Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінің ипотекалық несиелендіруін ұйымдастырудың қарқынды дамуын және механизмін зерттеу

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 6

1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Ипотекалық несиенің мәні мен маңызы . . . 9

1. 2 Шет ел тәжірибесіндегі ипотекалық несиелеу жүйесінің даму үлгілері . . . 17

1. 3 Екінші деңгейлі банктердегі ипотекалық несиелеуді ұйымастыру . . . 23

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ДАМУ ҮРДІСІ

2. 1 Қазақстандағы ипотекалық несие нарығының қазіргі жағдайын талдау . . . 31

2. 2 «Қазкоммерцбанк» АҚ-ның ипотекалық несие саясаты . . . 40

2. 3 «Казкоммерцбанк» АҚ -ның ипотекалық несиелеу механизмінің ерекшеліктері . . . 54

3 ҚР ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕУДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Ипотекалық несиенің даму мәселелері мен оларды шешу жолдары . . . 59

3. 2 Халықты ипотекалық несиелеуді қаржыландыру көздерін жетілдіру . . . 66

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 76

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 81

КІРІСПЕ

Диплом жұмысының өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» 2013 жылғы жолдауында халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету мемлекеттің негізгі мақсаты етіп болып белгіленген. [1]

Осыған байланысты Қазақстан Республикасы экономикасының қаржылық секторының қазіргі даму кезеңі екінші деңгейдегі банктердің активінде ипотекалық несиелендірудің белгілі бір ұлғаю үлесімен мінезделеді. Сонымен қатар ипотекалық өнімнің дамуы сапалы орынды иеленеді, құрылысты және үйді сатып алуда алғашқы төлемді төлеу арқылы несиенің мерзімі мен пайызы бойынша топтастыруға және коммерциялық мүлікті жөндеуге, жаңартуға болады.

Азаматтарды жылжымайтын мүлікпен қамтамасыз ету әрбір дамыған және дамып келе жатқан мемлекеттердің маңызды мәселесі болып табылады. Қазақстанда қазіргі уақытта бұл мәселелер өте маңызды - жаңартуды қажет ету мен ескірген тұрғын қорын иелену және салынған үйдің жеткіліксіздігі.

Қазақстанның ипотекалық жүйесі жас болса да Қазақстан Республикасының Президенттінің «Қазақстанның мүлігі туралы» үкіміне біраз жыл толды. Қазір таңда ипотекалық несиелендірудің пайыздық мөлшерін қайта қаржыландыру жүйесі және т. б. сияқты түсініктер ел экономикасына толықтай енді.

Қазақстандық ғалымдардың пікірінше баспаналық ипотекалық несие - бұл баспананы қарызға алуға клиентке банкпен ұсынылған ақша құралдары. Клиент ұсынылған несиені қолданғаны үшін банкке пайыз төлеу қажет және ай сайын орнатылған келісім бойынша қарыз қаражаттарын мерзімінде қайтару қажет. Несие есебінде алынған баспана қарыз алушының атына тіркеледі және клиент ипотекалық несиені толық өтегенге дейін банк кепілдігінде болады.

Бұл жағдайда ешқандай тәуекелдік болмайды. Сатып алушы банкке келіп несиені рәсімдегеннен кейін меншікке баспананы алады. Егер де несие берген банк шығынға ұшыраса және әртүрлі жағдайларда да азамат бұл баспананың иеленушісі болып қалады.

Тақырыпты зерттеудің дәрежесі. Екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелендіруді ұйымдастыру жағдайын зерттеу барысында ипотекалық несиенің қазіргі жағдайы, жеткен жетістіктері, проблемалары отандық және шетелдік экономистердің еңбектерінде жан-жақты қарастырылған. Екінші деңгейлі банктерде ипотекалық несиені ұйымдастыру жұмыстарына зерттеу жүргізген Ғ. С. Сейітқасымов Ғ. С., Мақыш С. Б., Ильясов К. К., Зейнельгабдин А. Б., Мельников В. Д., Рафалович Л. А., Долан Э. Дж., Шарипов К. А., Худяков А. И., Юрченко Т. В., Лаврушина О. И., Ефимова Л. Г. сияқты беделді экономистер зор үлес қосқан.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінің ипотекалық несиелендіруін ұйымдастырудың қарқынды дамуын және механизмін зерттеу.

Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді орындау қажет параграфтары:

екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелендіруді ұйымдастыруға толық түсінік беру;
Қазақстанның және шетел елдердің екінші деңгейлі банктерінің ипотекалық несиелендіруді ұйымдастырудың маңызы мен артықшылықтарын ашу;
екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелендіруді ұйымдастыру механизмдерінде талдау жасау;
«Казкоммерцбанк» АҚ-ның ипотекалық несиені ұйымдастыру қызметіне талдау;
Қазақстан Республикасының ипотекалық несиелендіру механизмін жетілдіру жолдарын өндеу;
Екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несие бойынша пайыздық мөлшерлемені төмендетіп, құжаттарды рәсімдеу көлемін жеңілдету.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі - «Казкоммерцбанк» АҚ -ның ипотекалық несие саясаты.

Дипломдық жұмыстың пәні - ипотекалық несиені беру, қайтару және банктер тарапынан бақылауды ұйымдастыру және жетілдіру жолдары.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі. Дипломдық жұмыстың әдістемелік және тәжірибелік негізі ретінде отандық және шетелдік авторлардың оқу құралдары, монографиялары, баспасөз қаржылық ақпараттары, ҚР «Ипотекалық несиелендіру» туралы заңы, «Казкоммерцбанк» АҚ бухгалтерлік балансы, интернет сайт мәліметтері қолданылды.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік негізі. Зерттеу жүргізу барысындағы алынған жұмыстың нәтижелерін Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктері, сонымен бірге қаржы-несие саласында қызмет аткаратын қаржылық институттардың қызмет етуінде және экономикалық оқу орындарының, қайта даярлау және мамандардың біліктілігін жетілдіру институттарының оқу үдерісін ұйымдастыру барысында қолдануға болады.

Дипломдық жұмыстың зерттеу әдістері. Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиені ұйымдастырудың басты әдістері, оның одан әрі даму жолдарын табу және зерттеу, және оны «Казкоммерцбанк»АҚ-да тәжірибелік қолдану.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы мен практикалық маңызы:

ипотекалық несие сияқты экономикалық терминдердің ұғымдары зерттеліп және олар бойынша авторлық көзқарастар ұсынылды;
Қазақстандағы ипотекалық несиені ұйымдастыруды дамыту факторлары құрастырылып, бір жүйеге келтірілді;
ипотекалық несиені мемлекет тарапынан каржы-несиелік және инвестициялық қолдау саясатының негізгі бағыттары ұсынылды;
республикадағы ипотекалық несиені дамытуды тежейтін және несиелеуге кедергі болып отырған негізгі факторлар және олармен күресудіңіс-шаралары анықталды;
коммерциялық банктердің ипотекалық несиелеу үдерісін жетілдіру бойынша ұсыныстар келтірілді.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы бет көлемінен, негізгі бөлімі кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан, сонымен қатар қолданыған 33 әдебиеттер тізімінен, тұрады. Жұмыста 11 кесте және 16 сурет бар.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері, объектісі мен пәні және зерттеу әдістері қарастырылған.

Бірінші бөлімде ипотекалық несиелендіруді ұйымдастырудың теориялық негізі, ипотекалық несиелендірудің мәні мен маңызы, екінші деңгейлі банктердегі ипотекалық несиенің формалары және Ипотекалық несиені ұйымдастыру барысындағы отандық және шетелдік тәжірибелер жайында көрсетілген.

Екінші бөлімде «Казкоммерцбанк» АҚ-ның ипотекалық несиелендіруіне, қаржылық көрсеткіштеріне, ипотекалық несиелендіру саясатына талдау жасалды. Қазақстандағы ипотекалық несиенің қазіргі мәселелерімен толықтырылды.

Үшінші бөлімде Ипотекалық несиенің мәселелері мен даму болашағы қарастырылды.

Дипломдық жұмысты зерттеудің нәтижелері қорытындыда жинақталған.

1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Ипотекалық несиенің мәні мен маңызы

Елдер дамуының әлемдік тәжірибесі іс жүзінде барлық елдер әртүрлі деңгейде экономикалық қайшылықтарды, кризистерді бастан кешіргендігін көрсетеді. Барлық кезеңдерде тұрғындардың төлем қабілетті сұранысын көтерудің өміршеңді экономикалық механизмі айтарлықтай табыстар алып келетін, жылжымайтын мүлік нарығын дамытатын, яғни экономиканы құлдыраудан алып шығатын болуы тиіс. Мұндай капиталды тартудың тиімді тұтқасы бұрынғы кезде де, қазіргі кезде де ипотека болып табылады.

Банк жүйесін реформалау қажеттілігі Қазақстанның эволюциялық дамуының сапалы, жаңа деңгейге жетуінің қажеттігінен туындап отыр. Нарықты экономикаға көшкен жылдар аралығында Қазақстан Республикасының банк жүйесі реформалаудың ұзақ та, қиын кезеңін бастан кешірді. Бұл кезеңде еліміздің банк жүйесінде тек сандық емес, сонымен бірге сапалы өзгерістер болды деп айтуға болады.

Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға көшуімен бірге ипотекалық несиелеудің алғышарттары пайда бола бастады. Әлемде қабылданған тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландырудың негізгі бағыттары ипотекалық несие беру және құрылыстық жинақ жүйелері болып табылады. Сондықтан да Қазақстан үшін тұрғын үй саясатының басым бағыттарының бірі - ипотекалық несие беру және құрылыстық жинақ жүйелерін қалыптастыру болып табылады.

Құрылыстық жинақ жүйесін енгізу тұрғын үй проблемасын шешуге елеулі үлес қосатыны баршаға мәлім, өйткені құрылыстық жинақ қаржылары тұрғын үй құрылысын қаржыландыруға халықтың тікелей қатысуын ынталандырады. Құрылыстық жинақ жүйесі дамыған қаржы рыноктарының болуын қажет етпейді және ол көбіне халықтың орташа табысы бар жігіне бағытталған. Аталмыш бағдарламаның табысты жүргізілуі, оның мемлекет тарапынан тиісті қолдау табуы, ипотекалық несие бойынша белгіленетін сыйақы мөлшерінің тартымды деңгейінің болуы, тиісті заңмен реттелетін қажетті және қолайлы жағдайларының қалыптасуы тұрғын халықтың неғұрлым басым жіктері үшін ипотекалық жүйені неғұрлым тартымды етуге мүмкіндік береді. Құрылыстық жинақ жүйесін дамытуға ең алдымен мемлекет мүдделі болып табылады, ал осы жүйеге қатысушылар оның қолданысын пайдалана алады.

Құрылыстық жинақ жүйесін дамытумен қатар ипотекалық несие беру жүйесін дамыту тұрғын үй мәселесін шешудегі маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Мұның өзі рынокта тұрғын үйді жеке меншікке сатып алу үшін жағдай жасайды және халықтың неғұрлым экономикалық белсенді бөлігіне бағытталды. Сонымен бірге, бүгінгі таңдағы ипотекалық несие беру халықтың табыстары есебінен тұрғын үй проблемасын шешудің басқа да құралдарымен үйлестіріле отырып дамытылуы тиіс.

Ипотека - бұл дамыған капитализм елдерінен келген қазіргі заман сөзі емес. Ипотекалық несиелеудің тарихы өркениет дамуының тамырларынан бой алады. «Ипотека» термині ең алғашқы рет Грекияда б. з. д. VI ғасырдың басында пайда болған (оны Солон деген архонт енгіздірген) және сол кездің өзінде ол қарыз алушының несие ұсынушы алдындағы жауаркершілігін белгілі бір жер иелігімен қамтамасыз етуімен байланысты болған. Солоннан алдын Драконт (б. з. д. 621 жылы) жеке меншікке және оның жылжымалы бөлігіне деген кез келген қол сұғушылық қатаң түрде жазаланады деген тәртіп енгізген еді. Сондықтан оның аты және оның енгізген тәртіптері тарихта «дракон заңдары» деген атпен белгілі.

Әртүрлі елдерде кең ауқымда дами келіп, ипотекалық жүйе 1783 жылғы қаулымен Пруссияда, 1811 жылы азаматтық ережемен Австрияда, 1843 жылғы қаулымен Саксонияда енгізілген. Екі жаққа да тәуекелдің деңгейі минимумға теңдестірілген несиелік қатынастардың осы сияқты формасы революцияға дейінгі Ресей империясында да болған.

Бірінші ипотекалық банк 1770 жылы Силезияда қүрылған. Бұл ірі помещиктің шаруашылыққа қаржылай көмек көрсететін мемлекеттік банк болған. Қаражат тарту мақсатында ол кепілхаттар (ипотекалық облигациялардың алуандығы) шығарған еді.

Алғашқы жекеше акционерлік және «таза ипотекалық банк» 1962 жылы Франкфуртте құрылды. АҚШ-тың 60-жылдық тәжірибесі тек қана азаматтарының тұрғын үй мәселесін шешуде ғана емес, сондай-ақ дер кезінде ауыр әкономикалық кризистен алып шыққан ипотекалық жүйесін құруда да көрініс табады. Бүгінгі таңда Американың ортакласты адамдары тұрғын үймен қамтамасыздандырылып болды, ендігі кезде ипотекалық несиелеу тұрғындардың төмен табысты бөліктері арасында таралуда. АҚШ-тың 1920-1930 жылдарғы ауыр экономикалық кризистен тұрғын үйді инвестициялау саласында реформалар жүргізу жолымен шығуын табиғи мысал ретінде көруге болады. Бұл өте қысқа мерзім ішінде созылмалы дағдарыс жағдайынан тұрақты, жоғары дәрежеде дамыған экономикаға өтуге мүмкіндік берді. КСРО құлдырауынан соң бұрынғы кеңестік республикалар территориясында да ипотекалық несиелеу белсенді даму үстінде.

Сонымен, ипотека термині (ағылшынның һугоіһеке) - кепілдік, кепілзат, кепілге салу деген мағынаны білдіреді. Ипотекалық несие дегеніміз - бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимараттарын, жерді және тағы басқаларды) кепілге алып, ұзақ мерзімге берілетін несие.

Әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын, алайда біздің тәжірибемізде бірқатар тежеуші факторлардың болуына байланысты дамуы кешігіп жатқан несиені қамтамасыз етудің дәстүрлі емес формасы -ипотека болып табылады.

Ипотекалық несие - бұл қатаң түрде анықталған, кепілге берілетін ссуда. Қарызды қайтармаған жағдайда жылжымайтын мүлік сатылады және одан түскен түсім қарыз берушінің шығынын жабуға жұмсалады. Алайда, кейбір жылжымайтын мүліктердің өтімсіздігіне байланысты, кепілді сату қиынға түсіп отырады.

Ипотека - өндірістік емес және материалды өндірістің дамуына қаржы ресурстарын тартудың бірден бір әдісі болып табылады. Ол жылжымайтын мүлік обьектілеріне иелік ету құқығына шаруашылық айналымды қамтамасыз етеді.

Ипотека дағдарысты жоюға екі жол арқылы ықпал етеді.

Біріншіден, ипотекалық несиелеудің оң бағытта дамуы экономиканың нақты секторында айқын байқалып, ондағы өнеркәсіп салаларының бірқатарында өндірістің құлдырауын тоқтатуға мүмкіндік береді.

Екіншіден, ипотекалық несиелеудің дамуы экономикалық дағдарыстан туындайтын әлеуметтік тұрақсыздыққа өзінің оң әсерін тигізеді. Бір жағынан, ипотекалық несиелеудің дамуы жұмыссыздық зардаптарына тосқауыл бола отырып, құрылыс өндірісіне қосымша жергілікті еңбек ресурстарын тартады. Мұндай жағдайда, ипотека жұмыспен қамту мәселесін шешуге ықпалын тигізеді. Екінші жағынан, әлеуметтік тұрақтылыққа қол жеткізудің ең басты алғы шарты, халықтың тұрғын үйге деген қажеттілігін қанағаттандыру болып табылады. Үйі немесе пәтері бар адамның жанұя құруға, бала өсіруге мүмкіндігі болады. Жақсы тұрғын үймен, тұрмыстық жағдаймен қамтамасыз етілген өмір ұлтымыздың салауаттылығын (денсаулығын) арттыра түсіп, өмірін ұзартады, соның нәтижесінде, халықтың еңбекке қабілеттілігі артады.

Ипотекалық несие беру жүйесін қалыптастырудың басты мақсаты -жылжымайтын мүлікке деген құқықты заңсыз әдістермен орнатумен байланысты заңсыз әрекеттерге тосқауыл қою болып табылады.

Қазіргі кезде елімізде тұрғын үйді ипотекаға алу үлкен қызығушылық туғызып отыр, өйткені нарықтық экономикада халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуінің көрсеткіші экономикалық өсудің маңызды көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Ол тұрған халықтың болашаққа сенімділігі мен экономиканың әртүрлі секторларының даму динамикасын көрсетеді.

Ипотекалық несие беру барысында ссуда ұзақ мерзімге беріледі, дәлірек айтатын болсақ ол несиені өтеу мерзімін созады және де ай сайын төленетін төлем мөлшерін азайтады. Мұнда жаңадан сатып алынғалы отырған тұрғын үй қарызды қайтарудың кепілі болып саналады және қарыз алушы өз қарызын өтей алмаған жағдайда банк мекемесі кепілге қойылған мүлікті сатып жібереді.

Ипотекалық несиенің негізгі қатысушыларына мыналар жатады:

Қарыз алушылар - қарыз алуға өз өтінішін білдірген, несие берушінің ойынша, несиені қайтарып беруге төлем қабілеті бар, сенімді және тұрғын үйді ипотекаға алған кезінде бастапқы (аванстық) төлем жасауға қабілеті бар жеке тұлға;
Несие берушілер-қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау негізінде оларға ипотекалық несиені ұсынушы және берілген ипотекалық несие бойынша қызмет көрсететін банктер мен басқа да қаржы мекемелері;
Тұрғын үй сатушылар - өз меншігіндегі тұрғын үйді немесе басқа да заңды немесе жеке тұлғаның тапсырысы бойынша олардың меншігіндегі тұрғын үйді сатушы жеке немесе заңды тұлғалар;
Бағалау агенттіктері - ипотека кезінде кепіл құралы болып табылатын тұрғын үйлерді бағалауды тәуелсіз түрде жүзеге асыратын лицензиясы бар сақтандыру компаниялары;
Екінші реттегі ипотекалық нарықтың операторлары - бұл бірінші реттік несие берушілерден ипотекалық несиені сатып алып, соның негізінде құнды қағаздарды шығаруды жүзеге асыратын заңды тұлғалар;
Инвесторлар - екінші реттік ипотекалық нарықтың операторларынан бағалы қағаздарды сатып алумен айналысатын жеке немесе заңды тұлғалар (институционалды инвесторлар - зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары және т. б;
Үкімет - бірінші және екінші реттік ипотекалық нарықтарды бақылайды, бағалы қағаздар бойынша инвесторларға талаптар қояды, екінші реттік ипотекалық нарықтың операторларын басқаруға қатысады;
Бірінші реттік нарық қарыз алушы мен банктің бірлесе әрекет етуінің арқасында қалыптасады, ал оның құралы - ипотекалық несие болып табылады.

Ипотеканы экономикалық жүйенің элементі ретінде қарастыратын болсақ, онда оның негізгі үш белгісін атап көрсетуге болар еді:

1) Жылжымайтын мүлік кепілі өндірісті дамыту үшін қажетті қаржы ресурстарын тартудың құралы;

2) Мүліктік құқықты қамтамасыз етудің құралы.

3) Бағалы қағаздар рыногын қалыптастыратын көмекші құралы.

Экономикалық қатынастардағы ипотека - бұл жылжымайтын мүлік обьектілеріне қосымша қаржы тартуға мүмкіндік беретін түтік болып табылады. Ендігі жерде ипотекалық несиенің қызметтері мен басқа несиенің түрлерінің алдындағы тартымды жақтарын атап өткен жөн болар еді. Ипотекалық несиенің атқаратын қызметтері мыналар: материалдық өндіріс саласына инвестиция тартудың қаржылық механизмі;

қарызды қайтаруды қамтамасыз етудің;
жылжымайтын мүлікті бөлу және оны қайта айналдыруды ынталандыру құралы;
ипотекалық бағалы қағаздарды шығаруды қамтамасыз етудің құралы.

Ипотекалық несиені несиенің басқа да көптеген түрлерінен ерекшелендіретін негізгі белгілерге мыналарды жатқызуға болады:

кепілмен қамтамасыз етудің міндеттілігі, яғни қарыз алушы өзінің міндеттемесін орындамаған жағдайда, оған алдымен айыппұл шаралары қолданылып, содан соң ғана тұрғын үйді сату жүзеге асырылады. Себебі алынған несиенің сомасын мүлікті сатудан түскен сома есебінен өтеп отырады.
несие беру мерзімінің басқа да несие түрлеріне қарағандағы салыстырмалы ұзақтығы. Несиені өтеу мерзімінің ұзақтығының нәтижесінде қарыз алушының қарыз берушіге ай сайын төлеп отыратын сомаларының мөлшері төмендеу болып келеді;
ипотекалық несиелердің мақсатты сипаты.
ипотекалық несие бойынша тәуекел деңгейінің салыстырмалы түрде алғандығы төмендігі. Оның басты себептеріне мыналарды жатқызуға болады:

ипотекалық несиенің берілетін сомасы сатып алынғалы отырған тұрғын үйдің нарықтық бағасының 60 - 70 пайызынан аспайтын мөлшерде болады;
ипотекалық несие бойынша төленетін негізгі қарыз сомасы мен сыйақының (мүдденің) мөлшері қарыз алушының ай сайынғы табысының 30 пайызынан аспауы тиіс.

Аталған нормативтер ипотекалық несие берушінің тәуекел деңгейін едәуір төмендетуге мүмкіндік туғызады. Ипотекалық несие беруді дамытудың басты мақсатының өзі - орташа табысы бар тұлғалардың тұрғын үй сатып алуына алғышарттар жасай алатын тиімді жұмыс атқара алатын жүйені қалыптастыру болып табылады. Мұндай жүйенің қалыптасуы елімізде төмендегідей мәселелерді шешуге мүмкіндік берер еді:

азаматтардың төлем қабілеті бар сұранысын арттыру мен тұрғын халықтың қалың жігіне тұрғын үй сатып алуды ыңғайлы ету;
құрылыс кешенін дамытуды қамтамасыз ету.

Ипотекалық бизнестің дамуы экономиканың нақты секторының дамуына оң әсерін тигізеді. Ипотека жаңадан салынған тұрғын үйлердің тез арада сатылуына ықпалын тигізеді. Сонымен, жоғарыда аталынған себептердің барлығы да ипотеканы дамытудың обьективті қажеттілік екендігінің куәсі болып табылады. Ипотекалық несие жеке тұлғаларды несиелеудің бір түрі болып табылады. Ипотекалық несиенің экономикалық мағынасы жағынан - бұл банктен немесе басқа да қаржы үйымдарынан ссуда алу мақсатымен жылжымайтын мүлік кепілінің алуан түрлілігі болып табылады. Қарапайым тілмен айтатын болсақ, ипотека дегеніміз - бұл қарыз ақшаға үй сатып алу.

2002 жылғы 1 қыркүйектегі «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы» Қазақстан Республикасының заңына сәйкес ипотекалық несие дегеніміз -кепілге берілген жылжымайтын мүлік немесе ондағы үлесі кепіл берушінің немесе үшінші тұлғаның иелігі мен пайдалануында қалатын кепіл түрі. Жылжымайтын мүлік ретінде жер учаскелері, сондай-ақ үйлер, ғимараттар, жермен берік байланыстағы өзге де мүліктер, яғни ауыстырылуы олардың мақсатына шектен тыс зиян келтірусіз мүмкін болмайтын объектілер. Ипотекалық несиелеу нарықтық экономиканың ажырағысыз элементі болып табылады.

Ипотеканың айрықша маңызды принциптеріне мыналар жатады:

- кепілге салынатын мүлік нақты болу керек, яғни келісімшартта кепілдік құқығының объектісіне жататын нақты мүлікті анықтау;

- кепілдіктің жариялылығы, яғни кепілге салынған мүліктің ауыртпалығын үшінші түлға оңай танитындай болуы керек.

Ипотекалық несиелеуде белгілі бір реттілік пен белгілі қағидаларға икемденіп әрекет етеді. Мұндай қағидалар келесідей: