Корпоративтік табыс салығы: алыну механизмі және жетілдіру мәселелері туралы

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Қаржы кафедрасы

Диплом жұмысы

Корпоративтік табыс салығы: Алыну механизмі және жетілдіру мәселелері

Орындаушы Мүбараков Б. Ғ.

3 курс студенті

Ғылыми жетекші Досжан Р. Д.

оқытушы

Норма бақылаушы Садыханова Д. А.

аға оқытушы

Кафедра меңгерушісі Арзаева М. Ж.

Қорғауға жіберілді э. ғ. к., доцент

Алматы, 2010 ж

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 6

КІРІСПЕ. . . 6: 1. КОРПОРАТИВТIК ТАБЫС САЛЫҒЫН САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГIЗДЕРI

КІРІСПЕ. . . 6: 1. 1 Корпоративтік табыс салығының маңызы және экономикадағы рөлі . . . 9

КІРІСПЕ. . . 6: 1. 2 Корпоративтік табыс салығы бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде . . . 18

КІРІСПЕ. . . 6:

1. 3 Корпоративтік табыс салығының салық салу объектілері мен есептелуі және оны төлеу тәртібі . . . 28

2. КОРПОРАТИВТІК ТАБЫС САЛЫҒЫН АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ

КІРІСПЕ. . . 6: 2. 1 Шетелдік заңды тұлғаларға салық салу ерекшеліктері . . . 42

КІРІСПЕ. . . 6:

2. 2. Алматы қаласы Медеу ауданы Салық басқармасының мәліметтер негізінде корпоративтік табыс салығын талдау . . . 46

3. КОРПОРАТИВТІК ТАБЫС САЛЫҒЫ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

КІРІСПЕ. . . 6: 3. 1 Дамыған шетелдерде корпоративтік табыс салығы механизмінің ерекшеліктері . . . 52

КІРІСПЕ. . . 6: 3. 2 Қаржылық дағдарыс жағдайында салықты жеңілдету жіне жетілдіру мәселелері . . . 61

КІРІСПЕ. . . 6:

КІРІСПЕ. . . 6: Қорытынды . . . 71

КІРІСПЕ. . . 6: Пайдаланылған әдебиеттер . . . 73

КІРІСПЕ

Кез келген мемлекетке өз функцияларын атқару үшiн ақша қаражаттарының қорлары қажет. Мемлекет өзiнiң жеке және заңды тұлғаларынан жинақты қаражаттары осы қаржылық ресурстарының көзi болып табылады.

Мемлекеттiк заңдар негiзiнде мемлекетпен жүзеге асырылатын біржақты мiндеттi төлемді салықтар деп атайды. Осылайша салықтар табыс алатын барлық заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттiк қаржылық ресурстарды, яғни бюджеттi құруда қатысуға мiндетiн көрсетедi.

Қазақстан Республикасының мемлекеттiлiгiн және егемендiгiн алу қысқа мерзiмде қоғам қажеттiлiктерiне жауап беретiн өзiнiң салық жүйесiн құруды талап етедi. Мұндай жүйе негiзiнен 1991 жылы салық сұрақтары бойынша заң актiлерiнiң пакетiн қабылдау жолымен құрылды. Ол өзiнiң көптеген ережелерiнде соңғы жылдары Кеңес Одағында болған салық салу тәртiбiнен айрықшаланған жоқ. Бұл объективтi түрде толығымен ақталады, өйткенi республиканық экономикасы сол жылдары айтарлықтай өзгерiстерге ұшыраған жоқ, және де нарықты қатынастардың дамуы алғышартты қалыпта болды.

Нарықтың қатынастардың дамуымен салық жүйесi нақты өзгерiстерден өттi, салық салудың жекелей жағдайлары анықталды. Соның жүйесi өзгермелi экономикалық жағдайларға «ығайланғандай» болды.

Әр жылы, әйтпесе жылына бiрнеше рет салық заңдары өзгерiп отырды. Көптеген салықтың емес заңдарға салықтың сұрақтары, әдетте жеңiлдiктер беру туралы, енгiзiле бастады. Осыған байланысты әртүрлi заңдар бiр-бiрiмен қарама-қайшылықта болды, бұл тәртiпте салықтың ережелердi қолдаудың шешiлмейтiн мәселелерiн тұғызды.

Салық жүйесiн реформалаудың басты себептерiнiң бiрi болып, салықтардың үлкен санына және әртүрлi бөлiмдiлерге байланысты әрекеттегi салық жүйесiнiң салық төлеушiлердi салық салудың тым жоғары деңгейiнен қорғаушы болды, бұл барлық саладағы өндiрiске терiс әсер еттi.

Мұның бәрi салық жүйесi реформалау бойынша жұмысты кiдiртпей бастау туралы қортындыға әкелдi және реформаларды тереңдеу Үкiметтiң экономикалық дағдарыстан шығу бойынша iс - әрекеттер бағдарламасына осындай реформаны жүргiзуге енгiзiлдi.

1995 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасы салық салудың жаңа халықаралық стандарттар мен нарық жағдайындағы ұлттық экономикалық даму ерекшелiктерiн есепке ала отырып жасалған жүйесiне көштi.

Әрекеттегi салықтар мен төлемдердi қысқарту, салық салудың халықаралық прогрессивтi тәжiрибесiне жақындау арқылы салық ауыртпалығын төмендету салық реформасының басты мақсаты болып табылады. Салық кодексiнiң соңғы мақсаты - республикалық бүкiл территориясында салық ережелерiнiң бiрыңғай қолдауын қамтамасыз ету, өйткенi бүкiл салық заңдары салық Кодексiнiң құрамында болды және салықтың емес заңға салық сұрақтарын кiргiзуге тыйым салуды алдын алады.

Салық Кодексi жаңа салық жүйесiгнiң негiзiн салады, өйткенi онда салықтар мен алымдардың тiзiмi, салықтардың келесi түрлерiн салу тәртiбi көрiнiс алды. Заңды және жеке тұлғаларда алынатын табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, акциздер, бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға салынатын салық, мемлекеттiк жұмыспен қамтылу қорына бөлiмдiлер, жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемдердi, көлiк құралдарына салынатын салық, мүлiк салығы.

Мемлекеттiк бюджет кiрiс пен шығыстан тұрады. Соның кiрiсiн толықтыратындар - көбiне салық төлейтiн шағын және орта бизнес кәсiпкерлерi. Мысалы, Алматы қаласы республика бойынша жиналатын бүкiл бюджет кiрiсiнiң 30 пайызын төлейдi. Дәлiрегiнде, салықтың 80 пайызы шағын және орта бизнес кәсiпкерлерiнен түседi. Елбасының салықты алдыңғы мәселеге қойғанын, шағын және орта бизнеске мараторий жариялағанын осыдан-ақ түсiнуге болады:

- бiрiншiден, бұрын корпоративтi табыс салығы 30 пайыз болатын. Ендi шағын және орта кәсiпкерлер осы салықты 20-25 пайызбен төлейтiн болды.

- екiншiден, қосымша құн салығын (ҚҚС) бұрын кәсiпкер 13 пайыздан төлесе, 12 пайызға түсті.

- үшiншiден, әлеуметтiк салық көзi бойынша бұрын 150 доллардан 6 мың долларға дейiн 13 пайыз, 6 мың доллардан 6 пайыз төлейтiн. Осыны көбiне салық төлеушiлер мен Салық басқармасының қызметкерлерi шатастырып алатын. Бұлай төлеу кәсiпкерге де, шенеунiктерге де тиiмсiз едi. Ендi жаңа «Салық кодексi» бойынша әлеуметтiк салық 11 пайызға төмендетiлiп, кәсiпкер мен салық қызметкерлерiнiң iсi қиындамайтын болды.

төртiншiден, 30 млн. теңгеден асатын жекеменшiк мүлкi бар байларға 1-2 пайыздан төлейтiн дәулет салығы енгiзiлдi.

Корпоративтiк табыс салығы бюджетiнiң кiрiс бөлiгiнiң негiзi көздерiнiң бiрi болып табылады. Бұл салық ертеректе болған кәсiпорындар мен ұйымдардың пайдасын салынатын салықта алмастырады. Корпоративтiк табыс салығының пайдаға салынатын салықтан негiзгi айырмашылығынан салық төлеушiлер табыс салығын соңында (салық жылы iшiндегi қаржы шаруашылық қортындылары бойынша) бухгалтерлiк есептен бөлек және тәуелсiз болатын салық есебiнiң жедел мәлiметтерiн негiзге ала отырып, есептейдi және төлейдi. Республикалық салық жүйесiн халықаралық стандарттарға максималды жақындататын және барлық салық төлеушiлер үшiн салық салынуға жататын табыстар мен жылдық жиынтық табысты азайтатын шегерiстердi әдiлеттi және бiрдей анықтауды қамтамасыз етуге арналған «жылдық жылдың табыс» және «шегерiстер» сияқты категориялар әрекет ете бастады.

Корпоративтiк табыс салығы салық салудың ең маңызды түрi болып табылады, өйткенi бұл салықтың ставкалары ең жоғары болып табылады, яғни салық төлешi үшiн оның материалдық мүддесi жағынан ең ауыртпалы болады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты корпоративтiк табыс салығының ерекшелігін анықтау, оның қазiргi жағдайы мен жетiлдiру жолдарын көрсету. Зерттеу тақырыбының міндеттері төмендегідей:

- табыс салығының экономикалық маңыздылығын ашып көрсету;

- корпоративтік табыс салығының бюджеттегі үлесін талдау;

- аталған салық түрінің төлеу тәртіптері мен мерзімдерін анықтап беру;

- шетелдік тәжірибеге талдау жасау;

- Қазақстандағы корпоративтік табыс салығын жетілдіру жолдары қарастыру.

1. КОРПОРАТИВТIК ТАБЫС САЛЫҒЫН САЛУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГIЗДЕРI

1. 1 Корпоративтік табыс салығының маңызы және экономикадағы рөлі

Салық дегеніміз - мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде түсетін міндетті төлемдер.

Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық категория.

Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай - ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерде мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.

Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметтеріне тікелей байланысты. Салықтардың мынандай негізгі қызметтері бар:

- реттеушілік;

- фискалдық;

- қайта болу.

Енді осы қызметтеріне қысқаша тоқталайық. Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтық ретттеу жүзеге асырылады. Бұл қызметтің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал ету, яғни Ғылыми Техникалық Прогресстің көтерілуіне қолдану тиімді. Салық түрлері салық ставкалары, салық женілдіктері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып табылады.

Салықтардың екінші қызметі бұл фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін толтыра отырып, әлеуметтік, әскери - қорғаныс, мәдени тағы басқа да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.

Қайта болу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайда.

Салықтардын осы үш негізгі қызметі арқылы маңызды көре отырып, салықтарды төлеушілерге әсерін де байқаймыз. әсіресе заңды тұлғалар төлейтін салықтар бойынша бұл қызметтердің маңызы өте зор. Мысалы: реттеуші қызметі заңды тұлға болып табылатын және экономикада қазіргі кезде мемлекеттің дамуына аса қажетті кәсіпорындар, акционерлік қоғамдар, өнеркәсіптер мен шағын бизнес субъектілері, яғни жалпы алғанда шаруашылық жүргізуші субъектілерге салықты салу әдістері, ставкалары мен женілдіктері осы ұйымдардың дамуы үшін және салықтардың мемлекетке қолайлы, жоспарланған түрде түсуіне ықпал етеді.

Ал фискалды қызметі тауар - ақша қатынастары мен өндіріс дамыған сайын мемлекетке қаражаттардың салық ретінде көп түсуін қадағалайды.

Үшінші қайта болу қызметіне келсек мемлекет мүддесі үшін орталықтанған қаржы көзін құрауда үлесі зор.

Мемлекетте салықтардың әсіресе заңды тұлғалардың кірістерінен түсетін салықтардың мөлшері артып отырғандықтан және осы қызметтердің кәсіпорындар мен өндірістердің, сондай - ақ шағын бизнес субъектілеріне тигізер әсерін негізге ала отырып, жалпы заңды тұлғаларға салынатын салықтардың экономикадағы орнына тереңірек көңіл бөлейік.

Келесіні айтып кеткеніміз дұрыс болады: егер Қазақстан Республикасының қаржы жүйесін қарастырсақ, онда кәсіпорындар мен мекемелердің, яғни заңды тұлғалардың, қаржысы өте салмақты орын алатынын көреміз, 1 өйткені осы салада материалдық өндіріс пайда болады, яғни жаңадан өнім жасалып айналысқа жіберіледі. Оның бәрі жалпы түрде ұлттық табыстан көрсетеді, ал ұлттық табыс мемлекеттік бюджеттің қайнар көзі болып табылады - себебі ұлттық табыс - салықтың көзі /6/.

Заңды тұлғаларға салынатын салықтар заңды тұлға болып табылатын кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер және тағы басқа ұйымдар мен мекемелердің салық салынатын объектілері және салық салуға байланысты объектілерге салынатын салықтарды айтамыз. Бұл салықтың экономикадағы алатын орны мен мәнін көру үшін ең алғашқыда заңды тұлға болып табылатын ұйымдар мен мекемелердің маңызын ұғынуымыз керек.

Кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер, ауылшаруашылығындағы шағын бизнес субъектілері және тағы да басқа көптеген ірі немесе көп салалы ұйымдарды қазіргі нарықтық экономикада, аралас экономикада өте қажет болып отыр.

Мемлекет нарықтық жүйеге көшкеннен бері мемлекеттің меншігіндегі кәсіпорындарды, өндірістерді, ауылшаруашылығын жекешелендіру жүргізіледі. Себебі, бұл салалардың қажетті шығындарын қамтамасыз ете алмады. Ал жекешелендіру арқылы осы кәсіпорындардың ары қарай жұмыс істеуіне мүмкіндік туады. Сонымен мемлекетте өз меншігін пайдаланғаны үшін заңды тұлғаларға салық салына бастайды, сонымен қатар пайда көзине де табыс салығы ретінде салық салынады. Яғни олар:

- корпоративтік жер қойнауын пайдаланғаны үшін,

- әлеуметтік салаларға,

- жеке табысқа,

- қосымша құнға,

- мүлікке, көлікке және тағы да басқа салық түрлері бойынша салық салынады. Осы салық түсімдері арқылы мемлекет өз қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Олар:

- әлеуметтік-мәдени шаралар:

- қорғаныс,

- байланыс,

- білім беру,

- денсаулық сақтау,

- табиғи ортаны қорғау және тағы да басқа шараларды жүзеге асырады. Сондықтан бұл жерде біріншіден мемлекеттің бюджет қаражатының негізгі көзі деп айтуға болады. Себебі, мемлекеттің бюджетінің едәуір бөлігін осы салықтардың түрі құрайды.

Заңды тұлға салықтың әр бір түрін дербес түрде есептеп, декларация арқылы, яғни белгіленген тәртіппен бюджетке төлейді.

Салықтарды есептеу және төлеу тәртібі Қазақстан Республикасының салық кодексінде және салық басқармасының ережелерінде анықталған.

Салық төлемдерін дұрыс есептеу және өз уақытымен бюджетке табыстауды қадағалап отыратын орган салық басқармасы және оның жергілікті өкілдері. Қарағандыдағы филиал «НҰР» Жауапкерілігі Шектеулі Серіктестік салық төлемдерінің ішінде ең жоғарғы үлестік салмаққа корпоративік табыс салығы (39, 4%) ие. Себебі компания жыл ішінде шығындарды азайта отырып пайдалы қызмет атқарды, тауарды өткізу нарығын кеңейтті. Осыған дәлелдеме қосымша құн салығының мөлшері - 37, 5% жалпы салық төлемдер ішінде екінші үлестік салмақ. Қызмет атқару процесінде жұмысшыларды жұмыс орынымен қамтамасыз етіп, оларға еңбек ақы төлейді. Осыдан, яғни табыс салығын және әлеуметтік салықты бюджетке табыстайды.

Екіншіден заңды тұлға болып табылатын ұйымдар мен мекемелер көптеген жұмыссыздарға жұмыс көзі болып табылғандықтан экономикадағы жұмыссыздар санын азаюына көмектеседі. Ал жұмысшылар саны артса салық салу көзі де көбейіп, мемлекеттің қаржы көзі де артады.

Үшіншіден бұл саланың дамуы ғылыми-техникалық прогресс пен экспорттын дамуына үлкен әсер етіп, мемлекеттің экономикалық жағдайы дамыған мемлекеттердің қатарына қосылуга әсер етеді.

Себебі, дамыған мемлекеттердің барлығының да экспорты импортынан жоғары. Сонымен қатар импортымыз азайса онда бюджеттің шығыны азаяды. Бұл жерде отандық өндірістің бағасы шетелдік импорт бағасынан төмен екендігін білдіреді және бұл өзімізге белгілі жағдай. Сонымен жоғарыда айтылғандар арқылы заңды тұлғалардың салығын қай жағынан алсақ та экономикада орны мен мәнін ерекше екенін көруге болады. Ол үшін келесі ірі кәсіпорындардың қызметтерінен көруге болады. Егер кәсіпорындардың қызметтерін бақыламаса, өз өздерімен қызметтерін жүргізетін болса, онда баға жоғары болады, қоршаған орта қорғалмайды, сапалы өнім және қызмет көрсету болмайды, салықтар уақытымен төленбейді. Осы жерде салық органдары кәсіпорындардың бағасын реттеп отырады. Егер бағасы жоғары болса салық ставкасын жоғарылатады, керсінше төмен болса салық ставкасы да төмендетіледі. Яғни фискалды салық қызметі жүргізіледі. Ал фискалды қызмет осы тараудың бірінші бөлімінде айтып кеткендей ақша - тауар айналысы артқан кезде мемлекеттің бюджет қорының табыстарын көбейтуді көздейді.

Екіншіден салықтың реттеушілік қызметі арқылы кәсіпорындардың, өндірістердің дамуына ықпал ететіндей Ғылыми Техникалық Прогресстің көтерілуіне, салық ставкаларының кәсіпкерлерге тиімді әсер ететіндей етіп қою, маңызды кәсіпорындарға (қайырымдылық көмек көрсететіндеріне) салық жеңілдіктерін беруді көздейді /8/.

Сонымен қатар келе заңды тұлғаларға салынатын салықтардың экономикадағы маңызды салаларға оң әсерін көруге болады. Және бұл салықтың түрі мемлекеттің экономикасының дамуының негізгі құралы, сондай - ақ бюджеттің қаржы көзі деп айтуға болады.

Нарықтық жағдайда, мемлекет, салық саясатын және салық механизмінің өзгерте отырып, анықталған шекте, экономикалық дамуды ынталадыру немесе оны шектеу мүмкін.

Салықтық реттеу, экономикаға әсер еткен кезде әмбебап құрал болғандықтан елдің шаруашылық өмірін, өндіріс құрылымын, капитал қорлануды, жеке тұтынуды қамтамасыз етеді.

Шаруашылық практикасында салық қатынастары әртүрлі нақты салықтар арқылы көрінеді. әрбір салықтың міндетті элементі болады.

Салық элементтері деп мемлекеттің заңдылық актілерімен анықталатын салықтың міндетті бөлімшелерін, құрылу принциптері мен алуды ұйымдастыруды атаймыз.

Салық элементеріне салық субъектісі немесе салық төлеушісі, салық объектісі, салық салынатын база, салық салудың өлшемі, салық женілдіктер, салық ставкасы, салық кезеңі, салықты төлеу мерзімі, салықты төлеу тәсілі, салық декларациясы және басқалары жатады. Салық субъектісі немесе салық төлеуші - бұл салықты төлеуге заңмен міндет қойылған заңды немесе жеке тұлға, яғни олар кәсіпорындар мен азаматтар. Салық субъектісі тұрақты түрде салықтың нақты төлеушісі болып табылмайды. Бұндай жағдайдың болуы - салықты бюджетке аударатын субъектіден басқа тұлғаға салық ауыртпашылықты аударудың экономикалық мүмкіндігі. Ақырғысы салық салынушы деп аталады.

Салық салынушы бұл соңғы кезде салық ауыртпашылығын өзіне алып нақты салықты төлейтін тұлға. Мысалы, қосылған құн салығының субъектісі өнімді өндіретін және өткізілетін заңды тұлға. Олар салық саласын есептеп бюджетке аудару керек. Салық саласы өнімнің құнына кіреді, сондықтан тұтынушы тауарды сатып алған кезде қосылган құн салығының сомасын төлейді. Егер, осы тұтынушы бұл тауарды өндіру, ал соңынан өткізу үшін сатып алса, немесе қайтадан өткізсе, онда ол, төлеген салық сомасын өзіне қайтарып алады, яғни өтейді. Егер, сатып алушы, тауардың соңғы тұтынушысы болса (яғни ол тауарды өндіру үшін пайдаланбайды және басқа тұлғаға өткізбейді) онда ол салық салынушы, яғни нақты төлеуші болып табылады.

Салық объектісі - салық салушыга тиіс (мүлік, табыс, тауар) зат. Салық салу объектілері болып заңды және жеке тұлғалардың қызмет түрлері, қаржы операциялары; мемлекетпен қызмет көрсету; заңды және жеке тұлғалардың мүлігі өніммен қызметке қосылган құн, тауарлардың жеке түрлері мен топтары табылады.

Салық салушыға тиісті объектіге заңмен анықталған салық кезеңінде тек қана бірақ рет салық салынады. Салық салу объектісі салық номенклатурасын анықтау негізін құрайды (яғни түрлері мен тізімі) . Салық есептеу үшін, тек қана салық объектісін анықтау жеткілікті емес, салық салынатын базаны да есептеу қажет. Ол салық объектіні сандық түрде өлшеу үшін керек. Сонымен, салық салынатын база - бұл салық салу объектінің сандық бағасы.

Салық сомасын есептеу үшін салық өлшемін тандау қажет. Салық өлшемі - салық объектісін өлшеу бірлігі. Практикада ақша (теңге, экю, евро, доллар) және заттай (гектар, ат күші) өлшеу бірлігі қолданылады.

Салық көзі - салық төленетін субъектінің табысы. Салық көзі ретінде еңбек ақы, табыс, процент, рента қарастырылады. Кейбір салықтар бойынша салық объектісі мен салық көзі бірдей болу мүмкін, мысалы, пайдаға салық. Салық субъектінің барлық табысына салық салынбайды. Сондықтан, салық салынатын және салық салынбайтын табысты қарастырады.

Салық салынатын табыс - салық салынуға тиіс заңды және жеке тұлғаның жалпы табысының бөлігі. Тікелей салықтарды алған кезде, салық салынатын табыс, заңмен бекітілген алымдар мен жеңілдіктерді шегеру арқылы анықталады.

Қазіргі заңдылыққа сай, табыстың кейбір түрлеріне салық салынбайды. Салық салынбайтын табыстарға мемлекеттік және жергілікті борыш бойынша, қайырымдылық қорлар, зейнетақы, жәрдем ақы, лотерея және борыш бойынша ұтыс, салымдар бойынша проценттер сақтандыру өтемі және тағы да басқа табыстар жатады /3/.

Заңды тұлғалардың арасында Ұлттық банктің кірістеріне салық салынбайды.

Салық ставкасы (салық салудың нормасы) - салық салынатын бірліктің салық мөлшері. Салық төлеушінің кірістеріне қарай процентте белгіленген салық ставкасы - салық квотасы деп аталады. Салық салу жүйесінде салық ставкасы мен салық салудын тәсілі өте маңызды роль атқарады. Нақты салық ставкалары арқылы, экономикалық процесстерді реттеудегі, салықтың маңызды іске асырылады. Салық салу практикасында салық ставкаларының әртүрлісімен қолданылады. Құрылу әдістері бойынша салық ставкалары тұрлаулы және проценттік болады. Тұрлаулы ставкалар салық салудың бірлігіне абсолюттік сомада, мысалы, жанбасылық салық кезде барлық салық төлеушілерден бірдей салық сомасы алынады; немесе табыс мөлшерінен тәуелсіз салық салу ставкалары (жер, мөлік салықтары) бекітілді.

Қазіргі кезде отандық салық практикасында осыған ұқсас патентті сатып алу арқылы жеке кәсіпкерліктермен салық төленіледі. Патенттің құны (салық сомасы) - кәсіпкерлік қызметтін бірдей төрімен айналысатын тұлғалар үшін бірдей болады.

Проценттік ставкалар - салық салу объектінің 1/100 көлемде белгіленеді. Олар, пропорционалды, прогрессивті жане регрессивті болып бөлінеді.

Пропорционалды ставкалар - салық объектінің мөлшерінен тәуелсіз жалпы процент төрінде бекітіледі.

Прогрессивті ставкалар - табыс немесе мөлік мөлшерінің өсуіне қарай, алу проценті өсетін тәсіл төрінде бекітіледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.