Қазақстан Республикасындағы құнды қағаздар нарығының ерекшеліктерін талдау
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ҚАРЖЫ (ҚОР) НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Қаржы нарығы туралы түсініктер және қаржы нарығы
қызметінің алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Құнды қағаздар нарығы қаржы нарығының бөлігі ретінде ... ... ..9
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚҰНДЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТАЛДАУ
2.1Еркін капиталдар, құнды қағаздар нарығының инфрақұрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12 2.2 Қ.Р қаржы институттары қызметін реттеу жүйесі және қаржы секторының даму болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
1 ҚАРЖЫ (ҚОР) НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Қаржы нарығы туралы түсініктер және қаржы нарығы
қызметінің алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Құнды қағаздар нарығы қаржы нарығының бөлігі ретінде ... ... ..9
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚҰНДЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ТАЛДАУ
2.1Еркін капиталдар, құнды қағаздар нарығының инфрақұрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12 2.2 Қ.Р қаржы институттары қызметін реттеу жүйесі және қаржы секторының даму болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтандырылған жоспарлы экономикадан қағидалы жаңа, мемлекет тарапынан реттелініп отыратын нарықтық экономикаға көшуі елімізде оған қызмет көрсететін барлық институттармен бірге қаржы нарығының құрылуын талап етті.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында қаржы нарығы қаржы ресурстарын үздіксіз қалыптастырып отырудың, оларды неғұрлым тиімді пайдаланудың, ұлттық шаруашылықта ақша қозғалысын ұтымды ұйымдастырудың айрықша нысаны болып табылады және бағалы қағаздар нарығы, сондай-ақ кредит нарығы түрінде де іс-әрекет етеді. Қаржы нарығы экономиканың түрлі шаруашылық жүргізуші субъектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық әр түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын біріктіретін неғұрлым жалпы (ортақ) ұғым болып табылады.
Функциялық тұрғыдан қаржы нарығы – бұл шаруашылық жүргізуші субъектілердің, банктердің, мемлекеттің уақытша бос ақша қаражаттарын шоғырландыруды және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың жүйесі. Бұл нарықтың жұмыс істеуі көптеген экономикалық, әсіресе инвестициялық үдерістерді тәртіпке (ретке) келтіріп, олардың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұған осы нарықтың қаржы құралдарының, ең алдымен бағалы қағаздардың сан алуандығымен қол жетеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі - қаржы нарығы бос ақша қаражаттарын жұмылдыру және оларды қайта бөлу жолымен ұдайы өндіріс үдерісіне ықпал етумен ғана айқындалып қоймайды. Оның жұмыс істеуі әкімшіл-әміршіл экономикаға тән «сатылас» әдістің орнына «деңгейлес» қозғалыс бойынша ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Деңгейлес қозғалыс кезінде шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында қаржы ресурстарын өтеусіз қайта бөлу түрінде төте байланыстар іс-әрекет етеді. Бұл қаражаттарды маңызды сфералар мен объектілерге жедел аудару есебінен шаруашылық жүргізуші субъектілердің, салалардың және жалпы экономиканың қаржылық жағдайын тұрақтандырады. Сөйтіп, қаржы нарығы қаржының қосалқы категориясы ретінде қайта бөлгіштік қосалқы функция орындайды, ал сонымен бірге экономикалық агенттерді дамыту және ұдайы өндірісті ұлғайту мақсаттарында олар қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілетіндігіне қарағанда қаржы нарығы ұдайы өндірістік функция орындауы тиіс.
Қаржы нарығы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолымен бизнестің нақтылы құнын бағалауға мүмкіндік береді: тиімді жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші субъектілерде олардың неғұрлым жоғары бағасы белгіленеді.
Қаржы нарығының болуы инфляцияны тежейді, өйткені бюджет тапшылығын жабу үшін үкімет ақша эмиссиясын пайдаланбайды, нарықта еркін жүретін бағалы қағаздар шығарады және олардың бағасы сұраныммен және қамтамасыз етумен анықталады.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында қаржы нарығы қаржы ресурстарын үздіксіз қалыптастырып отырудың, оларды неғұрлым тиімді пайдаланудың, ұлттық шаруашылықта ақша қозғалысын ұтымды ұйымдастырудың айрықша нысаны болып табылады және бағалы қағаздар нарығы, сондай-ақ кредит нарығы түрінде де іс-әрекет етеді. Қаржы нарығы экономиканың түрлі шаруашылық жүргізуші субъектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық әр түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын біріктіретін неғұрлым жалпы (ортақ) ұғым болып табылады.
Функциялық тұрғыдан қаржы нарығы – бұл шаруашылық жүргізуші субъектілердің, банктердің, мемлекеттің уақытша бос ақша қаражаттарын шоғырландыруды және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың жүйесі. Бұл нарықтың жұмыс істеуі көптеген экономикалық, әсіресе инвестициялық үдерістерді тәртіпке (ретке) келтіріп, олардың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұған осы нарықтың қаржы құралдарының, ең алдымен бағалы қағаздардың сан алуандығымен қол жетеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі - қаржы нарығы бос ақша қаражаттарын жұмылдыру және оларды қайта бөлу жолымен ұдайы өндіріс үдерісіне ықпал етумен ғана айқындалып қоймайды. Оның жұмыс істеуі әкімшіл-әміршіл экономикаға тән «сатылас» әдістің орнына «деңгейлес» қозғалыс бойынша ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Деңгейлес қозғалыс кезінде шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында қаржы ресурстарын өтеусіз қайта бөлу түрінде төте байланыстар іс-әрекет етеді. Бұл қаражаттарды маңызды сфералар мен объектілерге жедел аудару есебінен шаруашылық жүргізуші субъектілердің, салалардың және жалпы экономиканың қаржылық жағдайын тұрақтандырады. Сөйтіп, қаржы нарығы қаржының қосалқы категориясы ретінде қайта бөлгіштік қосалқы функция орындайды, ал сонымен бірге экономикалық агенттерді дамыту және ұдайы өндірісті ұлғайту мақсаттарында олар қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілетіндігіне қарағанда қаржы нарығы ұдайы өндірістік функция орындауы тиіс.
Қаржы нарығы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолымен бизнестің нақтылы құнын бағалауға мүмкіндік береді: тиімді жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші субъектілерде олардың неғұрлым жоғары бағасы белгіленеді.
Қаржы нарығының болуы инфляцияны тежейді, өйткені бюджет тапшылығын жабу үшін үкімет ақша эмиссиясын пайдаланбайды, нарықта еркін жүретін бағалы қағаздар шығарады және олардың бағасы сұраныммен және қамтамасыз етумен анықталады.
1. Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. Макроэкономика: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2003.
2. Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2007.
3. Әмірқанов Р.Ә., Тұрғұлова А.Қ. Қаржы менеджменті. Оқу құралы. – Алматы: 1999.
4. ҚР Қаржыгерлер ассоциациясының хабаршысы, 2004 ж.
5. Қ.Ж. Оразалин, М.М. Жантасов Орысша-қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме сөздігі, 2001. – 344 бет.
6. Құлпыбаев С. Және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы. – Алматы: Мерей, 2001.
7. Баймұратов О. Қазақстан қаржы нарығы: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2007. – Әлемдік экономикалық ғылым сер. 7-том.
8. Байгісиев М. Экономикалық теория негіздері/ Оқулық-Алматы. Санат,1998 жыл
9. Шеденов Ө. Қ., Байжомартов Ү. С. Жалпы экономикалық теория /Алматы-Ақтөбе,2002 жыл
10. Тәжуітов А. Болашаққа болжам көп: Экономикалық даму /Түркістан -2004
11. 2000–2003 жылдарға арналған БҚЖҰК, ҚР ҰБ пен Реттеу және қадағалау жөніндегі агенттіктің статистикалық есепті деректері.
12. Егемен Қазақстан 24 сәуір, 2007 жыл.
13. Финансы Республики Казахстан. Статистический ежегодник. Алматы, 2005г.
14. Байдельдинов Ж.Б. Развитие инфраструктуры рынка ценных бумаг в РК. // Вестник КазНУ. №3, 2003г.
15. Центральный депозитарии ценных бумаг. // Рынок ценных бумаг Казахстана №3, 2004г.
2. Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2007.
3. Әмірқанов Р.Ә., Тұрғұлова А.Қ. Қаржы менеджменті. Оқу құралы. – Алматы: 1999.
4. ҚР Қаржыгерлер ассоциациясының хабаршысы, 2004 ж.
5. Қ.Ж. Оразалин, М.М. Жантасов Орысша-қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме сөздігі, 2001. – 344 бет.
6. Құлпыбаев С. Және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы. – Алматы: Мерей, 2001.
7. Баймұратов О. Қазақстан қаржы нарығы: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2007. – Әлемдік экономикалық ғылым сер. 7-том.
8. Байгісиев М. Экономикалық теория негіздері/ Оқулық-Алматы. Санат,1998 жыл
9. Шеденов Ө. Қ., Байжомартов Ү. С. Жалпы экономикалық теория /Алматы-Ақтөбе,2002 жыл
10. Тәжуітов А. Болашаққа болжам көп: Экономикалық даму /Түркістан -2004
11. 2000–2003 жылдарға арналған БҚЖҰК, ҚР ҰБ пен Реттеу және қадағалау жөніндегі агенттіктің статистикалық есепті деректері.
12. Егемен Қазақстан 24 сәуір, 2007 жыл.
13. Финансы Республики Казахстан. Статистический ежегодник. Алматы, 2005г.
14. Байдельдинов Ж.Б. Развитие инфраструктуры рынка ценных бумаг в РК. // Вестник КазНУ. №3, 2003г.
15. Центральный депозитарии ценных бумаг. // Рынок ценных бумаг Казахстана №3, 2004г.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ҚАРЖЫ (ҚОР) НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Қаржы нарығы туралы түсініктер және қаржы нарығы
қызметінің
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...5
1.2 Құнды қағаздар нарығы қаржы нарығының бөлігі
ретінде ... ... ..9
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚҰНДЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН
ТАЛДАУ
2.1Еркін капиталдар, құнды қағаздар нарығының
инфрақұрылымы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 12 2.2 Қ.Р қаржы институттары қызметін
реттеу жүйесі және қаржы секторының
даму
болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...14
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 27
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..29
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтандырылған жоспарлы
экономикадан қағидалы жаңа, мемлекет тарапынан реттелініп отыратын нарықтық
экономикаға көшуі елімізде оған қызмет көрсететін барлық институттармен
бірге қаржы нарығының құрылуын талап етті.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында қаржы нарығы қаржы
ресурстарын үздіксіз қалыптастырып отырудың, оларды неғұрлым тиімді
пайдаланудың, ұлттық шаруашылықта ақша қозғалысын ұтымды ұйымдастырудың
айрықша нысаны болып табылады және бағалы қағаздар нарығы, сондай-ақ кредит
нарығы түрінде де іс-әрекет етеді. Қаржы нарығы экономиканың түрлі
шаруашылық жүргізуші субъектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық әр
түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын біріктіретін
неғұрлым жалпы (ортақ) ұғым болып табылады.
Функциялық тұрғыдан қаржы нарығы – бұл шаруашылық жүргізуші
субъектілердің, банктердің, мемлекеттің уақытша бос ақша қаражаттарын
шоғырландыруды және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың
жүйесі. Бұл нарықтың жұмыс істеуі көптеген экономикалық, әсіресе
инвестициялық үдерістерді тәртіпке (ретке) келтіріп, олардың тиімділігін
арттыруға мүмкіндік береді. Бұған осы нарықтың қаржы құралдарының, ең
алдымен бағалы қағаздардың сан алуандығымен қол жетеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі - қаржы нарығы бос ақша қаражаттарын
жұмылдыру және оларды қайта бөлу жолымен ұдайы өндіріс үдерісіне ықпал
етумен ғана айқындалып қоймайды. Оның жұмыс істеуі әкімшіл-әміршіл
экономикаға тән сатылас әдістің орнына деңгейлес қозғалыс бойынша
ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Деңгейлес қозғалыс кезінде
шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында қаржы ресурстарын өтеусіз қайта
бөлу түрінде төте байланыстар іс-әрекет етеді. Бұл қаражаттарды маңызды
сфералар мен объектілерге жедел аудару есебінен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің, салалардың және жалпы экономиканың қаржылық жағдайын
тұрақтандырады. Сөйтіп, қаржы нарығы қаржының қосалқы категориясы ретінде
қайта бөлгіштік қосалқы функция орындайды, ал сонымен бірге экономикалық
агенттерді дамыту және ұдайы өндірісті ұлғайту мақсаттарында олар қаржы
ресурстарымен қамтамасыз етілетіндігіне қарағанда қаржы нарығы ұдайы
өндірістік функция орындауы тиіс.
Қаржы нарығы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолымен бизнестің
нақтылы құнын бағалауға мүмкіндік береді: тиімді жұмыс істейтін шаруашылық
жүргізуші субъектілерде олардың неғұрлым жоғары бағасы белгіленеді.
Қаржы нарығының болуы инфляцияны тежейді, өйткені бюджет тапшылығын
жабу үшін үкімет ақша эмиссиясын пайдаланбайды, нарықта еркін жүретін
бағалы қағаздар шығарады және олардың бағасы сұраныммен және қамтамасыз
етумен анықталады.
Курстық жұмыстың жазу мақсаты Қазақстан Республикасындағы қаржы
нарығын бағалап және ерекшеліктерін анықтап талдай отырып, қолданыстағы
құнды қағаздар нарығын басқару жолдарын зерттеп, оны басқарудың жаңа және
жетілдіру жолдарын іздестіру.
Курстық жұмыстың міндеттеріне мыналар жатады:
-Қаржы нарығын зерттеудің теориялық негізін қарастыру;
-Қазақстан Республикасының құнды қағаздар нарығының ерекшеліктерін
талдау;
Курстық жұмыстың құрылымы:
-Қаржы нарығы туралы түсініктер мен қаржы нарығы қызметінің
алғышарттары;
-Құнды қағаздар нарығы қаржы нарығының бөлігі ретінде қарастыру;
-Еркін капиталдар, құнды қағаздар нарығының инфрақұрылымы;
-Қ.Р- қаржы институттары қызметін реттеу және қаржы секторы дамуының
болашағы;
Отандық қор нарығы дамуының басым бағыттарының бірі тартымды қаржы
құралдарының көлемді тізбесін қалыптастыру болып табылады. Бұл бағыттың
негізгі міндеті жаңа қаржы құралдарының пайда болып, қалыптасуына жағдай
жасайды, мұның өзі инвесторларда жұмсалымдарды әртараптандыру жолымен
кредиттік тәуекелдерді қайта бөлу мүмкіндігінің, ал эмитенттердің
кәсіпорындарында банк кредитінің арзан баламасы болып келетін қарыз
алулардың жаңа көзінің пайда болуына мүмкіндік туғызады.
Қаржы нарығының жандануы корпоративтік бағалы қағаздарды –
экономиканың нақты секторы кәсіпорындарының акциялары мен облигацияларын
шығару және олардың айналысын жандандыру кезінде мүмкін. Қазақстанда соңғы
уақытқа дейін қаржы нарығының бұл сегменті жақсы дамымады, бұл жалпы
экономикалық әлуетті тежейді.
Қаржы нарығының дамуы халықтың көпшілік бөлігінің жұмыс деңгейінің
төмендігінен тежеліп отыр, мұның өзі жеке инвесторлардың санын азайтады.
Сондықтан қаржы нарығын дамытудың міндеті инвестициялаудың ұжымдық
нысандары арқылы халықтың (кәсіби емес инвесторлардың) жинақ ақшаларын
тартудың механизмдерін жетілдіру болып табылады.
Курстық жұмыстың жазылу барысында мынандай оқу әдістемелік құралдар
қолданылды: Н.Қ. Мамыров, М.Ә.Тілеужанова,
С.Құлпыбаева,Р.Ә.Әмірқанов,А,Қ.Тұрғ ұловаО,Баймұратов оқулықтары, Мерзімді
басылымдардағы мәліметтер, мақалалар, статистикалық ақпараттық мәліметтер,
нормативті құжаттар қолданылды.
1 ҚАРЖЫ (ҚОР) НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1. Қаржы нарығы туралы түсініктер және қаржы нарығы қызметінің алғышарттары
Қаржы нарығы – нарық экономикасының дәстүрлі элементі, акционерлік
қоғамдардың және кәсіпорындардың, мемлекеттің қаражатпен қамтамасыз етілуі
үшін бүкіл қаражат ресурстарын жинақтау.3.289 бет
Қаржы нарығы – құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық
қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорының жиынтығы. Ол нарық
қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және тауар, ақша, несие,
валюта, сақтық және т.б. капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, алтын нарықтарымен
байланысты болады. Қазіргі кезде дүние жүзінде АҚШ, Еуропа бірлестігі мен
Жапония қаржы нарығының ең үлкен қорларын иемденуде. Ал Қазақстанның
нарықтық экономикаға өтпелі кезеңінде оның қаржы нарығының қоры мол, өзінің
өркендеуіне жетеді деуге әзірше ерте.
Қаржы нарығы біріне-бірі байланысты және бірін-бірі толықтырып
тұратын, бірақ әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады:
қолма-қол ақша нарығы, несие капиталының нарығы және бағалы қағаздар
нарығы.
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша, несие, валюта
нарықтары қоса түсіндіріледі. Мұның өзі қаржыны ақшаға тең санат ретінде
қарастыратын дүниежүзілік практикаға байланысты. Қаржы нарығынан
айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы болып табылады, ол
қолма-қол ақшаны ғана емес, сондай-ақ қолма-қол емес төлем қаражаттарының,
оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамтиды.
Несие нарығы банктердің орташа және ұзақ мерзімді несие жөніндегі
банктік несие операцияларына байланысты, бұған коммерциялық несие де
жатады. Қаржы нарығы негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе
куәліктер нарығы болып табылады. Қаржы нарығын кейде қор нарығы деп те
атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің
қозғалысына қызмет етеді.
Қызмет жағынан алғанда қаржы нарығы – кәсіпорындардың, банктердің,
мемлекеттің құнды қағаздар сату арқылы халықтың уақытша бос қаржысын жинап,
қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі.
Нарықтардың барлық түрлерінің өзара байланысы қаржы нарығы болуының
шарттарын айқындайды. Оларға мыналар жатады:
1) Реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтің кез
келген түрлері мен арналуы бойынша сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігі;
2) Ұлттық банк тарапынан ақша айналысын дұрыс реттеу; бұған қолма-қол
және қолма-қол емес айналым эмиссиясына бақылау жасау жатады;
Несие нарығын жандандыру, оны толық коммерцияландыру, яғни несие
ресурстарын еркін нарыққа орналастыру: несие ресурстарының қозғалысын
Ұлттық банк тағайындайтын пайыздық есептік мөлшерлемесін, коммерциялық
банктердің міндетті резерв нормасын белгілеу ақша нарығында операциялар
жүргізуі арқылы реттеледі. 4.97 бет
1-кесте. Қаржы көрсеткіштері
Өлшем 2007 2007 Өткен жылдық 2007
бірлігі жылғы жылғы тиісті кезеңіне жылғы
қаңтар-ннаурыз %- бен наурыз
аурыз
2007 2007 2007 А
жылғы жылғы жылғы
қаңтар-наурыз акпанға
наурыэ %-бен
Шетелдік 2124,8 1743,4 1961,9 2980,7 6413,4 1684,3 3393,4 9449,5
валюталар
секторы
МБҚ секторы 1327,6 3129,0 7250,1 20061,223488,08501,7 20038,446396,1
(РЕПО-ны
қоса)
МЕБҚ секторы31,2 141,8 505,8 767,6 1439,0 458,2 1246,4 3004,5
(РЕПО-ны
қоса)
Мерзімді 61,3 66,9 520,9 833,8 2458,7 0,1 0,1 0,1
өзара
шарттар
секторы
БҚ ФАА 0,0 0,0 5,9 0,0 0,0 0,1 0,1 0,3
секторы
Вексельдер 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
Барлығы, млн3544,9 5081,1 10244,624643,333799,210644,424 678,458850,4
АҚШ доллары
ЖІӨ-ге 24% 28% 47% 102% 109% 137% 140% 140%
КАSЕ-дегі
мәмілелер
көлеміне
қатынасы, %
Сондай-ақ ақпараттық ашықтыққа қол жеткізу үшін эмитенттердің құнды
қағаздарының инвестициялық сапасына елеулі әсер ететін олардың қызметіндегі
кез келген өзгерістерді міндетті түрде жариялау қажет, акционерлік
қоғамдардың құжаттарды одан әрі оларды Интернет-сайтта электрондық түрде
орналастыруға беру, құнды қағаздар эмитенттерінің қор нарығындағы өзін-өзі
реттейтін ұйымдарына рейтингілік бағалауды енгізу, ААҚ (Ашық акционерлік
қоғам) субъектілерінің іс-әрекетіне мониторинг пен бақылау жүргізетін
мамандандырылған ішкі бөлімшелерді құру, олардың міндеті ӨӨРҰ мүшелерінің
заңсыз әрекеттері жөніндегі заңды және жеке тұлғалардың шағымдарын қарау.
Қор нарығының ағымдағы күй-жайын талдай отырып, оның кемшіліктеріне,
сенімді қаржы құралдарының тапшылығына, акциялар нарығының жоқтығына,
туынды қаржы құралдары нарығының дамымауына тоқталған жөн.
Акциялар нарығының жоқтығы компания акционерлерінің қаржы нарығына
шығуға мүдделі еместігімен байланысты. Капиталды тартқылары келетін
компаниялар үшін листинг шарттарын орындау қиын болып шығады.
Қазақстан қор нарығындағы акциялар нарығы борышқорлық қаржы
құралдарының нарығынан едәуір қалып қоюда. Алайда мұның себебі, құралдардың
болмауынан емес, мысалы, А листингінде 24 эмитенттердің, В листингінде
25 эмитенттердің, онда жалпы капиталдандыру – шамамен 4 млрд долл.,
нарыққа қатысушылардың сақтығында. Әрі эмитенттер де, әрі инвесторлар да
дамудың берілген кезеңіндегі мұндай сегменттің сапасына сенбейді. Ол
инвесторлар үшін тартымсыз, өйткені бір жағынан эмитенттер қажет ақпаратты
ашу керек деп санамайды, екінші жағынан – дивиденд саясатындағы белгісіздік
мүдделерін арттырмайды.
Әзірге эмитенттер капитал тарту қажеттілігін және бизнестің ашықтылық
деңгейін арттыруды жете түсінбейді, өйткені бұл тұтас алғанда қор базасының
құнын төмендетеді және бизнесті тұрақтандырады – көрер көзге бір қалыпсыз
жүйенің пайда болғанын байқаймыз.
Туынды қаржы құралдар нарығының дамымау себебі – салық салу,
бухгалтерлік есеп, заңдық қызмет көрсету заңдар базасының
жетілдірілмеуінде.
Құнды қағаздар нарығының деңгейіне қаржы есептемесі ашықтылығының
төмендігі әсер етеді. Экономиканың нақты секторы тек 2005 жылдан бастап
есеп берушіліктің халықаралық стандарттарына көшті.
Атаулы қағаздарды иеленудің заңдық талаптары мен шарттары ЕурАзЭЫ
(ЕурАзЭС) шеңберінде қайта қарауды талап етеді. Ресей Федерациясының
заңдарында Ресейдің бағалы қағаздарын атаулы иелену бойынша
бейрезиденттердің қызметін іске асыруға тыйым салынған. Сондықтан, бұл
қағаздар Қазақстанның қор нарығында олардың айналысына және Қазақстанның
депозитарлық қағаздарын шығару бағдарламасына тікелей рұқсаттама (допуск)
жоқ. Өз кезегінде, Құнды қағаздардың орталық депозитарийі АҚ Ресейдің
бағалы қағаздарына атаулы иелік ете алмайды. Ресейдің құнды қағаздары
Қазақстанның қор нарығына қатыспайды.
Қазақстан қор нарығының инфрақұрылымы қалыптасқан деп айтуға
болатынына қарамастан, алайда оның өтімділігі тиімсіз пайдаланылуда. Әрі
отандық, әрі шетелдік инвесторлардың қор нарығына мүдделігін күшейту үшін
тетіктер мен шарттар қажет. Оның одан әрі дамуына жаңа қаржы құралдарын,
қор биржаларының қосымша бөлімшелерін енгізу, инвесторлар үшін жеңілдікті
шарттар жасауға мүмкіндік береді. Олардың сауда-саттықты ұйымдастырудағы
мүдделілігі бірқатар қаржы құралдары бойынша айналымдарды ТМД елдерінен
Қазақстанға көшіруге мүмкіндік береді.
Қор нарығын жандандыру мына шараларды жүргізуге мүмкіндік туғызады:
- Инвестициялаудың ұжымдық нысандарын дамытуға, яғни инвестициялық және
венчурлық қорларды құруға;
- Акция нарығын дамытуға;
- Жаңа борышқорлық құралдарды енгізуге және инвесторлар мүдделерін
қорғау үшін коммерциялық құнды қағаздарды жеделдетіп шығаруға;
- Эмитенттерді нарыққа қатысуға ынталандыруға, А және В санаттары
бойынша листингілік талаптардың жіктемесі, зейнетақылық актив
нормативтерінің өзгеруіне;
- ЖИҚ-ды кеңейту үшін ЖШС-тің бағалы қағаздардың саудасы жөніндегі
ұйымдасқан нарық алаңшасын құруға;
- Туынды қаржы құралдарының нарығын дамытуға;
- Ұлттық рейтингілік параметрлерді құру (тәуелсіз рейтингілік
агенттіктердің рейтингілік бағалауларына арналған);
- Ресейдің құнды қағаздарына Қазақстанның қор нарығы айналасында рұқсат
беретін заңдық өзгерістерді жүргізуге;
- Қаржы нарығында эмитенттер мен кәсіпқой қатысушылардың транзакциялық
шығындарын төмендетуге, оның ішінде салық салу есебіне;
- Инвестициялық қорлар үшін шетелде активтерге инвестициялау ресімін
жеңілдетуге;
- Қазақстанның қор биржасына шетелдік және Қазақстанның қаржы
құралдарымен ұйымдасқан сауда және маркетингілік, әрі нормативтік
бөліктерін сәйкес келтіру үшін шетелдік кәсіпқой қатысушыларды
тартуға;
- Жоғары санатты листингіге қатысуға ұмтылатын эмитенттер үшін
халықаралық рейтингінің міндетті түрде болу талабын енгізуге;
- Монириторийлер құқықтарын қорғау үшін пәрменді тетіктерді құруға;
- Корпорациялық басқару жүйесін барлық акционерлік қоғамдарда міндетті
түрде ұйымдастыру жөніндегі талаптарды белгілеуге, бұл жариялылықтың
жалпы танылған халықаралық стандарттары бойынша қызметіне, ақпаратты
ашуға және акцияның еркін айналымына көмектеседі;
- Мемлекеттік құнды қағаздар нарығының кеңеюіне және оларды орналастыру
тиімділігін арттыру бойынша проблемаларды шешуге;
- Жасалды деп танылған мәмілелер критерийлеріне қатысты қолданыстағы
заңдарға, олармен айла-шарғыны болдырмау үшін өзгерістер енгізуге.
Бұл жоспарды үдемелі енгізу қор нарығы сегменттерінің: отандық қаржы
нарықтары анықтайтын ішкі де және ТМД елдерінің қаржы институттары басым
болатын сыртқы да кеңеюіне әкеледі. Қазақстанның қор нарығының әлеуеті
айтарлықтай зор, әсіресе, егер мұнда бүгінгі күні ЖІӨ-ге акция нарығын
капиталдандыруды ескерсек, Еуроодақ елдеріне қарағанда 20 есе төмен, ал
борыш бойынша – 45 есе төмен. 11.99-105 бет
Қазақстан Республикасының қор биржасы (КАSЕ). 1991 жылы 11 маусымда
Қазақ ССР-нің құнды қағаздар айналысы және қор биржасы туралы Заң
қабылданды. Содан кейін елімізде алғашқы акционерлік қоғам КТК
(Коммерческий телевизионный канал) тіркелді. Ол өз қызметін және
басқарылуын акция үлесі арқылы іске асырып отырды. Осы жылы елімізде құнды
қағаздар нарығында алғашқы маманданған – брокерлер мен дилерлер ұйымы
құрылды. Сондай-ақ Алматыда қор биржасы құрылып, өзінің құнды қағаздарымен
алғашқы саудаларын жүргізе бастады.
Осы құнды қағаздар нарығының барометрі болып табылатын қор биржасы
Қазақстанның 1991 жылы нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты еліміздің
қаржы нарықтары мен бірге құрыла бастады. Ең алғашқы еліміздегі қор
биржалары Алматы, Қазақстандық және Қостанай қор биржалары құрылды. Бірақ
елімізде алғашқы кезеңдерде қор биржасының қызметі мардымсыз болды, себебі
– биржа екінші деңгейлік нарық ретінде құнды қағаздар сату мен сатып алу
процестері жүргізіледі. Ал ол үшін экономикадағы кәсіпорындар жекеменшік
немесе корпорациялар есебінде қалыптасуы керек еді. Сондықтан 1992 жылы
мемлекеттік меншіктегі кәсіпорындар мен өндіріс орындары жекешелендіру
туралы ұлттық бағдарлама қабылданды. Осыдан бастап елімізде жекелеген
кәсіпорындар мен акционерлік қоғамдар құрылып, құнды қағаздар нарығының
жағдайы жақсара бастады. 12. 10 бет
1994 жылы желтоқсанда Алматы және Қазақ қор биржалары бірігіп,
нәтижесінде Орталық Азия қор биржасы (ОАҚБ) құрылды және олардың ең алғашқы
саудасы 1995 жылы 19 сәуірде өтті. 1995 жылы осы қор биржаларының аймақтық
бөлімшелері қарағандыда, Ақмолада, Шымкентте, Павлодарда ашылды. Қазақстан
құқықтық Заңнамалары бойынша қор биржасын құруда оның минималды жарғылық
капиталы 10 мың минималды еңбекақыдан кем болмауы керек. Еліміздегі қор
биржасы КАSЕ коммерциялық емес ұйым болып табылады. Оның басқадай нарықта
қызметтермен айналысуына құқығы жоқ.
КАSЕ-нің негізгі мақсаты құнды қағаздардың тиімді және толық нарықтық
қолайлы жағдайда сатып алуын және сатылуын, жеке және институционалды
инвесторлардың ұзақ мерзімді салымдарын құнды қағаздармен алуын қамтамасыз
ету, инвесторлар қызығушылығын тудыру, клиенттер мен биржа өкілдерін қолдау
мен қорғау болып табылады.
Негізінен көптеген елдердің қор биржаларының құрылымы және олардың
атқаратын міндеттері ұқсас болып келеді. Біздің еліміздегі Қазақстандық қор
биржасы КАSЕ-нің келесідей басты міндеттерін атап өтуге болады:
- Құнды қағаздарды сату және сатып алу биржалық операциясына қолайлы
жағдайда қалыптастыру;
- Құнды қағаздар қозғалысына және оларға сұрыптау жұмыстарын жүргізіп
отыру;
- Құнды қағаздар нарығына қатысушылардың арасындағы қатынастарды
құқықтық жағынан қамтамасыз ету;
- Экономиканың ішкі және сыртқы капиталдар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ҚАРЖЫ (ҚОР) НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Қаржы нарығы туралы түсініктер және қаржы нарығы
қызметінің
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...5
1.2 Құнды қағаздар нарығы қаржы нарығының бөлігі
ретінде ... ... ..9
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚҰНДЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН
ТАЛДАУ
2.1Еркін капиталдар, құнды қағаздар нарығының
инфрақұрылымы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 12 2.2 Қ.Р қаржы институттары қызметін
реттеу жүйесі және қаржы секторының
даму
болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...14
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 27
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..29
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтандырылған жоспарлы
экономикадан қағидалы жаңа, мемлекет тарапынан реттелініп отыратын нарықтық
экономикаға көшуі елімізде оған қызмет көрсететін барлық институттармен
бірге қаржы нарығының құрылуын талап етті.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында қаржы нарығы қаржы
ресурстарын үздіксіз қалыптастырып отырудың, оларды неғұрлым тиімді
пайдаланудың, ұлттық шаруашылықта ақша қозғалысын ұтымды ұйымдастырудың
айрықша нысаны болып табылады және бағалы қағаздар нарығы, сондай-ақ кредит
нарығы түрінде де іс-әрекет етеді. Қаржы нарығы экономиканың түрлі
шаруашылық жүргізуші субъектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық әр
түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын біріктіретін
неғұрлым жалпы (ортақ) ұғым болып табылады.
Функциялық тұрғыдан қаржы нарығы – бұл шаруашылық жүргізуші
субъектілердің, банктердің, мемлекеттің уақытша бос ақша қаражаттарын
шоғырландыруды және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың
жүйесі. Бұл нарықтың жұмыс істеуі көптеген экономикалық, әсіресе
инвестициялық үдерістерді тәртіпке (ретке) келтіріп, олардың тиімділігін
арттыруға мүмкіндік береді. Бұған осы нарықтың қаржы құралдарының, ең
алдымен бағалы қағаздардың сан алуандығымен қол жетеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі - қаржы нарығы бос ақша қаражаттарын
жұмылдыру және оларды қайта бөлу жолымен ұдайы өндіріс үдерісіне ықпал
етумен ғана айқындалып қоймайды. Оның жұмыс істеуі әкімшіл-әміршіл
экономикаға тән сатылас әдістің орнына деңгейлес қозғалыс бойынша
ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Деңгейлес қозғалыс кезінде
шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында қаржы ресурстарын өтеусіз қайта
бөлу түрінде төте байланыстар іс-әрекет етеді. Бұл қаражаттарды маңызды
сфералар мен объектілерге жедел аудару есебінен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің, салалардың және жалпы экономиканың қаржылық жағдайын
тұрақтандырады. Сөйтіп, қаржы нарығы қаржының қосалқы категориясы ретінде
қайта бөлгіштік қосалқы функция орындайды, ал сонымен бірге экономикалық
агенттерді дамыту және ұдайы өндірісті ұлғайту мақсаттарында олар қаржы
ресурстарымен қамтамасыз етілетіндігіне қарағанда қаржы нарығы ұдайы
өндірістік функция орындауы тиіс.
Қаржы нарығы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолымен бизнестің
нақтылы құнын бағалауға мүмкіндік береді: тиімді жұмыс істейтін шаруашылық
жүргізуші субъектілерде олардың неғұрлым жоғары бағасы белгіленеді.
Қаржы нарығының болуы инфляцияны тежейді, өйткені бюджет тапшылығын
жабу үшін үкімет ақша эмиссиясын пайдаланбайды, нарықта еркін жүретін
бағалы қағаздар шығарады және олардың бағасы сұраныммен және қамтамасыз
етумен анықталады.
Курстық жұмыстың жазу мақсаты Қазақстан Республикасындағы қаржы
нарығын бағалап және ерекшеліктерін анықтап талдай отырып, қолданыстағы
құнды қағаздар нарығын басқару жолдарын зерттеп, оны басқарудың жаңа және
жетілдіру жолдарын іздестіру.
Курстық жұмыстың міндеттеріне мыналар жатады:
-Қаржы нарығын зерттеудің теориялық негізін қарастыру;
-Қазақстан Республикасының құнды қағаздар нарығының ерекшеліктерін
талдау;
Курстық жұмыстың құрылымы:
-Қаржы нарығы туралы түсініктер мен қаржы нарығы қызметінің
алғышарттары;
-Құнды қағаздар нарығы қаржы нарығының бөлігі ретінде қарастыру;
-Еркін капиталдар, құнды қағаздар нарығының инфрақұрылымы;
-Қ.Р- қаржы институттары қызметін реттеу және қаржы секторы дамуының
болашағы;
Отандық қор нарығы дамуының басым бағыттарының бірі тартымды қаржы
құралдарының көлемді тізбесін қалыптастыру болып табылады. Бұл бағыттың
негізгі міндеті жаңа қаржы құралдарының пайда болып, қалыптасуына жағдай
жасайды, мұның өзі инвесторларда жұмсалымдарды әртараптандыру жолымен
кредиттік тәуекелдерді қайта бөлу мүмкіндігінің, ал эмитенттердің
кәсіпорындарында банк кредитінің арзан баламасы болып келетін қарыз
алулардың жаңа көзінің пайда болуына мүмкіндік туғызады.
Қаржы нарығының жандануы корпоративтік бағалы қағаздарды –
экономиканың нақты секторы кәсіпорындарының акциялары мен облигацияларын
шығару және олардың айналысын жандандыру кезінде мүмкін. Қазақстанда соңғы
уақытқа дейін қаржы нарығының бұл сегменті жақсы дамымады, бұл жалпы
экономикалық әлуетті тежейді.
Қаржы нарығының дамуы халықтың көпшілік бөлігінің жұмыс деңгейінің
төмендігінен тежеліп отыр, мұның өзі жеке инвесторлардың санын азайтады.
Сондықтан қаржы нарығын дамытудың міндеті инвестициялаудың ұжымдық
нысандары арқылы халықтың (кәсіби емес инвесторлардың) жинақ ақшаларын
тартудың механизмдерін жетілдіру болып табылады.
Курстық жұмыстың жазылу барысында мынандай оқу әдістемелік құралдар
қолданылды: Н.Қ. Мамыров, М.Ә.Тілеужанова,
С.Құлпыбаева,Р.Ә.Әмірқанов,А,Қ.Тұрғ ұловаО,Баймұратов оқулықтары, Мерзімді
басылымдардағы мәліметтер, мақалалар, статистикалық ақпараттық мәліметтер,
нормативті құжаттар қолданылды.
1 ҚАРЖЫ (ҚОР) НАРЫҒЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1. Қаржы нарығы туралы түсініктер және қаржы нарығы қызметінің алғышарттары
Қаржы нарығы – нарық экономикасының дәстүрлі элементі, акционерлік
қоғамдардың және кәсіпорындардың, мемлекеттің қаражатпен қамтамасыз етілуі
үшін бүкіл қаражат ресурстарын жинақтау.3.289 бет
Қаржы нарығы – құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық
қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорының жиынтығы. Ол нарық
қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және тауар, ақша, несие,
валюта, сақтық және т.б. капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, алтын нарықтарымен
байланысты болады. Қазіргі кезде дүние жүзінде АҚШ, Еуропа бірлестігі мен
Жапония қаржы нарығының ең үлкен қорларын иемденуде. Ал Қазақстанның
нарықтық экономикаға өтпелі кезеңінде оның қаржы нарығының қоры мол, өзінің
өркендеуіне жетеді деуге әзірше ерте.
Қаржы нарығы біріне-бірі байланысты және бірін-бірі толықтырып
тұратын, бірақ әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады:
қолма-қол ақша нарығы, несие капиталының нарығы және бағалы қағаздар
нарығы.
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша, несие, валюта
нарықтары қоса түсіндіріледі. Мұның өзі қаржыны ақшаға тең санат ретінде
қарастыратын дүниежүзілік практикаға байланысты. Қаржы нарығынан
айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы болып табылады, ол
қолма-қол ақшаны ғана емес, сондай-ақ қолма-қол емес төлем қаражаттарының,
оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамтиды.
Несие нарығы банктердің орташа және ұзақ мерзімді несие жөніндегі
банктік несие операцияларына байланысты, бұған коммерциялық несие де
жатады. Қаржы нарығы негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе
куәліктер нарығы болып табылады. Қаржы нарығын кейде қор нарығы деп те
атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің
қозғалысына қызмет етеді.
Қызмет жағынан алғанда қаржы нарығы – кәсіпорындардың, банктердің,
мемлекеттің құнды қағаздар сату арқылы халықтың уақытша бос қаржысын жинап,
қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі.
Нарықтардың барлық түрлерінің өзара байланысы қаржы нарығы болуының
шарттарын айқындайды. Оларға мыналар жатады:
1) Реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтің кез
келген түрлері мен арналуы бойынша сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігі;
2) Ұлттық банк тарапынан ақша айналысын дұрыс реттеу; бұған қолма-қол
және қолма-қол емес айналым эмиссиясына бақылау жасау жатады;
Несие нарығын жандандыру, оны толық коммерцияландыру, яғни несие
ресурстарын еркін нарыққа орналастыру: несие ресурстарының қозғалысын
Ұлттық банк тағайындайтын пайыздық есептік мөлшерлемесін, коммерциялық
банктердің міндетті резерв нормасын белгілеу ақша нарығында операциялар
жүргізуі арқылы реттеледі. 4.97 бет
1-кесте. Қаржы көрсеткіштері
Өлшем 2007 2007 Өткен жылдық 2007
бірлігі жылғы жылғы тиісті кезеңіне жылғы
қаңтар-ннаурыз %- бен наурыз
аурыз
2007 2007 2007 А
жылғы жылғы жылғы
қаңтар-наурыз акпанға
наурыэ %-бен
Шетелдік 2124,8 1743,4 1961,9 2980,7 6413,4 1684,3 3393,4 9449,5
валюталар
секторы
МБҚ секторы 1327,6 3129,0 7250,1 20061,223488,08501,7 20038,446396,1
(РЕПО-ны
қоса)
МЕБҚ секторы31,2 141,8 505,8 767,6 1439,0 458,2 1246,4 3004,5
(РЕПО-ны
қоса)
Мерзімді 61,3 66,9 520,9 833,8 2458,7 0,1 0,1 0,1
өзара
шарттар
секторы
БҚ ФАА 0,0 0,0 5,9 0,0 0,0 0,1 0,1 0,3
секторы
Вексельдер 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
Барлығы, млн3544,9 5081,1 10244,624643,333799,210644,424 678,458850,4
АҚШ доллары
ЖІӨ-ге 24% 28% 47% 102% 109% 137% 140% 140%
КАSЕ-дегі
мәмілелер
көлеміне
қатынасы, %
Сондай-ақ ақпараттық ашықтыққа қол жеткізу үшін эмитенттердің құнды
қағаздарының инвестициялық сапасына елеулі әсер ететін олардың қызметіндегі
кез келген өзгерістерді міндетті түрде жариялау қажет, акционерлік
қоғамдардың құжаттарды одан әрі оларды Интернет-сайтта электрондық түрде
орналастыруға беру, құнды қағаздар эмитенттерінің қор нарығындағы өзін-өзі
реттейтін ұйымдарына рейтингілік бағалауды енгізу, ААҚ (Ашық акционерлік
қоғам) субъектілерінің іс-әрекетіне мониторинг пен бақылау жүргізетін
мамандандырылған ішкі бөлімшелерді құру, олардың міндеті ӨӨРҰ мүшелерінің
заңсыз әрекеттері жөніндегі заңды және жеке тұлғалардың шағымдарын қарау.
Қор нарығының ағымдағы күй-жайын талдай отырып, оның кемшіліктеріне,
сенімді қаржы құралдарының тапшылығына, акциялар нарығының жоқтығына,
туынды қаржы құралдары нарығының дамымауына тоқталған жөн.
Акциялар нарығының жоқтығы компания акционерлерінің қаржы нарығына
шығуға мүдделі еместігімен байланысты. Капиталды тартқылары келетін
компаниялар үшін листинг шарттарын орындау қиын болып шығады.
Қазақстан қор нарығындағы акциялар нарығы борышқорлық қаржы
құралдарының нарығынан едәуір қалып қоюда. Алайда мұның себебі, құралдардың
болмауынан емес, мысалы, А листингінде 24 эмитенттердің, В листингінде
25 эмитенттердің, онда жалпы капиталдандыру – шамамен 4 млрд долл.,
нарыққа қатысушылардың сақтығында. Әрі эмитенттер де, әрі инвесторлар да
дамудың берілген кезеңіндегі мұндай сегменттің сапасына сенбейді. Ол
инвесторлар үшін тартымсыз, өйткені бір жағынан эмитенттер қажет ақпаратты
ашу керек деп санамайды, екінші жағынан – дивиденд саясатындағы белгісіздік
мүдделерін арттырмайды.
Әзірге эмитенттер капитал тарту қажеттілігін және бизнестің ашықтылық
деңгейін арттыруды жете түсінбейді, өйткені бұл тұтас алғанда қор базасының
құнын төмендетеді және бизнесті тұрақтандырады – көрер көзге бір қалыпсыз
жүйенің пайда болғанын байқаймыз.
Туынды қаржы құралдар нарығының дамымау себебі – салық салу,
бухгалтерлік есеп, заңдық қызмет көрсету заңдар базасының
жетілдірілмеуінде.
Құнды қағаздар нарығының деңгейіне қаржы есептемесі ашықтылығының
төмендігі әсер етеді. Экономиканың нақты секторы тек 2005 жылдан бастап
есеп берушіліктің халықаралық стандарттарына көшті.
Атаулы қағаздарды иеленудің заңдық талаптары мен шарттары ЕурАзЭЫ
(ЕурАзЭС) шеңберінде қайта қарауды талап етеді. Ресей Федерациясының
заңдарында Ресейдің бағалы қағаздарын атаулы иелену бойынша
бейрезиденттердің қызметін іске асыруға тыйым салынған. Сондықтан, бұл
қағаздар Қазақстанның қор нарығында олардың айналысына және Қазақстанның
депозитарлық қағаздарын шығару бағдарламасына тікелей рұқсаттама (допуск)
жоқ. Өз кезегінде, Құнды қағаздардың орталық депозитарийі АҚ Ресейдің
бағалы қағаздарына атаулы иелік ете алмайды. Ресейдің құнды қағаздары
Қазақстанның қор нарығына қатыспайды.
Қазақстан қор нарығының инфрақұрылымы қалыптасқан деп айтуға
болатынына қарамастан, алайда оның өтімділігі тиімсіз пайдаланылуда. Әрі
отандық, әрі шетелдік инвесторлардың қор нарығына мүдделігін күшейту үшін
тетіктер мен шарттар қажет. Оның одан әрі дамуына жаңа қаржы құралдарын,
қор биржаларының қосымша бөлімшелерін енгізу, инвесторлар үшін жеңілдікті
шарттар жасауға мүмкіндік береді. Олардың сауда-саттықты ұйымдастырудағы
мүдделілігі бірқатар қаржы құралдары бойынша айналымдарды ТМД елдерінен
Қазақстанға көшіруге мүмкіндік береді.
Қор нарығын жандандыру мына шараларды жүргізуге мүмкіндік туғызады:
- Инвестициялаудың ұжымдық нысандарын дамытуға, яғни инвестициялық және
венчурлық қорларды құруға;
- Акция нарығын дамытуға;
- Жаңа борышқорлық құралдарды енгізуге және инвесторлар мүдделерін
қорғау үшін коммерциялық құнды қағаздарды жеделдетіп шығаруға;
- Эмитенттерді нарыққа қатысуға ынталандыруға, А және В санаттары
бойынша листингілік талаптардың жіктемесі, зейнетақылық актив
нормативтерінің өзгеруіне;
- ЖИҚ-ды кеңейту үшін ЖШС-тің бағалы қағаздардың саудасы жөніндегі
ұйымдасқан нарық алаңшасын құруға;
- Туынды қаржы құралдарының нарығын дамытуға;
- Ұлттық рейтингілік параметрлерді құру (тәуелсіз рейтингілік
агенттіктердің рейтингілік бағалауларына арналған);
- Ресейдің құнды қағаздарына Қазақстанның қор нарығы айналасында рұқсат
беретін заңдық өзгерістерді жүргізуге;
- Қаржы нарығында эмитенттер мен кәсіпқой қатысушылардың транзакциялық
шығындарын төмендетуге, оның ішінде салық салу есебіне;
- Инвестициялық қорлар үшін шетелде активтерге инвестициялау ресімін
жеңілдетуге;
- Қазақстанның қор биржасына шетелдік және Қазақстанның қаржы
құралдарымен ұйымдасқан сауда және маркетингілік, әрі нормативтік
бөліктерін сәйкес келтіру үшін шетелдік кәсіпқой қатысушыларды
тартуға;
- Жоғары санатты листингіге қатысуға ұмтылатын эмитенттер үшін
халықаралық рейтингінің міндетті түрде болу талабын енгізуге;
- Монириторийлер құқықтарын қорғау үшін пәрменді тетіктерді құруға;
- Корпорациялық басқару жүйесін барлық акционерлік қоғамдарда міндетті
түрде ұйымдастыру жөніндегі талаптарды белгілеуге, бұл жариялылықтың
жалпы танылған халықаралық стандарттары бойынша қызметіне, ақпаратты
ашуға және акцияның еркін айналымына көмектеседі;
- Мемлекеттік құнды қағаздар нарығының кеңеюіне және оларды орналастыру
тиімділігін арттыру бойынша проблемаларды шешуге;
- Жасалды деп танылған мәмілелер критерийлеріне қатысты қолданыстағы
заңдарға, олармен айла-шарғыны болдырмау үшін өзгерістер енгізуге.
Бұл жоспарды үдемелі енгізу қор нарығы сегменттерінің: отандық қаржы
нарықтары анықтайтын ішкі де және ТМД елдерінің қаржы институттары басым
болатын сыртқы да кеңеюіне әкеледі. Қазақстанның қор нарығының әлеуеті
айтарлықтай зор, әсіресе, егер мұнда бүгінгі күні ЖІӨ-ге акция нарығын
капиталдандыруды ескерсек, Еуроодақ елдеріне қарағанда 20 есе төмен, ал
борыш бойынша – 45 есе төмен. 11.99-105 бет
Қазақстан Республикасының қор биржасы (КАSЕ). 1991 жылы 11 маусымда
Қазақ ССР-нің құнды қағаздар айналысы және қор биржасы туралы Заң
қабылданды. Содан кейін елімізде алғашқы акционерлік қоғам КТК
(Коммерческий телевизионный канал) тіркелді. Ол өз қызметін және
басқарылуын акция үлесі арқылы іске асырып отырды. Осы жылы елімізде құнды
қағаздар нарығында алғашқы маманданған – брокерлер мен дилерлер ұйымы
құрылды. Сондай-ақ Алматыда қор биржасы құрылып, өзінің құнды қағаздарымен
алғашқы саудаларын жүргізе бастады.
Осы құнды қағаздар нарығының барометрі болып табылатын қор биржасы
Қазақстанның 1991 жылы нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты еліміздің
қаржы нарықтары мен бірге құрыла бастады. Ең алғашқы еліміздегі қор
биржалары Алматы, Қазақстандық және Қостанай қор биржалары құрылды. Бірақ
елімізде алғашқы кезеңдерде қор биржасының қызметі мардымсыз болды, себебі
– биржа екінші деңгейлік нарық ретінде құнды қағаздар сату мен сатып алу
процестері жүргізіледі. Ал ол үшін экономикадағы кәсіпорындар жекеменшік
немесе корпорациялар есебінде қалыптасуы керек еді. Сондықтан 1992 жылы
мемлекеттік меншіктегі кәсіпорындар мен өндіріс орындары жекешелендіру
туралы ұлттық бағдарлама қабылданды. Осыдан бастап елімізде жекелеген
кәсіпорындар мен акционерлік қоғамдар құрылып, құнды қағаздар нарығының
жағдайы жақсара бастады. 12. 10 бет
1994 жылы желтоқсанда Алматы және Қазақ қор биржалары бірігіп,
нәтижесінде Орталық Азия қор биржасы (ОАҚБ) құрылды және олардың ең алғашқы
саудасы 1995 жылы 19 сәуірде өтті. 1995 жылы осы қор биржаларының аймақтық
бөлімшелері қарағандыда, Ақмолада, Шымкентте, Павлодарда ашылды. Қазақстан
құқықтық Заңнамалары бойынша қор биржасын құруда оның минималды жарғылық
капиталы 10 мың минималды еңбекақыдан кем болмауы керек. Еліміздегі қор
биржасы КАSЕ коммерциялық емес ұйым болып табылады. Оның басқадай нарықта
қызметтермен айналысуына құқығы жоқ.
КАSЕ-нің негізгі мақсаты құнды қағаздардың тиімді және толық нарықтық
қолайлы жағдайда сатып алуын және сатылуын, жеке және институционалды
инвесторлардың ұзақ мерзімді салымдарын құнды қағаздармен алуын қамтамасыз
ету, инвесторлар қызығушылығын тудыру, клиенттер мен биржа өкілдерін қолдау
мен қорғау болып табылады.
Негізінен көптеген елдердің қор биржаларының құрылымы және олардың
атқаратын міндеттері ұқсас болып келеді. Біздің еліміздегі Қазақстандық қор
биржасы КАSЕ-нің келесідей басты міндеттерін атап өтуге болады:
- Құнды қағаздарды сату және сатып алу биржалық операциясына қолайлы
жағдайда қалыптастыру;
- Құнды қағаздар қозғалысына және оларға сұрыптау жұмыстарын жүргізіп
отыру;
- Құнды қағаздар нарығына қатысушылардың арасындағы қатынастарды
құқықтық жағынан қамтамасыз ету;
- Экономиканың ішкі және сыртқы капиталдар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz