In vitro жағдайында стевиядан оқшауланып алынған жапырақ экспланттарының каллусогенез және морфогенез ерекшеліктері

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Биология факультеті

Биотехнология, биохимия, өсімдіктер физиологиясы кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

IN VITRO ЖАҒДАЙЫНДА СТЕВИЯДАН ОҚШАУЛАНЫП АЛЫНҒАН ЖАПЫРАҚ ЭКСПЛАНТТАРЫНЫҢ КАЛЛУСОГЕНЕЗ ЖӘНЕ МОРФОГЕНЕЗ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Орындаған

4 - курс студенті: А. С. Шакенова

( қолы, күні )

Ғылыми жетекші

б. ғ. к., доцент: C. Ш. Асрандина

( қолы, күні )

Норма бақылаушысы

ассистент: С. Б. Оразова

( қолы, күні )

Қорғауға жіберілді:

Кафедра меңгерушісі

б. ғ. б., профессор: Т. А. Карпенюк

( қолы, күні )

Алматы, 2010

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН ТЕРМИНДЕР МЕН СӨЗДЕР

КІРІСПЕ

Дүниежүзілік Денсаулық сақтау сараптамалық комитетінің болжамы бойынша 2010 жылы бүкіл әлемде 239, 4 миллионға жуық адамның қант диабетіне шалдығу қауіпі төнуде. Бүгінгі таңда жүргізілген санақтың соңғы нәтижесі бойынша, әлемде қант диабетімен ауыратын адамдардың саны 175, 4 миллионға жеткендігі белгілі.

Соңғы жылдары бірқатар елдерде тамақ өнеркәсібі мен медицинада қанттың орнына тәтті синтетикалық заттарды қосу кең өріс алған. Алайда бұл заттар химиялық жолмен алынатындықтан, адам денсаулығына зиян келтіретіреді. Осының негізінде бірқатар өркениетті елдерде тәтті синтетикалық қосылыстарды қолдануға тыйым салынды. Есесіне бүгінгі таңдағы жүргізіліп жатқан қарқынды ізденістерге - қантты және оны алмастырғыш тәтті синтетикалық қосылыстарды табиғи тәтті және төмен калориялы заттармен алмастыру проблемасы мұрындық болды.

Осының негізінде дитерпенді гликозидтерге өте бай стевия (Stevia rebaudiana Bertoni) өсімдігіне аса назар аударылып, бірқатар елдерде ауыл шаруашылық дақыл ретінде стевияны көп мөлшерде өсіріп, өндіру жұмыстары алға басты.

Стевияның жер үсті бөлігінде құрғақ салмаққа шаққанда 6, 5-11% дейін тәтті гликозидтер синтезделеді. Олар: стевиозид (7 %) ; ребаудиозид (A, B, C, D) ; олардың ішінде ребаудиозид A (2%), ребаудиозид (0, 07%) ; стевиолбиозид (іздері) . Олардың тәттілігі сахарозадан 150-400 есе артық болып келеді. Солардың ішінде ең тәттісі стевиозид. Стевиозид адам және жануар организміне зиянсыз төмен калориялы қосылыс. Осы қасиетіне байланысты стевия өсімдігін медицинада (қант диабеті, атеросклероз, панкреатит, кариес), тамақ өнеркәсібінде (печенье, кекс, сусындар, т. б. ) және парфюмерияда кеңінен қолданылады.

Стевия тропикалық өсімдік болғандықтан, біздің республикамыздың қысқы төменгі температурасына төзімсіз, әрі дәні нашар жетіліп өнуге бейімсіз келеді. Осы себептерге байланысты қысқа мерзім ішінде вегетивті жолмен көбейту әдістерін жасау және оларды тәжірибеге ендіру мәселелері туындайды. Әдетте стевияны өсіру табиғи жағдайда вегетативті жолмен қалемшелеу арқылы, ал in vitro жағдайында микроклондық көбейту әдістерімен жүзеге асырады. Алайда, стевияны өсіріп, көп мөлшерде өнім алу және жерсіндіру бірқатар қиындықтар тудыруда. Осы мәселелерді шешу үшін стевияның көбею физиологиясының заңдылықтарын жан-жақты зерттеу қажет.

Біздің зерттеу жұмысымыз in vitro жағдайында стевиядан оқшауланып алынған әр түрлі экспланттардың каллусогенез және морфогенез ерекшеліктерін айқындау арқылы стевияның көбейту коэффициентін жоғарылататын әдістемелердің қатарын толықтыру мақсатында өрбіді.

Бітіру жұмысы 37 беттен, 8 кестеден, 11 суреттен, 33 әдебиеттен тұрады.

Негізгі сөздер: in vitro, тотипотенттік, пролиферация, эксплант, клетка культурасы, ұлпа культурасы, каллусогенез, морфогенез, каллус, геммогенез, ризогенез, эмбриогенез, Мурасиге-Скуг ортасы, фитогормондар (ауксиндер: НСҚ, 2, 4 Д; цитокининдер: БАП, кинетин, зеатин), гликозидтер.

Зерттеу объектілері: in vitro жағдайында өскен Stevia rebaudiana Bertoni оқшауланып алынған жапырақ; жапырақтың жас бөлігі мен сағағы; сабақ кесінділерінен алынған экспланттар.

Зерттеу әдістемелері: in vitro жағдайында стевиядан оқшауланып алынған оқшаулап алынған ұлпалар мен мүшелерді өсіру Р. Г. Бутенконың, Ф. Л. Калинин, В. В. Сарнацкая және В. Б. Полищуктың әдістемелері бойынша жүргізілді.

Қоректік орталар Мурасиге-Скуг нұсқасы бойынша дайындалды. Қоректік орталар құрамына фитогормондар: акусиндер мен цитокининдер қосылды.

Зерттеу объектілері температурасы 25±2 ⁰ С, 16 сағаттық фотопериодтық жарық және қараңғы камераларда өсірілді. Ауаның ылғалдылығы 55-60 % болды.

Мақсаты : in vitro жағдайында стевиядан оқшауланып алынған әр түрлі экспланттардың каллусогенез және морфогенез ерекшеліктерін айқындау арқылы стевияның көбейту коэффициентін жоғарылататын әдістемелерді жасау.

Міндеттері:

- In vitro жағдайында стевиядан оқшауланып алынған әр түрлі экспланттардың (толық жапырақ тақтасының және жапырақтың жас бөлігі мен сағағының, сабақ кесіндісі) каллусогенез белсенділігіне қоректік орта құрамындағы экзогенді фитогормондардың және жарық пен қараңғының тигізетін әсерін зерттеу.

- Әр түрлі экспланттардан түзілген каллус ұлпалардың сыртқы морфологиялық белгілеріне сипаттама беру және олардың өсу қарқындылығын анықтау.

- Каллустық ұлпалардың моргогендік белсенділігіне қоректік орта құрамындағы экзогенді фитогормондардың және жарықтың тигізетін әсерін анықтау.

Алынған нәтижелер: in vitro жағдайында стевиядан оқшауланып алынған әр түрлі экспланттардың (толық жапырақ тақтасының және жапырақтың жас бөлігі мен сағағының, сабақ кесіндісі) каллусогенез және морфогенез белсенділігі эксплант тегінен, жас ерекшелігінен, қоректік орта құрамындағы экзогенді фитогормондардың табиғатынан және олардың концентрациялары мен өзара қатынасынан, сондай-ақ, жарық пен қараңғыдан тәулді болатыны анықталды.

1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ

1. 1. In vitro жағдайында стевиядан оқшауланып алынған экспланттардың каллусогенез белсенділігі

Өсімдік клеткаларын, ұлпаларын және мүшелерін жасанды ортада өсіріп, олардың дамуын зерттеу арқылы бірқатар морфофизиологиялық және биохимиялық процестердің негізін ашуға және оларды бақылауға мүмкіндік туатыны белгілі.

Клеткалар мен ұлпалар тіршілігіндегі регуляция механизмдерін анықтау мақсатында in vitro культураларын өсіріп, олардың даму ерекшеліктерінің сыртқы орта жағдайларымен (қоректік орта құрамы, жарық, ылғал т. б. ) байланысын айқындауға болады. Бұл зерттеулердің негізіне өсімдік клеткаларына тән - тотипотенттік қасиет жатады.

Тотипотенттік - жекешеленген клеткалардың көбейе өсіп, толыққанды бүтін организмге айналу қабілеті. Көп клеткалы организмдердің әр клеткасында толық нәсілдік мағлұматтар жиынтығы болады. Тотипотенттік осыған негізделген.

Теориялық тұрғыдан қарастырғанда өсімдік организмінің әр бір клеткасы тотипотентті, яғни кез келген клетканы белгілі бір жағдайда тиісті даму жолына түсіруге болады. Оқшауланып алынған клеткалардың культуралары олардың потенциалдық мүмкіншіліктерін анықтауға қолайлы модель болып табылады /1/.

Кез келген өсімдіктің оқшауланып алынған мүшелері мен ұлпаларын қолайлы жағдайда өсіргенде олардан маманданбаған клеткалар тобы - каллус түзіледі. Ал таби жағдайда, каллус өсімдіктің жарақаттанған жерінде шорлана бітіп қорғаныштық және бұзылған анатомиялық құрылымдарды қалпына келтіру үшін қоректік заттарды жинау қызметін атқарады / 2/.

Каллус деп клеткалардың пролиферациялану нәтижесінде түзілген ұлпаларды атайды. Пролиферация - бастапқы клеткалардың бөліну жолымен жедел көбеюі. Маманданған клеткалардың пролиферациялануын дедифферация деп атайды. Бұл процестің негізінде гендердің дифференциалды активтілігі жатады. Клеткалардың құрылымы мен қызметі гендердің активтілігіне байланысты. Организмдегі клеткалардың құрылымы мен атқаратын қызметінің өзгеруіне себепші әр түрлі гендердің экспрессиясы болып табылады. Яғни, клеткалардың мамандануы көптеген гендердің әрекеттесуіне байланысты. Организмнің барлық клеткаларында гендері бірдей боса да, олардың бәрі бір мезгілде әрекеттенбейді. Әдетте гендердің біразы ғана (5%) белсенді болады /3/.

In vitro жағдайында каллус көбінесе алғашқы немесе қайталама меристемадан пайда болады. Сондай-ақ, меристемаға немесе өткізгіш ұлпаларға жанасып жатқан паренхимадан да пайда болады. Каллусұлпасы жұқа қабырғалы анық анатомиялық құрылысы жоқ паренхималық клеткалардан тұратын аморфты масса. Каллус ұлпаларының бәрі бірдей, біркелкі болмайды. Каллустар морфологиялық белгілері (тығыздығы, ылғалдыдлығы, түктенуі, түсі) және өсу қарқындылығы мен көгеру қабілеті жағынан әр алуан болады. Каллустың түсі ақшыл, жасыл, сұр, сарғыш, қоңыр, қызғылт болады. Каллус құрамында хлорофилл немесе антоциан пигменттері болуы мүмкін. Шығу тегіне және өсіру жағдайына байланысты каллустар тұтас тығыз немесе борпылдақ, шашыраңқы болып келеді.

Каллус клеткаларының құрылуы, бөлінуі және көбейіп өсуі фитогормондар (ауксиндер мен цитокининдер) табиғатына тәуелді болады. Мәселен, қосжарнақты өсімдіктердің көптеген түрлерінде каллус ұлпаларының түзілуі ауксин мен цитокининнің әсерімен жүзеге асады.

Ал астық тұқымдастарда цитокинин клеткалардың бөлінуін тежейтіндіктен каллустың түзілуі көбінесе тек ауксин әсерімен жүреді. Сонымен қатар, каллус клеткаларының түзілуі мен өсу белсенділігіне қоректік орта құрамы мен оның рН көрсеткіші және температура, жарық, осмос қысымытағы басқа жағдайлар әсер етеді. Сондай-ақ, өсімдік түрі, жасымен физиологиялық күйі, экспланттың тегі мен оның көлемі, кейде оны қоректік ортаға орналастыру ретінде де байланысты болады.

Сонымен, кез келген өсімдіктің мүшелері мен ұлпаларынан жасанды қоректік ортада каллус өсіріп алуға болады. Каллус клеткаларында морфогенездің әр түрлі процестері өтуі мүмкін. Оларға сомалық эмбриогенез немесе органогенез жолдарымен даму қабілеті тән. Соның арқасында жеке-дара клеткалардан бүтін регенерант өсімдік өндіріп шығаруға болады. Бұл регенерация процесі өсімдіктің тотипотенттілігін дәлелдейді /4/. Осы жолмен тез, қысқа уақыт аралығында тиімді морфогенді каллус алу өсімдікті вегетативті жолмен көбейтуге негіз болады.

Соңғы жылдары бірқатар ТМД және шетел зерттеушілері стевияның морфогенез ерекшеліктерін зерттеу және көбейту коэффициентін жоғарылату мақсатында ізденіс жұмысатарын жүргізуге белсенді кіріскен.

Стевиядан оқшауланып алынған экспланттан тікелей немесе каллус арқылы регенерант өсімдік алудың түрлі жолдары жасалған.

Бірқатар ғалымдардың зерттеу жұмыстарында стевияның жапырақ экспланттарынң каллус түзу белсенділігіне және олардың өсу қарқыны мен морфогендік қабілеттеріне физикалық, трофикалық және гормоналды факторлардың тигізетін әсерін анықтау көзделген.

Мәселен, Н. И. Бондарев, А. Н. Носов және А. В. Корниенко /5/ стевияның жапырақтарынан түзілген каллус ұлпаларының өсу динамикасына өсіру жағдайларының (температура, жарық) трофикалық (көмірсу, витамин және минералды заттар), гормоналды факторлардың әсерін зерттеген. Зерттеу нәтижесінде, қаллустың өсу қарқынына 25±1 ⁰ С температура қолайлы болған. Каллус клеткаларының өсу қарқынына жарық түрліше әсер еткен. Яғни, бір каллус ұлпаларының өсуі қарқынды жүрсе, екіншілерінде бәсеңдеп, үшіншілерінде жарыққа тәуелділік байқалмаған.

Сондай-ақ, каллус ұлпаларының өсу белсенділігі қоректік орта құрамындағы көмірсулардың табиғатына байланысты түрліше жүретіні де байқалған. Галактоза, арабиноза және рафиноза қосылған ортада каллустардың түршілігі жойылатыны, ал рамноза мен сорбит қосылған ортада каллус ұлпаларының өсу қарқыны өте баяу болатыны көрсетілген. Қоректік орта құрамына мальтоза қосылған ортада каллус ұлпаларының өсуі елеулі мөлшерде, ал фруктоза мен глюкоза қосылған ортада едәуір жоғарылайтыны (51 %) айқындалған. Ең жоғары көрсеткіш 60, 8 % сахароза қосылған қоректік орталарда болған. Қоректік орта құрамындағы сахарозаның мөлшерін азайтқанда каллус биомассасының жинақталуы едәуір бәсеңдеп, ұлпа клеткалардың дегенерацияға ұшырайтындығы байқалған. Ал сахаролзаның жоғарғы концентрациясы ұлпа биомассасының тығыздығын арттырғанымен, оның тәжірибеге қолдану тиімділігін төмендеткен. Сонымен, каллус ұлпасының өсу белсенділігіне қоректік орта құрамындағы көмірсулар едәуір әсер ететіндігі байқалған. Стевияның каллус культурасы көптеген өсімдік клеткаларына тән сахарозадан басқа фруктоза мен глюкозаны сіңіретіні айқындалған. Әйтсе де, фруктоза мен глюкозаға қарағанда сахарозаны қолдану тиімді деген қорытынды жасауға болады.

Сонымен қатар, стевия жапырақтарының каллус түзу қабілетіне әсер ететін әр түрлі өсуді реттегіш гормондар табиғаты мен олардың лайықты концентрациялары айқындалған. Мәселен, G. B. Mahady, S. M. Swanson, C. W. Beecher /6/ жапырақ экспланттарының каллус түзу белсенділігін қоректік орта құрамына бірдей концентрацияда (0, 5 мг/л) қосылған НСҚ мен БАП әсерімен, ал О. О. Дзюба мен Л. Е. Горботенко /7/ тек БАП (2мг/л) әсерімен жүзеге асырған. W. F. Handro, K. G. Hell, G. B. Kerbauty /8/ ерттеулерінде стевияның жапырақ дискілері мен сабақ кесінділерінің каллус түзу қабілеті бірқатар өсу гормонларының (ИСҚ, 2, 4Д, кинетин, зеатин) тигізетін әсеріне байланысты болған.

Сондай-ақ, жапырақ каллустарының өсу қарқыны әр түрлі гормондар қатынасында (2 мг/л НСҚ мен 0, 4 мг/л БАП /8/ ; 0, 2 мг/ ИМҚ мен 0, 3 мг/л 2, 4 Д /6/; 2, 4 Д (800 мМ) мен цитокининнің (БАП, кинетин, зеатин) қосылған МСорталарында жоғары көрсеткішке ие болған. Ал 0, 8 мг/л 2, 4 Д мен 0, 5 мг/л БАП /6/; ИСҚ немесе цитокининдер жекелей қосылған /8/ орталарда ұлпалардың өсу қарқыны едәуір төмен болатыны байқалған. Каллус ұлпаларының өсуіне аденин (20 мг/л) мен цитокининдер қосылысы әсерін тигізбейтіні байқалған /8/.

С. Ш. Асрандинаның /9/ зерттеулерінде стевияның әр түрлі мүшелерінен (жапырақ, сабақ, гүлшоғы) оқшауланып алынған экспланттардың каллусогенездік қабілеті бірдей емесжәне олар әр түрлі ішкі және сыртқы факторлардан (эксплант тегіне, жас ерекшелігіне, ауланына, қоректік орта құрамына, өсу гормондарының табиғаты мен олардың концентрацияларынан, жарық пен қараңғыға) тәуелді болатындығын зерттеген.

1. 2. In vitro жағдайында өскен стевияның каллустық ұлпаларында тәтті гликозидтердің түзілуі

Өсімдіктер медицина мен халық шаруашылығында кең пайдаланатын алуан түрлі қосымша метаболиттерді синтездейтіні белгілі. In vitro жағдайында өсірілетін өсімдік клеткалары мен ұлпалары да қосымша метаболиттерді түзуге қабілетті болады. Олардың синтездеу қабілеті жыл мерзімінен тәуелсіз болғандықтан, жыл бойы метаболитті заттарды түзетін қайнар көздер бола алады. Сондай-ақ, өсірілген клеткалар биотрансформацияны жүзеге асыруға қабілетті болады, яғни кейбір арзан, қоры мол қосындыларды басқа бағалы заттарға айналдыра алады.

Сонымен in vitro жағдайында өсімдіктердің клеткалар мен ұлпа культураларын өсіру арқылы олардың морфогенез ерекшеліктерін жан-жақты зерттеп, өсімдіктің көбейту коэффициентін жоғарылатуға болады. Сонымен қатар, клеткалар мен ұлпа культуралары экономикалық маңызы зор заттарды өндірудің қайнар көзі болып табылады.

Соңғы жылдары бірқатар шетел және ТМД елдерінде ауыл шаруашылық дақыл ретінде дитерпенді гликозидтерге өте бай стевия (Stevia rebaudiana Bertoni) өсімдігіне аса назар аударған. Оны көп мөлшерде өсіріп, жоғары сапалы өнім алу өндірісі дамыған.

Stevia rebaudiana Bertoni өсімдігін дитерпенді гликозидтерге өте бай табиғи қант алмастырғыштардың перспективті альтернативасы ретінде қолдануға болады. Стевия Бразилия мен Парагвайдың жергілікті көпжылдық шөптесін өсімдігі. Оның жапырақтарында 6, 5-11% мөлшерде дитерпенді гликозидтер түзіледі. Олардың тәттілігі сахарозадан 150-400 есе артық. Солардың ішінде ең тәттісі стевиозид. Стевиозид адам және жануар организміне зиянсыз төмен калориялы қосылыс. Осы қасиетіне байланысты стевия өсімдігі медицинада, тамақ өнеркәсібінде және парфюмерияда кеңінен қолданылады /10-12/.

Дитерпенді гликозидтердің өсімдік мүшелерінде таралу заңдылығын J. E. Brendle /13/ айқындаған. Стевиозидтің ең көп мөлшерде стевияның жапырақтарында 3-8 %, ал гүлдерінде 0, 9 % және сабағында 0, 3% жинақталады.

Стевияның жапырақ экспланттарынан түзілген каллус ұлпаларында стевиозидтің түзілуі жөнінде қарама-қарйшы пікірталас бар. Мәселен, қытай ғалымдары X. Ouyang, W. Hong, M. Chen, D. Wang /14/ жапырақ экспланттарынан түзілген каллус ұлпаларын 2 мг/л БАП және 0, 5 мг/л НСҚ қосылған МС ортасында 6 ай бойы өсіріп, олардың өсуі мен дифференциациясын бақылаған. Сондай-ақ, түзілген әр түрлі каллус ұлпаларындағы стевиозидтің түзілу мүмкіндігін зерттеген. Зерттеу нәтижесінде: жасыл, тығыз, баяу өсетін каллустар құрамында стевиозид концентрациясы жоғары (5, 37 %) болатындығы анықталған.

Электронды микроскоп көмегімен бұл каллус клеткалары қатты вакуольденген, хлоропластары толық дамыған қоймалжың пластоглобұла стромаларынан тұратынын байқаған. Ал сары, тығыз, баяу өсетін каллустар құрамында стевиозид аз (2, 13 %) түзілетіндігін атап, олардың клеткаларындағы пластидтері көптеген крахмал дәндерімен бірнеше ыдыраған ламаллалардан, ал кейбір пластидтері крахмал дәндеріне толы болатындығын атаған. Сонымен қатар: сары, борпылдақ, тез өсетін каллустардың құрамында стевиозид өте аз (0, 96 %) түзілетінін және бұл каллустардың клеткаларында ұсақ ламеллалардан тұратын қарапайым пластидтердің болатындығы дәлелденген. Сондай-ақ, геммогенез процесі жүрген жасыл, тығыз каллустарда стевиозид мөлшері 5, 78 % - ке жететіндігін көрсеткен.

Басқа да қытый ғалымдары K. R. Lee, B. S. Choi, SL Oh, Y. Yamada /15/ және жапон ғалымдары K. Komatsu, W. Nozaki, M. Takemura, M. Nakaminami /16/; YI. Hsing, WF. Su, W. C. Chang /17/ стевияның каллустық клеткаларында гликозидтердің түзілетіндігін көрсеткен.

F. C. Czygan, S. A. Geissler, J. Striedner, G. Branunegg /18/ стевияның суспензия культурасындағы клеткаларды стевиозидтің із ашарымен (гиббереллин А) қоректендірудің нәтижесінде стевиозидтің түзілуі алғашқы бірінші тәулікте басталатындығын байқаған. Стевиозидтің көп мөлшерде түзілуі бір аптадан кейін жүзеге асатындығын көрсеткен. Ал стевиозидтің із ашарлары қосылмаған қоректік орталарда стевиозид 2-7 апта аралығында түзілетіндігін анықтаған.

Жапон ғалымдары: N. Sugyama, H. Yasuyki, F. Runnsuke, W. Mitsuru, W. Takanuri /19/ өз зерттеулерінде стевия жапырақтарынан түзілген каллустың өсу белсенділігі мен олардың құрамында синтезделетін қосымша метаболит өнімдерінің жинақталу қарқынына әр түрлі факторлардың тигізетін әсерін зерттеген. Нәтижесінде, каллус ұлпаларының өсу қарқыны жарық ортада (3000 люкс) ортада ең жоғарғы көрсеткішке ие болған. Сонымен қатар, каллустарды өсіру мерзімінде қоректік ортадағы қант мөлшерінің кемуі ұлпалардың өсу қарқынын олардағы екінші реттік метаболит өнімдерінің синтезделуін тежейтінін байқаған. Ал хлорофилл мен каротиноид мөлшерінің өзгермейтіндігін анықтаған. Сондай-ақ, қоректік ортада NO ₃ NH ₄ (4:2) қатынасында және жоғары концентрацияда бейорганикалық фосфатты қосқанда, каллус ұлпаларының өсу қарқынымен қатар ондағы синтезделетін өнімдердің мөлшері едәуір жоғарылайтынын байқаған. Н. М. Юртаева мен В. П. Лобов /20/ жапырақ қаллустарында стевиозидтің іздері ғана болатындығын байқаған.

Алайда бірқатар ғалымдардың: G. B. Mahady, S. M. Swanson, C. W. Beecher W. F. Handro, K. G. Hell, G. B. Kerbauty /6/ зерттеулерінде стевияның каллус культурасында стевиозидтің түзілмейтіндігін жоғары тиімді сұйық хромотография (ЖТСХ) және табақшалы хроматография (ТХ) әдістерімен айқындаған. Зерттеуге 0, 5 мг/л БАП пен 0, 5 мг/л НСҚ қосылған МС ортасында 2-кі ай бойы өсірілген жасыл, борпылдақ каллус ұлпаларын қолданған.

С. Ш. Асрандинаның /21/ ізденістерінде G. B. Mahady, S. M. Swanson, C. W. Beecher W. F. Handro, K. G. Hell, G. B. Kerbauty зерттеулеріне сәйкес, стевияның жапырақ және сабақ қаллустарында сткевиозид түзілмейтіндігі анықталған. Яғни, жапырақ және сабақ экспланттарынан түзілген калус ұлпаларында тәтті гликозидтерді (стевиозидті) синтездеу қабілеті жойылғандығы байқалған. Ал каллус ұлпаларынан түзілген сабақтың тәтті болуы олардағы стевиозидтің синтезделу қабілеті қайта жанданатынын дәлелдеуі мүмкін деген болжам жасаған.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс