Альфа кенорны бойынша ұңғыманның түп аймағына әсер ету әдістерін талдау ( ҚСЖ )
КІРІСПЕ 8
І.ТЕХНИКА.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚБӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.1 Альфа кен орны жайлы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.2 Кен орнының геологиялық зерттелуінің және игерілуінің тарихы ... ... ... 11
1.3 Стратиграфия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 14
1.4 Тектоника 19
1.5 Мұнайгаздылық 20
1.6 Сулылық 24
1.6.1 Қабат суларының физика.химиялық қасиеттері 26
1.7 Альфа кен орнын игерудің тарихы мен қазіргі жағдайы 27
1.7.1. Альфа горизонттының игерудің жағдайы 38
1.8.Альфа кен орнының өндіру және айдау скважиналары қорының жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 39
1.9. Альфа кен орнында қабатты сұйықпен жарудың әдісінің сипаттамасы 43
1.10. ҚСЖ қолданудың Ресейлік тәжірибесі 44
1.11. Қабатты сұйықпен жару әдісін тиімді қолдану үшін игеру объектілерін
таңдау шарттары 48
1.11.1. ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдау шарттары 50
1.11.2.Қабатты сұйықпен жарудың технологиясы 51
1.12.Ұңғымаларды ҚСЖ дайындау 51
1.13. Қабатты сұйықпен жару 53
1.13.1 ҚСЖ.дан кейін ұңғыманы меңгеру 54
1.13.2. ҚСЖ кезінде қолданылатын материалдар 54
1.14. ҚСЖ кезінде қолданылатын құрылғылар 56
1.15. ҚСЖ құрамы және агрегаттардың қызметі 56
2. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 77
2.1 «Альфамұнайгаз» акционерлік қоғамының ұйымдастыру сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
2.1.1 Негізгі және қосалқы өндірісті ұйымдастыру 77
2.1.2 Техникалық жабдықталу. Автоматтандыру мен телемеханикаландыру
дәрежесі 79
2.1.3 Материалдық.техникалық жабдықтауды ұйымдастыру 79
2.1.4 Кәсіпорын транспортын ұйымдастыру 80
2.1.5. Скважиналарды жөндеуді ұйымдастыру 80
2.2. Альфа кен орнын игерудің жобалық және нақты техника.экономикалық
көрсеткіштерін талдау 83
3. ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 90
3.1. Қауіпті және зиянды факторларды талдау 90
3.1.1. Қорғау шаралары 91
3.2. Термохимиялык әсер ету кезіндегі қауіпсіздік әдістері 92
3.3. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша шешімдер 94
3.3.1. Өрт пен газды анықтау 96
4. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 99
4.1.2. 4.1.1. Атмосферадағы әсер ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .99
4.1.3. 4.1.2 Гидросвераға әсер ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 99
4.1.4. Литосфераға әсері (топыраққа және жер қойнауына) ... ... ... ... ... ... ... .. . 100
4.2. Ұйымдастырылған шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 101
4.3. Техникалық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 101
4.3.1 Атмосфераны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 101
4.3.2 Өнеркәсіпорындарының қауіп санатын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 102
4.4.1 Атмосфераны ластайтын заттардың ШРШ.мен жалғыз тұрақты көзден
шыққан барынша жергілікті концентрацияның есептелуі 104
4.4.2 Гидросфераны қорғау 106
4.4.3 Литосфераны қорғау 108
ҚОРЫТЫНДЫ 113
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 114
І.ТЕХНИКА.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚБӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.1 Альфа кен орны жайлы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.2 Кен орнының геологиялық зерттелуінің және игерілуінің тарихы ... ... ... 11
1.3 Стратиграфия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 14
1.4 Тектоника 19
1.5 Мұнайгаздылық 20
1.6 Сулылық 24
1.6.1 Қабат суларының физика.химиялық қасиеттері 26
1.7 Альфа кен орнын игерудің тарихы мен қазіргі жағдайы 27
1.7.1. Альфа горизонттының игерудің жағдайы 38
1.8.Альфа кен орнының өндіру және айдау скважиналары қорының жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 39
1.9. Альфа кен орнында қабатты сұйықпен жарудың әдісінің сипаттамасы 43
1.10. ҚСЖ қолданудың Ресейлік тәжірибесі 44
1.11. Қабатты сұйықпен жару әдісін тиімді қолдану үшін игеру объектілерін
таңдау шарттары 48
1.11.1. ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдау шарттары 50
1.11.2.Қабатты сұйықпен жарудың технологиясы 51
1.12.Ұңғымаларды ҚСЖ дайындау 51
1.13. Қабатты сұйықпен жару 53
1.13.1 ҚСЖ.дан кейін ұңғыманы меңгеру 54
1.13.2. ҚСЖ кезінде қолданылатын материалдар 54
1.14. ҚСЖ кезінде қолданылатын құрылғылар 56
1.15. ҚСЖ құрамы және агрегаттардың қызметі 56
2. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 77
2.1 «Альфамұнайгаз» акционерлік қоғамының ұйымдастыру сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
2.1.1 Негізгі және қосалқы өндірісті ұйымдастыру 77
2.1.2 Техникалық жабдықталу. Автоматтандыру мен телемеханикаландыру
дәрежесі 79
2.1.3 Материалдық.техникалық жабдықтауды ұйымдастыру 79
2.1.4 Кәсіпорын транспортын ұйымдастыру 80
2.1.5. Скважиналарды жөндеуді ұйымдастыру 80
2.2. Альфа кен орнын игерудің жобалық және нақты техника.экономикалық
көрсеткіштерін талдау 83
3. ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 90
3.1. Қауіпті және зиянды факторларды талдау 90
3.1.1. Қорғау шаралары 91
3.2. Термохимиялык әсер ету кезіндегі қауіпсіздік әдістері 92
3.3. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша шешімдер 94
3.3.1. Өрт пен газды анықтау 96
4. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 99
4.1.2. 4.1.1. Атмосферадағы әсер ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .99
4.1.3. 4.1.2 Гидросвераға әсер ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 99
4.1.4. Литосфераға әсері (топыраққа және жер қойнауына) ... ... ... ... ... ... ... .. . 100
4.2. Ұйымдастырылған шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 101
4.3. Техникалық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 101
4.3.1 Атмосфераны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 101
4.3.2 Өнеркәсіпорындарының қауіп санатын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 102
4.4.1 Атмосфераны ластайтын заттардың ШРШ.мен жалғыз тұрақты көзден
шыққан барынша жергілікті концентрацияның есептелуі 104
4.4.2 Гидросфераны қорғау 106
4.4.3 Литосфераны қорғау 108
ҚОРЫТЫНДЫ 113
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 114
Қазақстан Республикасы - ТМД аумағында мұнай өндіру бойынша екінші орын (Ресейден кейін), газ өндіру бойынша үшінші орын (Ресей мен Түркменстаннан кейін) алатын мұнай державасы.
Қазақстан аумағында мұнай мен газдың керемет қорлары бар. Қазіргі кезеңде Қазақстанда мұнай жэне мұнай-газ кен орындары ашылған, оларды «Ембімұнай», «Теңізшевройл», «Өзенмұнайгаз», «Ақтөбемұнайгаз» «Альфамұнайгаз» бірлестіктері игеруде.
Мұнайды өндірудің өсімін және тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін оны алу процестерінің техникалық және технологиялық барысын жетілдіру қажет.
Мұндайда мұнай өндірісін дамыту үрдістерінін негізгілерінің бірі елімізде қоры қомақты болып табылатын аномальды қаситтері бар ауыр мұнайды өндіруді ұлғайту болып табылады. Мұнай өндіру процестерінің мынадай факторлармен және қиыншылықтары бар: түп аймақтан мұнайды дайындау объектілеріне дейін өнімнің ұңғыларда қозғалу жолындағы асфальтті-шайырлы парафинді (АШП) компоненттер және минералды тұздар, өндірілетін мұнайдың құрылымдық-механикалық қасиеттерінің көрінуі, берік су тұтқырлы, су мұнайлы эмульсияларының түзілуі.
Альфа кен орны Қазақстан Республикасындағы ірі кен орындарының бірі болып табылады. Ол Альфасыншы жылы ашылып, Альфасыншы жылы өнеркәсіптік игеруге енгізілді. Альфа кен орны бірегей кен орнына жатады және оны өзге кен орындарынан айрықшаландыратын бірқатар ерекшеліктері бар, жобалау, сол секілді жасау тәжірибесінде ерекше тәсілді қажет етеді.
Қазақстан аумағында мұнай мен газдың керемет қорлары бар. Қазіргі кезеңде Қазақстанда мұнай жэне мұнай-газ кен орындары ашылған, оларды «Ембімұнай», «Теңізшевройл», «Өзенмұнайгаз», «Ақтөбемұнайгаз» «Альфамұнайгаз» бірлестіктері игеруде.
Мұнайды өндірудің өсімін және тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін оны алу процестерінің техникалық және технологиялық барысын жетілдіру қажет.
Мұндайда мұнай өндірісін дамыту үрдістерінін негізгілерінің бірі елімізде қоры қомақты болып табылатын аномальды қаситтері бар ауыр мұнайды өндіруді ұлғайту болып табылады. Мұнай өндіру процестерінің мынадай факторлармен және қиыншылықтары бар: түп аймақтан мұнайды дайындау объектілеріне дейін өнімнің ұңғыларда қозғалу жолындағы асфальтті-шайырлы парафинді (АШП) компоненттер және минералды тұздар, өндірілетін мұнайдың құрылымдық-механикалық қасиеттерінің көрінуі, берік су тұтқырлы, су мұнайлы эмульсияларының түзілуі.
Альфа кен орны Қазақстан Республикасындағы ірі кен орындарының бірі болып табылады. Ол Альфасыншы жылы ашылып, Альфасыншы жылы өнеркәсіптік игеруге енгізілді. Альфа кен орны бірегей кен орнына жатады және оны өзге кен орындарынан айрықшаландыратын бірқатар ерекшеліктері бар, жобалау, сол секілді жасау тәжірибесінде ерекше тәсілді қажет етеді.
1. Туякбаев С.Т. Геология и разработка нефтяных месторождений на Мангышлаке.
2. Отчет за 2002 год НГДУ «Узеньнефть».
3. Муравьев В.М. Эксплуатация нефтяных и газовых скважин - М. Недра, 1978 г.
4. Гиматудинов Ш.К., Дунюшкин И.И. и др. Разработка и эксплуатация нефтяных и газовых и газоконденсатных месторождении - М. Недра, 1988 г.
5. Бухаленко Е.И. Нефтепромысловые оборудование: Справочник - 2-е изд. М. Недра, 1990 г.
6 Джиенбаев К.И., Лалазарян Н.В. Сбор и подготовка скважины
продукции на нефтяных месторождениях. Алматы, 2000 г.
7 Уманский Л.М., Уманский М.М. Экономика нефтяной и газовый промышленности. М. Недра, 1974 г.
8 Юрчук А.С. Расчет нефтегазовых добычи. М. Недра, 1976 г.
9 Оркин К.Г. Расчеты в технологии и техники добычи нефти. Недра, 1967 г.
10 Сулейманов М.М. Охрана труда в нефтяной безопасности. 1985 г.
11 Домин П.А. Справочник по технике безопасности. 1985 г.
2. Отчет за 2002 год НГДУ «Узеньнефть».
3. Муравьев В.М. Эксплуатация нефтяных и газовых скважин - М. Недра, 1978 г.
4. Гиматудинов Ш.К., Дунюшкин И.И. и др. Разработка и эксплуатация нефтяных и газовых и газоконденсатных месторождении - М. Недра, 1988 г.
5. Бухаленко Е.И. Нефтепромысловые оборудование: Справочник - 2-е изд. М. Недра, 1990 г.
6 Джиенбаев К.И., Лалазарян Н.В. Сбор и подготовка скважины
продукции на нефтяных месторождениях. Алматы, 2000 г.
7 Уманский Л.М., Уманский М.М. Экономика нефтяной и газовый промышленности. М. Недра, 1974 г.
8 Юрчук А.С. Расчет нефтегазовых добычи. М. Недра, 1976 г.
9 Оркин К.Г. Расчеты в технологии и техники добычи нефти. Недра, 1967 г.
10 Сулейманов М.М. Охрана труда в нефтяной безопасности. 1985 г.
11 Домин П.А. Справочник по технике безопасности. 1985 г.
Тақырыбы: “Альфа кенорны бойынша ұңғыманның түп аймағына әсер ету әдістерін
талдау ( ҚСЖ ).”
Диплом жобасын (жұмысын) орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке
Жобаның (жұмыстың) тақырыбы: “Альфа кенорны бойынша ұңғыманның түп аймағына
әсер ету әдістерін талдау ( ҚСЖ ).”
Жоғары оқу орны бойынша
бұйрықпен бекітілген
Аяқталған жобаны (тапсыру) мерзімі:
Жобаның (жұмыстың) негізгі деректері: Диплом алдындағы практика кезінде
жиналған материалдар
Диплом жобасында зерттелетін мәселелердің тізімі немесе диплом жұмысының
қышқаша мазмұны: Кіріспе, технико-технологиялық бөлім, экономикалық бөлім,
еңбек қорғау, қоршаған ортаны қорғау, қорытынды.
График материалдарының тізімі (міндетті сызбалардың дәл көрсетілуімен):
құрылымдық карта, геологиялық кескін, ағымдағы өнім алу картасы, игеру
графигі, технологиялық сызба, экономикалық кесте.
АҢДАТПА
Бұл дипломдық жоба 4 негізгі бөлімді құрайды.
1. технико-технологиялық бөлім;
2. экономикалык бөлім;
3. еңбекті қорғау бөлімі;
4. қоршаған ортаны корғау бөлімі.
Геологиялық бөлімде кен орнының жалпы мәліметтері, стратигрофиялық,
мұнай-газ және судың физикохимиялық тектоникасы қаралған.
Технико-технологиялык бөлімде ұңғыманың толық қоры, игерудің қабатты
сұйықпен жарылуын жобалау жұмыстары жүргізілді.
Экономикалық бөлімде экономикалык көрсеткіштер мен жылдық экономикалық
тиімділіктің есептеулері көрсетілген.
Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны корғау бөлімдерінде кен орнында
жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етілуі қарастырылған.
АННОТАЦИЯ
Данный дипломный проект состоит из 4 основных частей.
1. технико-технологическая часть;
2. экономическая часть;
3. охрана труда;
4. охрана окружающий среды.
В геологической части рассматривается общие сведения о месторождении,
стратиграфии, тектонике, физико-химические свойства нефти, газа и воды.
В технико-технологической части подробно описывается фонд скважины,
приведен анализ текущего состояние разработки, а также анализ внедрение
ГРП.
В экономической части дан расчет основных экономических показателей и
годового экономического эффекта.
В разделах охраны труда и охрана окружающей среды рассматриваются
мероприятия обеспечения безопасности работающих на месторождений.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 8
І.ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚБӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1. Альфа кен орны жайлы жалпы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .. 10
2. Кен орнының геологиялық зерттелуінің және игерілуінің тарихы
... ... ... 11
3. Стратиграфия
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... 14
4. Тектоника 19
5. Мұнайгаздылық 20
6. Сулылық 24
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері 26
1.7 Альфа кен орнын игерудің тарихы мен қазіргі жағдайы 27
1.7.1. Альфа горизонттының игерудің жағдайы 38
1.8.Альфа кен орнының өндіру және айдау скважиналары қорының жағдайы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
1.9. Альфа кен орнында қабатты сұйықпен жарудың әдісінің сипаттамасы
43
10. ҚСЖ қолданудың Ресейлік тәжірибесі 44
11. Қабатты сұйықпен жару әдісін тиімді қолдану үшін игеру объектілерін
таңдау шарттары 48
1.11.1. ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдау шарттары 50
1.11.2.Қабатты сұйықпен жарудың технологиясы 51
1.12.Ұңғымаларды ҚСЖ дайындау 51
1.13. Қабатты сұйықпен жару 53
1.13.1 ҚСЖ-дан кейін ұңғыманы меңгеру 54
1.13.2. ҚСЖ кезінде қолданылатын материалдар 54
14. ҚСЖ кезінде қолданылатын құрылғылар 56
15. ҚСЖ құрамы және агрегаттардың қызметі 56
2. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 77
2.1 Альфамұнайгаз акционерлік қоғамының ұйымдастыру
сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
1. Негізгі және қосалқы өндірісті ұйымдастыру 77
2. Техникалық жабдықталу. Автоматтандыру мен телемеханикаландыру
дәрежесі 79
3. Материалдық-техникалық жабдықтауды ұйымдастыру 79
4. Кәсіпорын транспортын ұйымдастыру 80
2.1.5. Скважиналарды жөндеуді ұйымдастыру 80
2.2. Альфа кен орнын игерудің жобалық және нақты техника-экономикалық
көрсеткіштерін талдау 83
3. ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 90
3.1. Қауіпті және зиянды факторларды талдау 90
3.1.1. Қорғау шаралары 91
2. Термохимиялык әсер ету кезіндегі қауіпсіздік әдістері 92
3. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша шешімдер 94
3.3.1. Өрт пен газды анықтау 96
4. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 99
4.1.1. Атмосферадағы әсер
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
99
4.1.2 Гидросвераға әсер ету
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 99
Литосфераға әсері (топыраққа және жер қойнауына)
... ... ... ... ... ... ... .. . 100
4.2. Ұйымдастырылған шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
101
4.3. Техникалық шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 101
Атмосфераны қорғау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... . 101
Өнеркәсіпорындарының қауіп санатын анықтау
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 102
1. Атмосфераны ластайтын заттардың ШРШ-мен жалғыз тұрақты көзден
шыққан барынша жергілікті концентрацияның есептелуі 104
2. Гидросфераны қорғау 106
3. Литосфераны қорғау 108
ҚОРЫТЫНДЫ 113
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 114
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы - ТМД аумағында мұнай өндіру бойынша екінші
орын (Ресейден кейін), газ өндіру бойынша үшінші орын (Ресей мен
Түркменстаннан кейін) алатын мұнай державасы.
Қазақстан аумағында мұнай мен газдың керемет қорлары бар. Қазіргі
кезеңде Қазақстанда мұнай жэне мұнай-газ кен орындары ашылған, оларды
Ембімұнай, Теңізшевройл, Өзенмұнайгаз, Ақтөбемұнайгаз
Альфамұнайгаз бірлестіктері игеруде.
Мұнайды өндірудің өсімін және тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін оны алу
процестерінің техникалық және технологиялық барысын жетілдіру қажет.
Мұндайда мұнай өндірісін дамыту үрдістерінін негізгілерінің бірі
елімізде қоры қомақты болып табылатын аномальды қаситтері бар ауыр мұнайды
өндіруді ұлғайту болып табылады. Мұнай өндіру процестерінің мынадай
факторлармен және қиыншылықтары бар: түп аймақтан мұнайды дайындау
объектілеріне дейін өнімнің ұңғыларда қозғалу жолындағы асфальтті-шайырлы
парафинді (АШП) компоненттер және минералды тұздар, өндірілетін мұнайдың
құрылымдық-механикалық қасиеттерінің көрінуі, берік су тұтқырлы, су мұнайлы
эмульсияларының түзілуі.
Альфа кен орны Қазақстан Республикасындағы ірі кен орындарының бірі
болып табылады. Ол Альфасыншы жылы ашылып, Альфасыншы жылы өнеркәсіптік
игеруге енгізілді. Альфа кен орны бірегей кен орнына жатады және оны өзге
кен орындарынан айрықшаландыратын бірқатар ерекшеліктері бар, жобалау, сол
секілді жасау тәжірибесінде ерекше тәсілді қажет етеді.
Альфа күрделі геологиялық-физикалық шарттардың кешені көрінетін кен
орындарына жатады, қабат қыртысында игерудің жиырмаға жуық объекті
(горизонттар) бөлінген; көпқабаттылық (әрбір объектіде 10-12-ге дейін);
алаңы және қимасы бойынша өнімділік қалыңдығы жөнінен біртекті еместігінің
жоғары дәрежесі; өндірілетін мұнайда 25-28% АШС компоненттері кездеседі,
бұл оны ньютондық емес қасиетіне жағдай жасайды, бастапқы қабаттық
температурасы парафиннің кристалдануының бастапқы температурасына жақын.
Қазіргі кезде Альфа кен орнында әртүрлі әдістер, атап айтқанда қабатты
сұйықпен жару әдісі қолданылады. Қабатты сұйықпен жару әдісі алғаш рет
Альфа жылы қолданылған. Қазіргі кезде бұл технология мұнай кен
орындарындағы өткізгіштігі аз, әлсіз дренаждалатын қабаттардың мұнай
бергіштігін көтеру және игеруді күшейтудегі ең белгілі әдістердің бірі
болып саналады. Көптеген аймақтарда бұл технология өндіруді елеулі түрде
көтеретін және ұңғымаларды рентабелді категорияға шығаратын жалғыз
технология болып табылады.
Альфа кен орындарында қабатты сұйықпен жаруды қолдану саздалған,
өткізгіштігі аз қабаттарды игеруде өзінің тиімділігін көрсетті.
1 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Альфа кен орны жайлы жалпы мәліметтер
Альфа кен орны Альфа түбегінің геологиялық әдебиеттерде Альфа ойысы
деп аталатын Альфа шөл дала бөлігінде орналасқан.
Әкімшілік жағынан кен орны территориясы Альфа облысы құрамына кіреді.
Ең жақын елді мекен Альфа қаласы, ол кен орнынан оңтүстікке қарай Альфа км-
де орналасқан. Батысында Альфа км - Гамма қаласы, ал Бетта км -Бетта
қаласы.
Орографиялык жағынан Альфа ауданы теңіз жаққа, оңтүстік-батысқа қарай
сәл көлбеуленген, төмпешікті үстірт түрінде, оның абсолютті белгілері
солтүстігінде + Х м және оңтүстігінде + У м. Ауданның орталық және оңтүстік
бөлігінде үлкен ойпаттар бар, олардың ішіндегі ең ірісі минималды
абсолюттік белгісі - Z м "Z" ойпаты.
Аудан рельефі өте күрделі құрылысымен сипатталады. Орталық бөлігін
Альфа және Гамма ойпаттарының ортасында жатқан үстірт алады. Үстірттің
абсолюттік белгілері солтүстігінде + Х м және оңтүстігінде + У м. Батысы
мен солтүстік-батысыңца кен орнының аумағы шегінде үстірт Альфа ойпаты
жағына қарай кемерлер түрінде күрт үзіледі.
Альфа ойпаты 500 км2 ауданды алады. Ойпаттың түбі жыралармен
кескіленген. Минималды абсолюттік белгісі + Х м.
Қарастырылып отырған аудан топырағы мен өсімдіктерінің сипатына қарай
шөлді аймаққа жатады. Ауданның шөл далалары негізінен су көзі
жетіспеушілігінен және өсімдік жабынының маусымдылығынан пайдаланылмайды.
Аудан климаты күрт континентальды, шөлейтгі, тәуліктік температураның
күрт өзгеретіндігімен, ыстық, құрғақ жазымен және салыстырмалы суық қысымен
сипатталады. Жазда максималды температура +45 °С, минималды температура
қыста-30 °С.
Ауданда күшті желдер соғады. Қыста қар аз. Атмосфералық жауын-шашын
сирек және негізінен көктем-күз мезгіліне келеді.
Атмосфералық жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 100 мм шамасында,
және қардан жаңбыр көп жауады.
Альфа қаласына ауыз су Альфа массивтеріне бұрғыланған геологиялық
скважиналардан 70 км суөткізгіш құбырлармен тасымалданады. Техникалық сумен
қамтамасыз ету альб-сеноман горизонттарының жер асты сулары арқылы іске
асырылады.
Ауданның елді мекендерін тас жол байланыстырады. Облыстың аудан
орталықтарын байланыстыратын темір жол бар.
Кен орнында өндірілген мұнай Гамма қаласына және одан ары Ресейге
жөнелтіледі. Жолаушы және өндірілген газ Қазақ газ өңдеу зауытына, және
сондай-ақ Гамма қаласының пластмасса зауытына түседі.
1.2 Кен орнының геологиялық зерттелуінің және игерілуінің тарихы
Альфада зерттеу өткен ғасырдың аяғында басталған. Альфа мұнайының
алғашқы белгілерін Х-У жж. Таспас орлары мен құдықтарының ауданында
А.А.Насибьянц тапқан.
Альфа көтерілуі Х - У жж. С.Н.Алексейчик далалық геологиялық
зерттеулер жүргізгенде анықталған.
Х - У жж. арасында Альфада геологиялық зерттеулер жүргізілген жоқ.
1950 ж. ВНИГРИ Б.Ф.Дьяков, Н.Н.Черепанов жэне Н.К.Трифоновтың
жетекшілігімен Альфа ірі кешенді геологиялық-геофизикалық экспедиция
ұйымдастырды. Бұл коллектив ауданды зерттеуге үлкен үлес қосты. Х ж.
"Казнефтеобъединение" бас геологы Н.А.Кадин Батыс Қазақстанның геологиясы
мен мұнайлылығы бойынша кең мәлімет берді, барлық геологиялық материал
талданды және Альфаның мұнайгаздылық болашағын ерекше атап көрсетілді.
1951 ж. Казахстаннефтеразведка трестінің геологиялық-іздестіру
басқармасы (директоры К.Н.Тулин, бас геологы А.П.Черняева) Альфа түбегіне
бұрғышылар партиясын бағыттады, олар Төбешік алаңында құрылымдық-іздестіру
бұрғылау жүргізе бастады.
Х – У жж. Альфа өндірістік мұнайгаздылығы жөніндегі мәселелер шешілді.
Бұл мақсатта ВНИГРИ мұнайды іздеу және барлауға үш аудан ұсынды. Қазан
құрылымын бұрғылаудың нәтижесі болмады, Төбешік алаңында мұнай кен орны
анықталды, бірақ ондағы мұнай ауыр, шайырлы және барлауға тиімсіз болып
шықты, ал Гамма және Альфа құрылымдары аумағында мұнайгаз кен орындары
анықталды. 1961 ж. желтоқсанның басында 1248-1261 м аралығындағы N1
скважинаны сынағанда 10 мм штуцерден тәуліктік шығымы 80 м3 фонтан алынды.
Горизонттың өндірістік бағалануы Альфа ж. сәуірде 3 режимде сынаумен
берілді. 1963 ж. наурыздың басында осы горизонттағы 2 және 22
скважиналардан мұнай фонтандары атқылады.
Альфа кен орнын өнекәсіптік меңгеруді жеделдету мақсатында КСРО
үкіметінің Альфа ж. 7 қыркүйектегі қаулысымен Бетта қаласында "Альфанефть"
бірлестігі құрылды да, Альфа экспедициясы соның құрамына енді.
Х ж. ВНИИ Альфа кен орнын игерудің Бас схемасын жасады және ол
Миннефтепром комиссиясымен бекітілді. Онда мынадай жағдайлар қарастырылды:
1. кен орнын игерудің басынан бастап қабат қысымы мен температурасын
көтеріп ұстау;
2. 4 пайдалану объектілерін бөліп алу: I объект - ХІІІ+ХІҮ горизонттар; II
объект - ХҮ+ХҮІ горизонттар; III объект - XVII горизонт; 4 объект – XVIII
горизонт;
3. негізгі пайдалану объектілері (I жэне II) бойынша кен орнын айдау
скважиналарьшен 4 км блоктарға бөлу;
4. барлық объектілерді біруақытта жеке блоктармен игеруге қосу;
5. III объектіні нұсқа сыртынан су айдау жүйесімен игеру;
6. • IV объектіні қабат қысымын көтерусіз, аралас режимде игеру.
Бірақ кен орнының су айдауға дайын еместігіне байланысты ХІП-ХҮІП
горизонттар 2,5 жыл бойы ешбір әсер етусіз, табиғи серпінді су арынды
режимде игерілді.
Альфа кен орныньщ барлық өнімді горизонттары бойынша әсер етудің
қолданылудағы жүйесінің тиімсіздігінен скважиналар шығымы төмендей берді. Х
ж. дейін су айдау көлемінің өсуіне қарамастан жылдық өндіру өсіміне тек
өндіру скважиналары қорының артуы арқылы ғана қол жеткізілді.
Негізгі алаңдар мен горизонттар бұрғыланып біткеннен соң мұнай өндіру
төмендеді және скважиналар өнімінің сулануы қарқындады. Мұнай өндірудің
құлау коэффициенті У ж.-5, А - В жж. 15,6...10 % .
А ж. жасалған игеру жобасында келесі жағдайлар қарастырылды:
• әрбір горизонт жеке игеру объектісі болып табылады;
• өнімді горизонттар ені 2 км блоктарға айдау
скважиналары
қатарларымен бөлінеді;
1. жаңа скважиналар әрбір горизонтқа жеке бұрғыланады;
2. ыстық су айдаудың жобалық көлемі ұлғайтылды және кен орнын В
ж. қарай толығымен ыстық суға көшіру ұйғарылды.
Соңғы шарттың орындалуы қосымша 49,3 млн.т. мұнай алуға мүмкіндік
берер еді. Бірақ жоба орындалмады да, ыстық суға көшу толығымен С ж. ғана
аяқталды.
Өнімді горизонттардан мұнайды алу ерекшеліктері мұнайдың қорын игеру
сипатының күрделі екенін көрсетті. Күрделі жағдайларда тек блоктық су айдау
жеткіліксіз болғандықтан кейін сатылық-термалдық су айдау, фигуралық су
айдау сияқты технологиялар қолданылды. Бұл технологиялар кен орнын игерудің
тиімділігін арттыруға жәрдемдесті.
Қазіргі кезде ыстық су әртүрлі қондырғыларда дайындалады. Ыстық суды
дайындауға көп шығын шығатын болғандықтан ыстық су айдаудың циклдік әдісі
игерілген. Оның мағынасы өнімді қабатқа берілген көлемде бірде ыстық, бірде
салқын су айдалады. Ыстық су айдау процесінде қабаттың жабыны мен табаны
қыздырылады. Бұл жағдайда салқын су қабаттың қызған жабыны мен табанынан
келетін жылу арқылы жылиды, ал артынан салқын су айдағанда ыстық су қабатқа
қарай ысырылады.
1.3 Стратиграфия
Альфа кен орнында терең барлау бұрғылаумен қалыңдығы шамамен 3600 м
шөгінді мезозойлық жыныстардың қабаты ашылған, оның құрылымында триас, юра,
бор, палеоген, неоген және төртгік шөгінділері орын алады. Олардың былай
белгіленуі скважина үлгітастарын зерггегенде алынған палеонтологиялық
мәліметтерге және Альфа басқа аудандарының ұқсас шөгінділерімен салыстыруға
негізделген. Бөлімдер, ярустар және подярустар арасындағы шекаралар шартты,
негізінен электрокаротаж бойынша жүргізілген. Соңғы кезде микрофауна мен
т.б. зерттеулер арқасында қолда бар стратиграфиялық үлгілерді өзгертуге
және анықтауға мүмкіндік туып отыр.
Альфа кен орнының мұнайгаздылығы юра және кейде бор шөгінділерімен
байланысты. Кен орнының геологиялық қимасында бор және юра шөгінділеріне
қарасты 26 құмды горизонттары анықталған. І-ХІІ горизонттар (жоғарыдан
төмен қарай) жасы бор - газды, ХІІІ-ХҮІП горизонттар - жоғарғы және орта
юра - кен орнының негізгі мұнай-газды қабаты, жеке күмбездерде төменгі
юраның ХІХ-ХХІҮ горизонттары мұнайгазды.
Пермь-триас (РТ) шөгінділері Альфа кен орнының ең көне жыныстары болып
табылады.
Пермь-триас жүйесі (РТ)
Жоғарғы пермь терең метаморфизм іздері бар күңгірт полимикті
құмтастармен және қара сланецтермен көрінеді. Төменгі триас (Т) шөгінділері
қоңыр аргиллиттермен және орта түйіршікті құмтастармен орын алады. Бұл
шөгінділердің оңтүстік Альфа қалыңдығы 440 метрге жетеді, жабынында
шайылудың ізі бар.
Оленек және орта триас жыныстары құмтастар мен қышқылды туфтар
қабатшалары бар қара және қарасұр аргиллиттер, әктастар, алевролиттердің
біртұтас, едәуір біртекті тобын құрайды. Бүл шөгінділер жалпы қалыңдығы
1500-1600 м болатын біртұтас оңтүстік Альфа тобына бөлінген.
Юра жүйесі (J)
Юра жүйесі шөгінділерінде барлық үш бөлім де кездеседі: төменгі, орта
және жоғарғы, жалпы қалыңдығы 1300 м.
Төменгі бөлім (J1)
Қиманың төменгі юра бөлігі құмтастар, алевролиттер мен саздың
араласуынан тұрады. Құмтастар сұр және ақшыл сұр, көбіне ұсақ және орта
түйіршікті. Ірі түйіршікті түрлері қиыршық тас түйіршіктері қоспасымен
бірге сирек те болса кездеседі. Кейде құмтастар ақшыл сұр алевролиттерге
немесе сазды құмтастарға ауысады.
Құмтастар мен алевролиттер цементі сазды немесе сазды-кремнийлі.
Саздардың түсі сұр және күңгірт, кейде қоңыр. Олар әдетте аргиллитке ұқсас
және көмір тектес затпен байытылған. Құмтастар, алевролиттер мен саздардың
алмасуы негізінен киғаш қабатталады. Төменгі юраның жабынында сазды бүйрек
тәрізді құрылым дамыған, оның қалыңдығы шайылу нәтижесінде күрт
өзгерістерге ұшыраған. Төменгі юра шөгінділерінің қалыңдығы 120-130 м.
Төменгі юра қимасында ХХІҮ-ХХҮ екі өнімді горизонт айқындалған.
Ортаңғы бөлім (J2)
Оңтүстік Альфаның орта юра шөгінділері мұнайгаздылығы жағынан ең
ірісі. Сондықтан орта юраны бөлшектеп стратиграфиялық мүшелеу өнімді
горизонттарда олардың корреляциясын айқындаумен тығыз байланысты. Орта
юрада жалпы қалындығы 700 м аален, байос және бат ярустары
айқындалады.
Аален ярусы (J 2 а)
Аален ярусы негізінен мортсыңғыш, құмды-галькалы жыныстардан құралған
және орта юра қимасының базальді қабаты ретінде қарастырылуы мүмкін.
Ярустың қимасында сұр және қоңыр әртүрлі түйіршікті құмтастар басым,
олардың арасында орта және ірі түйіршіктілері кең жайылған. Кейде соңғылары
гравелиттермен алмасады. Аален құмтастары мен гравелиттерінің цементі
негізінен сазды, кейде карбонатты және байланысқыш түрлі болады. Біршама
көп жұқа қабаттар түрінде құмтастар мен гравелиттер арасында ұсақ галькалы
конгломераттар да кездеседі. Саздар әдетте, сұр, қарасұр, кейде қоңыр
түсті, тығыз, аргиллитке ұқсас.
Ярустың жалпы қалыңдығы 330 м. Аален мен байос ярустары арасындағы
шекара XXII горизонттың табанымен өтеді.
Байос ярусы (J 2 b)
Байос шөгінділері ең көп және барлық жерде тараған. Байос ярусының
шөгінділері негізінен арасында көмір қабатшалары бар алевролиттер мен
саздардан кұралған континентальды фациялармен белгіленді. Байос ярусы
қимасының төменгі бөлігінде сазды және алевролитгі жыныстар, жоғарғы
бөлігінде құмтасты жыныстар басым. Олардың қалыңдығы 500-ден 520 м-ге дейін
өзгереді. Зерттеулер кешені бойынша байос ярусының шөгінділері екі
подярусқа бөлінеді.
Төменгі байос (J 2 b1 )
Бұл подярустың шөгінділерінің жалпы қалыңдығы 470 м, және саздар,
құмтастар мен алевролиттердің, көмір тектес заттың қабатшалары алмасуымен
көрінеді. Жыныстар негізінен жұқа қабаттармен қатталады. Құмтастар мен
алевролиттердің түсі негізінен сұр және ақшыл сұр, кейде қоңыр және сары да
болады. Сирек қарасұр түсті құмтас-алевролит жыныстар да кездеседі. Саздар
көбіне қарасұр, тіпті қара, кейде қоңыр түсті.
Альфа кен орнының төменгі байос шөгінділерінде XXII, XXI, XX, XIX,
XVIII жэне XVII горизонттар орналасқан.
Жоғарғы байос және бат ярустары (J 2 b 2+ bt)
Олардың шөгінділері арасында, саз қабатшалары бар біршама қалың
құмтастар мен алевролиттер қабатгарынан тұрады. Құмтастар сұр, қоңыр-сұр,
нашар және орташа цементтелген.
Алевролиттер сазды, құмтасты, ірі түйіршікті және құрамы айқын емес.
Саздар қара қоңыр-сұр. Байос және бат шөгінділерінің арасындағы шекара
шартты түрде XV горизонттың табанымен өтеді. Жоғарғы байос-бат
шөгінділерінің қалыңдығы 100-150 м.
Жоғарғы бөлім (J 3)
Жоғарғы юра бөлімінде негізінен теңіз шөгінділері мен жануарлар
қалдықтары түрінде кездесетін келловей, оксфорд және кембридж ярустары
ерекшеленеді.
Келловей ярусы (J 3 k)
Құмтастар, алевролиттер мен кейде әктастар қабатшалары араласқан сазды
қалың қабаттар түрінде кездеседі. Келловей ярусының саздары сұр, қарасұр,
күлдей сұр, кейде жасыл және қоңыр түсті. Құмтастар мен алевролиттердің
түсі сұр, жасыл-сұр, кейде қарсұр және қоңыр. Құмтастар арасында ұсақ
түйіршіктілері көп. Келловей ярусында XIV горизонттың жоғарғы бөлігі мен
XIII горизонт орналасқан. Оның қалыңдығы 50-135 м.
Оксфорд-кембридж шөгінділері (J3о – km)
Юра шөгінділерінің мұнайгаздылығын бағалағанда оксфорд-кембридж
шөгінділері аален-келловей кешені мұнайлы қабатының үстін жапқан сазды-
карбонатты жабын ретінде көрінеді. Ол саз-мергель жыныстарының біршама
қалың қабатынан құралған, ара-арасында құмтастар, алевролиттер мен әктастар
жұқа қабатшалар түрінде кездеседі.Оксфорд-кембридж шөгінділерінің
қалындығы төменгі будақ үшін 50-55 м, жоғарғысы үшін
30-97 м.
Бор жүйесі (К)
Бор жүйесінің шөгінділері жоғарғы юра шөгінділерінің шайылған бетінде
орналасады және төменгі, жоғарғы бөлімдері мен барлық ярустарымен орын
алған. Литологиялық және генетикалық белгілері бойынша бор шөгінділері үш
бөлікке бөлінеді: төменгі терриген-карбонаттық, ортаңғы терриген (альб,
сеноман) және жоғарғы карбонат (турондат) ярустары. Төменгі бөлікке XII
горизонт, ал ортаңғы және жоғарғы бөліктерге I, II, III, IV, V, VI, VII,
VIII, IX, X және XI газды горизонттар жатады. Бор шөгінділерінің қалыңдығы
1100 м шамасында. Бор шөгінділерінің өнімді қалыңдығы алевролит және саз
қабаттары мен будақтарының біртекті астарласуы ретінде көрінеді.
Кайнозой тобы (КZ)
Кайнозой тобында палеоген және неоген жыныстары орын алған. Палеоген
шөгінділеріне мергель-әктас жыныстары мен саздардың бірқалыпты қабаты
жатады. Палеоген шөгінділерінің қалыңдығы 150-170 м. Неоген жүйесі тортон
және сармат ярустарымен көрінеді. Тортон ярусының қалындығы 19-25 м, сармат
ярусы - 80-90 м.
Палеоген жүйесі (f)
Палеоген шөгінділеріне эоцен және олигоцен бөлімдері жатады. Эоцен
бөлімі саз қабатшалары араласқан мергель және әктастар түрінде. Олигоцен
бөлімі сұр және ақшыл сұр түстес саздардың бірқалыпты қабаты түрінде.
Палеогеннің қалыңдығы 150-170 м.
Неоген жүйесі (N)
Неоген шөгінділері тортон және сармат ярустарының шөгінділері түрінде
кездеседі. Тортон ярусына саздар, мергелдер, құмтастар мен әктастар
қабатшалары кіреді. Сармат ярусы әктастар, мергелдер мен
саздардың астарласуынан тұрады. Неоген жүйесінің жалпы қалыңдығы 115 м-ге
жетеді.
Төрттік жүйесі (Q)
Төрттік жүйе эмовиаль-демовиаль текті құмдар, саздар, суглиноктармен
көрінеді. Шөгінділер қалындығы 5-7 м.
1.4 Тектоника
Оңтүстік Альфа ойыстары жүйесінің солтүстік қанатына жататын Гамма-
Альфа тектоникалық баспалдағының шектерінде қазіргі уақытта біршама
құрылымдар шоғырлары айқындалған, олармен мұнай және газ кен орындары
байланысты. Олардың қатарына Альфа, Өзен, Жетібай, Қарамандыбас, Теңге,
Тасболат, Асар, Оңтүстік Жетібай, Ақтас, Шығыс Жетібай кіреді.
Солтүстігінде Альфа құрылымы оңтүстік-шығыс антиклиналь аймағымен
шектеседі, олардың арасында жіңішке Бетта ойысы жатыр, солтүстік қанатта
жыныстардың құлау бұрышы 3°. Жыныстардың құлау бұрышы 5-6° болатын оңтүстік
бөліктің қатпары да осындай жіңішке ойыспен Бетта көтерілуінен бөлінеді.
Ауданның батыс бөлігінде Альфа қатпарының периклиналі үлкен емес белес
арқылы Гамма құрылымымен жалғасады. Ауданның шығыс бөлігінде, Сигма
ойпатының шығыс шегінде Альфа көтерілуі күрт төмендейді.
Альфа кен орны ірі брахиантиклиналь қатпарына жатады, оның өлшемдері
9x39 км. Қатпар пішіні симметриялы емес. Оның күмбезі шығысқа ығысқан,
соның нәтижесінде шығыс периклиналь қатты созылған солтүстік-батыс
периклиналге қарағанда қысқа. Оңтүстік қанат шамалы тіктеу. Мұнда XIV
горизонттың жабыны бойынша құлау бұрышы 6-8°. Қатпардың солтүстік бөлігі
біршама жайпақтау. Солтүстік қанаттың батыс жартысында XII горизонттың
жабыны бойынша құлау бұрышы 1-3°. Құрылымның батыс бөлігінде мұнай
кеніштері бар күмбездер ерекшеленеді: Солтүстік-батыс және Парсымұрын.
Өлшемдері үлкен емес Парсымұрын күмбезі Альфа құрылымының оңтүстік
қанатын күрделіндіреді. XVIII горизонттың жабыны бойынша көтерілу
амплитудасы 30 метрге жетеді, және соңғы 1300 м тұйық изогипс бойынша
құрылым өлшемдері 2,9x0,9 км. Солтүстік-батыс күмбез Альфа құрылымының
солтүстік қанатын күрделілендіреді. 1300 м изогипс бойынша көтерілу
өлшемдері 3,5x2 км, амплитудасы 32 м.
Қатпар периклиналі де симметриялы емес. Солтүстік-батыс периклиналдің
оңтүстік бөлігінен басқа жағы төмендеген, өте жайпақ, қатты созылған. Альфа
қатпарының периклиналдық аяқталуы мұнда XIII горизонт жабынында 1700 м
изогипспен ерекшеленеді. Келесі изогипстер Альфа және Гамма қатпарларын N58
скважина ауданында кішкене ойпат арқылы тұтас көтерілімге біріктіріледі.
Шығыс периклиналь ендік бағытта созылған. Мұнда XIII горизонттың жабыны
бойынша құлау бұрышы 3-4°.
Кұрылым өсінің ундуляциясы назар аударады, оның нәтижесінде негізінен
құрылымның ұзын өсіне тураланған күмбез тәріздес көтерілулер қатары
белгіленеді. Альфа көтерілуінің орталық бөлігіне Сигма күмбезі кірігеді,
онда да мұнай кеніштері бар. XIV горизонт жабыны бойынша күмбез өлшемдері
10.8x4.5 км, амплитудасы 105 м.
1.5 Мұнайгаздылық
Х ж. Альфа кен орнынан 5325100 т мұнай өндірілді. Мұнай өнімінің
горизонттар бойынша бөлінуі төмендегідей (%): XIII горизонт - 27,5; XIV
горизонт - 39,9; XV горизонт - 12; XVI горизонт - 10,9; XVII горизонт -
5,7; XVIII горизонт -- 1,7; Сигма күмбезі - 1,2; Бетта күмбезі 1,2. 80
жылдарда Сигма, Солтүстік-батыс және Парсымұрын күмбездерінің өнімді
горизонттары қарқындата бұрғыланды. Бұл олардан мұнай өндірудің сәйкес 4,
66 және 58 %-ке өсуіне әсер етті. ХПІ-ХІV горизонттардан мұнай мен
сұйықтықтың басым бөлігі өндіріледі. Олардан өндірілген мұнай барлық кен
орны өнімінің 64 %-ін құрайды. Кен орнында горизонттар бойынша бір өндіру
скважинасының орташа тәуліктік шығымы мұнай бойынша 3.1-5,4 ттәулік,сұйық
бойынша 6,7-15,8 ттәулік. ХІП-ХІV горизонттар айдау скважиналары
қатарларымен 64 жеке игеру бөліктеріне бөлінген. Тіпті бір горизонттың
бөліктері бір-бірінен бастапқы баланстық, игерілген қорларымен және өнімді
қабаттарының қасиеттерімен, бұрғылану дәрежесімен ерекшеленеді және
сондықтан мұнай мен сұйық өндіру кен аралықта өзгереді. х.хх.хххх ж. мұнай
мен газ өнімінің өндіру сипаттамасына қарасақ, кен орнынан мұнай негізінен
механикалық тәсілмен (97 %) өндіріледі: терең сорапты (ШТС) және газлифт.
Газлифт скважиналарының қоры барлық өндіру қорының 9,2 %-ін құрайтынына
қарамастан, газлифт тәсілімен мұнай өндіру 16,6 %, ал сұйықтық өндіру 24 %.
Бұл газлифт скважиналарындағы мұнай мен сұйықтық шығымының мөлшері өндіру
қорының 90 %-ін құрайтын терең сорапты скважинадар шығымынан 3-3,5 есе
көптігімен түсіндіріледі.
Альфа кен орнының газдары метандық газ типіне жатады, тереңдеген сайын
этан көбейеді. Газды горизонттарда негізінен азот, көмірқышқыл газы қоспасы
бар құрғақ метан газы кездеседі. Газ тығыздығы 0,562-0,622 кгм3
шамасында.
Алаң бойынша қабат коллекторлардың таралуы тиімді мұнайлы қалыңдықтар,
игеру кешендері және тұтас горизонттар карталары бойынша анықталған.
Альфа кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше түріне -
қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады. Бұл коллекторлардың осы түрге жатуын межелейтін
негізгі фактор жыныстар құрамында энергетикалық өзгерулерге ұшырайтын,
химиялық және механикалық әсерлерге орнықсыз минералдардың көп болуы.
Егер кварцтық құмтастарда кварц шамамен 95 % құраса, ал Альфа кен
орнынын полимикталық коллекторларында кварц құрамы 30 % шамасында;
жыныстарда кварц құрамы 70 % болса, минерал орнықсыз саналады.
Негізінен қаңқа фракциясын бекітуге, тығыздауға және цементгеуге кететін
жыныстардың түрленуі көп кішкене қуыстардың қалыптасуына соқтырады.
Нәтижесінде жеке үлгілерде кеуектілік шамасы 30 %-ке жетеді.
Өткізгіштін салыстырмалы төмен шамаларындағы суға қаныққандықтың
жоғары болуы да кішкене қуыстардың көптігімен түсіндіріледі. 1.1 кестеде
келтірілген.
1.1 кесте - Геофизикалық мәліметтермен анықталған кеуектілік шамалары
Горизонттар M, %
XIII 21
XIV 22
ХV,ХVІ 23
ХVІІ,ХVШ 24
Өткізгіштік Альфа кен орны қабат-коллекторларының негізгі сипаты. Бұл
шаманы толық анықтау үшін кэсіпшілік-геофизикалық материалдар қолданылды.
Өткен жылдар зерттеулері негізінде үлгітасты талдау бойынша табылған
қабаттар өткізгіштігі коэффициенті мен бұл қабаттардың геофизикалық
параметрлері арасында біршама тығыз коррелятивтік байланыстар бар екені
анықталды. Өткізгіштіктің жеке потенциалдар мен гамма-әдіс көрсеткіштерімен
байланысы көрсетілді. Табылған өткізгіштік шамалары бөліктерді, белгіленген
аймақтарды және тұтас горизонттарды сипаттауға пайдаланылды. Мәліметтерді
ары қарай қолдану ыңғайлы болу үшін және есептеу операцияларын
механикаландыру үшін өткізгіштік жайлы барлық мәліметтер перфокарталарға
түсірілді. Кейін ЭЕМ-да арнайы қарастырылған бағдарлама бойынша бөліктегі
және тұтас горизонттағы әрбір қабат, будақ бойыныша статикалык катарлар мен
көрсеткіштер анықталды.
1.2 кесте - Бөліктер мен горизонттар бойынша есептеу нәтижелері
Горизонттар kор, мкм Скв. Саны ҺМ.ОР., м
XIII 0,206 458 10,8
XIV 0,290 349 24,0
XV 0,167 373 15,5
XVI 0,207 311 18,4
XVII 0,76 96 23,4
XVIII 0,178 63 19,8
Бөліктер бойынша өткізгіштік шамасы 0,72-0,384 мкм2. Өткішгіштіктің
орташа шамасының ауытқулары әрбір горизонтқа сипатты. Кестеде сондай-ақ
скважиналар санымен анықталған мұнайға қаныққан қалыңдықтың орташа
арифметикалық шамасы берілген. Бұл мәліметтерді қарастырсақ, горизонттар
мен бөліктердің мұнайлы қалыңдықтарының әртүрлі екенін көреміз. XIII
горизонт ең аз қалыңдықпен сипатталады.
XIII горизонт құрылысында белгілі геологиялық заңдылық бар: ұсақ түйіршікті
құмтастар, алевролиттер, саздар, әктастардың жұқа қабаттары мен
мергелдердің астарласуы түріндегі анық құрылыс қатарында қалыңдығы 10-47,3
м-ге жететін, барынша сұрыпталған орта және ірі түйіршікті құмтастар
аймақтары ерекшеленеді. Бұл құмды денелер ені 200-700 м жұқа
жолақтартүрінде. Біртекті құмтастар үшін өткізгіштік жоғары (0,2-1,2 мкм )
шамасы мен қабат коллекторлардың қалыңдығының 10-51 м-ден 0,5-1.6 м-ге күрт
азаюы мен 0,05 мкм2 өткізгіштікті болуымен байланысты горизонттың негізгі
бөлігімен нашар гидродинамикалық байланыс сипатты. Сондықтан
коллекторлардың өндірілген және бастапқы балланстық қорларының жағдайын
талдау үшін барлық нақты материалдар алғаш рет тұтас горизонттардағы жоғары
өнімді аймақтар мен төмен өнімді аймақтар үшін жеке-жеке өңделді. Бұдан
басқа, скважиналар бойынша жаңа қосымша материал мен геологиялық
құрылымдаралаң бойынша коллекторлар түрлерінің таралу ерекшеліктері мен
ішкі және сыртқы мұнайлылық нұсқасын дәл анықтауға мүмкіндік берді.
XIII өнімді горизонтқа ортаңғы юраның байос ярусының жоғарғы бөлігіне
жататын шөгінділер кешені кіреді. Горизонттың жалпы қалыңдығы 40-50 м.
Мұнайға қаныққан орташа тиімді қалыңдық 18 м. Барлық горизонттар сияқты
күрделі көпқабатгы игеру кешені болып табылады. Күрделі болуы қабаттардың
литологиялық қасиеттерінің өзгергіштігіне байланысты. XVI горизонт ққмтас-
алевролит және саз шөгінділерінің астарласқан түрінде.
ХІП-ХVШ горизонтгар мұнайларының қасиеттері аномальдық сипатқа ие:
• мұнайда парафин (29 %) мен асфальтенді-шайырлы заттардың (20%)
көп болуы;
• мұнайдьщ парафинмен қанығу температурасы бастапқы
қабат температурасына тең;
1. құрылым күмбезінде мұнайдың газбен қанығу қысымы мен бастапқы қабат
қысымының арасының шамалас болуы;
2. газсыздандырылған мұнайдың орташа қатаю температурасы +30°С
1.3 кесте - Қабат мұнайының орташа көрсеткіштері
Көрсеткіштер XIII горизонт
Мұнайдын газбен қанығу қысымы, МПа 10,2
Газ құрамы, м м 58
Мұнай тұтқырлығы, мГІа-с 3,5
Мұнайдың парафинмен қанығу температурасы, °С 66
1.6 Сулылық
Х ж. Альфа кен орнының қимасында терең бұрғылау нәтижесінде ашылған
стратиграфияльщ, литологиялық, коллекторлық қасиеттер негізінде екі
гидрогеологиялық қабат анықталған: бор және юра. Олардың ортасында
қалыңдығы 100 м саздар мен мергелдерден құралған қалқан бар.
Юра кешенінің сулылығы
Юра шөгінділерінде екі сулы кешен көрінеді: келловей
ярусының
ортаңғы және төменгі юрадан тұратын терригендік пен карбонаттық жоғарғы
юра.
Терригендік сулы кешен
Жалпы қалыңдығы 800-1000 м терриген және сазды жыныстар араласуы
түрінде. Юра терригендік сулы кешеннің суларының минералдылығы 127-152
мгл, хлор құрамы - 2700-2900 мг.экв.л, магний - 140-180 мг.экв.л,
кальций -400-500 мг.экв.л, йод - 3-8 мг.экв.л, йод гидрокарбонаты - 2-3
мг.экв.л. Альфа кен орнының юра сулары үшін алюминий құрамы біршама жоғары
- 60-70 мг.экв.л. Бұл сулар хлор кальций түріне жатады.
Карбонаттық сулы кешен
Кешен сазды мергель қалыңдығынан бөлектенген және литологиялық жағынан
құмтас қабатшалары бар әктастардан құралған. Бұл шөгінділердің сулары жалпы
минералдылығы жағынан да, жеке компоненттер құрамы жағынан да терригендік
сулардан ерекшеленеді. Жалпы минералдылық 23,3-36,8 мгл шамасында. Иод
құрамы 2-3 мг.экв.л. Су сульфат-натрий түріне жатады.
Бор кешенінің сулылығы
Бор қабаты 700-800 м құмтас-алевролит шөгінділерінің араласуынан
тұрады. Бор жүйесінің терригендік шөгінділерінде екі сулы кешен
байқалады: неоком және альб-сеноман. Оларды бір-бірінен бөліп тұрған қалқан
ретінде апт саздарының орнықты будағы қызмет етеді. Неоком суларының жалпы
минералдылығы - 19,3-21,7 гл. Суда бром -- 45 мгл, алюминий - 10 мгл,
сульфаттар - 5-10 мгл. Су хлоркальцийлік түрге жатады.
Альб-сеноман сулы кешенінің қабаттық сулары неоком суларына қарағанда
жақсы зерттелген. Бұл қабат суларының жалпы минералдылығы -11,32-14,71
мгл. Сульфаттар - 40-50 мг.экв.л, және олардың концентрациясы жоғарыдан
төмен азаяды. Иод - 1-3 мгл, алюминий шамамен 10 мгл, Сулар
гидрокарбонаттық-натрийлік, сульфат-натрийлік, хлоркальцийлік түрге жатады.
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері
Альфа кен орнының қабат сулары химиялық құрамы бойынша екі топқа
бөлінеді: бірінші топ - бор, екінші топ - юра шөгінділерінің сулары.
Бор шөгінділерінің сулары негізінен сульфат-натрийлік түрге жатады
және минералдылығы 10 гл-ге дейін.
ХІП-ХХІП өнімді юра горизонттарының қабат сулары құрамы бойынша
біртекті хлоркальцийлік түрдегі, минералдылығы 130-170 гл тұздықтар
түрінде көрінеді. Сулар сульфатсыз, бромның өнеркәсіптік құрамы 500 мгл,
йод - 20 мгл және т.б. құнды компоненттер бар. Сулардың көлемдік газ
факторы 0,5-0,9 м3м3 -тен аспайды және тек мұнай мен газ кеніштері
нұсқалары маңында, сондай-ақ терең жатқан горизонттар суларында ол 1,0-1,2
м м -қа жетеді,
Суда еріген газ құрамының 80-90%-і метан, 4-8%-і ауыр көмірсутектер,
3,2-13%-і азот, 0,5-7,3 %-і көмірқышқыл газ. Күкіртсутек газы жоқ.
Қабат суларының орташа тығыздығы 1081 (XIII горизонт) – 1105 кгм3
(XXIV горизонт), қалыпты жағдайларда барлық горизонттар үшін орташа 1098
кгм3.
Қабат қысымы 11,4 Мпа және температурасы 62°С-де минералдылығы 140
мгл су үшін анықталған физикалық шамалар: тұтқырлық - 0,6 мПа-с, көлемдік
коэффициенті - 1,015, сығымдылық коэффициенті - 3,2 П-1 .
1.7. Альфа кен орнын игерудің тарихы мен қазіргі жағдайы
Тек Қазақстан Республикасында ғана емес, сондай-ақ бұрынғы КСРО
көлемінде ең ірі кен орындары қатарына жататын Альфа кен орны Х ж. ашылып,
өнеркәсіптік игеруге Х ж. берілген. Өзен кен орны өте сирек кездесетін кен
орындары қатарына жатады және оны басқа кен орындарынан ерекшелейтін жеке
қасиеттерге ие және жобалауда да, игеру практикасында да бөлек көзқарасты
талап етеді.
Альфа кен орны - көп қабатты, геологиялық құрылысы өте күрделі. Бор
және юра шөгінділері қимасында 25 өнімді горизонттар (І-ХХҮ) белгіленген;
мұнайлылықтың негізгі қабаты - жоғарғы-орта юра кезеңінің ХІП-ХVІП
горизонттары.
ХІІІ-ХVПІ горизонттардың өнімді қалыңдығы өзіне 48 қабатты жинақтаган
18 будаққа мүшеленген. Онша үлкен емес мұнай кеніштері мұнайлылықтың
төменгі қабаты ХІХ-ХХІV горизонттарда үш көтерілуге шоғырланған: Гамма,
Солтүстік-батыс және Бетта.
ХІП-ХVПІ горизонттар кеніштері біртұтас сумұнай жанасуымен массивті
қалындық қалыптастырады.
Негізгі мұнайлылық қабатының өнімді горизонттары (ХПІ-ХVІІІ) 7,8-21,1
м орташа мұнайға қаныққан калындықпен сипатталады, мұндағы кеуектіліктің
орташа шамасы 22-27 %, ал өткізгіштік 0,179-0,276 мкм2.
Кен орнындағы қабат мұнайларының тұтқырлығы 3,7-4,7 мПа-с, парафин 22
% және асфальтенді-шайырлы заттар 20 %.
Кен орны мен жеке өнімді горизонттар бойынша мұнайдың бастапқы
баланстық (геологиялық) қорын соңғы ресми есептеу Х жыл жүргізілген
болатын, ал кейінгі жылдары қорларды жедел бағалаулар жүргізіліп отырылды
және олар ресми көрсеткіштерге айтарлықтай жаңалық әкелген жоқ. Сондықтан
қазіргі кезде кен орнының 1054566 мың т. қосынды бастапқы баланстық
(геологиялық) мұнай қорлары Альфа кен орнының қорларының игерілуі мен
өндірістік мүмкіндіктерін анықтағанда негізгі бағдар болып табылады.
Алғашқы жобалық құжаттарда аяққы мұнай алу коэффициенті (МАК) негізгі
өнімді горизонттар (ХШ-ХҮІП) мен әрбір бөлік үшін бірдей - 45 %,
мұнайлылықтың төменгі қабаты (Гамма, Солтүстік-батыс және Сигма күмбездері)
үшін - 30-35 % шамасында анықталған болатын. Кейін бірнеше рет жаңа
геология-физикалық ақпараттар және игерудің қалыптасқан күйін есепке ала
отырып, өнімді горизонттар мен жеке бөліктер бойынша бастапқы алынатын
қорларды қайта бағалауға әрекет жасалды; алайда алынған нәтижелер дұрыстығы
дәлелденбеді, сондықтан горизонтгар мен жеке бөліктердің мұнай қорларының
игерілуін талдау үшін соңғы уақытқа дейін Х ж. бекітілген 464775 мың т.
көлемдегі бастапқы алынатын қорлар қолданылып жүр. Кен орнының даму
перспективаларын анықтаудағы ең алдыңғы қатарлы және маңызды мәселелердің
бірі - әрбір бөлік бойынша геология-физикалық ерекшеліктерді, игеру тарихын
және қорлардың қазіргі игерілу күйін есепке ала отырып мұнайдың алынатын
қорларын объективті есептеу.
Көпқабаттылығы, аса күрделі геологиялық құрылысы, өнімді
горизонттардың біршама көлемдік біртексіздігі (Орал-Поволжье кен
орындарынан 5-10 есе), мұнайлардың аномальдық қасиеттері және т.б.
ерекшеліктер кен орнын жобалауда және игеруде негізгі қиындықтар туғызды.
Отандық және шетелдік практикада Альфаға ұқсас кен орнын жобалау мен
пайдалану тәжірибесі болған емес.
Кен орнын пайдалану жобалық құжаттар негізінде жүргізілді. Олардың
қатарында кен орнына арналған үш ірі жоба мен игеру тұрғысынан аса күрделі
саналатын жеке учаскелерге арналған бірнеше технологиялық үлгілер бар.
Алғашқы жобалык құжат - игерудің бас үлгісін 1965 ж. ВНИИ жасады және
келесі негізгі жағдайларды қарастырды:
7. кен орнын игерудің басынан бастап қабат қысымы мен температурасын
көтеріп ұстау;
8. төрт пайдалану кешенін бөлу: I кешен - ХПІ+ХІV горизонттар; II кешен -
ХV+ХVІ горизонттар; III кешен - XVII горизонт; IV кешен - XVIII горизонт;
9. I және II негізгі пайдалану кешендері бойынша кен орнын айдау
скважиналары қатарларымен ені 4 км бөліктерге бөлу;
3. барлық кешендерді игеруге жеке бөліктермен бірден қосу;
горизонттар арасында сұйық ағысын болдырмау үшін барлық кешендер бойынша
жобадағы кесу сызықтарының дәл болуын қамтамасыз ету;
10. III кешенді нұсқа сыртынан су айдау арқылы игеру;
11. IV кешенді қабат қысымын көтерусіз аралас режимде игеру;
• өндіру скважиналарында түп қысымын мұнайдың газбен
қанығу қысымынан 25 %-ке төмен ұстау;
• айдау желілеріндегі қысымды бастапқы қабат қысымы
деңгейінде ұстау;
• суды айдау қысымы - 10 МПа.
Кен орнын іске қосқанда үлкен қиындықтар туындады. Қабат қысымын
көтеру жүйесінің ұйымдастырылуы кешігумен жүргізілгендіктен пайдалану
кешендерінің игерілуі алғашқы жылдары табиғи режимде, ал кейін жобалық
көлемнен көп аз көлемде салқын су айдау арқылы жүргізілді.
Нәтижесінде Х – У жж. өнімді горизонттардың мұнай алу аймақтарында
қабат қысымы орташа 1,0...2,8 МПа-ға төмендеді (кейбір жерлерде 3,5...4,0
МПа), ал өндіру скважиналарындағы түп қысымы мұнайдың газбен қанығу
қысымының 5 5.. .65 %-ін құрады. Нәтижесінде үлкен газсызданған аймақтар
пайда болды, әсіресе мұнай кеніштерінің күмбездерінде. Бастапқы ақпарат
жиналуына қарай өнімді горизонттарды игеру күйі мен жүйесін жақсартуға
бағытталған қосымша шешімдер қабылданды, мысалы, бөліктер енін 2 км-ге
дейін азайту мақсатында кешендерді айдау скважиналары қатарларымен қосымша
кесу (Альфа кен орнының ауданы 16 бөлікке бөлінеген); өндіру скважиналарын
бұрғылау арқылы I және II кешендерді ірілендіру және әрбір горизонтқа су
айдау жүйесін ұйымдастыру, III және IV кешендерді нұсқа ішінен су айдауға
ауыстыру, құмтастардың линза тәріздес даму учаскелерінде бөліктік су
айдаумен қоса ошақтық су айдау қолдану. Бірнеше рет кен орнын ыстық су
айдауға көшіру туралы шешімдер қабылданды.
Алайда, ыстық суды дайындау қондырғыларының кешігуінен салқын су айдау
жалғаса берді. Мысалы, Х ж. (10 жыл игеруден кейін) барлық су айдау
көлемінің 13 %-ін, У ж. - 27,7 %-ін, С ж. - 31,2 %-ін құрады. Осылайша D ж.
басына дейін кен орны өнімді горизонттарының нұсқа іші аймағына барлығы 300
млн.м салқын су айдалды, бұл су айдаудың жалпы жинақталған көлемінің 85 %-
ін құрайды. Өнімді қабат коллектор-жыныстарының 500 млн.м3 көлемі
салқындады, температура 5...20 °С-ге төмендеді. Жылдық мұнай өндірудің ең
жоғарғы деңгейіне Х ж. қол жеткізілді - 16249 мың т., У ж. дейін өндіру
көлемінің өсуі экстенсивтік фактор - жаңа алаңдар мен учаскелерді бұрғылау
және іске қосу арқылы болып отырды. Бұл кезде су айдау қарқынының артуына
қарамастан мұнай шығымы төмендей берді. Негізгі горизонттар мен алаңдар
бұрғыланып болғаннан кейін мұнай өндіру төмендеді (С ж. дейін тұрақтау
болған жоқ) және скважина өнімінің сулануы қарқындады, бұл 1.2-кестеде
айқын көрінеді.
Мұнай өндірудің кұлау коэффициенті Х ж. - 5%, У - Z жж. -15,6...10 %
болды. Сулану игерудің қолданудағы жүйесінің (бөліктер енін 2 км-ге азайту)
қарқынының артуы жағдайында жоғарылады.
Х ж. ХІІІ-ХVІП горизонттарды игеру жобасы жасалды (кейін ол бүкіл кен
орнын игеру жобасының технологиялық бөлімі ретінде қарастырылды), бұл
қажеттілік кен орнын игеруді жетілдірудегі көптеген шешімдермен қаралады,
жалпылау және игеру кезінде жасалған геологиялық-кәсіпшілік ақпараттар
есебімен жобалық-технологиялық көрсеткіштерді толықтау шартынан туындады.
Жобаның негізгі үрдістері мыналар:
• әрбір горизонт жеке су айдау жүйесі бар өз алдына бөлек игеру
кешені болып табылады;
• өнімді горизонттар айдау скважиналары қатарларымен ені
2 км бөлктерге бөлінеді;
• барлық жобадағы скважиналар әр өнімді горизонтқа
жеке бұрғыланады;
әрбір скважинаға тиісті бастапқы алынатын қорлар өндіру скважиналарының
торын тығыздау арқылы төмендетіледі;
• ыстық су айдаудың жобалық көлемдері ұлғайтылады және Х ж. қарай кен
орнын толық ыстық суға ауыстыру жобаланды.
У ж. кен орнының өндіру қорында 1422, су айдау қорында 572 скважина
болды. Мұнай өндіру, сол кездегі мұнайды алу коэффициенті, бұрғылау және
скважиналар қоры бойынша көрсеткіштер артығымен орындалды, нақты сулану
жобадағыдан көбірек болды.
Кейінгі жылдары, жылдық өндірудің қарқыны төмендеген бесжылдықтан ( Х
– У жж.) кейін мұнай шығымдары азаюы мен суланудың көбеюі кезінде кен орнын
игеруде Z ж. дейін созылған салыстырмалы тұрақталу болды. Бұл кезеңде
жылдық мұнай өндіру мен сәйкес шығымдардың шамалы төмендеуі (жылына 2-4 %-
ке), айдалатын су көлемінің жалпы өсуі (34-тен 40 млн.м3-ке дейін) сипатты;
өнімнің сулануы аз өзгерді (жылына 1-2,5 %). Скважиналарды бұрғылау жалғаса
берді және олардың көбі коллекторлардың қасиеттері нашар аймақтарда
орналасты. Бұл аймақтардағы мұнай қорларын қолданымдағы бөліктеп су айдау
жүйесінде активті игеруге тарту қиын болғандықтан мұнай учаскелерінде су
айдаудың қарқынды жүйесін қолдану керек болды. ХХ.ХХ.ХХХХ ж. жылғы жағдай
бойынша жылдық мұнай өндіру ең үлкен шамамен салыстырғанда 80 %-ке азайды -
3248 мың т., өнімнің орташа сулануы 59,9 % болды.
Х ж. бастап кен орнын игеру соңғы игеру жобасына сәйкес жүргізілуге тиіс
болатын. Алайда, объективті себептер: жалпы экономикалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
талдау ( ҚСЖ ).”
Диплом жобасын (жұмысын) орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке
Жобаның (жұмыстың) тақырыбы: “Альфа кенорны бойынша ұңғыманның түп аймағына
әсер ету әдістерін талдау ( ҚСЖ ).”
Жоғары оқу орны бойынша
бұйрықпен бекітілген
Аяқталған жобаны (тапсыру) мерзімі:
Жобаның (жұмыстың) негізгі деректері: Диплом алдындағы практика кезінде
жиналған материалдар
Диплом жобасында зерттелетін мәселелердің тізімі немесе диплом жұмысының
қышқаша мазмұны: Кіріспе, технико-технологиялық бөлім, экономикалық бөлім,
еңбек қорғау, қоршаған ортаны қорғау, қорытынды.
График материалдарының тізімі (міндетті сызбалардың дәл көрсетілуімен):
құрылымдық карта, геологиялық кескін, ағымдағы өнім алу картасы, игеру
графигі, технологиялық сызба, экономикалық кесте.
АҢДАТПА
Бұл дипломдық жоба 4 негізгі бөлімді құрайды.
1. технико-технологиялық бөлім;
2. экономикалык бөлім;
3. еңбекті қорғау бөлімі;
4. қоршаған ортаны корғау бөлімі.
Геологиялық бөлімде кен орнының жалпы мәліметтері, стратигрофиялық,
мұнай-газ және судың физикохимиялық тектоникасы қаралған.
Технико-технологиялык бөлімде ұңғыманың толық қоры, игерудің қабатты
сұйықпен жарылуын жобалау жұмыстары жүргізілді.
Экономикалық бөлімде экономикалык көрсеткіштер мен жылдық экономикалық
тиімділіктің есептеулері көрсетілген.
Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны корғау бөлімдерінде кен орнында
жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етілуі қарастырылған.
АННОТАЦИЯ
Данный дипломный проект состоит из 4 основных частей.
1. технико-технологическая часть;
2. экономическая часть;
3. охрана труда;
4. охрана окружающий среды.
В геологической части рассматривается общие сведения о месторождении,
стратиграфии, тектонике, физико-химические свойства нефти, газа и воды.
В технико-технологической части подробно описывается фонд скважины,
приведен анализ текущего состояние разработки, а также анализ внедрение
ГРП.
В экономической части дан расчет основных экономических показателей и
годового экономического эффекта.
В разделах охраны труда и охрана окружающей среды рассматриваются
мероприятия обеспечения безопасности работающих на месторождений.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 8
І.ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚБӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1. Альфа кен орны жайлы жалпы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .. 10
2. Кен орнының геологиялық зерттелуінің және игерілуінің тарихы
... ... ... 11
3. Стратиграфия
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... 14
4. Тектоника 19
5. Мұнайгаздылық 20
6. Сулылық 24
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері 26
1.7 Альфа кен орнын игерудің тарихы мен қазіргі жағдайы 27
1.7.1. Альфа горизонттының игерудің жағдайы 38
1.8.Альфа кен орнының өндіру және айдау скважиналары қорының жағдайы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
1.9. Альфа кен орнында қабатты сұйықпен жарудың әдісінің сипаттамасы
43
10. ҚСЖ қолданудың Ресейлік тәжірибесі 44
11. Қабатты сұйықпен жару әдісін тиімді қолдану үшін игеру объектілерін
таңдау шарттары 48
1.11.1. ҚСЖ жүргізетін ұңғымаларды таңдау шарттары 50
1.11.2.Қабатты сұйықпен жарудың технологиясы 51
1.12.Ұңғымаларды ҚСЖ дайындау 51
1.13. Қабатты сұйықпен жару 53
1.13.1 ҚСЖ-дан кейін ұңғыманы меңгеру 54
1.13.2. ҚСЖ кезінде қолданылатын материалдар 54
14. ҚСЖ кезінде қолданылатын құрылғылар 56
15. ҚСЖ құрамы және агрегаттардың қызметі 56
2. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 77
2.1 Альфамұнайгаз акционерлік қоғамының ұйымдастыру
сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 77
1. Негізгі және қосалқы өндірісті ұйымдастыру 77
2. Техникалық жабдықталу. Автоматтандыру мен телемеханикаландыру
дәрежесі 79
3. Материалдық-техникалық жабдықтауды ұйымдастыру 79
4. Кәсіпорын транспортын ұйымдастыру 80
2.1.5. Скважиналарды жөндеуді ұйымдастыру 80
2.2. Альфа кен орнын игерудің жобалық және нақты техника-экономикалық
көрсеткіштерін талдау 83
3. ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 90
3.1. Қауіпті және зиянды факторларды талдау 90
3.1.1. Қорғау шаралары 91
2. Термохимиялык әсер ету кезіндегі қауіпсіздік әдістері 92
3. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі бойынша шешімдер 94
3.3.1. Өрт пен газды анықтау 96
4. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 99
4.1.1. Атмосферадағы әсер
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
99
4.1.2 Гидросвераға әсер ету
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 99
Литосфераға әсері (топыраққа және жер қойнауына)
... ... ... ... ... ... ... .. . 100
4.2. Ұйымдастырылған шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
101
4.3. Техникалық шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 101
Атмосфераны қорғау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... . 101
Өнеркәсіпорындарының қауіп санатын анықтау
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 102
1. Атмосфераны ластайтын заттардың ШРШ-мен жалғыз тұрақты көзден
шыққан барынша жергілікті концентрацияның есептелуі 104
2. Гидросфераны қорғау 106
3. Литосфераны қорғау 108
ҚОРЫТЫНДЫ 113
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 114
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы - ТМД аумағында мұнай өндіру бойынша екінші
орын (Ресейден кейін), газ өндіру бойынша үшінші орын (Ресей мен
Түркменстаннан кейін) алатын мұнай державасы.
Қазақстан аумағында мұнай мен газдың керемет қорлары бар. Қазіргі
кезеңде Қазақстанда мұнай жэне мұнай-газ кен орындары ашылған, оларды
Ембімұнай, Теңізшевройл, Өзенмұнайгаз, Ақтөбемұнайгаз
Альфамұнайгаз бірлестіктері игеруде.
Мұнайды өндірудің өсімін және тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін оны алу
процестерінің техникалық және технологиялық барысын жетілдіру қажет.
Мұндайда мұнай өндірісін дамыту үрдістерінін негізгілерінің бірі
елімізде қоры қомақты болып табылатын аномальды қаситтері бар ауыр мұнайды
өндіруді ұлғайту болып табылады. Мұнай өндіру процестерінің мынадай
факторлармен және қиыншылықтары бар: түп аймақтан мұнайды дайындау
объектілеріне дейін өнімнің ұңғыларда қозғалу жолындағы асфальтті-шайырлы
парафинді (АШП) компоненттер және минералды тұздар, өндірілетін мұнайдың
құрылымдық-механикалық қасиеттерінің көрінуі, берік су тұтқырлы, су мұнайлы
эмульсияларының түзілуі.
Альфа кен орны Қазақстан Республикасындағы ірі кен орындарының бірі
болып табылады. Ол Альфасыншы жылы ашылып, Альфасыншы жылы өнеркәсіптік
игеруге енгізілді. Альфа кен орны бірегей кен орнына жатады және оны өзге
кен орындарынан айрықшаландыратын бірқатар ерекшеліктері бар, жобалау, сол
секілді жасау тәжірибесінде ерекше тәсілді қажет етеді.
Альфа күрделі геологиялық-физикалық шарттардың кешені көрінетін кен
орындарына жатады, қабат қыртысында игерудің жиырмаға жуық объекті
(горизонттар) бөлінген; көпқабаттылық (әрбір объектіде 10-12-ге дейін);
алаңы және қимасы бойынша өнімділік қалыңдығы жөнінен біртекті еместігінің
жоғары дәрежесі; өндірілетін мұнайда 25-28% АШС компоненттері кездеседі,
бұл оны ньютондық емес қасиетіне жағдай жасайды, бастапқы қабаттық
температурасы парафиннің кристалдануының бастапқы температурасына жақын.
Қазіргі кезде Альфа кен орнында әртүрлі әдістер, атап айтқанда қабатты
сұйықпен жару әдісі қолданылады. Қабатты сұйықпен жару әдісі алғаш рет
Альфа жылы қолданылған. Қазіргі кезде бұл технология мұнай кен
орындарындағы өткізгіштігі аз, әлсіз дренаждалатын қабаттардың мұнай
бергіштігін көтеру және игеруді күшейтудегі ең белгілі әдістердің бірі
болып саналады. Көптеген аймақтарда бұл технология өндіруді елеулі түрде
көтеретін және ұңғымаларды рентабелді категорияға шығаратын жалғыз
технология болып табылады.
Альфа кен орындарында қабатты сұйықпен жаруды қолдану саздалған,
өткізгіштігі аз қабаттарды игеруде өзінің тиімділігін көрсетті.
1 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Альфа кен орны жайлы жалпы мәліметтер
Альфа кен орны Альфа түбегінің геологиялық әдебиеттерде Альфа ойысы
деп аталатын Альфа шөл дала бөлігінде орналасқан.
Әкімшілік жағынан кен орны территориясы Альфа облысы құрамына кіреді.
Ең жақын елді мекен Альфа қаласы, ол кен орнынан оңтүстікке қарай Альфа км-
де орналасқан. Батысында Альфа км - Гамма қаласы, ал Бетта км -Бетта
қаласы.
Орографиялык жағынан Альфа ауданы теңіз жаққа, оңтүстік-батысқа қарай
сәл көлбеуленген, төмпешікті үстірт түрінде, оның абсолютті белгілері
солтүстігінде + Х м және оңтүстігінде + У м. Ауданның орталық және оңтүстік
бөлігінде үлкен ойпаттар бар, олардың ішіндегі ең ірісі минималды
абсолюттік белгісі - Z м "Z" ойпаты.
Аудан рельефі өте күрделі құрылысымен сипатталады. Орталық бөлігін
Альфа және Гамма ойпаттарының ортасында жатқан үстірт алады. Үстірттің
абсолюттік белгілері солтүстігінде + Х м және оңтүстігінде + У м. Батысы
мен солтүстік-батысыңца кен орнының аумағы шегінде үстірт Альфа ойпаты
жағына қарай кемерлер түрінде күрт үзіледі.
Альфа ойпаты 500 км2 ауданды алады. Ойпаттың түбі жыралармен
кескіленген. Минималды абсолюттік белгісі + Х м.
Қарастырылып отырған аудан топырағы мен өсімдіктерінің сипатына қарай
шөлді аймаққа жатады. Ауданның шөл далалары негізінен су көзі
жетіспеушілігінен және өсімдік жабынының маусымдылығынан пайдаланылмайды.
Аудан климаты күрт континентальды, шөлейтгі, тәуліктік температураның
күрт өзгеретіндігімен, ыстық, құрғақ жазымен және салыстырмалы суық қысымен
сипатталады. Жазда максималды температура +45 °С, минималды температура
қыста-30 °С.
Ауданда күшті желдер соғады. Қыста қар аз. Атмосфералық жауын-шашын
сирек және негізінен көктем-күз мезгіліне келеді.
Атмосфералық жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 100 мм шамасында,
және қардан жаңбыр көп жауады.
Альфа қаласына ауыз су Альфа массивтеріне бұрғыланған геологиялық
скважиналардан 70 км суөткізгіш құбырлармен тасымалданады. Техникалық сумен
қамтамасыз ету альб-сеноман горизонттарының жер асты сулары арқылы іске
асырылады.
Ауданның елді мекендерін тас жол байланыстырады. Облыстың аудан
орталықтарын байланыстыратын темір жол бар.
Кен орнында өндірілген мұнай Гамма қаласына және одан ары Ресейге
жөнелтіледі. Жолаушы және өндірілген газ Қазақ газ өңдеу зауытына, және
сондай-ақ Гамма қаласының пластмасса зауытына түседі.
1.2 Кен орнының геологиялық зерттелуінің және игерілуінің тарихы
Альфада зерттеу өткен ғасырдың аяғында басталған. Альфа мұнайының
алғашқы белгілерін Х-У жж. Таспас орлары мен құдықтарының ауданында
А.А.Насибьянц тапқан.
Альфа көтерілуі Х - У жж. С.Н.Алексейчик далалық геологиялық
зерттеулер жүргізгенде анықталған.
Х - У жж. арасында Альфада геологиялық зерттеулер жүргізілген жоқ.
1950 ж. ВНИГРИ Б.Ф.Дьяков, Н.Н.Черепанов жэне Н.К.Трифоновтың
жетекшілігімен Альфа ірі кешенді геологиялық-геофизикалық экспедиция
ұйымдастырды. Бұл коллектив ауданды зерттеуге үлкен үлес қосты. Х ж.
"Казнефтеобъединение" бас геологы Н.А.Кадин Батыс Қазақстанның геологиясы
мен мұнайлылығы бойынша кең мәлімет берді, барлық геологиялық материал
талданды және Альфаның мұнайгаздылық болашағын ерекше атап көрсетілді.
1951 ж. Казахстаннефтеразведка трестінің геологиялық-іздестіру
басқармасы (директоры К.Н.Тулин, бас геологы А.П.Черняева) Альфа түбегіне
бұрғышылар партиясын бағыттады, олар Төбешік алаңында құрылымдық-іздестіру
бұрғылау жүргізе бастады.
Х – У жж. Альфа өндірістік мұнайгаздылығы жөніндегі мәселелер шешілді.
Бұл мақсатта ВНИГРИ мұнайды іздеу және барлауға үш аудан ұсынды. Қазан
құрылымын бұрғылаудың нәтижесі болмады, Төбешік алаңында мұнай кен орны
анықталды, бірақ ондағы мұнай ауыр, шайырлы және барлауға тиімсіз болып
шықты, ал Гамма және Альфа құрылымдары аумағында мұнайгаз кен орындары
анықталды. 1961 ж. желтоқсанның басында 1248-1261 м аралығындағы N1
скважинаны сынағанда 10 мм штуцерден тәуліктік шығымы 80 м3 фонтан алынды.
Горизонттың өндірістік бағалануы Альфа ж. сәуірде 3 режимде сынаумен
берілді. 1963 ж. наурыздың басында осы горизонттағы 2 және 22
скважиналардан мұнай фонтандары атқылады.
Альфа кен орнын өнекәсіптік меңгеруді жеделдету мақсатында КСРО
үкіметінің Альфа ж. 7 қыркүйектегі қаулысымен Бетта қаласында "Альфанефть"
бірлестігі құрылды да, Альфа экспедициясы соның құрамына енді.
Х ж. ВНИИ Альфа кен орнын игерудің Бас схемасын жасады және ол
Миннефтепром комиссиясымен бекітілді. Онда мынадай жағдайлар қарастырылды:
1. кен орнын игерудің басынан бастап қабат қысымы мен температурасын
көтеріп ұстау;
2. 4 пайдалану объектілерін бөліп алу: I объект - ХІІІ+ХІҮ горизонттар; II
объект - ХҮ+ХҮІ горизонттар; III объект - XVII горизонт; 4 объект – XVIII
горизонт;
3. негізгі пайдалану объектілері (I жэне II) бойынша кен орнын айдау
скважиналарьшен 4 км блоктарға бөлу;
4. барлық объектілерді біруақытта жеке блоктармен игеруге қосу;
5. III объектіні нұсқа сыртынан су айдау жүйесімен игеру;
6. • IV объектіні қабат қысымын көтерусіз, аралас режимде игеру.
Бірақ кен орнының су айдауға дайын еместігіне байланысты ХІП-ХҮІП
горизонттар 2,5 жыл бойы ешбір әсер етусіз, табиғи серпінді су арынды
режимде игерілді.
Альфа кен орныньщ барлық өнімді горизонттары бойынша әсер етудің
қолданылудағы жүйесінің тиімсіздігінен скважиналар шығымы төмендей берді. Х
ж. дейін су айдау көлемінің өсуіне қарамастан жылдық өндіру өсіміне тек
өндіру скважиналары қорының артуы арқылы ғана қол жеткізілді.
Негізгі алаңдар мен горизонттар бұрғыланып біткеннен соң мұнай өндіру
төмендеді және скважиналар өнімінің сулануы қарқындады. Мұнай өндірудің
құлау коэффициенті У ж.-5, А - В жж. 15,6...10 % .
А ж. жасалған игеру жобасында келесі жағдайлар қарастырылды:
• әрбір горизонт жеке игеру объектісі болып табылады;
• өнімді горизонттар ені 2 км блоктарға айдау
скважиналары
қатарларымен бөлінеді;
1. жаңа скважиналар әрбір горизонтқа жеке бұрғыланады;
2. ыстық су айдаудың жобалық көлемі ұлғайтылды және кен орнын В
ж. қарай толығымен ыстық суға көшіру ұйғарылды.
Соңғы шарттың орындалуы қосымша 49,3 млн.т. мұнай алуға мүмкіндік
берер еді. Бірақ жоба орындалмады да, ыстық суға көшу толығымен С ж. ғана
аяқталды.
Өнімді горизонттардан мұнайды алу ерекшеліктері мұнайдың қорын игеру
сипатының күрделі екенін көрсетті. Күрделі жағдайларда тек блоктық су айдау
жеткіліксіз болғандықтан кейін сатылық-термалдық су айдау, фигуралық су
айдау сияқты технологиялар қолданылды. Бұл технологиялар кен орнын игерудің
тиімділігін арттыруға жәрдемдесті.
Қазіргі кезде ыстық су әртүрлі қондырғыларда дайындалады. Ыстық суды
дайындауға көп шығын шығатын болғандықтан ыстық су айдаудың циклдік әдісі
игерілген. Оның мағынасы өнімді қабатқа берілген көлемде бірде ыстық, бірде
салқын су айдалады. Ыстық су айдау процесінде қабаттың жабыны мен табаны
қыздырылады. Бұл жағдайда салқын су қабаттың қызған жабыны мен табанынан
келетін жылу арқылы жылиды, ал артынан салқын су айдағанда ыстық су қабатқа
қарай ысырылады.
1.3 Стратиграфия
Альфа кен орнында терең барлау бұрғылаумен қалыңдығы шамамен 3600 м
шөгінді мезозойлық жыныстардың қабаты ашылған, оның құрылымында триас, юра,
бор, палеоген, неоген және төртгік шөгінділері орын алады. Олардың былай
белгіленуі скважина үлгітастарын зерггегенде алынған палеонтологиялық
мәліметтерге және Альфа басқа аудандарының ұқсас шөгінділерімен салыстыруға
негізделген. Бөлімдер, ярустар және подярустар арасындағы шекаралар шартты,
негізінен электрокаротаж бойынша жүргізілген. Соңғы кезде микрофауна мен
т.б. зерттеулер арқасында қолда бар стратиграфиялық үлгілерді өзгертуге
және анықтауға мүмкіндік туып отыр.
Альфа кен орнының мұнайгаздылығы юра және кейде бор шөгінділерімен
байланысты. Кен орнының геологиялық қимасында бор және юра шөгінділеріне
қарасты 26 құмды горизонттары анықталған. І-ХІІ горизонттар (жоғарыдан
төмен қарай) жасы бор - газды, ХІІІ-ХҮІП горизонттар - жоғарғы және орта
юра - кен орнының негізгі мұнай-газды қабаты, жеке күмбездерде төменгі
юраның ХІХ-ХХІҮ горизонттары мұнайгазды.
Пермь-триас (РТ) шөгінділері Альфа кен орнының ең көне жыныстары болып
табылады.
Пермь-триас жүйесі (РТ)
Жоғарғы пермь терең метаморфизм іздері бар күңгірт полимикті
құмтастармен және қара сланецтермен көрінеді. Төменгі триас (Т) шөгінділері
қоңыр аргиллиттермен және орта түйіршікті құмтастармен орын алады. Бұл
шөгінділердің оңтүстік Альфа қалыңдығы 440 метрге жетеді, жабынында
шайылудың ізі бар.
Оленек және орта триас жыныстары құмтастар мен қышқылды туфтар
қабатшалары бар қара және қарасұр аргиллиттер, әктастар, алевролиттердің
біртұтас, едәуір біртекті тобын құрайды. Бүл шөгінділер жалпы қалыңдығы
1500-1600 м болатын біртұтас оңтүстік Альфа тобына бөлінген.
Юра жүйесі (J)
Юра жүйесі шөгінділерінде барлық үш бөлім де кездеседі: төменгі, орта
және жоғарғы, жалпы қалыңдығы 1300 м.
Төменгі бөлім (J1)
Қиманың төменгі юра бөлігі құмтастар, алевролиттер мен саздың
араласуынан тұрады. Құмтастар сұр және ақшыл сұр, көбіне ұсақ және орта
түйіршікті. Ірі түйіршікті түрлері қиыршық тас түйіршіктері қоспасымен
бірге сирек те болса кездеседі. Кейде құмтастар ақшыл сұр алевролиттерге
немесе сазды құмтастарға ауысады.
Құмтастар мен алевролиттер цементі сазды немесе сазды-кремнийлі.
Саздардың түсі сұр және күңгірт, кейде қоңыр. Олар әдетте аргиллитке ұқсас
және көмір тектес затпен байытылған. Құмтастар, алевролиттер мен саздардың
алмасуы негізінен киғаш қабатталады. Төменгі юраның жабынында сазды бүйрек
тәрізді құрылым дамыған, оның қалыңдығы шайылу нәтижесінде күрт
өзгерістерге ұшыраған. Төменгі юра шөгінділерінің қалыңдығы 120-130 м.
Төменгі юра қимасында ХХІҮ-ХХҮ екі өнімді горизонт айқындалған.
Ортаңғы бөлім (J2)
Оңтүстік Альфаның орта юра шөгінділері мұнайгаздылығы жағынан ең
ірісі. Сондықтан орта юраны бөлшектеп стратиграфиялық мүшелеу өнімді
горизонттарда олардың корреляциясын айқындаумен тығыз байланысты. Орта
юрада жалпы қалындығы 700 м аален, байос және бат ярустары
айқындалады.
Аален ярусы (J 2 а)
Аален ярусы негізінен мортсыңғыш, құмды-галькалы жыныстардан құралған
және орта юра қимасының базальді қабаты ретінде қарастырылуы мүмкін.
Ярустың қимасында сұр және қоңыр әртүрлі түйіршікті құмтастар басым,
олардың арасында орта және ірі түйіршіктілері кең жайылған. Кейде соңғылары
гравелиттермен алмасады. Аален құмтастары мен гравелиттерінің цементі
негізінен сазды, кейде карбонатты және байланысқыш түрлі болады. Біршама
көп жұқа қабаттар түрінде құмтастар мен гравелиттер арасында ұсақ галькалы
конгломераттар да кездеседі. Саздар әдетте, сұр, қарасұр, кейде қоңыр
түсті, тығыз, аргиллитке ұқсас.
Ярустың жалпы қалыңдығы 330 м. Аален мен байос ярустары арасындағы
шекара XXII горизонттың табанымен өтеді.
Байос ярусы (J 2 b)
Байос шөгінділері ең көп және барлық жерде тараған. Байос ярусының
шөгінділері негізінен арасында көмір қабатшалары бар алевролиттер мен
саздардан кұралған континентальды фациялармен белгіленді. Байос ярусы
қимасының төменгі бөлігінде сазды және алевролитгі жыныстар, жоғарғы
бөлігінде құмтасты жыныстар басым. Олардың қалыңдығы 500-ден 520 м-ге дейін
өзгереді. Зерттеулер кешені бойынша байос ярусының шөгінділері екі
подярусқа бөлінеді.
Төменгі байос (J 2 b1 )
Бұл подярустың шөгінділерінің жалпы қалыңдығы 470 м, және саздар,
құмтастар мен алевролиттердің, көмір тектес заттың қабатшалары алмасуымен
көрінеді. Жыныстар негізінен жұқа қабаттармен қатталады. Құмтастар мен
алевролиттердің түсі негізінен сұр және ақшыл сұр, кейде қоңыр және сары да
болады. Сирек қарасұр түсті құмтас-алевролит жыныстар да кездеседі. Саздар
көбіне қарасұр, тіпті қара, кейде қоңыр түсті.
Альфа кен орнының төменгі байос шөгінділерінде XXII, XXI, XX, XIX,
XVIII жэне XVII горизонттар орналасқан.
Жоғарғы байос және бат ярустары (J 2 b 2+ bt)
Олардың шөгінділері арасында, саз қабатшалары бар біршама қалың
құмтастар мен алевролиттер қабатгарынан тұрады. Құмтастар сұр, қоңыр-сұр,
нашар және орташа цементтелген.
Алевролиттер сазды, құмтасты, ірі түйіршікті және құрамы айқын емес.
Саздар қара қоңыр-сұр. Байос және бат шөгінділерінің арасындағы шекара
шартты түрде XV горизонттың табанымен өтеді. Жоғарғы байос-бат
шөгінділерінің қалыңдығы 100-150 м.
Жоғарғы бөлім (J 3)
Жоғарғы юра бөлімінде негізінен теңіз шөгінділері мен жануарлар
қалдықтары түрінде кездесетін келловей, оксфорд және кембридж ярустары
ерекшеленеді.
Келловей ярусы (J 3 k)
Құмтастар, алевролиттер мен кейде әктастар қабатшалары араласқан сазды
қалың қабаттар түрінде кездеседі. Келловей ярусының саздары сұр, қарасұр,
күлдей сұр, кейде жасыл және қоңыр түсті. Құмтастар мен алевролиттердің
түсі сұр, жасыл-сұр, кейде қарсұр және қоңыр. Құмтастар арасында ұсақ
түйіршіктілері көп. Келловей ярусында XIV горизонттың жоғарғы бөлігі мен
XIII горизонт орналасқан. Оның қалыңдығы 50-135 м.
Оксфорд-кембридж шөгінділері (J3о – km)
Юра шөгінділерінің мұнайгаздылығын бағалағанда оксфорд-кембридж
шөгінділері аален-келловей кешені мұнайлы қабатының үстін жапқан сазды-
карбонатты жабын ретінде көрінеді. Ол саз-мергель жыныстарының біршама
қалың қабатынан құралған, ара-арасында құмтастар, алевролиттер мен әктастар
жұқа қабатшалар түрінде кездеседі.Оксфорд-кембридж шөгінділерінің
қалындығы төменгі будақ үшін 50-55 м, жоғарғысы үшін
30-97 м.
Бор жүйесі (К)
Бор жүйесінің шөгінділері жоғарғы юра шөгінділерінің шайылған бетінде
орналасады және төменгі, жоғарғы бөлімдері мен барлық ярустарымен орын
алған. Литологиялық және генетикалық белгілері бойынша бор шөгінділері үш
бөлікке бөлінеді: төменгі терриген-карбонаттық, ортаңғы терриген (альб,
сеноман) және жоғарғы карбонат (турондат) ярустары. Төменгі бөлікке XII
горизонт, ал ортаңғы және жоғарғы бөліктерге I, II, III, IV, V, VI, VII,
VIII, IX, X және XI газды горизонттар жатады. Бор шөгінділерінің қалыңдығы
1100 м шамасында. Бор шөгінділерінің өнімді қалыңдығы алевролит және саз
қабаттары мен будақтарының біртекті астарласуы ретінде көрінеді.
Кайнозой тобы (КZ)
Кайнозой тобында палеоген және неоген жыныстары орын алған. Палеоген
шөгінділеріне мергель-әктас жыныстары мен саздардың бірқалыпты қабаты
жатады. Палеоген шөгінділерінің қалыңдығы 150-170 м. Неоген жүйесі тортон
және сармат ярустарымен көрінеді. Тортон ярусының қалындығы 19-25 м, сармат
ярусы - 80-90 м.
Палеоген жүйесі (f)
Палеоген шөгінділеріне эоцен және олигоцен бөлімдері жатады. Эоцен
бөлімі саз қабатшалары араласқан мергель және әктастар түрінде. Олигоцен
бөлімі сұр және ақшыл сұр түстес саздардың бірқалыпты қабаты түрінде.
Палеогеннің қалыңдығы 150-170 м.
Неоген жүйесі (N)
Неоген шөгінділері тортон және сармат ярустарының шөгінділері түрінде
кездеседі. Тортон ярусына саздар, мергелдер, құмтастар мен әктастар
қабатшалары кіреді. Сармат ярусы әктастар, мергелдер мен
саздардың астарласуынан тұрады. Неоген жүйесінің жалпы қалыңдығы 115 м-ге
жетеді.
Төрттік жүйесі (Q)
Төрттік жүйе эмовиаль-демовиаль текті құмдар, саздар, суглиноктармен
көрінеді. Шөгінділер қалындығы 5-7 м.
1.4 Тектоника
Оңтүстік Альфа ойыстары жүйесінің солтүстік қанатына жататын Гамма-
Альфа тектоникалық баспалдағының шектерінде қазіргі уақытта біршама
құрылымдар шоғырлары айқындалған, олармен мұнай және газ кен орындары
байланысты. Олардың қатарына Альфа, Өзен, Жетібай, Қарамандыбас, Теңге,
Тасболат, Асар, Оңтүстік Жетібай, Ақтас, Шығыс Жетібай кіреді.
Солтүстігінде Альфа құрылымы оңтүстік-шығыс антиклиналь аймағымен
шектеседі, олардың арасында жіңішке Бетта ойысы жатыр, солтүстік қанатта
жыныстардың құлау бұрышы 3°. Жыныстардың құлау бұрышы 5-6° болатын оңтүстік
бөліктің қатпары да осындай жіңішке ойыспен Бетта көтерілуінен бөлінеді.
Ауданның батыс бөлігінде Альфа қатпарының периклиналі үлкен емес белес
арқылы Гамма құрылымымен жалғасады. Ауданның шығыс бөлігінде, Сигма
ойпатының шығыс шегінде Альфа көтерілуі күрт төмендейді.
Альфа кен орны ірі брахиантиклиналь қатпарына жатады, оның өлшемдері
9x39 км. Қатпар пішіні симметриялы емес. Оның күмбезі шығысқа ығысқан,
соның нәтижесінде шығыс периклиналь қатты созылған солтүстік-батыс
периклиналге қарағанда қысқа. Оңтүстік қанат шамалы тіктеу. Мұнда XIV
горизонттың жабыны бойынша құлау бұрышы 6-8°. Қатпардың солтүстік бөлігі
біршама жайпақтау. Солтүстік қанаттың батыс жартысында XII горизонттың
жабыны бойынша құлау бұрышы 1-3°. Құрылымның батыс бөлігінде мұнай
кеніштері бар күмбездер ерекшеленеді: Солтүстік-батыс және Парсымұрын.
Өлшемдері үлкен емес Парсымұрын күмбезі Альфа құрылымының оңтүстік
қанатын күрделіндіреді. XVIII горизонттың жабыны бойынша көтерілу
амплитудасы 30 метрге жетеді, және соңғы 1300 м тұйық изогипс бойынша
құрылым өлшемдері 2,9x0,9 км. Солтүстік-батыс күмбез Альфа құрылымының
солтүстік қанатын күрделілендіреді. 1300 м изогипс бойынша көтерілу
өлшемдері 3,5x2 км, амплитудасы 32 м.
Қатпар периклиналі де симметриялы емес. Солтүстік-батыс периклиналдің
оңтүстік бөлігінен басқа жағы төмендеген, өте жайпақ, қатты созылған. Альфа
қатпарының периклиналдық аяқталуы мұнда XIII горизонт жабынында 1700 м
изогипспен ерекшеленеді. Келесі изогипстер Альфа және Гамма қатпарларын N58
скважина ауданында кішкене ойпат арқылы тұтас көтерілімге біріктіріледі.
Шығыс периклиналь ендік бағытта созылған. Мұнда XIII горизонттың жабыны
бойынша құлау бұрышы 3-4°.
Кұрылым өсінің ундуляциясы назар аударады, оның нәтижесінде негізінен
құрылымның ұзын өсіне тураланған күмбез тәріздес көтерілулер қатары
белгіленеді. Альфа көтерілуінің орталық бөлігіне Сигма күмбезі кірігеді,
онда да мұнай кеніштері бар. XIV горизонт жабыны бойынша күмбез өлшемдері
10.8x4.5 км, амплитудасы 105 м.
1.5 Мұнайгаздылық
Х ж. Альфа кен орнынан 5325100 т мұнай өндірілді. Мұнай өнімінің
горизонттар бойынша бөлінуі төмендегідей (%): XIII горизонт - 27,5; XIV
горизонт - 39,9; XV горизонт - 12; XVI горизонт - 10,9; XVII горизонт -
5,7; XVIII горизонт -- 1,7; Сигма күмбезі - 1,2; Бетта күмбезі 1,2. 80
жылдарда Сигма, Солтүстік-батыс және Парсымұрын күмбездерінің өнімді
горизонттары қарқындата бұрғыланды. Бұл олардан мұнай өндірудің сәйкес 4,
66 және 58 %-ке өсуіне әсер етті. ХПІ-ХІV горизонттардан мұнай мен
сұйықтықтың басым бөлігі өндіріледі. Олардан өндірілген мұнай барлық кен
орны өнімінің 64 %-ін құрайды. Кен орнында горизонттар бойынша бір өндіру
скважинасының орташа тәуліктік шығымы мұнай бойынша 3.1-5,4 ттәулік,сұйық
бойынша 6,7-15,8 ттәулік. ХІП-ХІV горизонттар айдау скважиналары
қатарларымен 64 жеке игеру бөліктеріне бөлінген. Тіпті бір горизонттың
бөліктері бір-бірінен бастапқы баланстық, игерілген қорларымен және өнімді
қабаттарының қасиеттерімен, бұрғылану дәрежесімен ерекшеленеді және
сондықтан мұнай мен сұйық өндіру кен аралықта өзгереді. х.хх.хххх ж. мұнай
мен газ өнімінің өндіру сипаттамасына қарасақ, кен орнынан мұнай негізінен
механикалық тәсілмен (97 %) өндіріледі: терең сорапты (ШТС) және газлифт.
Газлифт скважиналарының қоры барлық өндіру қорының 9,2 %-ін құрайтынына
қарамастан, газлифт тәсілімен мұнай өндіру 16,6 %, ал сұйықтық өндіру 24 %.
Бұл газлифт скважиналарындағы мұнай мен сұйықтық шығымының мөлшері өндіру
қорының 90 %-ін құрайтын терең сорапты скважинадар шығымынан 3-3,5 есе
көптігімен түсіндіріледі.
Альфа кен орнының газдары метандық газ типіне жатады, тереңдеген сайын
этан көбейеді. Газды горизонттарда негізінен азот, көмірқышқыл газы қоспасы
бар құрғақ метан газы кездеседі. Газ тығыздығы 0,562-0,622 кгм3
шамасында.
Алаң бойынша қабат коллекторлардың таралуы тиімді мұнайлы қалыңдықтар,
игеру кешендері және тұтас горизонттар карталары бойынша анықталған.
Альфа кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше түріне -
қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады. Бұл коллекторлардың осы түрге жатуын межелейтін
негізгі фактор жыныстар құрамында энергетикалық өзгерулерге ұшырайтын,
химиялық және механикалық әсерлерге орнықсыз минералдардың көп болуы.
Егер кварцтық құмтастарда кварц шамамен 95 % құраса, ал Альфа кен
орнынын полимикталық коллекторларында кварц құрамы 30 % шамасында;
жыныстарда кварц құрамы 70 % болса, минерал орнықсыз саналады.
Негізінен қаңқа фракциясын бекітуге, тығыздауға және цементгеуге кететін
жыныстардың түрленуі көп кішкене қуыстардың қалыптасуына соқтырады.
Нәтижесінде жеке үлгілерде кеуектілік шамасы 30 %-ке жетеді.
Өткізгіштін салыстырмалы төмен шамаларындағы суға қаныққандықтың
жоғары болуы да кішкене қуыстардың көптігімен түсіндіріледі. 1.1 кестеде
келтірілген.
1.1 кесте - Геофизикалық мәліметтермен анықталған кеуектілік шамалары
Горизонттар M, %
XIII 21
XIV 22
ХV,ХVІ 23
ХVІІ,ХVШ 24
Өткізгіштік Альфа кен орны қабат-коллекторларының негізгі сипаты. Бұл
шаманы толық анықтау үшін кэсіпшілік-геофизикалық материалдар қолданылды.
Өткен жылдар зерттеулері негізінде үлгітасты талдау бойынша табылған
қабаттар өткізгіштігі коэффициенті мен бұл қабаттардың геофизикалық
параметрлері арасында біршама тығыз коррелятивтік байланыстар бар екені
анықталды. Өткізгіштіктің жеке потенциалдар мен гамма-әдіс көрсеткіштерімен
байланысы көрсетілді. Табылған өткізгіштік шамалары бөліктерді, белгіленген
аймақтарды және тұтас горизонттарды сипаттауға пайдаланылды. Мәліметтерді
ары қарай қолдану ыңғайлы болу үшін және есептеу операцияларын
механикаландыру үшін өткізгіштік жайлы барлық мәліметтер перфокарталарға
түсірілді. Кейін ЭЕМ-да арнайы қарастырылған бағдарлама бойынша бөліктегі
және тұтас горизонттағы әрбір қабат, будақ бойыныша статикалык катарлар мен
көрсеткіштер анықталды.
1.2 кесте - Бөліктер мен горизонттар бойынша есептеу нәтижелері
Горизонттар kор, мкм Скв. Саны ҺМ.ОР., м
XIII 0,206 458 10,8
XIV 0,290 349 24,0
XV 0,167 373 15,5
XVI 0,207 311 18,4
XVII 0,76 96 23,4
XVIII 0,178 63 19,8
Бөліктер бойынша өткізгіштік шамасы 0,72-0,384 мкм2. Өткішгіштіктің
орташа шамасының ауытқулары әрбір горизонтқа сипатты. Кестеде сондай-ақ
скважиналар санымен анықталған мұнайға қаныққан қалыңдықтың орташа
арифметикалық шамасы берілген. Бұл мәліметтерді қарастырсақ, горизонттар
мен бөліктердің мұнайлы қалыңдықтарының әртүрлі екенін көреміз. XIII
горизонт ең аз қалыңдықпен сипатталады.
XIII горизонт құрылысында белгілі геологиялық заңдылық бар: ұсақ түйіршікті
құмтастар, алевролиттер, саздар, әктастардың жұқа қабаттары мен
мергелдердің астарласуы түріндегі анық құрылыс қатарында қалыңдығы 10-47,3
м-ге жететін, барынша сұрыпталған орта және ірі түйіршікті құмтастар
аймақтары ерекшеленеді. Бұл құмды денелер ені 200-700 м жұқа
жолақтартүрінде. Біртекті құмтастар үшін өткізгіштік жоғары (0,2-1,2 мкм )
шамасы мен қабат коллекторлардың қалыңдығының 10-51 м-ден 0,5-1.6 м-ге күрт
азаюы мен 0,05 мкм2 өткізгіштікті болуымен байланысты горизонттың негізгі
бөлігімен нашар гидродинамикалық байланыс сипатты. Сондықтан
коллекторлардың өндірілген және бастапқы балланстық қорларының жағдайын
талдау үшін барлық нақты материалдар алғаш рет тұтас горизонттардағы жоғары
өнімді аймақтар мен төмен өнімді аймақтар үшін жеке-жеке өңделді. Бұдан
басқа, скважиналар бойынша жаңа қосымша материал мен геологиялық
құрылымдаралаң бойынша коллекторлар түрлерінің таралу ерекшеліктері мен
ішкі және сыртқы мұнайлылық нұсқасын дәл анықтауға мүмкіндік берді.
XIII өнімді горизонтқа ортаңғы юраның байос ярусының жоғарғы бөлігіне
жататын шөгінділер кешені кіреді. Горизонттың жалпы қалыңдығы 40-50 м.
Мұнайға қаныққан орташа тиімді қалыңдық 18 м. Барлық горизонттар сияқты
күрделі көпқабатгы игеру кешені болып табылады. Күрделі болуы қабаттардың
литологиялық қасиеттерінің өзгергіштігіне байланысты. XVI горизонт ққмтас-
алевролит және саз шөгінділерінің астарласқан түрінде.
ХІП-ХVШ горизонтгар мұнайларының қасиеттері аномальдық сипатқа ие:
• мұнайда парафин (29 %) мен асфальтенді-шайырлы заттардың (20%)
көп болуы;
• мұнайдьщ парафинмен қанығу температурасы бастапқы
қабат температурасына тең;
1. құрылым күмбезінде мұнайдың газбен қанығу қысымы мен бастапқы қабат
қысымының арасының шамалас болуы;
2. газсыздандырылған мұнайдың орташа қатаю температурасы +30°С
1.3 кесте - Қабат мұнайының орташа көрсеткіштері
Көрсеткіштер XIII горизонт
Мұнайдын газбен қанығу қысымы, МПа 10,2
Газ құрамы, м м 58
Мұнай тұтқырлығы, мГІа-с 3,5
Мұнайдың парафинмен қанығу температурасы, °С 66
1.6 Сулылық
Х ж. Альфа кен орнының қимасында терең бұрғылау нәтижесінде ашылған
стратиграфияльщ, литологиялық, коллекторлық қасиеттер негізінде екі
гидрогеологиялық қабат анықталған: бор және юра. Олардың ортасында
қалыңдығы 100 м саздар мен мергелдерден құралған қалқан бар.
Юра кешенінің сулылығы
Юра шөгінділерінде екі сулы кешен көрінеді: келловей
ярусының
ортаңғы және төменгі юрадан тұратын терригендік пен карбонаттық жоғарғы
юра.
Терригендік сулы кешен
Жалпы қалыңдығы 800-1000 м терриген және сазды жыныстар араласуы
түрінде. Юра терригендік сулы кешеннің суларының минералдылығы 127-152
мгл, хлор құрамы - 2700-2900 мг.экв.л, магний - 140-180 мг.экв.л,
кальций -400-500 мг.экв.л, йод - 3-8 мг.экв.л, йод гидрокарбонаты - 2-3
мг.экв.л. Альфа кен орнының юра сулары үшін алюминий құрамы біршама жоғары
- 60-70 мг.экв.л. Бұл сулар хлор кальций түріне жатады.
Карбонаттық сулы кешен
Кешен сазды мергель қалыңдығынан бөлектенген және литологиялық жағынан
құмтас қабатшалары бар әктастардан құралған. Бұл шөгінділердің сулары жалпы
минералдылығы жағынан да, жеке компоненттер құрамы жағынан да терригендік
сулардан ерекшеленеді. Жалпы минералдылық 23,3-36,8 мгл шамасында. Иод
құрамы 2-3 мг.экв.л. Су сульфат-натрий түріне жатады.
Бор кешенінің сулылығы
Бор қабаты 700-800 м құмтас-алевролит шөгінділерінің араласуынан
тұрады. Бор жүйесінің терригендік шөгінділерінде екі сулы кешен
байқалады: неоком және альб-сеноман. Оларды бір-бірінен бөліп тұрған қалқан
ретінде апт саздарының орнықты будағы қызмет етеді. Неоком суларының жалпы
минералдылығы - 19,3-21,7 гл. Суда бром -- 45 мгл, алюминий - 10 мгл,
сульфаттар - 5-10 мгл. Су хлоркальцийлік түрге жатады.
Альб-сеноман сулы кешенінің қабаттық сулары неоком суларына қарағанда
жақсы зерттелген. Бұл қабат суларының жалпы минералдылығы -11,32-14,71
мгл. Сульфаттар - 40-50 мг.экв.л, және олардың концентрациясы жоғарыдан
төмен азаяды. Иод - 1-3 мгл, алюминий шамамен 10 мгл, Сулар
гидрокарбонаттық-натрийлік, сульфат-натрийлік, хлоркальцийлік түрге жатады.
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері
Альфа кен орнының қабат сулары химиялық құрамы бойынша екі топқа
бөлінеді: бірінші топ - бор, екінші топ - юра шөгінділерінің сулары.
Бор шөгінділерінің сулары негізінен сульфат-натрийлік түрге жатады
және минералдылығы 10 гл-ге дейін.
ХІП-ХХІП өнімді юра горизонттарының қабат сулары құрамы бойынша
біртекті хлоркальцийлік түрдегі, минералдылығы 130-170 гл тұздықтар
түрінде көрінеді. Сулар сульфатсыз, бромның өнеркәсіптік құрамы 500 мгл,
йод - 20 мгл және т.б. құнды компоненттер бар. Сулардың көлемдік газ
факторы 0,5-0,9 м3м3 -тен аспайды және тек мұнай мен газ кеніштері
нұсқалары маңында, сондай-ақ терең жатқан горизонттар суларында ол 1,0-1,2
м м -қа жетеді,
Суда еріген газ құрамының 80-90%-і метан, 4-8%-і ауыр көмірсутектер,
3,2-13%-і азот, 0,5-7,3 %-і көмірқышқыл газ. Күкіртсутек газы жоқ.
Қабат суларының орташа тығыздығы 1081 (XIII горизонт) – 1105 кгм3
(XXIV горизонт), қалыпты жағдайларда барлық горизонттар үшін орташа 1098
кгм3.
Қабат қысымы 11,4 Мпа және температурасы 62°С-де минералдылығы 140
мгл су үшін анықталған физикалық шамалар: тұтқырлық - 0,6 мПа-с, көлемдік
коэффициенті - 1,015, сығымдылық коэффициенті - 3,2 П-1 .
1.7. Альфа кен орнын игерудің тарихы мен қазіргі жағдайы
Тек Қазақстан Республикасында ғана емес, сондай-ақ бұрынғы КСРО
көлемінде ең ірі кен орындары қатарына жататын Альфа кен орны Х ж. ашылып,
өнеркәсіптік игеруге Х ж. берілген. Өзен кен орны өте сирек кездесетін кен
орындары қатарына жатады және оны басқа кен орындарынан ерекшелейтін жеке
қасиеттерге ие және жобалауда да, игеру практикасында да бөлек көзқарасты
талап етеді.
Альфа кен орны - көп қабатты, геологиялық құрылысы өте күрделі. Бор
және юра шөгінділері қимасында 25 өнімді горизонттар (І-ХХҮ) белгіленген;
мұнайлылықтың негізгі қабаты - жоғарғы-орта юра кезеңінің ХІП-ХVІП
горизонттары.
ХІІІ-ХVПІ горизонттардың өнімді қалыңдығы өзіне 48 қабатты жинақтаган
18 будаққа мүшеленген. Онша үлкен емес мұнай кеніштері мұнайлылықтың
төменгі қабаты ХІХ-ХХІV горизонттарда үш көтерілуге шоғырланған: Гамма,
Солтүстік-батыс және Бетта.
ХІП-ХVПІ горизонттар кеніштері біртұтас сумұнай жанасуымен массивті
қалындық қалыптастырады.
Негізгі мұнайлылық қабатының өнімді горизонттары (ХПІ-ХVІІІ) 7,8-21,1
м орташа мұнайға қаныққан калындықпен сипатталады, мұндағы кеуектіліктің
орташа шамасы 22-27 %, ал өткізгіштік 0,179-0,276 мкм2.
Кен орнындағы қабат мұнайларының тұтқырлығы 3,7-4,7 мПа-с, парафин 22
% және асфальтенді-шайырлы заттар 20 %.
Кен орны мен жеке өнімді горизонттар бойынша мұнайдың бастапқы
баланстық (геологиялық) қорын соңғы ресми есептеу Х жыл жүргізілген
болатын, ал кейінгі жылдары қорларды жедел бағалаулар жүргізіліп отырылды
және олар ресми көрсеткіштерге айтарлықтай жаңалық әкелген жоқ. Сондықтан
қазіргі кезде кен орнының 1054566 мың т. қосынды бастапқы баланстық
(геологиялық) мұнай қорлары Альфа кен орнының қорларының игерілуі мен
өндірістік мүмкіндіктерін анықтағанда негізгі бағдар болып табылады.
Алғашқы жобалық құжаттарда аяққы мұнай алу коэффициенті (МАК) негізгі
өнімді горизонттар (ХШ-ХҮІП) мен әрбір бөлік үшін бірдей - 45 %,
мұнайлылықтың төменгі қабаты (Гамма, Солтүстік-батыс және Сигма күмбездері)
үшін - 30-35 % шамасында анықталған болатын. Кейін бірнеше рет жаңа
геология-физикалық ақпараттар және игерудің қалыптасқан күйін есепке ала
отырып, өнімді горизонттар мен жеке бөліктер бойынша бастапқы алынатын
қорларды қайта бағалауға әрекет жасалды; алайда алынған нәтижелер дұрыстығы
дәлелденбеді, сондықтан горизонтгар мен жеке бөліктердің мұнай қорларының
игерілуін талдау үшін соңғы уақытқа дейін Х ж. бекітілген 464775 мың т.
көлемдегі бастапқы алынатын қорлар қолданылып жүр. Кен орнының даму
перспективаларын анықтаудағы ең алдыңғы қатарлы және маңызды мәселелердің
бірі - әрбір бөлік бойынша геология-физикалық ерекшеліктерді, игеру тарихын
және қорлардың қазіргі игерілу күйін есепке ала отырып мұнайдың алынатын
қорларын объективті есептеу.
Көпқабаттылығы, аса күрделі геологиялық құрылысы, өнімді
горизонттардың біршама көлемдік біртексіздігі (Орал-Поволжье кен
орындарынан 5-10 есе), мұнайлардың аномальдық қасиеттері және т.б.
ерекшеліктер кен орнын жобалауда және игеруде негізгі қиындықтар туғызды.
Отандық және шетелдік практикада Альфаға ұқсас кен орнын жобалау мен
пайдалану тәжірибесі болған емес.
Кен орнын пайдалану жобалық құжаттар негізінде жүргізілді. Олардың
қатарында кен орнына арналған үш ірі жоба мен игеру тұрғысынан аса күрделі
саналатын жеке учаскелерге арналған бірнеше технологиялық үлгілер бар.
Алғашқы жобалык құжат - игерудің бас үлгісін 1965 ж. ВНИИ жасады және
келесі негізгі жағдайларды қарастырды:
7. кен орнын игерудің басынан бастап қабат қысымы мен температурасын
көтеріп ұстау;
8. төрт пайдалану кешенін бөлу: I кешен - ХПІ+ХІV горизонттар; II кешен -
ХV+ХVІ горизонттар; III кешен - XVII горизонт; IV кешен - XVIII горизонт;
9. I және II негізгі пайдалану кешендері бойынша кен орнын айдау
скважиналары қатарларымен ені 4 км бөліктерге бөлу;
3. барлық кешендерді игеруге жеке бөліктермен бірден қосу;
горизонттар арасында сұйық ағысын болдырмау үшін барлық кешендер бойынша
жобадағы кесу сызықтарының дәл болуын қамтамасыз ету;
10. III кешенді нұсқа сыртынан су айдау арқылы игеру;
11. IV кешенді қабат қысымын көтерусіз аралас режимде игеру;
• өндіру скважиналарында түп қысымын мұнайдың газбен
қанығу қысымынан 25 %-ке төмен ұстау;
• айдау желілеріндегі қысымды бастапқы қабат қысымы
деңгейінде ұстау;
• суды айдау қысымы - 10 МПа.
Кен орнын іске қосқанда үлкен қиындықтар туындады. Қабат қысымын
көтеру жүйесінің ұйымдастырылуы кешігумен жүргізілгендіктен пайдалану
кешендерінің игерілуі алғашқы жылдары табиғи режимде, ал кейін жобалық
көлемнен көп аз көлемде салқын су айдау арқылы жүргізілді.
Нәтижесінде Х – У жж. өнімді горизонттардың мұнай алу аймақтарында
қабат қысымы орташа 1,0...2,8 МПа-ға төмендеді (кейбір жерлерде 3,5...4,0
МПа), ал өндіру скважиналарындағы түп қысымы мұнайдың газбен қанығу
қысымының 5 5.. .65 %-ін құрады. Нәтижесінде үлкен газсызданған аймақтар
пайда болды, әсіресе мұнай кеніштерінің күмбездерінде. Бастапқы ақпарат
жиналуына қарай өнімді горизонттарды игеру күйі мен жүйесін жақсартуға
бағытталған қосымша шешімдер қабылданды, мысалы, бөліктер енін 2 км-ге
дейін азайту мақсатында кешендерді айдау скважиналары қатарларымен қосымша
кесу (Альфа кен орнының ауданы 16 бөлікке бөлінеген); өндіру скважиналарын
бұрғылау арқылы I және II кешендерді ірілендіру және әрбір горизонтқа су
айдау жүйесін ұйымдастыру, III және IV кешендерді нұсқа ішінен су айдауға
ауыстыру, құмтастардың линза тәріздес даму учаскелерінде бөліктік су
айдаумен қоса ошақтық су айдау қолдану. Бірнеше рет кен орнын ыстық су
айдауға көшіру туралы шешімдер қабылданды.
Алайда, ыстық суды дайындау қондырғыларының кешігуінен салқын су айдау
жалғаса берді. Мысалы, Х ж. (10 жыл игеруден кейін) барлық су айдау
көлемінің 13 %-ін, У ж. - 27,7 %-ін, С ж. - 31,2 %-ін құрады. Осылайша D ж.
басына дейін кен орны өнімді горизонттарының нұсқа іші аймағына барлығы 300
млн.м салқын су айдалды, бұл су айдаудың жалпы жинақталған көлемінің 85 %-
ін құрайды. Өнімді қабат коллектор-жыныстарының 500 млн.м3 көлемі
салқындады, температура 5...20 °С-ге төмендеді. Жылдық мұнай өндірудің ең
жоғарғы деңгейіне Х ж. қол жеткізілді - 16249 мың т., У ж. дейін өндіру
көлемінің өсуі экстенсивтік фактор - жаңа алаңдар мен учаскелерді бұрғылау
және іске қосу арқылы болып отырды. Бұл кезде су айдау қарқынының артуына
қарамастан мұнай шығымы төмендей берді. Негізгі горизонттар мен алаңдар
бұрғыланып болғаннан кейін мұнай өндіру төмендеді (С ж. дейін тұрақтау
болған жоқ) және скважина өнімінің сулануы қарқындады, бұл 1.2-кестеде
айқын көрінеді.
Мұнай өндірудің кұлау коэффициенті Х ж. - 5%, У - Z жж. -15,6...10 %
болды. Сулану игерудің қолданудағы жүйесінің (бөліктер енін 2 км-ге азайту)
қарқынының артуы жағдайында жоғарылады.
Х ж. ХІІІ-ХVІП горизонттарды игеру жобасы жасалды (кейін ол бүкіл кен
орнын игеру жобасының технологиялық бөлімі ретінде қарастырылды), бұл
қажеттілік кен орнын игеруді жетілдірудегі көптеген шешімдермен қаралады,
жалпылау және игеру кезінде жасалған геологиялық-кәсіпшілік ақпараттар
есебімен жобалық-технологиялық көрсеткіштерді толықтау шартынан туындады.
Жобаның негізгі үрдістері мыналар:
• әрбір горизонт жеке су айдау жүйесі бар өз алдына бөлек игеру
кешені болып табылады;
• өнімді горизонттар айдау скважиналары қатарларымен ені
2 км бөлктерге бөлінеді;
• барлық жобадағы скважиналар әр өнімді горизонтқа
жеке бұрғыланады;
әрбір скважинаға тиісті бастапқы алынатын қорлар өндіру скважиналарының
торын тығыздау арқылы төмендетіледі;
• ыстық су айдаудың жобалық көлемдері ұлғайтылады және Х ж. қарай кен
орнын толық ыстық суға ауыстыру жобаланды.
У ж. кен орнының өндіру қорында 1422, су айдау қорында 572 скважина
болды. Мұнай өндіру, сол кездегі мұнайды алу коэффициенті, бұрғылау және
скважиналар қоры бойынша көрсеткіштер артығымен орындалды, нақты сулану
жобадағыдан көбірек болды.
Кейінгі жылдары, жылдық өндірудің қарқыны төмендеген бесжылдықтан ( Х
– У жж.) кейін мұнай шығымдары азаюы мен суланудың көбеюі кезінде кен орнын
игеруде Z ж. дейін созылған салыстырмалы тұрақталу болды. Бұл кезеңде
жылдық мұнай өндіру мен сәйкес шығымдардың шамалы төмендеуі (жылына 2-4 %-
ке), айдалатын су көлемінің жалпы өсуі (34-тен 40 млн.м3-ке дейін) сипатты;
өнімнің сулануы аз өзгерді (жылына 1-2,5 %). Скважиналарды бұрғылау жалғаса
берді және олардың көбі коллекторлардың қасиеттері нашар аймақтарда
орналасты. Бұл аймақтардағы мұнай қорларын қолданымдағы бөліктеп су айдау
жүйесінде активті игеруге тарту қиын болғандықтан мұнай учаскелерінде су
айдаудың қарқынды жүйесін қолдану керек болды. ХХ.ХХ.ХХХХ ж. жылғы жағдай
бойынша жылдық мұнай өндіру ең үлкен шамамен салыстырғанда 80 %-ке азайды -
3248 мың т., өнімнің орташа сулануы 59,9 % болды.
Х ж. бастап кен орнын игеру соңғы игеру жобасына сәйкес жүргізілуге тиіс
болатын. Алайда, объективті себептер: жалпы экономикалық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz