Жыныстық дамудың бұзылуына байланысты ер балалардың кариотипін зерттеу

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Биология факультеті

Генетика және молекулалық биология кафедрасы

Бітіру жұмысы

жыныстық дамудың бұзылуына байланысты

ер балалардың кариотипін зерттеу

Орындаған: Ширшикбаева Н. Н.

Ғылыми жетекшісі: Қалимағамбетов А. М.

б. ғ. к., генетика және молекулалық

биология кафедрасының доценті

« » 2011 ж

Норма бақылаушы: Сатылған И. А

« » 2011 ж

Кафедра меңгерушісі: Айташева З. Г.

б. ғ. д., профессор

« » 2011 ж

Алматы - 2011 ж.

РЕФЕРАТ

Бітіру жұмысы компьютермен терілген 37 беттен, 3 суреттен, 5 кестеден тұрады. Қолданылған әдебиеттерге 60 еңбек көздері кірді.

Бітіру жұмысы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ің генетика және молекулалық биология кафедрасында және Алматы қаласындағы Адам ұрпағын өрбіту орталығының медико-генетикалық бөлімінің цитогенетика зертханасында орындалды.

Кілтті сөздер: СПЕРМОТОГЕНЕЗ, МЕТАФАЗАЛЫҚ КЛЕТКА, КАРИОТИП, ГИПОГОНОДИЗМ, ХРОМОСОМАЛАРДЫҢ АББЕРАЦИЯЛАРЫ, КЛАЙНФЕЛЬТЕР СИНДРОМЫ.

Зерттеу объектісі: ер балалардың перифериялық қан клеткаларының (лимфоциттердің) метафазалық хромосомалары.

Жұмыстың негізгі мақсаты: ер балалардың жыныстық дамуының бұзылуында метафазалық хромосомалар жынтығын зерттеу.

Міндеттер:

Метафазалық клеткаларды талдау принцптерін игеру.
Ер балалардың жыныстық дамуында метафазалық хромосомалар жиынтығына зерттеу жүргізу.
Ер балалардың жыныстық дамуындағы хромосомалық бұзылыстардың пайда болуына байланысты ретроспективті талдау жасау.

Жұмыстың нәтижесі:

1. Клайнфельтр синдромы диагнозы қойылған екі ер баланың біреуінде Х-полисомия анықталды, кариотипі - 47, ХХУ; екінші ер баланың кариотипі қалыпты болды - 46, ХУ.

2. 2006-2011 жылдар аралығында Клайнфельтер синдромының сандық деңгейі бірқалыпта болды.

3. Клайнфельтр синдромын дәлелдеуде цитогенетикалық зерттеу міндетті диагностикалық шара болып табылады.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

: 1

КІРІСПЕ: ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ

: 1. 1

КІРІСПЕ: Жыныстық дамудың дифференциясы

: 1. 2

КІРІСПЕ: Жыныстық дамудағы ауытқулар

: 1. 3

КІРІСПЕ: Адамдағы хромосомалық аурулардың пайда болу механизмдері

: 1. 4

КІРІСПЕ: Клайнфельтер синдромының цитогенетикалық сипаттамасы

: 1. 4. 1

КІРІСПЕ: Репродуктивті жүйенің дамуына маркерлік хромосомалардың әсері

: 1. 4. 2

КІРІСПЕ: Х және У хромосома бойынша полисомиялы Клайнфельтер синдромы

: 1. 5

КІРІСПЕ: Клайнфельтер синдромының клиникалық сипаттамасы

: 1. 6

КІРІСПЕ: Хромосомалық аурулардың молекулалы-цитогенетикалық диагностикасы

: 2

КІРІСПЕ: Эксперименттік бөлім

: 2. 1

КІРІСПЕ: Материалдар мен әдістер

: 2. 1. 1

КІРІСПЕ: Қан клеткаларын өсірудің жартылай микроәдісі

: 2. 1. 2

КІРІСПЕ: Хромосомалық препараттарды дайындау әдісі

: 2. 1. 3

КІРІСПЕ: Препараттарды бояу әдісі

: 2. 1. 4

КІРІСПЕ: Хромосомалық жиынтықты талдау принциптері

: 3

КІРІСПЕ: Нәтижелер мен талқылаулар

: 3. 1

КІРІСПЕ: Ер балалардың жыныстық дамуының бұзылуындағы метафазалық клеткаларын талдау

: 3. 2

КІРІСПЕ: Ретроспективті талдау

: 4

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

: 5

КІРІСПЕ: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР тізімі

КІРІСПЕ

Адамда тұқым қуалайтын аурулар көптеп кездеседі. Олар 3 топқа бөлінеді: хромосомалық, полигендік және мультифактериалды (ауруға бейімділік) аурулар деп аталады. Осының ішінде хромосомалық ауруларға тоқталсақ, қазіргі уақытта, 1000 хромосомалық синдромдар анықталған. Олардың себебі: радиацияның, жасанды химиялық заттардың және вирустармен бактериялардың әсері болуы мүмкін [1] .

Көптеген хромосомдық аурулар дені сау ата-анасының гаметасында немесе зиготаның бірінші бөлінуінде пайда болатын геномдық (полиплоидия, анеуплоидия) және хромосомалық (құрылымдық абберациялар) мутацияларға байланысты. Хромосомдық аурулардың фенотиптік негізін ерте эмбриональды дамудағы бұзылыстар құрайды. Сондықтан патологиялық өзгерістер организмнің пренатальды даму кезеңінде қалыптасады, және де не эмбрионның немесе ұрықтың өліміне әкеледі, не жаңа туған нәресте ауруының негізгі клиникалық көрінісін құрайды. Мысалы, жыныстық дамудың зақымдалуы жыныстық белгілердің жетілмеуімен анықталады [2, 3] .

Хромосомалық аномалиялар ақыл-ойдың дұрыс дамымауы мен психологиялық жетілудің кешігуімен сипатталады. Жаңа туылғандардың хромосомалық аномалиялар жиілігі 5-7:1000 құрайды, ал 25%-ға жуығы аутосомды трисомиялар, 40%-ы құрылымдық хромосомалық аномалиялар. Бір жағынан, ақыл - ойы дұрыс дамымаған балалардағы хромосомалық аномалиялар жиілігі 8-ден 20%-ға дейін, бұл барлық популяциясынан 20 ретке жоғары, оның 80%-ы Даун синдромы болып отыр, 4, 5%-ы басқа аутосомдық трисомиялар, 6, 5%-ы әр түрлі хромосомалық аномалиялар [4, 5] . Құрылымдық аномалиялардың жиілігі жаңа туылған балаларда 3:1000 құрайды [4, 6] . Келтірілген сандар хромосомалық патологияның тұқым қуалайтын және туа пайда болатын ауруларда елеулі орын алып отырғанын айтып отыр [7] .

Жиі кездесетін хромосомалық ауруға ер адамдарда болатын Клайнфельтер синдромы жатады. Клайнфельтер синдромы хромосома жиынтығы 47, ХХ жаңа туған нәрестелер арасында 1:500-1:750 жиілік ретінде кездеседі [3, 8] . Соңғы жылдарда медициналық генетикада адамның хромосомалық патологиясын зерттеуде цитогенетикалық әдіс кеңінен қолданылады.

Жұмыстың мақсаты - жыныстық дамуында бұзылыстары бар ер балаларының метафазалық клеткаларын цитогенетикалық әдіспен зерттеу.

1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ

1. 1 Жыныстық дамудың дифференциациясы

Диагностиканың және репродукция бұзылыстарын емдеудің негізгі мәселесі патологиялық процесс тудыратын аурулардың патогенезін және түйінін анықтау болып табылады. Түйінін анықтау дифференциалды диагноз қойып, емдеу және болжам жасап, сәйкес профилактикалық шаралар істеп қана қоймай, сонымен бірге адам репродукция жүйесін реттелуінің кезеңдері мен түйіндері жөнінде жаңа ақпарат алуға мүмкіндік береді.

Аталық индивидтің қалыпты дамуы үшін жыныс У-хромосомасы қажет. Сондықтан мейоз процесінде Х-хромосома мен У-хромосома гендерінің кездейсоқ транслокациясы кезінде (мейоздың профаза І кезеңінің зиготена стадиясында сперматоцитте Х және У хромосоманың жанама конъюгациясында) индивидте 46, ХХ кариотипті аталық фенотип дамиды (организмде сперматогенез және фертильділіктің бұзылуымен бірге маскулинизация жүреді) . Инактивация немесе жыныс-детерминациялаушы геннің жоғарлауы кезінде У-хромосомада кариотипі 46, ХУ индивидуумда маскулинизация болмайды және феминизация дамиды [9] .

Егер У- хромосома болмаса, онда гонаданың бастамасы аналық безде дамиды. Аналық безде өндірілетін эстрогендер қынаптағы мюллеров құйылысының, жатыр мойынының және жатырдың дамуын қамтамасыз етеді. Ал У-хромосома болған кезде, ол жұмыртқа жолындағы жыныс безінің дамуын детерминациялаушы фактордың қалыптасуын реттейді, яғни дамып келе жатқан гонаданы аналық безінде емес жыныс безінде дамуға мәжбүр етеді. Егер осылай болған жағдайда қалыптасқан жыныс безі екі негізгі гормонды секрециялайды. Біріншісі - мюллеров құйылысына қарсы бағытталған гормон немесе антимюллеров гормоны (АМГ) альтернативті жағдайда жатырдың, жұмыртқа жолының, жатыр мойнының және қынаптың жоғарғы бөлігінің бастамасын беретін ұлпаны бұзады. Басқа екінші гормон - тестестерон - ұманың, енектің және еркек анатомиясының басқа бөліктерінің қалыптастыруын тудырады. Егер ұрықты жыныс мүшесінде бөлінетін екі гормон өзгертпесе, онда организм әйелдік фенотипте қалады [10] .

Адам популяциясында кариотипі - ХХ еркектерде (шамамен 2 ішінде біреуі, 1:2) және кариотипі - ХУ әйелдерде кездеседі. ДНК гибридизациясы бойынша жүргізілген эксперимент нәтижелері кариотипі - ХХ еркектерде 1 У -хромосомасы аймағындағы У-спецификалық ДНК солардың хромосомасының біреуінде көрсетті. Сондықтан жыныс безін детерминациялайтын ген факторы 1 У-хромосомасының қысқа иығының ұшына жақын аймақта карталанған [10] .

Еркек фенотипінің қалыптасуы Вольф каналының және Мюллеров атрофиясының дамуын қамтамасыз ететін тестикулярлы гормондардың секрециясымен байланысты. Бұл гормондардың біріншісі - антимюллеров гормоны (АМГ) . Бұл Сертоли клеткаларымен секрецияланатын табиғаты жағынан белоктық гормон, мюллеров каналының дегенерациясын тудырады. Екінші гормон Лейдиг клеткаларымен өндірілетін стероидты тестестерон. Бұл гормон вольф каналының жыныс безінің қосымшасына, жыныс жолы каналының жыныс көпіршігіне дифференциациялануын жүзеге асырады, зәр жыныс бұдырынан (бугарок) тестестерон әсерінен ұма мен жыныс мүшесі дамиды. Бұл екі тәуелсіз маскулинизация жүйесі адамдардың андрогендерге сезімтал емес синдромында көрінеді. ХУ - индивидуумдары жыныс безі детерминациясындағы геном факторының қасиетіне, және де осыған орай тестестерон және АМГ өндіретін жыныс безіне ие. Олар сонымен бірге әйел белгілері анық байқалатын бүйрек үсті эстрогендеріне әсер етеді. Осыған қарай адамдарда тестестеронға әсер етпей АМГ әсер ететін жыныс бездері болады. Нәтижесінде олардың мюллеров каналы дегенерацияланады. Бұндай адамдар қалыпты түрде дамиды, бірақ әйелдерде жатыр мен жұмыртқа жолы жоқ, яғни стерильді болады [10] .

Жұмыртқа клетканың ұрықтануы кезінде Х және У хромосомаларға тәуелді эмбрионның аналық (ХХ) немесе аталық (ХУ) генетикалық жынысы қалыптасады. Аналық жыныс - конститутивті, яғни жынысты анықтайтын гендер локализациясында У-хромосома жоқ болса, онда эмбрион аналық типте дамиды [9] .

Қазіргі уақытта аталық репродуктивті жүйенің қалыптасуына жауапты У-хромосомада бірнеше гендердің локализациясы анықталған: SRY - жыныс детерминациялаушы ген; TDF - тестис детерминациялаушы фактор (кейбір зерттеушілер бұл екі генді бірдей деп есептейді ) ; TSPY - тестис спецификалық белоктың У- хромосомасымен тіркескен ген; SP -2; SP -3; SP -4 - фертильділік факторы; AZF-емделушінің азооспермиясына қатысты У- хромосоманың ұзын иығындағы аймақтың жоқ болуы; HYA- және HY-плазматикалық мембранадағы белоктар өнімін бақылайтын антиген. Гонаданың ми затының мезодермальды клеткалары Сертоли клеткаларына (олардың шығу тегі) дифференциацияланады және плазмалық белок HY- антиген және TDF- ген өнімдерінің әсерінен аталық бездің жыныс жолы (болашақ каналшалары ) қалыптасады деген болжамдар бар. Гонадаларға көшу кезінде оның аталық безге дифференциациялануына ықпал ететін HY- антиген біріншілік жыныс клеткаларын түзеді. HY - антиген құрылымдық аутосомды генмен кодталады және У-хромосомасы жоқ индивидуумдарда репрессияланған болуы мүмкін деген болжам айтылған. Оның экспрессиясы У-хромосомада орналасқан факторлардың әсеріне байланысты болуы мүмкін. Констутивті мутациялардың әсерінен У- хромосомасы жоқ еркектік фенотиптің дамуына әкелетін HY- антиген түзіледі немесе У-хромосоманың Х-хромосомаға немесе аутосомаға ауысу транслокациясы болуы мүмкін. HY - антиген 45, Х және 46, ХХ кариотипті еркек емделушіде анықталған жыныс безінің дифференцировка үшін HY-антигенінің оптимальды концентрациясы қажет [9] .

1. 2 Жыныстық дамудағы ауытқулар

Жыныстық қалыптасудағы патологияның негізгі себептері хромосомалық немесе геннің нәзік бұзылыстарына байланысты болады. Сонымен қатар жынысты қалыптастыруға жауап беретін гендер жыныс хромосомаларының санының не құрылымының бұзылысы немесе мутациялар әсерінен болуы мүмкін. Гендік және гормональдық регуляция жолындағы бұзылыстарда репродуктивті жүйе мүшелері қалыптасуының және қызметінің дамуында бұзылыстар болады. FISH-талдау көмегімен эякуляттың жыныс клеткаларындағы (спермотоцит, сперматидалар, спермотозоидтар) Х, У хромосомалардың ажырамау деңгейі анықталды. Жыныс клеткаларының спермотозоидтарға дейін дифференциялау мен жетілу мүмкіндігі Клайнфельтер синдромы бар пациенттерде анықталды. Қандағы лимфоцит бойынша 46, ХУ кариотипі пациенттің жыныс клеткаларында Х хромосомалардың ажырамауының жоғарғы жиілікті жағдайы сипатталды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей репродукциясы бұзылған пациенттерге цитогенетикалық, молекулалық-генетикалық, молекулалық-цитогенетикалық әдістерді қолданып медико-генетикалық кеңестен өту қажет. Репродуктивті қызыметтің бұзылысының әр түрлі формаларында спермотогенез жағдайы маңызды диагностикалық мәнге ие болады. Осы мақсатта жыныс клеткаларының морфологиясы мен даму сатыларын зерттеуге негізделген әдістердің қатары жасалды. Дәстүрлі спермиологиялық талдау лабараториялық зерттеулер тізбегінің алғашқы сатысы болып табылады және спермотозоидтардың саны, қозғалысы, тіршілік қабілеті, морфологиясы және жыныс клетккалары талдауға мүмкіндік береді. Алайда аталған әдіс гаметогенез сатысындағы әрбіреуінің жағдайы туралы сипаттай алмайды [11] .

Репродуктивті жүйенің қалыптасуындағы және қызметіндегі кез-келген бұзылыстар оның әр түрлі деңгейінде (гендік, хромосомдық, клеткалық, ұлпалық, мүшелік және мүше өзгерістік) еркектік генотипі - еркектік псевдогермафродитизм болып келетін индивидуумында еркек генотипінің толық дамымауына алып келеді [9] .

Гениталия аномалиясымен ауыратын аурулардың негізгі тобын гермафродитизм ауруы құрайды [12, 13] . Кейбір авторлардың көрсетуі бойынша псевдогермафродитизм жиілігі шамамен әйелдерде және еркектерде 5041-1 тірі туғандардың ішінде біреуі және 350 өлі туғандардың ішінде біреуі болады [14] .

Адамдарда қалыпты күйде болатын ХХ-ХУ жынысты анықтау механизмі митоз немесе мейоз процесі бұрыс жүрген жағдайда бұзылуы мүмкін. Бұның нәтижесінде жыныс хромосомасының жиынтығы өзгеше индивидуум пайда болады. Жыныс хромосома жиынтығының бұзылысы фенотиптік жағынан қалыпты жыныстық дамудағы әртүрлі дәрежедегі ауытқушылығы бар түрде көрінеді: еркектерде - әйелдер жағына қарай, әйелдерде - еркектер жағына қарай болады. Жыныстың қалыпты емес түрде дамуы жыныс хромосома жиынтығының ХХ немесе ХУ сыртқы қалыпты күйінде де байқалады, сонымен бірге аналық генотипке 46, ХХ- аталық генотип және сол сияқты аталық генотипке 46, ХУ- аналық генотип сәйкес келуі мүмкін. Аралық гермафродиттік формаға гермафродит формасына тәуелді аталық сол сияқты аналық генотип жиі сәйкес келеді [15] .

Осыған орай патологиялық жағдайда жыныстың фенотиптік көрінуі олардың генотиптік құрылымына жиі жауап бермейді. Ішкі гениталиялар бұндай жағдайда жыныс хромосомасының үнемі шынайы көрсеткіші бола алмайды. Көптеген фенотиптік көріністер кейбір синдромдарда жыныстың жетілу кезеңдерінде көрінуі мүмкін, бұл ерте жастағы диагностиканы қиындатады. Интерсексуальды күйді зерттеу практикасына хромосомалық жынысты анықтаудың нақты әдісін енгізу жеке синдромдар барысында көптеген фенотиптік түрлер анықталды, сонымен қатар кейбір синдромдардың клиникалық көріну ауытқушылығының түрлері кеңейді. Жыныстық дамуы бұзылған индивидуумды кез-келген нозологиялық формаға жатқызу критерийі клиникалық және цитологиялық мәліметтер жиынтығы болып табылады. Бірақ әлемдік әдебиеттерде қазіргі кезге дейін көптеген бақылаулар жиналған. Мысалы: индивидуум фенотипі бойынша бір топқа, ал генотипі бойынша басқа топқа жатады. Бұл жағдай нақты классификация жасау барысында туындайтын қиындықтарды түсіндіреді. Клиникалық сонымен қатар цитологиялық негізде құрылған көптеген ұсынылған классификациялар интерсексуальдылықтың клиникалық формаларының әртүрлілігін қамти алмайды.

Қазіргі күні белгілі кез-келген фенотипке көптеген белгілі генотиптер сәйкес келеді және керісінше белгілі генотиптердің кез-келгені жыныстық бұзылыстардың әртүрлі формаларында сипатталады. Қалыпты еркек 46, ХУ генотипі таза гонада дисгенезиясында, нағыз гермофродитизмде, жалған еркек гермофродитизмде, теріс хроматинді Клайнфельтер синдромында сипатталған [15, 2] .

Бірақ келтірілген фенотиптердің кез-келгеніне белгілі генотип сәйкес келеді. Нағыз гермофродитизмде 46, ХУ, 47, ХХУ, 46, ХХ, 49, ХХУУУ және басқа да сирек генотиптік ауытқулармен қатар 46, ХХ генотипі кездеседі [2] .

Бұзылысты зиготаларда жыныс хромосомаларының қалыпты құрамнан ауытқуы олардың санының артуы немесе азаюы бағытында болуы мүмкін. Жыныс хромосомалар санының өсуі гомологты локустардың санының артуына, дупликациясына алып келеді. ХХ және ХУ жыныс хромосомаларының азаю бағытына ауытқуы Х-хромосомасы бойынша моносомияға, яғни оның барлық гені бойынша гемизиготалық күйге әкеледі [14] .

Жыныс хромосомалар санының бұзылуымен байланысты жыныс бұзылысы екі топқа бөлінуі мүмкін. Жыныс хромосомалар саны қалыптыдан артық индивидуумдардағы жыныстық даму бұзылыстары - жыныс хромосомалары бойынша полисомиялы. Жыныс хромосомалар санын қалыптымен салыстырып қарағанда артық гаметалардың қосылуы полисомияға әкеледі. Мұндай гаметалар еркектерде сол сияқты әйелдерде де мейоз процестерінің бұзылуы нәтижесінде туындайды [14] .

Екінші топқа жыныс хромосомалар саны қалыптыдан аз индивидуумдар кіреді, яғни жыныс хромосомалары бойынша - моносомиялы. Бұл бұзылыс бірқалыпты, ал келесілерінің жыныс хромосомалары жоқ екі гаметалардың қосылуы барысында туындайды. Егер дұрыс ажырамау әйелдердің мейоз процесінде орын алса, онда жұмыртқа клеткасында жыныс хромосомалары болмайды. Осындай жұмыртқа клеткасының қалыпты спермиямен қосылуы барысында 45, Х және 45, У зигота пайда болады. Дұрыс ажырамау еркектердің мейоз процесінде орын алса, жыныс хромосомасы жоқ сперма пайда болады, мұндай спермияның қалыпты жұмыртқа клеткасымен қосылуы да 45, Х зиготаның пайда болуына әкеледі. Адамдарда жыныс хромосомалары бойынша полисомия моносомияға қарағанда жиі кездеседі [14, 16] .

1. 3 Адамдағы хромосомалық аурулардың пайда болу механизмдері

1. Ең маңызды механизм ол - ажырамау (бөлінбеу) . Қалыпты жағдайда клеткалық бөліну кезінде бөлінетін хромосомалар біріккен күйінде қалып қоюы және анафаза кезінде бір полюске жылжиды. Бұл митозды бөліну кезінде жүруі мүмкін, бірақ көбінесе мейоз кезінде байқалады. Адамда белгісіз бір себептердің әсерінен көбінесе антроцентрлік хромосомалары бөлінбей (ажырамай) қалады. Мейозды ажырамауды Бриджес 1916 жылы дрозофилалардан анықтаған. Бір қосымша хромосомасы бар әр гаметаға хромосомасыз басқасы келіп қосылады. Қалыпты хромосома жиыны бар гамета ұрықтанғаннан кейін зигота хромосомасы бойынша трисомалы немесе моносомалы болып қалады. Дамудың ерте кезеңінде митозды бөлінетін клеткалардың салалық ажырамауы трисомиктер моносомиктердің қалыпты клеткаларының механизміне әкеліп соғады.

2. Геномды мутацияны түсіндіретін екінші механизм - ол «анафазалық қалу» кезіндегі жеке хромосома жоғалтып алу болып табылады. Анафазалы қозғалыс кезінде бір хромосома басқаларынан қалып қалуы мүмкін. Хромосоманың жоқтығы мозаицизмге әкеліп соғады, нәтижесінде бір эуплоидты және бір моносомалы клеткалық популяция болады. Тышқандарда, әсіресе, пронуклеус стациясы әкелік Х-хромосоманы жоғалтуға ерекше сезімтал. Бұл период адамда да болуы мүмкін, себебі көптеген мозаикалар дәл осы стадияда (сатыда) түзіледі.

3. Үшінші механизм ол - полиплоидизация. Бұл кезде әр клеткадағы геном толығымен көрсетілген. Адамда тек триплоидия байқалған, бұл кезде хромосома саны 3 _n = 69-ға тең. Клеткадаға аномальды хромосома саны мынадай қауіп-қатерді төндіреді. Мысалы: клеткалық бөліну - анафазалық артта қалу кезіндегі хромосоманы жоғалтып алу сияқты. Трисомды және эуплоидты клеткалардың тең пропорциясынан тұратын 2 клеткалы популяциясы бар көптеген мозаицизм жағдайлары үшін мұндай жауап қанағаттанарлық болып есептеледі.

Мұндай жағдайда жұбынан айрылған хромосома 2 басқа гомологтардың қалыпты конъюгациясына кедергі келтіреді [17] .

1. 4 Клайнфельтер синдромының цитогенетикалық сипаттамасы

Адамда сандық және хромосомдық аберрациялар көп жағдайда екінші мейоздың бөлінуінде бірінші оогенезде хромосоманың бұрыс таралуынан пайда болады. Постимплатационды эмбрионның және жаңа туған нәрестелердің анеуплоидия жиілігін зерттеген кезде, ол ана жасының анеуплоидия жиілігінен жоғарғы көрсеткішті көрсетті [16] .

Толық және мозаикалық формада көрсетілген гоносома бұзылыстарын сандық (моносомия және полисомия) және құрылымдық (транслокация, делеция, дупликация, инсерция, инверсия) топтарға бөледі [18-19] . Оның ішінде жиі кездесетін Клайнфельтер синдромы (кариотипі 47, ХХУ ; жиілігі жаңа туған нәрестелерде 1, 5:1000), У -дисомиясы (кариотипі 47, ХУУ; жаңа туған нәрестелерде 1:1000 жиілікте кездеседі) . У-хромосоманың құрылымдық қайта құрылулары сирек кездеседі [20, 21] .

Сперматогенез бұзылысымен байланысты генетикалық негізделген еркектік тұқым бере алмаушылықтың себебі У-хромосоманың бір локусындағы мутация әсері болып табылады [22, 23] . Сүтқоректілерде У-хромосоманың қызметі жыныстық дифференцияциалауды бақылаумен шектеледі [24] . Бірақ 1976 жылы У-хромосоманың адам сперматогенезі үшін маңызы дәлелденді [25] .

1. 4. 1 Репродуктивті жүйенің дамуына маркерлік хромосомалардың әсері

Клайнфельтер синдромы белгілері бар балада 2 маркерлік хромосом мозаицизм бар әйелдік кариотип табылған. Хромосомдарды микродиссекциялау көмегімен, in situ мен ПЦР локус спецфикалы флуоресцентті бірнеше У-хромосома маркерлерінің гибридизациясы, ең ірі қосымша хромосома сақинасы У-хромосома екендігін көрсетті. Ондағы SRY локусының болуы еркектік фенотиптің көрінгендігін түсіндіреді. Аз маркерлерлік хромосома 8 перицентрлік аймағын құрайды. У-хромосома мен трисомия 8 жиі болуы сөйлеу қабілетінің баяу дамуы мен беттік анамалияларды түсіндіреді [26] .

Соңғы жылдарда адамда репродуктивті функциялардың бұзылыстары маркерлік хромосомалардың әсерінен екендігіне аса мән берілуде. Маркерлік хромосомаларды тасымалдау жиілігі популяцияда 1:1000 және бедеу жанұяда 1, 7-1, 9:1000 құрайды [27, 28] .

Маркерлік хромосомалардың құрамындағы генетикалық материалға байланысты фенотиптік көріністер әр түрлі болуы мүмкін, мысалы ұрықтағы әр түрлі кемістіктер немесе оның дұрыс дамымауы, туылысымен күрделі клиникалық көріністердің пайда болуы, тек репродуктивті функцияның бұзылуы немесе кейбір көріністердің пайда болмай калуы, т. б.

Жанұялық жағдайдағы маркерлік хромосоманың тасымалдануы мозаицизммен сипатталады. Аналық сызықпен тасымалданатын маркерлік хромосомадан ерлерде репродуктивті функцияның бұзылыстары байқалады.

Қазіргі таңда маркерлік хромосоманың құрамы және оларды тасымалдаушылардың генетикалық мүмкіндігі цитогенетика мен медико - генетикада күрделілік тудырып отыр. Маркерлік хромосомаларды құрылымдық аномалиялық хромосомалар секілді анықтайды, яғни оларды кәдімгі стандартты цитогенетикалық әдістермен анықтау мүмкін емес, өйткені олардың мөлшері 20 хромосомадан да кіші болып табылады [27, 29] .

Маркерлік хромосомалардың идентификациясын молекулалық цитогенетиканың тек флюоресцентті гибридтеу in situ (FISH) әдісі мен оның модификациясы арқылы ғана жүргізу мүмкін. Маркерлік хромосомалардың идентификациясы үшін мультитүсті FISH (м-FISH) немесе спектральді кариотиптеу (SKY) әдісі, микродиссекция әдісі мен салыстырмалы геномды гибридтеу әдісі (CGH) қолданылады [30, 31] .

SRY технологиясы ауытқулардың идентификациялауда уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді. Ал FISH әдісі аз материалды қолдана отырып маркерлік хромосоманы интерфазалық анализдеуде өте тиімді [32] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.