Дебиторлық борыштың бухгалтерлік есебі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Экономиканың нарықтық жолмен даму барысында кәсіпорын қызметінің қаржылық мәселелері күшейе түсуде. Осыған сәйкес кәсіпорын басшылығының ерекше көңілі бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына мән беріліп отыр. Әсіресе, елімізде халықаралық стандартқа сәйкес жаңа бухгалтерлік есеп стандартының енгізілуі ел экономикасының дамуына оң әсерін тигізуде. Бұл еліміздің қазіргі даму кезеңінде, оның шетел инвесторларымен қарым-қатынастарының нығаю кезеңінде маңызды болып саналады.

Бүгінгі таңдағы ауқымды өзгерістер кезеңі қоғам өмірінің барлық саласын жан-жақты қамтуда. Сол себепті қалыптасқан құрылымды мүлдем жаңартып, экономикалық- әлеуметтік және рухани дамуға жол ашатын демократиялық қоғам құруға сай экономикамызды нарықтық қатынастарға көшірді. Осы негізде әлеуметтік, күрделі мәселелерді шешу - бүгінгі күннің басты талаптардың бірі болып саналады. Әсіресе, соңғы жылдары экономика ілімінде түбірлі өзгерістер орын алуда. Мұның өзі қоғамдық және өндірістік қатынастарда болып жатқан жаңа құбылыстар мен процестерге тікелей байланысты.

Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында ұйымның күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес. Мұнднай ақпаратты бухгалтерлік есеп береді.

Қазіргі кезеңде кәсіпорын өзінің қызмет бабын жүзеге асыру барысында, яғни өндіріске қажетті шикізат, материалдар және т. б. заттар сатып алу, өндіріске жұмсау және өндірістік жұмысшыларына еңбекақы есептеу, жабдықтаушылар және бюджетпен есеп айырысу операциялары пайда болады. Мұндай операциялар дебиторлық және кредиторлық қарыздар туындатады. Олар туралы ақпарат кәсіпорынның өз басшыларымен қоса сыртқы тұтынушыларынада қажет.

Яғни дебитролық қарыздың көлемі, өтелу мерзімі және айналымдылығы, активтер мөлшерінің өтімділігін анықтайды.

Дебиторлық борыштар көп мөлшерде болуы өндіріс прцессінің айналымдылығына көп әсерін тигізеді, яғни мұндай жағдай өндірістік тұрып қалуларға әкеп соғады. Сондықтан кәсіпорын тарапынан дебиторлық қарыздардың есебін уақытылы және дұрыс жүргізуі тиіс.

Осыған байланысты таңдалған диплом жұмысының тақырыбы «Дебиторлық қарыздардың есебі, аудиті және талдауы» тақырыбы қазіргі уақытта актуалды табылады. Диплом жұмысы «Керемет» ЖШС-гі мысалында жазылған.

Бұл жұмысты толық түрде ашу барысында келесі міндеттер орындалады:

1. Дебиторлық борыштардың экономикалық мазмұны, жіктемелі және күдікті талаптпар резервтерін қалыптастыру тәртібі;
2. «Керемет» ЖШС-гінің қаржы-шаруашылық қызметін талдау;
3. «Керемет» ЖШС-гінің дебиторлық борыштар есебін ұйымдастыру тәртібі;
4. «Керемет» ЖШС-гінің дебиторлық борыштар операциялары бойынша аудиторлық тексерісті ұйымдастыру тәртібі.

1 ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТЫҢ МӘНІ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ ОНЫ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕЛЕРІ

1. Дебиторлық борыш туралы жалпылама сипаттама

«Керемет» ЖШС-тің қызметі қазіргі заңдылықтармен реттеледі, атап айтсақ Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі, Қазақстан Республикасының Салық Кодексі, Қазақстан Республикасының Кеден Кодексі, Еңбек туралы заң, кәсіпорын жарғысы және құрылтайшы келісім-шарты.

«Керемет» ЖШС-гі, Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінде тіркеу номері № 2184-1943 - ЖШС-гі болып табылатын заңды тұлға ретінде 09. 09. 2002 жылы тіркеуден өткен.

ЖШС өзінің қызметінің мақсатына және мүліктің тағайындалымына сәйкес өз мүлкін иеленеді және пайдаланады, ерекше мүліктерге ие, өзінің жеке баланысы бар және толық өз беттілік және өзін-өзі қаржыландыру, өзін-өзі өтеу негізінде қызмет етеді.

ЖШС-тің істерін басқару келесілермен қамтамасыз етіледі:

1. Жоғарғы орган - Серіктестік қатысушыларының жалпы жиналысы
2. Орындаушы бірегей орган - Директор.

«Керемет» ЖШС-тің негізгі қызметтеріне келесілер жатады: компьютерлер мен оргтехникаларды жөндеу, жеткізу және қызмет көрсету, Қазақстан Республикасының территориясында жүзеге асырылатын меншік көтерме-бөлшек сауда желісін құруды, коммерциялық сауданы, сауда-сатып алу және делдалдық қызметті қоса алғандағы барлық аспектілердегі коммерциялық қызмет1.

Әрбір кәсіпорын және «Керемет» ЖШС-гі жеке топтардан тұрады, жиынтығында олар кәсіпорынды қалыптастырады. Топтар немесе бөлімдер тек қана өз қызметімен байланысты функцияларды атқарады.

Кәсіпорыннның маңызды топтарының немесе бөлімдерінің бірі бухгалтерия бөлімі яғни кәсіпорын объектілерінің және шаруашылық құралдарының есебін жүргізеді.

Бухгалтерия «Керемет» ЖШС-сінің бас бухгалтерінің басшылығымен қызмет ететін жеке дара бөлігі. Бухгалтерия өз жұмысында ЖШС-нің бұйрығымен жүргізеді. Бухгалтерия басшысы болып Бас бухгалтер болып табылады.

Бухгалтерия бөлімінің негізгі міндеті болып ЖШС-гі бойынша материалды, еңбек және қаржы ресурстарын пайдалануды бақылау мақсатында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруы табылады.

Бухгалтерия төрт штат бірлігінен тұрады, яғни Бас бухгалтер, есеп бухгалтері, материалды бухгалтер және кассир. Бухгалтерия бөлімі қызметкерінің арасында міндеттерді бөлу Бас бухгалтер мен лауазымдық нұсқаулықтарға сәйкес реттеледі.

Бас бухгалтер, бухгалтерлік есепті және есеп беруді және есептің дұрыс жүргізілуін сонымен есеп беру шынайлылығын әдістемелік басқарады.

Бухгалтерлік, статистикалық есеп және кәсіпорынның есеп беруі бекітілген әрекет етуші заңдардың тәртібінде жүргізіледі. Кәсіпорындағы есеп жүйесін реттеуші негізгі құжат болып «бухгалтерлік есеп және есеп беру туралы» Заң күші бар Президенттің жарлығы, Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарты және кәсіпорыннның есеп саясаты.

Есеп саясаты бұл ЖШС-нің бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру жүйесін «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру» заңына, Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарына, шаруашылық субъектілердің Типтік шоттар жоспарына сәйкес келтіруші, реттеуші құжат болып табылады.

Есеп саясатын құрастыру бойынша бухгалтерлік есеп заңдылықтарында қарастырылған есеп принциптері сақталған: есептеу, үздіксіз қызмет, түсініктілік, мәнділік, шынайлылық нейтралдылық, ұқыптылық аяқталымдылық, салыстырмалылық, кезектілік. Бухгалтерлік есептің журнал- ордері форма бойынша жүргізіледі.

Дебиторлық қарыз болып жеке тұлғалардың, ұйымдардың және басқада дебиторлардың кәсіпорын алдындағы ақшалай нысанындағы міндеттемелері табылады.

Дебиторлық қарыздар әртүрлі операцияларды жүзеге асыру кезінде, соның ішінде жүйе өнімді, тауарларды және қызметтерді өткізу кезінде пайда болады.

Дебиторлық қарыздар алынуға тиісті шоттардың өтелу немесе қарыздардың өтелу мерзіміне байланысты ағымдағы және ұзақ мерзімді болып жіктеледі. Дебиторлық қарыздар шот- фактура құжатымен расталады2.

Негізінен дебиторлық қарыздар кәсіпорынның негізгі қызмет нәтижесінде өткізілген тауарлар және қызметтер бойынша сатып алушылардың міндеттемелер және басқада қызмет нәтижесінде пайда болған дебиторлық қарыздар соммасы болып жіктеледі.

Дебиторлық қарыздардың негізігі көзі табыс болып табылады, яғни өткізілім ақша қаражаттарының келіп түсуімен жүргізіледі.

Өнімді, тауарды (жұмысты және қызметті) өткізуден пайда болған дебиторлық қарыз басқада ұйымның активтеріне притензиясын көрсетеді.

Дебиторлық қарыздың бухгалтерлік есебіндегі ашып қарайтын негізгі сұрақтары болып оны анықтау және бағалау, яғни өндіріп алу мүмкіншілігі табылады. Өндіріп алу мүмкіндігі қарыздың көрінісіне (анықтау) және оның соммасына (бағалау) әсер етеді.

Талап ету немесе белгіленген мерзім бойынша төленуі тиісті сомма өтелу мерзіміндегі құн деп аталады. Пайызсыз міндеттемелер бойынша өтелу мерзіміндегі құн, номиналды құнға тең. Ал процентті міндеттемелер бойынша өтелу мерзімдегі құн, номиналды құн және есептелген проценттерге тең.

Кредитор көз-қарасы бойынша қарыз міндеттемлерімен бекітілген талаптар, алынуға тиісті шоттарға қарағанда едәуір нақты, яғни қарыз алушы қарыз міндеттемесін жазады және өзінің қарызын мойындадыда, көрсетілген шарттарда өтеуді міндетке алады.

Егерде қарыз міндеттемесі бойынша анықталған дебиторлық қарыз арбитражды соттың араласуы кезінде нақты аргумент болып табылады. Қарыз міндеттемесі өте өтімді бола отырып оны қолма-қолды ақша қаражаттарына тез арада аударуға болады.

Өнімдерді, тауарларды (жұмыстарды және қызметтерді) өткізу кезінде анықталған шоттар және алынған вексельдер тауарлы міндеттемелер деп аталады.

Кәсіпорынның дебиторлық борыштар қатарына алынуға тиісті проценттер бойынша төлемдер персоналдарға және еншілес компанияларына берілген ссудалар жатқызылады. Егерде өткізілген тауарлар және қызметтер бойынша ақша қаражаттары толық түрде өтелмесе, сатып алушылар бойынша талаптардың қалған бөлімі өтемсіз болып табылады. Мұндай жағдай кәсіпорындардың қызмет бабында жиі кездеседі.

Қазіргі таңда дебиторлық борыштардың бухгалтерлік есебінің жүргізуі бойынша үмітсіз дебиторлық қарыздар көлемін анықтайтын тәсіл жоқ. Сатып алушының келісім-шарттағы сомманы өтей алмауы қарыздың толық өтелмейтінін көрсетпейді. Төлемнің өтелмейтіні көрсететін нақты көрсеткіш қарыз алушының банкрот болып жариялануы және қарыз алушы ұйымның жойылуы табылады3.

Егерде дебиторлық қарыздар күдікті болған жағдайда оны жабудың резервтері кәсіпорынның тарапынан қалыптастырады. Оларды қалыптастырудың есебі келесі сұрақтарда толығымен ашылып қарастырылған.

1. 2 Күдікті дебиторлық борышты басқарудың негіздері

«Керемет» ЖШС-і жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бухгалтериясының негізгі мақсаттары-бухгалтерлік есептің біркелкі жүргізілуін қамтамасыз ету, кәсіпорын жүзеге асыратын шарттармен келісім-шарттар бойынша қаржылық міндеттемеселерді орындау, салыстырмалы және шынайы қаржылық есептілікті жасау және оны беру.

Бухгалтер есеп принциптері бойынша кәсіпорының есеп саясатын-ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістерімен тәсілдерінің жиынтығымен және алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады, сонымен қатар белгіленген нормалардың талаптарына және ұйы қызметінің ерекшеліктеріне орай ұйымдастырудың техникасының нысандарын таңдау.

Есеп саясаты бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің нормативті реттеу жүйесінің ішкі элементі болып табылады.

Есеп саясаты шаруашылық жүргізуші субъекті қызметінің шарттарына сәйкес оның бухгалтерлік есебін жүргізу және қаржылық есептілігін ұсыну үшін әрбір стандартта ұсынылған әдісті таңдау негізінде құрылады. Бұл қаржылық есептілікті дайындау және ұсынуға әсер ететін маңызды әрі жауапкершілікті талап ететін процедура болып табылады.

Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі мен қаржылық есептілік жүйесі келесідей нормативті-құқықтық актілерге сәйкес ұйымдастырылады:

• ҚР «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп туралы» 2007 жылы 26-шы желтоқсандағы Заңымен (толықтырулар мен өзгертулермен бірге) ;
• Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарымен (ХҚЕС) ;
• ҚР бухгалтерлік есеп стандарттарымен, бухгалтерлік есеп бойынша ҚР-ң Ұлттық Комиссиясы бекітілген Қаулысы;
• Кәсіпорынның бухгалтерлік есебінің типтік шоттар жоспары;
• Нормативті актілер, әдістік, жоғарыда айтылған құжаттарға және басқада бухгалтерлік есебін ұйымдастыру бойынша нормативті актілерге нұсқаулықтар;
• Ұйымның Есеп саясаты;

Күдікті қарыз болып белгіленген мерзімде берілмеген қарыздар есептеледі және олар қажетті уақыт ішінде өтелмеген дебиторлық қарыздар, сондай-ақ тиісті кепілдіктермен қамтамасыз етілмеген қарыздар болып есептелінеді.

Күдікті қарыздар бойынша резервтер жылдың аяғында дебиторлық қарыздарды тізімдеу деректерінің негізінде жасалады.

Егер де шығыстар салыстырмалы қағидасы бойынша бағаланса және солармен байланысты шығыстар сол өнімнің сатылған кезеңінде жатқызылса, онда күдікті қарыздар болуы ықтимал. Бұндай шығындар негізінде жыл соңында жасалған түгендеу нәтижесінде анықталуы мүмкін және ол 1290 «Күдікті қарыздар» бойынша резервтері пассивтік шоттында көрініс табады.

Қаржылық есеп беруде дебиторлық қарыздар бойынша резервтері шегерліп көрсетіледі. Егер де шаруашылықтар мұндай резерв қорларын жасамаса, онда сенімсіз деп танылған қарыздар кезеңдік шығыстарында есептен шығарылады.

«Керемет» ЖШС-гі, күдікті (күмәнді) қарызды есептеу үшін өзінің Есептік саясатында қолданып жүрген бағалаудың бір тәсілін таңдап алуға құқылы. Ол тәсіл сатылған өнімнің, орындалған жұмыстың, көрсетілген қызметтің пайыздық деңгейінен немесе төлемінің мерзімі бойынша анықталуы мүмкін. «Керемет» ЖШС-гі, өзінің жылдық нәтижесінде пайда болған күмәнді қарыздарын, төленбеген шоттарын талдайды. Содан соң сол өткен жылдың нәтижесін шартты түрде төрт кезеңге бөліп, әрбір кезеңде сатылған өнімнің көлемін және соларға тиеслі қарыздарын анықтайды. Мысалы, «Керемет» ЖШС-гі, бойынша жыл бойында сатылған өнімнің көлемі 112834 мың теңге болды. Енді осы сатылған өнімді төрт кезеңге бөліп күмәнді қарыздың деңгейі қай кезеңге көбірек келетіндігін анықтаймыз.

1. 1-кесте

«Керемет» ЖШС-нің күдікті талаптар резервтері

* «Керемет» ЖШС-нің күдікті талаптар резервтері4

Кестеде келтірілген мәліметтердің көрсеткішінен біз күмәнді қарыздардың резервтері 3242 мың теңге құрағанын көреміз (122834*2, 64) :100%

Төлем мерзімі бойынша шоттарды есептеу әдісі негізінен жалпы дебиторлық қарыздың белгілі бір пайыздық бөлігінің күдікті деп танылуын көрсетеді. Бұл белгілі бір пайыздың бөлігін табу үшін алынуға тиісті шоттарын олардың категориясы бойынша жіктеуді ұсынады:

• төлеу мерзімі жетпеген шоттар;
• төлеу мерзімі 1-30 күннің аралығында жасалатын шоттар;
• төлеу мерзімі 31-60 күннің аралығында жасалатын шоттар;
• төлеу мерзімі 61-90 күннің аралығында жасалатын шоттар;
• төлеу мерзімі 90 күннен жоғары шоттар.

Әрбір категория үшін күдікті қарыздың болжамдық пайызы анықталады.

Мысалы, «Керемет» ЖШС-гі, бойынша түгендеу нәтижесінде төленбеген дебиторлық қарыздың деңгейі 1568 мың теңгеге жеткен. Енді осыларды төлем мерзімі бойынша мынадай етіп бөлуге болады:

бірінші категория 387 мың теңге;

екінші категория 334 мың теңге;

үшінші категория 349 мың теңге;

төртінші категория 311 мың теңге;

бесінші категория 187 мың теңге;

Енді осы талап етілетін күдікті сомманы анықтаудың кестесін келтіреміз, оның категориясы боойынша болжамдық пайызы өткен жылдың тәжірибесінің негізінде анықталады.

Сонымен, топшыланған күдікті қарыз соммасы 298, 1 мың теңге құраған.

Күдіктің қарыздың бұл әдісі бірінші әдіске қарағанда анағұрлым дәлірек және объективті мәлімет беретін сияқты.

1. 2-кесте

Дебиторлық қарыздың төлеу мерзімі

* Дебиторлық қарыздың төлеу мерзімі5

Егер де күдікті қарыздар бойынша резервтер бірінші рет қалыптастырылатын болса, онда ол қаржылық есеп беруде кезеңдік шығыстар ретінде көрсетіледі, яғни есептік кезеңнің шығыстарын өсіреді.

Демек, күдікті қарыздарды қалыптастырған кезде 7210 дебеттеліп, 1290 шоты кредиттеледі. Ал егер де дебиторлық қарыздар күдікті қарыздардың есебінен есептен шығарылса, онда 1290 шотты дебеттеліп, 1211, 1212, 1213, 1220-1240 шоттары кредиттеледі, бірақ бұл жерде, ҚҚС есепке алынбайды, яғни қарыздың таза соммасы алынады. Ал салық соммасы 3133 шоттың дебетінде және 1211-1213, 1220-1240 шоттарының кредиттінде көрініс табады.

Егер де төлем сатып алушылардан алынса, сенімсіз ретінде есептен шығарылған дебиторлық қарызда есептік кезеңде табыс соммасы ретінде танылады да, ол 1040, 1010 шоттарының дебеті бойынша және 6280 шоттың кредиті бойынша көрініс табады. Олардың ҚҚС соммасында 1040-1010 шоттарының дебеті бойынша және 3130 шоттың кредиті бойынша көрініс табады.

Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 178 бабына сәйкес - талап қою мерзімі 3 жыл мерзімде белгіленген. Аталған мерзім біткен соң, яғни күдікті қарыздарды іздеу мерзімі өтіп кетсе, онда олар баланстан тыс 007 шотында көрініс табады. 1290 шоты бойынша аналитикалық есеп әрбір күдікті талаптар бойынша тізімдемеде жүреді.

2 ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТЫҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ («КЕРЕМЕТ» ЖШС-НІҢ МЫСАЛЫНДА)

2. 1 «Керемет» ЖШС-нің қаржы -шаруашылық қызметін талдау

Шаруашылықтың тиімділігін арттыру көбінесе қолданылатын басқару шешімдерінің негізділігіне, өз уақыттылығына және мақсаттылығына байланысты болады. Осылардың барлығына талдау кезінде қол жеткізуге болады.

Экономикалық талдау субъективті сипаттағы экономикалық заңдылықтармен факторлардың, біздің мысалымызда қаржы-шаруашылық қызметтің әсерінен қалыптасатын экономикалық процестерді зертттеумен байланысты арнайы білім жүйесін білдіреді.

Бірақ шаруашылық нәтижелерін аналитикалық зерттеу бойынша дұрыс ұйымдастырылған жұмыс қана оның іс-әрекеттілігін қамтамасыз ете алады, шаруашылық процесстердің жүргізілу барысында негізді түрде әсер ете алады.
Ақпараттардың әртүрлі көздерін, ең алдымен есеп мәліметтерін жинақтау және пайдалану арқылы талдау басқару тиімділігіне, қабылданатын шешімдердің негізделу деңгейін арттыруға ықпал етеді.

«Керемет» ЖШС сипаттау үшін кәсіпорын қызметіне сандық және сапалық баға беретін негізгі қаржы-экономикалық көрсеткіштерге талдау жүргізу керек. Қазіргі кезде кәсіпорын қызметін талдау, басқару шешімін қабылдау кезінде ерекше орынға ие.

2. 4 кестеде, «Керемет» ЖШС-нің табысы талданған. Қарастырылған мәліметтердің негізінде келесідей шолу жасауға болады, жалпы табыс мөлшері яғни өзгеріс өткізілген өнімнің, көлемінің және өзіндік құнының өзгерісіне байланысты болады.

2. 4-кесте

«Керемет» ЖШС-нің табысын талдау(мың теңге)

«Керемет» ЖШС-нің табысын талдау(мың теңге) 6

2008 жылы қызмет көрсетуден түскен табыс 2007 жылмен салыстырғанда 8% өсті. 2008 жыл өзіндік құнының көлемі 2007 жылмен салыстырғанда 5%-ға кеміді. Осының барлығы жалпы табыс көлемін 21%-ға артқанын көрсетіп отыр. Мұндай өзгерістердің себебі болып өндіріс және қызмет көсетудің жаңа нысандары, яғни өндіріс техникаларын жалға беру сияқты қызмет көлемінің артуынан болып отыр және өзіндік құн көлемінің кемуі өндірістік техникаларды жалға берумен, өндіріс көлемінің кемуіне байланысты өндірістік жұмысшылардың кейбір бөлігін жұмыстан босатуына байланысты7.

Рентабельділік көрсеткіштері кәсіпорынның экономикалық деңгейін сипаттайды. Осыған байланысты келесі кестені қарастырамыз.

2. 5 кестеде активтердің рентабельділік деңгейінің өсімі таза табыстың өсімімен байланысты екенін көріп отырмыз. Айналым активтерінің рентабельділігі негізгі қызметінің көлемінен артып отыр.

2. 5-кесте

2007-2008 жж. «Керемет» ЖШС-нің активтер рентабеллділігі, (мың теңге)

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс