптауын, сондай-ақ соттың үкімін және өзге де қорытынды шешімін негіздеу үшін пайдалануға заң тыйым салады. Осы айтылған тыйым салуды қолдану үшін төмендегі іс жүргізуде маңызы зор жағдайларда ықпал етпейді:
сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің және куәгердің жауаптарын ҚІЖК-нің барлық нүсқамаларын сақгай отырып алу, жауаптарды қолданылып жүрген процедуралық нүсқамаларға сәйкес хаттамаларда бекіту;
сарапшының өз қорытындысын қылмыстық процесті жүргізуші органның кдулысына сәйкес жүргізу негізінде жасауы,
сараптаманың барлық белгіленген ережелерді сақгай отырып жасалуы;
қылмыстық процесті жүргізуші органның тиісті қаулысына сәйкес заттық айғақгарды іске тігу және оларды тиісті процедура сақгалған жолмен алу, осы әрекетке катыстылығының белгілері болуы;
тергеу және сот іс-қимылдарының қажетті хаттамаларын және өзге де құжаттарды тиісті түрде ресімдеу.
Сонымен, іс жүзіндегі деректердің заң белгілеген көздерін қылмыстық іс материадцарының тізімдемесіне енгізбеу дәлелдемелерді іске жіберу мәселесін шешу кезінде оларға қойылатын талаптарды елеулі түрде бүзу деп қарау қажет.
Біздің көзқарасымызша, қаралып отырған заңцьшықгы бүзудың табылу сатысына байланысты құқықтық салдарыда болуға тиіс. Қылмыстық іс бойынша тізімдемеге қажетті материалдарды енгізбеуді анықгау органының бастығы анықгаса, онда ол ҚІЖК-нің 66-бабына сәйкесанықгаушыға осы тізімдеменікайта жасау туралы нұсқау беруге кұқылы. Еер занды бұзушылықгы айыптау қорытындысы немесе айыптау хаттамасы бар қылмыстық іс өзіне келіп түскен кезде прокурор анықгаса, онда ол ҚІЖК-нің 281-282-баптарына сәйкес материалдардың тізімдемесін қайта жасау үшін өзінің жазбаша нұскауларымен бірге істі тергеушіге, анықгау органының басшысына кдйтаруға құқылы. Егер заң бүзушьшықгы сот анықгамаса, онда ол ҚІЖК-нің 300-бабының негізінде өзінің қаулысымен қьшмыстық іс материалдарының тізімдемесіне енгізілмеген дәлелдемелерді істің материадцарынан алып тастауға құқылы.
Дәлелдемелер' ретіңде іс жүзіндегі деректерді іске жіберуге болмайтындығын, сондай-ақ кұқықгық кұщі жоқ екендігін танудың бастамашылары мыналар бола алады:
1. сот;
2. қылмыстық іс жүргізу органдары;
3. тараптар.
Сот қылмыстық ізге түсу органдары дәлелдемелердің құқықтық күші жоқ екенін және оларды айыптауды қалыптастыру кезівде пайдалануға болмайтындығын, сондай-ақ оларды алу кезіңде заңды бұзушылыққа жол берілгендігі анықгалса дәлелдеу тақырыбының кез келген элементін дәлелдеуге жатпайтындығын тану туралы қаулы шығарады. Тараптар соттың немесе қылмыстық ізге түсу органдарының алдында өз өтінештерін мөлім етеді. Өтінішті карау нәтижесі бойынша уәкілетті адам қанағаттандыру туралы немесе бас тарту туралы қаулы шығарады. Тараптардың өтініші қанағаттандырылған жағдайда іс жүзіндегі деректерді дәлелдемелер ретінде тануға жол берілмейтіндігі туралы қорытыңцыны бекітетін дербес қаулы шығарылады.
1.2 Дәлелдемелерді жіктеу
Дәлелдемелерді жіктеудің теориялық та, практикалық та маңызы бар. Теориялық маңызы мынадан көрінеді: дәлелдемелерді жіктеу зерттелетін объектілерге жүйелік көзқарастың негізі болып табьшады. Қызмет ретінде дәлелдеу процесінің күрделілігі мен әр қилылығына, іс жүргізушілік дәлелдеуге тартылатын объектілердің шексіздігіне, сондай-ақ дәлелдемелер мен мазмұнының алуан түрлілігіне байланысты
•
дәлелдемелерге қатысты бүл өте маңызды. Дәлелдемелерді жікгеудің пракгикалық маңызы туралы айта келіп, А.А. Хмыров былай деп атап өтеді: (дәлелдемелерді жіктеу) "оларды жинаудың, зерттеудің және бағалаудың ерекшеліктерін алдын ала анықгайды, жекелеген дәлелдемелер түрлерінің іс жүргізушілік режимін, сондай-ақ оларды пайдаланудың жолдары мен әдістерін, оларды дәлелдеудегі маңызын дүрыс анықгауға көмектеседі. Жіктеу істің мән-жайын жан-жақгы, толық және объективті түрде зерттеуге жәрдемдесуі тиіс жөне жинақгалған дәлелдемелер жиынтығын бір жүйеге түсіруге, дәлелдеуге жататын іс жағдайларының қайсысы жеткіліьсгі түрде толық анықгалғанын, қайсысы әлі де анықгалмағанын не қосымша нақтылануға мүқгаж екенін білуге көмектеседі7."
Әділеттілік үщін атап өту қажет, жоғарыда айтылғанындай зерттеу объектісінің көп қырлылығына байланысты қандай да бір негізі немесе белгісі бойынша дәлелдемелерді толық жіктеу мүмкін емес. Мынаны да есте үстау керек: дәлелдемелерді жіктеу дәлелдемелердің қайсысы "жақсы" деген сұраққа жауап бермейді. Мөселені осьшайша қою бірде бір дәлелдеменің күні бұрын анықгалған күщі болмайтындығы туралы қылмыстық іс жүргізушілік ережені мағынасынан айырады. Сонымен,
дәлелдемелерді жіктеудің практикалық маңызы іс бойынша анықгалған дәлелдемені бағалау кезінде соттың қорытынды ережелерінің сипатына қолданылмайды.
Дәстүрлі түрде кдбылданған жікгеу мынадай негіздер бойынша бөлуді кдрастырады: 1) дәледдемелер мен олардың көздерінің байланысы бойынша; 2) дәледцемелердің сипаты бойынша; 3) дәлелдемелерді алу мен пайдаланудың сипаты бойынша.
1. Дәлелдемелер мен олардың көздерінің байланысы бойынша дәлелдемелер мынадай түрге бөлінеді: а) өзіндік және заттық; ә) әуел бастағы және іс жүргізу барысындағы; б) сапалы және сапасыз.
Өзіндік және заттай дәлелдемелер дәлелдемелік ақпараттың қалыптасу тетігін сипаттайды және осы тетіктің ақпаратты сақгаушысымен байланысын анықгайды. Егер акдаратшң көзі адам болса (айыпталушының, сезіктінің, куәгердің жауаптары, сарапшы қорытындысы) онда ол жеке дәледцемелерге жатадьі. Егер ақпарат заттар мен құжаттарда болса, бұл орайда қрсаттар адамдардың жауап беруін тіркемеуте тиіс, онда олар заттық дәлелдемелерге жатады.
Заттай айғақгар туралы айта отырып, Ф.Н. Фаткуллин былай деп көрсетеді: Іс жүзіндегі ақпараттың сақгаушысы материаддық объектілер болып табылатын, ал ақпараттың өзі тілден тыс нысанда берілетін дәлелдемелер мен көздер заттық деп аталуы мүмкін. Мұндайлардың қатарына қылмыстық қызметтің кұралдары мен өнімдері, қоғамдық қауіпті әрекеттің іздері бар заттар, қылмыстық жолмен болған құндылықгар және т.б. жатады. Бұл жерде іс үщін маңызы бар жағдайлар туралы тиісті акдарат қылмыстық істі тергеу жөне соттық қарау кезінде тікелей
сезіммен қабыдцауға болатын материадцық "іздер" мен нақгы фактілер түрінде сақгалады және беріледі".
Дәлелдемелерді жеке және заттық деп бөлу олардың қалыптасуының негіздері мен тетікгерін саралаудан көрінеді. Мұндай саралау дәлелдемелерді жинаудың, тексерудің және бағалаудың тиімді әдістемесі мен тактикасын жасау үшін қажет.
Қаралып отырған негіз бойынша дәлелдемелерді жіктеуден туындайтын түрлі көзқарастарды талдай отырып, П.С. Элькинд "Дәлелдемелер теориясы" (1973) авторларына кейбір сын-пікірлер айтады: олар дәлелдемелердің екінші түрін тек заттық айғақгарға әкеліп тірейді, біз мүнымен келісе алмаймыз, өйткені заттық айғақтар азаматтардан шықпайтын дәлелдеме компоненттерінің бірін құрайды. Мынаны да ескеру керек: тергеу және сот іс-қимылының хаттамалары белгілі бір адамдардан шыққан ақпаратты (мәселен, заттық айғақгы қарау хаттамасы, тінту кезінде табылған құжатты көрсете отырып жасалған тінту хаттамасы және басқалары) куәландыра алады. Кез келген хаттамаға нақгы адамдар қол қояды жөне осы формальды белгісі бойынша адамдардан шыққан дәлелдемелерге жатқызуға болар еді, дегенмен шешуші рөлді оның мазмұны көрсетеді-ол адамдардан шыққан және заттар мен құжаттарда бар ақпаратты бекітеді".
Сонымен, дәлелдемелерді жеке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz