Кәсіби қазақ тілі.Орта және кәсіптік оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық
Қазақ тілі . мемлекеттік тіл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І бөлім
Мамандыққа кіріспе:
1. Грамматикалық тақырып: Фонетика. Орфография. Орфоэпия.
Лексикалық тақырып: Мамандық туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5...
2. Грамматикалық тақырып: Қазақ тіліне тән дыбыстарды қайталау.
Лексикалық тақырып: Мамандықтар әлемінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7...
3. Грамматикалық тақырып: Дауысты дыбыстар.
Лексикалық тақырып: Менің оқу орным және менің мамандығым ... ... ... ... ... ... ... 9..
4. Грамматикалық тақырып: Дауыссыз дыбыстарды қайталау.
Лексикалық тақырып: Қазақстан 2030. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11...
5. Грамматикалық тақырып: Үндестік заңы.
Лексикалық тақырып: Қазақстан экономикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12 ...
6. Грамматикалық тақырып: Дыбыс үндестігі (ілгерінді, кейінді ықпал).
Лексикалық тақырып: Менің мамандығым . Қазақстан экономикасында ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
ІІ бөлім
Кәсіптік біліктілік
7. Грамматикалық тақырып: Сөз. Сөз құрамы. Түбір.
Лексикалық тақырып: Қазақ тіліндегі кәсіби сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
8. Грамматикалық тақырып: Қосымшаның түрлері: жұрнақ, жалғау.
Лексикалық тақырып: Мамандыққа байланысты кәсіби сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
9. Грамматикалық тақырып: Көптік жалғау.
Лексикалық тақырып: Менің мамандығымның тарихы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
10. Грамматикалық тақырып: Тәуелдік жалғау.
Лексикалық тақырып: Кәсіби мерекелер. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
11. Грамматикалық тақырып: Жіктік жалғау.
Лексикалық тақырып: Болашақ мамандыққа көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
12. Грамматикалық тақырып: Септік жалғаулар.
Лексикалық тақырып: Кәсіптік сана ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30.
13. Грамматикалық тақырып: Сөз тудырушы жұрнақтар.
Лексикалық тақырып: Біздің отбасымыздағы кәсіп иелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32.
ІІІ бөлім
Кәсіптік қарым . қатынас:
14. Грамматикалық тақырып: Сөз таптары. Зат есім.
Лексикалық тақырып: Менің тобым . менің ұжымым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36.
15. Грамматикалық тақырып: Сан есім.
Лексикалық тақырып: Менің жұмыс күнім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
16. Грамматикалық тақырып: Сын есім.
Лексикалық тақырып: Кәсіпке байланысты мақал . мәтелдер мен жұмбақтар. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
17. Грамматикалық тақырып: Етістік.
Лексикалық тақырып: Құрылыс жабдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
18. Грамматикалық тақырып: Үстеу. Үстеу түрлерін қайталау.
Лексикалық тақырып: Құрылыс аспаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43.
19. Грамматикалық тақырып: Есімдік.
І бөлім
Мамандыққа кіріспе:
1. Грамматикалық тақырып: Фонетика. Орфография. Орфоэпия.
Лексикалық тақырып: Мамандық туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5...
2. Грамматикалық тақырып: Қазақ тіліне тән дыбыстарды қайталау.
Лексикалық тақырып: Мамандықтар әлемінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7...
3. Грамматикалық тақырып: Дауысты дыбыстар.
Лексикалық тақырып: Менің оқу орным және менің мамандығым ... ... ... ... ... ... ... 9..
4. Грамматикалық тақырып: Дауыссыз дыбыстарды қайталау.
Лексикалық тақырып: Қазақстан 2030. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11...
5. Грамматикалық тақырып: Үндестік заңы.
Лексикалық тақырып: Қазақстан экономикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12 ...
6. Грамматикалық тақырып: Дыбыс үндестігі (ілгерінді, кейінді ықпал).
Лексикалық тақырып: Менің мамандығым . Қазақстан экономикасында ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
ІІ бөлім
Кәсіптік біліктілік
7. Грамматикалық тақырып: Сөз. Сөз құрамы. Түбір.
Лексикалық тақырып: Қазақ тіліндегі кәсіби сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
8. Грамматикалық тақырып: Қосымшаның түрлері: жұрнақ, жалғау.
Лексикалық тақырып: Мамандыққа байланысты кәсіби сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
9. Грамматикалық тақырып: Көптік жалғау.
Лексикалық тақырып: Менің мамандығымның тарихы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
10. Грамматикалық тақырып: Тәуелдік жалғау.
Лексикалық тақырып: Кәсіби мерекелер. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
11. Грамматикалық тақырып: Жіктік жалғау.
Лексикалық тақырып: Болашақ мамандыққа көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
12. Грамматикалық тақырып: Септік жалғаулар.
Лексикалық тақырып: Кәсіптік сана ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30.
13. Грамматикалық тақырып: Сөз тудырушы жұрнақтар.
Лексикалық тақырып: Біздің отбасымыздағы кәсіп иелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32.
ІІІ бөлім
Кәсіптік қарым . қатынас:
14. Грамматикалық тақырып: Сөз таптары. Зат есім.
Лексикалық тақырып: Менің тобым . менің ұжымым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36.
15. Грамматикалық тақырып: Сан есім.
Лексикалық тақырып: Менің жұмыс күнім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
16. Грамматикалық тақырып: Сын есім.
Лексикалық тақырып: Кәсіпке байланысты мақал . мәтелдер мен жұмбақтар. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
17. Грамматикалық тақырып: Етістік.
Лексикалық тақырып: Құрылыс жабдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
18. Грамматикалық тақырып: Үстеу. Үстеу түрлерін қайталау.
Лексикалық тақырып: Құрылыс аспаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43.
19. Грамматикалық тақырып: Есімдік.
Қазіргі кезде құрылыс индустриясы елімізде қарқынды дамуда. Бұл ел экономикасының өрлеу үстінде екендігінің айғағы. Соңғы он жылда құрылыс материалының неше түрі шет елдерден ағылуда. Оның ішінде сапалысы да сапасыз,жарнамасы күшті нәрселері де баршылық. Әр қалада құрылыс материалын сататын дүкендер, жайма базарлар көп. Қаншама газеттерде құрылыс материалын сату туралы жарнамалар жарияланады. Тапсырыс берсең үйіңе (құрылыс алаңына) өздері-ақ алып келеді. Есік, терезе, шатырдың неше түрі, болат шыбықтар, құм, цемент, сыр, лактың түр-түрі, паркет – не керек бәрі бар. Бағасына келіссең болды.
Әрине құрылыс жабдықтарын білетін маманмен ақылдасып, кеңесіп алғанға не жетсін? «Кеңесіп пішкен тон келте болмас» деген.
Ал, теледидардан қаншама жарнама беріледі. Бөлмені жөндеуден бастап, безендіріп, сәндегенге шейін, үй жобасынан, үйді салып, оның жылу жүйесі мен үй жиhазын алуыңды да сайлап береді.
4.Мына сөйлесу үлгілерін сөздікті пайдалана отырып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
-Сізде, бөлменің ішін күрделі жөндеуден жүргізгенге қандай .............бар?
-Біздің дүкенде .... үшін... қоспасы «Аленкс» тағы басқа сорттары, Желімнің мынандай..... Қалауыңыз білсін. Жүріңіз әбден аралап, танысып .......беріңіз. Бір-бірінен айырмашылығын, бағасы туралы мына .......... сізге түсіндіреді. .. Түсқағаздың түрлері ...., Есік..., терезе ауыстырсаңыз - ...... түрлері бар. Қалауыңыз білсін.
5. Мына сөздер мен сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңыз.
Глазурь, гипсовая плита, гипс безводный, грунтовочная краска, грунтоцементное покрытие, древесина, единая система в проектировании, дубовый паркет, железо листовое.
6.Сөздермен сөйлем құрастырып, етістіктің шағын анықтаңыз.
Үлгі:Гипсовая плитка-ганышты төсемдер Офис интерьерін өрнекті ғаныш төсемдерімен безендіріпті.(өткен шақ етістік).
7.Етістіктерді осы шаққа қойып, сөйлем құраңыз.
Бар, кел, жау, іс, қара, сұра, айт.
Әрине құрылыс жабдықтарын білетін маманмен ақылдасып, кеңесіп алғанға не жетсін? «Кеңесіп пішкен тон келте болмас» деген.
Ал, теледидардан қаншама жарнама беріледі. Бөлмені жөндеуден бастап, безендіріп, сәндегенге шейін, үй жобасынан, үйді салып, оның жылу жүйесі мен үй жиhазын алуыңды да сайлап береді.
4.Мына сөйлесу үлгілерін сөздікті пайдалана отырып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
-Сізде, бөлменің ішін күрделі жөндеуден жүргізгенге қандай .............бар?
-Біздің дүкенде .... үшін... қоспасы «Аленкс» тағы басқа сорттары, Желімнің мынандай..... Қалауыңыз білсін. Жүріңіз әбден аралап, танысып .......беріңіз. Бір-бірінен айырмашылығын, бағасы туралы мына .......... сізге түсіндіреді. .. Түсқағаздың түрлері ...., Есік..., терезе ауыстырсаңыз - ...... түрлері бар. Қалауыңыз білсін.
5. Мына сөздер мен сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңыз.
Глазурь, гипсовая плита, гипс безводный, грунтовочная краска, грунтоцементное покрытие, древесина, единая система в проектировании, дубовый паркет, железо листовое.
6.Сөздермен сөйлем құрастырып, етістіктің шағын анықтаңыз.
Үлгі:Гипсовая плитка-ганышты төсемдер Офис интерьерін өрнекті ғаныш төсемдерімен безендіріпті.(өткен шақ етістік).
7.Етістіктерді осы шаққа қойып, сөйлем құраңыз.
Бар, кел, жау, іс, қара, сұра, айт.
1. Қазақ совет энциклопедиясы М.Қ. Қаратаев . Алматы, 1977 ж.
2. Қ. Бектаев "Үлкен орысша-қазақша, қазақша-орысша сөздік".
Алматы "Алтын Қазына", 2000 ж.
3. А. Кулибаева, С. Байболов, Е. Керимшеев, С. Орынбеков.
Құрылысшылардың орысша – қазақша – түрікше – ағылшынша сөздігі. Алматы "Жеті жарғы 2001 ж.
4. Ә. Ныснбаев. " Қазақстан Республикасы 10 жыл шежіресі "
“Алматы Қазақ энциклопедиясы” 2001 ж.
5. Н. Ә. Назарбаев "Қазақстан - 2030" Алматы 1997 ж.
6. Ш. Бектұров, М. Серғалиев "Қазақ тілі"
Алматы, "Білім" 1994 ж.
7. С. Рахметова "Қазақ тілін оқыту методикасы"
Алматы "Ана тілі" 1991 ж.
8. Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі 1997 ж.
9.Т. Тәттіғұлов...“Архитектура мен жобалау негіздері”2004 ж.
10. “Қабуснама” 1991ж.
2. Қ. Бектаев "Үлкен орысша-қазақша, қазақша-орысша сөздік".
Алматы "Алтын Қазына", 2000 ж.
3. А. Кулибаева, С. Байболов, Е. Керимшеев, С. Орынбеков.
Құрылысшылардың орысша – қазақша – түрікше – ағылшынша сөздігі. Алматы "Жеті жарғы 2001 ж.
4. Ә. Ныснбаев. " Қазақстан Республикасы 10 жыл шежіресі "
“Алматы Қазақ энциклопедиясы” 2001 ж.
5. Н. Ә. Назарбаев "Қазақстан - 2030" Алматы 1997 ж.
6. Ш. Бектұров, М. Серғалиев "Қазақ тілі"
Алматы, "Білім" 1994 ж.
7. С. Рахметова "Қазақ тілін оқыту методикасы"
Алматы "Ана тілі" 1991 ж.
8. Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі 1997 ж.
9.Т. Тәттіғұлов...“Архитектура мен жобалау негіздері”2004 ж.
10. “Қабуснама” 1991ж.
М. Қ. Тәжібаева
Орта және кәсіптік оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық
(Сынама басылым)
ІІІ-курс
Лексикалық тақырып: Құрылыста
Грамматикалық тақырып:Есімдік
• Грамматикалық түсініктеме
Есте ұстаңыз!
Өзім-я сам;өзің-ты сам; өзіңіз-вы сами; өзі-он сам; өзіміз-мы сами; өзіңіз-
вы сами; өздері-они сами; өздеріңіз-вы сами.
Тапсырмалар
1.Мына есімдіктердің мағыналық топтарын анықтаңыз.
1. ... ... ... ... . есімдіктері: мен, сен, біздер,
сіздер, олар.
2. ... ... ... ... есімдіктері: қашан? Қалай?
Не?қайдағы?қайсы?
3. ... ... ... ... .. есімдіктері: өзім, өзіңіз,
4. ... ... ... ... ... есімдіктері: әрқашан, әрқалай, әлдеқалай,
бірнеше, бірдеме, әрне, әрбір,қайсібір
5. ... ... ... ... ... . . есімдіктері: ешкім, ештеңе, ешқашан,
ешбір,дәнеме,дәнеңе
6. ... ... ... ... ... есімдіктері: бәрі, бар, барлық, күллі,
бүкіл.
• Сөздік
Таңдау –выбор
Ерекшелік - особенность
Тұрғындар - житель
Талап - требование
Көркемдік шешім – художественное решение
Алдымен – сперва
Құрылыстың көлемі – обьем строительства
Ең соңғы – самый последний
• 2. Мәтінді оқып, аударыңыз.
Құрылыста
Жаңа құрылыс салу үшін территорияны дұрыс таңдау қажет. Жергілікті
табиғат ерекшелігіне назар аудару жағы қадағаланады.
Пәтерлерді жобалауда онда тұратын болашақ тұрғындардың демографиялық
жағдайы мен талабы ескеріліп отырады.
Сәулетшілердің жобалау ісінде экономикалық тиімділік пен техникалық-
конструкциялық жаңалық, экологиялық талаптар, заманға сай барлық
жетістіктер ескеріледі.
Масштаб, ассиметрия, материал ауқымының айқындығы мен ырғақ үйлесімі- бұл
ғимараттарды салудағы негізгі көркемдік шешімге айналады.
Алдымен, әрине, жобалаушылар келіп құрылыстың көлемін белгілеп қазық
қағады. Міне, осыдан кейін құрылыстың барлық жұмысы басталады.
Құрылыс бір тұтас ағзаға айналады. Бас инженер-бас дәрігер тәрізді. Ол
нөльден бастап, ең соңғы жұмысы біткенше, құрылысты мемлекеттік комиссияға
тапсырғанша тыным таппайды. Бір құрылысты салу үшін қаншама мамандық иелері
бірігіп жұмыс істейді. Сәулетшілер, геодезистер, құрылысшылар, электр
мамандары, жылу жүргізу мамандары, сылақшылар, ағаш ұсталары, компьютер
бағдарламашылары, телефонистер, сантехниктер, экономистер т.б. Осы мамандық
иелері бірігіп,”Бірлік түбі-береке”дегендей алып құрылыстарды салады.
• 3.Осы мәтінге он сұрақ жазыңыз.
4. Cөз үлгілерімен құрылысқа байланысты сөйлем құраңыз.
Мына, қаншалықты, қашан, ешқашан, әлдебір, өзім, барлық, бірнеше.
5.Жақшаның ішіндегі сөздердің қазақша баламасын жазып, сөйлемдерді
көшіріңіз.
Арман кинотеатры
Арман кинотеатры Алматы қаласының көрікті жерінде орналасқан. Ол
Абай көшесі мен Достық (проспект) (перекресток). Сол жағында Оқушылар
сарайы, оң жағында іргелес Республика (дворец) орын тепкен. Алдындағы шағын
алаңда (поэт) Абайдың ойлы (памятник) 2 залды кинотеатрдың вестибюлі мен
фойесінің ішкі ашық ауладағы (зимнии) баққа қарауы – (для зрителей) өте
таптырмас (вид). Фойедегі (фонтаны) мен гүлзарлар микроклимат жасайды.
(Здание) интерьерін көркейте түседі.
6.Аударып, сөйлем құраңыз.
Знак геодезический, канава, канализационная труба, каркас, капитальное
строительство, капитальный ремонт,качество ремонта, квартальный план.
7.Қажетті есімдіктерді қойып, аударыңыз.
... жаңа тұрғын үй кешенінің жобасын көріп, талқыладық. ... жоба ... де
ұнады. Бірақ ... керекті құрылыс материалдары туралы пікірталас басталды.
Сәуле ... кезде қатты қызбаланып ... материалдардың сапасыз екенін айтты.
... .. пікірінше ... . студенттер келісе қоймады.
• 8.Блиц сұрақ (2 минутта он екі сөздің аудармасын айтып көріңіз).
наружная стена –
іргетас-
ғимарат сұлбасы –
дворец-
майлы сыр –
Кәсіп-
шатыр –
Ұжым –
курстық жоба –
кешен –
жоба –
ұстын-
елеулі кемшіліктер –
тұрғын үй-
ғимарат сұлбасы-
мамандық иелері-
дәнекерлеу –
қаңқа-
қазық –
• 9.Курстасыңызбен Тұрғын үй ипотекасы тақырыбына диалог
құраңыз.
10. Суреттегі крандарды сипаттап жазыңыз.
11. ’’Топтастыру’’ стратегиясы бойынша толтырыңыз.
Лексикалық тақырыптар: Құрылысқа қатысты
мамандықтар
Грамматикалық тақырып: Белгісіздік,
жалпылау,болымсыздық есімдіктерін қайталау
1.Белгісіздік есімдіктері орысшаға аударыңыз: әркім,әлдекім, әлдене,
әлдеқашан, біреу,бірнеше .
2.Сөйлемдердегі болымсыз есімдіктерді табыңыз.Құрылыс басында ешкім жоқ.
Бастық ештеңе деген жоқ. Мен ешқашан ештеңе деген жоқпын.Қорықпа, бас
инженер ештеңе етпейді.
3.Жалпылау есімдігіне бес сөйлем жазыңыз.
4. Құрылысқа қатысты берілген мамандықтарды оқып, аударып, он сөйлем
жазыңыз.
• сәулетші ;
• жобалаушы- инженер;
• жұмыс жүргізуші ( прораб);
• жұмысты ұйымдастыруды жобалау тобының инженері;
• зерттеуші инженер;
• кадр дайындау жөніндегі инженер;
• техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі инженер;
• құрылыс барысын қадағалаушы инженер;
• акустикалық оқшаулау жұмыстарының бригадирлері ;
• қабырға панелін орнату және құрастыру мамандары;
• жобалаушы-инженер;
• жобалаушы-техник;
• сапа жөніндегі инженер;
• дәнекерлеу жұмыстары қызметінің бастығы;
• дәнекерлеу жұмыстары жөніндегі супервайзер;
• сапаны қадағалау бөлімінің бастығы;
• шетел технологиясын енгізу жөніндегі жетекші мамандар;
• -электро-энергетикалық қондырғыларды сынау және іске қосу
жөніндегі
инженер;
• акрилден жасалған әрлеп-қаптау материалдарын құрастыру
супервайзері;
• желдету жүйесін техникалық пайдалану супервайзері;
• коммуникациялық жүйелерді құрастыру супервайзері ;
Лексикалық тақырып :Құрылыс жабдықтары
Грамматикалық тақырып: Етістік
• Грамматикалық түсініктеме
Дара простые етістік: кел, ойна, оқы т.б.
Күрделі сложные етістік:барып кел, ойнап жүр, оқып отыр т.б.
Негізгі знаменательный етістік
Салт непереходные- кел, отыр, қал т.б.
Сабақты переходные етістік:ал бер
Болымды(положительная форма)оқы,отыр
Болымсыз(отрицательная форма)оқыма,отырма
негізгі етіс кел, оқы, айт
ортақ етіс -ыс, -іс,-с айтыс,
келіс
Етіс залог өзгелік етіс -тыр, -тір, -дыр -ыр, -ір,-
т
ырықсыз етіс -ыл, -іл, -л
қойыл, құй+ыл
өздік етіс -ын, -ін, -н киін,
тара+н
Тапсырмалар
1.Төмендегі жұрнақтармен етіс жасап, оның мағынасын түсіндіріп, етістің
түрін атаңыз
-ыр -ір, -ар, -т, -с -ыс, -іс, -ын, -ыл, -тыр, -қыз
Есімше причастие - (ған, -ген,-қан,-кен)
(-ар, -ер, -р) (атын жазған, салған, маң,
мек)
Көсемше деепричастие (-ып, -іп, -п, -а, -е, -қалы, -келі, -ғалы, -қанша,
-кенше, -ғанша)
Тұйық етістік инфинитив-уайту,келу,салу
Шақ(время)
Осы шақ келер шақ
өткен шақ
Оқып отыр +а,-е,-иоқи кел
+ды,-ді,-ты,-ті
тұр,
Оқыды
Рай(наклонение)
Бұйрық рай шартты рай
қалау рай
(повелительные) (условные)
(желательные )
сал,айт,кел сал+са кел+се
сал+ғым
кел+гім
Құрылыс жабдықтары -ІІ
• Сөздік
Алебастр – алебастр
Алебастровая штукатурка – алебастр сылақ
Асбоцемент – асбоцемент (асбест пен цементтің қосындысы)
Балласт – 1.салмақ 2.Артық жүк 3.Минерал қиыршықтарынан жасалған құрылыс
төсемі
Бетон – бетон цемент пен құм және уақ тас қосындысы)
Бетон пористый - кеуек бетон
Брус – қырлы кеспелтек ағаш
Бут – кесек тас (скалистый камень)
Влажный материал – дымқыл материал
Вяжущий материал – байланыстырғыш материал
Газобетон – газбетон
Гипс – ғаныш
Гипсобетонные панели – ғанышты- бетонды тақталар
Глина – саз, балшық
Глина жирная – май топырақ
Глинобетон – саз-бетон
Гравий – қиыршық тас (ұсақталған тау тасы)
Гранит – гранит тас
Грунт – топырақ
Грунт песчанный – құмдақ топырақ Панель-қабырға тақтасы
Железная арматура – темір шеген Пенопласт-кеуекпласт
Железо листовое – қаңылтыр темір Песок-құм
Жженый кирпич – күйдірілген кірпіш Смесь-қоспа
Известь - әк Щитовой паркет-қалқан
Лесс – сары топырақ паркет
Мраморная плита – мәрмәр тақта Краска-сыр,бояу
Обои – тұсқағаз
2.Осы сөздерді оқып, келесі сабаққа жатқа жазуға дайындалыңыз.
• 3. Мәтінді оқып, аударыңыз.
Құрылыс жабдықтары
Қазіргі кезде құрылыс индустриясы елімізде қарқынды дамуда. Бұл ел
экономикасының өрлеу үстінде екендігінің айғағы. Соңғы он жылда құрылыс
материалының неше түрі шет елдерден ағылуда. Оның ішінде сапалысы да
сапасыз,жарнамасы күшті нәрселері де баршылық. Әр қалада құрылыс материалын
сататын дүкендер, жайма базарлар көп. Қаншама газеттерде құрылыс материалын
сату туралы жарнамалар жарияланады. Тапсырыс берсең үйіңе (құрылыс алаңына)
өздері-ақ алып келеді. Есік, терезе, шатырдың неше түрі, болат шыбықтар,
құм, цемент, сыр, лактың түр-түрі, паркет – не керек бәрі бар. Бағасына
келіссең болды.
Әрине құрылыс жабдықтарын білетін маманмен ақылдасып, кеңесіп алғанға
не жетсін? Кеңесіп пішкен тон келте болмас деген.
Ал, теледидардан қаншама жарнама беріледі. Бөлмені жөндеуден бастап,
безендіріп, сәндегенге шейін, үй жобасынан, үйді салып, оның жылу жүйесі
мен үй жиhазын алуыңды да сайлап береді.
4.Мына сөйлесу үлгілерін сөздікті пайдалана отырып, сөйлемдерді
толықтырыңыз.
-Сізде, бөлменің ішін күрделі жөндеуден жүргізгенге қандай
... ... ... .бар?
-Біздің дүкенде ... үшін... қоспасы Аленкс тағы басқа сорттары, Желімнің
мынандай ... . Қалауыңыз білсін. Жүріңіз әбден аралап, танысып
... ...беріңіз. Бір-бірінен айырмашылығын, бағасы туралы мына ... ... ..
сізге түсіндіреді. .. Түсқағаздың түрлері ... , Есік..., терезе
ауыстырсаңыз - ... .. түрлері бар. Қалауыңыз білсін.
5. Мына сөздер мен сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңыз.
Глазурь, гипсовая плита, гипс безводный, грунтовочная краска,
грунтоцементное покрытие, древесина, единая система в проектировании,
дубовый паркет, железо листовое.
6.Сөздермен сөйлем құрастырып, етістіктің шағын анықтаңыз.
Үлгі:Гипсовая плитка-ганышты төсемдер Офис интерьерін өрнекті ғаныш
төсемдерімен безендіріпті.(өткен шақ етістік).
7.Етістіктерді осы шаққа қойып, сөйлем құраңыз.
Бар, кел, жау, іс, қара, сұра, айт.
• 8. Мына мәтіннен етістік болып тұрған сөздерді теріп жазыңыз.
Құрылыс тарихынан
1956 жылы “Қазгипросельстрой” институты жобалаған қамыс үй сериясы
(сәулетшілері: М.А.Гура, Ким, До Сен т.б. ) Павлодардағы комбайн заводы
поселкесін салу ісінде қолданылды.
1962 жылы “Казгорстройпроект” институтының тың аудандарына лайықталған
қамыс-темір бетон панельді 2-4 бөлмелі тұрақжайлар комплексінің жобасын
ұсынды. Бұл жоба экономикалық тиімділігімен көзге түсті. (ҚСЭ-нан)
9. Асты сызылған етістікке талдау жасаңыз.
Үй алды
Үйді алған
Үйді алатын қай шақта, тұлғасы қандай?
Үйді алып еді
Үйді алушы еді
10.Мына кестені толтырыңыз.
Болымсыз Грам. Тұлғасын
етістік Формалар атаңыз
-ды 1
-у 2
Салма + -ған 3
... ... ...-й 4
.. -йтын 5
... ... ...-са 6
.. -ғалы 7
... ... ...-с 8
.. йынша 9
... ... ...
..
... ... ...
..
Құрылыс+
11.Мына етістіктерге тиісті құрылыс материалын тіркестіріп жазыңыз.
Үлгі: Қоспаны араластырды.
Араластырды, сылады, құйды, шатырлады, орнатты, жапсырды, тегістеді,
көтерді, кептірді, өлшеді.
Сөзжұмбақ- “ Құрылыс материалдары”
1.Жамбыл облысындағы ежелгі мәдени ескерткіші? 2. “Котлован” сөзінің
қазақша аудармасы? 3.“Жер бедері” сөзінің орысша аудармасы? 4. Есік
қаласынан табылған ескерткіш? 5. “Щебень” сөзінің қазақша аудармасы?
6.Қазақстандағы ең биік қонақ үй? 7.Ертедегі қазақтардыңүйлері неден
жасалған ? 8.Үй шатырында қолданылатын құрылыс материалы ? 9.Жамбыл
қаласының көне атауы? 10.Үй салғанда ең бірінші неден бастайды?
11.Қызылорда облысындағы ежелгі мәдени ескерткіш? 2.Үйдің төбесіне
қолданылатын құрылыс материалы? 13.Дүние жүзінде ең жас қала? 14.Шағал
сөзінің орысша аудармасы? 15.Қазақстан жеріндегі ежелгі құрылыс материалы?
2
3
4
л
ы
11.Мысалды оқып, мазмұнын айтуға дайындалыңыз.
Шеге мен бұранда
(мысал)
Кәдімгі шелтиген Шеге мен
Байсалды Бұранда кездесіп қап,
Хал -жағдай сұрасты.
Шеткері “Шеберханаға ”кіріп,
Шөлмек ашып,сыра ішті.
Ойдағы-қырдағы,қайдағы-жайдағыны қозғап,
Әңгіме айтып,бір –біріне сыр ашты:
-Біздің Әбекеңе,-деді Бұранда,
-Яғни,Әтіберкі бастығымызға рахмет,
Әтуерлі еңбегіңіздің арқасында
Сый ақы алып тұрамыз,
Жыл сайын Сарыағаштағы
Санаторийге барып дем алып тұрамыз.
Айтпақшы,сендердің бастықтарың қалай?
Ол жайлы әңгіме естіп едік талай...
Сонда:
Шелтиген Шеге шіренді
-Мен енді Бақабас Балғаға бағынбаймын.
Қаңсыған қу тақтайға
Қанша төмпештесе де қағылмаймын,-
Деп қырсығып қисайып қалды.
Көкейде жүрген бір сырды, жолдасына жайып салды.
Әңгіме осы арда үзіліп кетті.
Себебі,
Қисайып қалған Шегені
Атауыз келіп, іліп кетті
М.Көптілеуов.(“Айқап”газеттінен)
ІІІ-КУРС
Лексикалық тақырып: Құрылысшының арнаулы жұмыс киімі
Грамматикалық тақырып:Шылау сөздер
Грамматикалық түсініктеме
Ш
ы
ы
Л
А
У
С
Ө
З
Д
Е
Р
і
Сөздік
Арнаулы жұмыс киімі-спецодежда,спецовка
Арнаулы бас киім-каска
Су өтпейтін –непромакаемый
Төзімді-прочный
Дәнекерлеушінің қалқаны-щит сварщика
Арнаулы аяқ киім-спецобувь
Тапсырмалар
1. Мәтінді оқып аударыңыз.
Құрылысшының арнаулы жұмыс киімі
Көптеген мамандықтың атқаратын қызметіне қарай арнаулы жұмыс
киімдері болады.
Бір мамандықтарда жұмыс киімдері сәнімен,түрімен,айрықша белгілерімен
қалыптасқан.Мысалы, теміржолшылардың,әскерилердің,дәріг ерлердің киімдері.Ал
кейдір мамандықтарда арнаулы жұмыс киім-жұмыс үстінде сақтық,қорғаныш
қызметі үшін киіледі.Мысалы,өрт сөндірушілердің, мұнайшылардың,
Құрылысшылардың,су астына сүңгушілердің киімдері-осындай мақсата тігіліп
киілелі. Құрылысшының киімі-каска,арнаулы комбинизон не бешпет-
шалбар,қалың табанды аяқ киім, түрлі қорғаныш қолғаптары,арнаулы
көзәйнектер.Электрмен дәнекерлеушінің кимі- ток өткізбейтін қолғап және
арнаулы берзент киім.
Арнаулы жұсым киімін кию-құрылыс басында болатын әр-түрлі апатты
жағдайлардан-дене жарақаттарынан- сақтайды. “Сақтықта-қорлық жоқ” деген сөз
бар халықта.
2.Сөйлем құраңыз.
Дәрігердің жұмыс киімі ( қандай?)
Ақ халат
Теміржолшының ... ... ... ...
Банк қызметкерінің ... ... ... .
құрылысшының ... ... ... ..
кеденшінің ... ... ... ...
мұнайшының ... ... ... ...
өрт сөндірушінің ... ... ... ...
3.Бос орынды қажаетті сөздермен толықтырыңыз.
Бригададағы барлық құрылысшының ... ... киімі бар ма?
Қоймадан су өткізбейтін ... етіктің бесеуін тапсырыспен ... .
... түрде барлық жұмысшы ... ... .Арнаулы ... тігетін фирмаға
барып, ... беру керек.Сенің бригадаңда ... ... түгел ме?
Керекті сөздер:арнаулы,каскаларың, киім. тапсырыс, арнаулы, алдық, сырт.
4.Шылау сөздерді қойып жазыңызба,бе,да,де,пен, үшін.
Жаңадан бекіткен Еңбек заңын оқыдың ... ?Жұмыс күнін дұрыс жоспарлай
білген адамның ісі ... өнеді, табысы ... көбейеді.Сіз ... мамандықтың
қыр –сырын білу-ең маңыздысы.Етік ... , каскасы жаңа екен.Заңгерден ақыл-
кеңес сұрадыңыз ... ?
5.Сәйкестігін табыңыз.
Қиын жағдайға ұшырау в обязательном
порядке
Келісім шартқа отыру несколько человек
міндетті түрде подписать договор
біраз адам попасть в
тежелое положение
тиянақты студент нанести ущерб
жұмыс орны место работы
собранный студент
6.Сөз тіркес мен сөйлем құраңыз.
Жұмыс орны басталады, кимейді,ыңғайлы киім,алғашқы жұмыс күні,қаланың
ортасында,шебер адам,өз ісін білетін
,тапсырыс берді.
7.Дағдыланыңыз. жаңа
екен.
лас еді.
жайлы ... ... .
... ... ... . ... ... ...
Жұмыс киімі қара түсті
... ... ...
таза ... ... ...
әдемі ... ... ...
келісті ... ... ..
... ... ...
Лексикалық тақырып: Құрылыс аспаптары
Грамматикалық тақырып:Үстеу. Үстеу түрлерін қайталау
• Грамматикалық түсініктеме
• Сөздік
Құрылыс машиналары – строительные машины
Кешенді механикаландыру – комплексная механизация
Сүйір тістеуік – острогубцы
Бұрауыш – отвертка
дәнекерлеуіш - Пояльник
Ара- пила
Қызу өлшеуіш- пирометр
Көтергіш – подъемник
Жүк көтергіш механизм – полиспаст
Портал кран – портальный кран Қалақ-совок
Аспап – прибор Бұрма саты-спиральная
Мұнаралы кран – башенный кран лестница
Кескіш, шапқы – резак Қашау-стамеска
Сызу құралы – рейсфедер Сүргі-фуганок
Бұрғы - сверло Балта-топор
Қырғыш – скобель Бұрғы-бурав
Тапсырмалар
1. Сәйкестігін табыңыз.
Енді
всю ночь
Мұнда по
казахскому
Сыртта
впереди
Ілгері
снаружи
Түнімен
здесь
Қазақша
теперь
2.Туынды үстеулердің жасалуына мән беріңіз, қалай жасалғанын ауызша
айтыңыз.
Үлгі :
Жоғары+ға (на верх) Барыс септігінің
Күн+і+не (день) жалғауы арқылы
Арт+қа (назад) жасалып тұр
а) жазда (летом)
түнде (ночью) ... ... ... ...
қыста (зимой)
осында (здесь)
б) осылай (так)
гүлдей (как цветок)
қыздай ( ... ) ... ... ... ... ..
құстай ( ... .)
в) ескіше (по старому)
қазақша ( ... ..)
орысша ( ... .)
... ... ... ... .
ағылшынша ( ... .)
3.Өзің білетін құрылыс машиналарының түрлерін жазыңыз.
4.Мәтінді оқып аударыңыз.
Құрылыс аспаптары
Құрылыс аспаптары –құрылыстың монтаждау, сылау, әрлеу, өңдеу
жұмыстарында пайдаланатын қол аспаптарының жиынтығы. Оның 1000-ға тарта
түрі бар. Олар қолдану саласына қарай бірнеше түрге бөлінеді. Құрылыс
машиналарымен механизмдерін жөндеуге арналған аспаптарға: түрлі өлшемдегі
кілттер, слесарлық балғалар, шайқы, бұрауыштар. Кәсіпорындарда
конструкциялық элементтер мен құрылыстың тетіктер жасауға пайдаланатын
аспаптарға: қашаулар, сүргілер, егеулер т.б. Бөлмені әрлеу жұмыстарында:
сырлау біліктері, сылау аспаптары, тағы басқадай да аспаптар қолданылады.
Ал құрылыс машиналар қатарына –мұнаралы жүк көтергіш крандар, шынжыр
табанды, доңғалақты крандар, бір шөмішті роторлы экскаваторлар,
бульдозерлер, түрлі жер қазғыш топырақ таптауыш, бұрғылау, қада қағатын,
тиейтін, тасымалдайтын, ұсақтап-сорттайтын, араластырып-бұлғайтын түрлі
машиналар жатады.
5.Суреттегі машиналар құрылыста не үшін қолданылады?
6.Жақшаны ашып, сөйлем құраңыз.
Осы құрылыста (строительные приборы) жетіспейді. Жер қазатын
машинамен (что делает?) . (Фуганок) ағаш жонады. Әйнекті (стеклорез)
кеседі. Есік алдынан (кран) өтті.(молоток) ескі екен.
7.Қазақ тіліне аударыңыз.
Инструменты (Китай) Бюгель В5-7. 10шт. Цена договорная. Валик ІІ8-
6.Затир с деревянной ручкой. Пистолет для герметика. Цена договорная.
• 8. Аударыңыз.
Международная Выставка Строительной техники и оборудования
представляет: Карьерная техника, землеройные, строительные, дорожно-
строительные, буровые машины, мини экскаваторы, башенные и мобильные краны,
автокраны, подъемное оборудование и устройства, конвейеры,
манипуляторы:оборудование для дробления и обработки строительного сырья,
бетоносмеситель. Строительные инструменты и материалы; спецодежда,
специализированные издания и средства массовой информации.
9.Сөйлемдерді орыс тіліне аударыңыз, бірнеше сұрақ қойыңыз.
Құрылыс материалдары мен бұйымдарын сынау бойынша негізгі стандарттар
(1.01.2004 – жағдай бойынша)
МСТ 125-79 Гипс байланыстырғыштары. Техникалық шарттар.
МСТ 310.3-76 Цементтер. Силикат кірпіштері мен тастар. Техникалық
шарттар.
МСТ 379-79 Керамика кірпіштері мен тастар. Техникалық шарттар.
МСТ 969-77 Глиноземді цемент.
МСТ 2697-75 Төбе пергамині. Техникалық талаптар.
МСТ 2889-80 Ыстық төбе битум мастикасы. Техникалық шарттар.
МСТ 6617-76 Құрлыс мұнай битумдары. Техникалық шарттар.
МСТ 6806-73 Лак – бояу материалдары. Иіліске қабыршақтың созылғыштығын
анықтау әдістері.
МСТ 8267-82 Құрылыс жұмыстарына арналған табиғи қиыршық тас. Техникалық
шарттар.
МСТ 8268-82 Құрылыс жұмыстарына арналған малта тас. Техникалық шарттар.
МСТ 8269-76 Табиғи тастан, малта тастан жасалған қиыршық тас және
құрылыс жұмыстарына арналған малта тастан жасалған қиыршық тас. Санау
әдістері.
МСТ 8420-74 Лак – бояу материалдары. Шартты жабысқақты анықтау
әдістері.
МСТ 9179-77 Құрылыс әгі. Техникалық шарттар.
МСТ 16483.18-72 Ағаш 1 см жылдық қабаттардың санын және жылдық қабатында
кеш ағаштың мөлшерін анықтау әдісі.
МСТ 22245-76 Жабысқақ жол мұнай битумдары. Техникалық шарттар.
8.”Топтастыру стратегиясы” бойынша құрылыс аспаптарының түрлерін жазыңыз.
... ... ... ...
шайқы
... ... ...
... ... ... ..
... ... ... ...
9. Сөзжұмбақ-
“Құрылыс аспаптары”
1. “Аспап” сөзінің синонимы. 2 “Отвертканың” қазақша атауы. 3. Ағаш
жонатын аспап.4.“Сверло” сөзінің қазақша атауы. 5. Құрылыс машиналарының
бір түрі. 6. “Скобель” сөзінің қазақша атауы.7. “Қалақ” сөзінің орысша
атауы. 8. “Резак” сөзінің қазақша атауы. 9. “Аспап” сөзінің орысша атауы.
10. “Ара” сөзінің орысша атауы. 11. Ағашты өңдеуге арналған аспап. 12.
“Резак” сөзінің қазақша атауы. 13.Құрлыстағы қызу өлшеуіш құралы қалай
аталады?.14.Дизайнердің негізгі құралы. 15. Жүк көтергіш механизм қалай
аталады?16.Сүиіртістеуік сөзінің аудармасы.
Лексикалық тақырып: Мамандық иесі- құрылысшы
Грамматикалық тақырып:Одағай. Одағайдың түрлері
Грамматикалық түсініктеме
1.Көңіл-күй одағайы Бәрекелді (браво) ,
(эмоциональный) Құдай-ай (боже мой), Аhа (ага),
Әттеген-ай (Надо же)
2.Жекіру Жә! (хватит), Мә! (На),
(побуждающий) Әй (Ай), Ал (ну)
3.Сыпайгершілік Кешіріңіз (извините),
(формы вежливости) Рахмет (Спасибо),
Кеш жарық (Добрый вечер)
Тапсырмалар
1.Мына сөйлемнен одағайларды теріп, топтау стратегиясы бойынша орындаңыз.
1.Пай-пай, әдемісін-ай! 2.А, Қарлыға қашпаймын, Қайратым бар деп
таспаймын (Батырлар жыры) 3.Ура! Біздің жерлесіміз финалға шықты! 4.Қане!
Көмектесіп жіберіңдер. 5.Асқар: Моh-моh деп ала тайын шақырды. 6.Әй,
аңқау басым-ай!
• 2. Сұрақтарға жауап жазыңыз .
Бастығыңыздың мамандығы қандай? Ол қандай құрылыстарды салуға
қатысты?Оқуды қашан бітірген?Еңбек жолын қай құрылыста бастаған?
Қандай құрылыс мекемелерінде жұмыс істеген?Жас құрылысшыларға айтқан
тілегі.
3.Алматы қаласындағы цирк ғимараты құрылысы туралы әңгімелеп жазыңыз.
4.Мына сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыз.
... болып жұмыс істеймін. Дипломды ... жылы алдым ... Жақсы маман болу
үшін ... Өз мамандығыңды ... Болашақ ... боламын. Мен ... құрылысшыларды
білемін ... Алматыда мынандай ... құрылыс мекемелері бар.
5.Мақалдарды оқып, жадыңызға ұстаңыз.
1.Ақылды басшың болса, адаспайсың. 2.Сүйіп істеген іс шаршатпайды.
(От любимой работы усталости нет.) 3.Еңбектің көзін тапқан,
Байлықтың өзін табады. (Смысл труда разгодал-на казну напал)
6.Аударыңыз. Нағыз кәсіби маман – ол өз мамандығының егжей-тегжейін
білетін адам. Ол кәсіпорынның инженерлік-техникалық экономикалық және
басқа жұмыстарын жақсы білетін қызметкер. Ол жалықпас еңбеккер, білікті
маман.Қалалық Құрылыс департаменті.Құрылыс және жобалау жөніндегі инженер.
7.Өлеңді мәнерлеп оқып,мазмұнын ауызша айтыңыз.
Тарту
№16 құрылыс-монтаж
басқармасы еңбекшілеріне
Еденді сырлап, іргені сылап,қалаған,
Шатырын жауып, орнатып газды жаңадан.
Терезе салып, асфальт төсеп аулаға,
Екі-үш жыл бойы сіңірді-ау еңбек сан адам.
Жарығын, суын, жылуын бізге жіберді,
Жайсаңдар жүр-ау қуантып тағы біреуді.
Қарсы алар ма еді, қайрымды құрылысшыны,
Патшадай күтіп, жолына төсеп кілемді.
(М.
Мақатаев) 8.Жақшаның ішіндегі сөздерді
аударып, сөйлемді толықтырып жазыңыз.
Алматыдағы Жазушылар одағы (дом) мен Саяси ағарту үйі (обе) архитектор
(Леппик) 1958 жылы салынған. (Центральный стадион) 1958 жылы, сәулетшісі
А.Қ.Қапановтың (проекта) салынған. Ал Балуан Шолақ (имени) Спорт сарайы
1966 жылы салынған. Осы құрылыстарды салғанда жергілікті (природная среда)
ерекшеліктеріне арнайы назар аударылған. Және монументті (декоративный)
пластика өнерін кең қолдануға талпыныстар жасалды.
9.Мына сөздер мен сөз тіркестерін дұрыс айтуға, қатесіз жазуға
дағдыланыңыз.
Белгілі құрылысшы –известный строитель
өткен ғасыр- прошлый век
көркейту – украшать
қайта жөндеу – снова ремонтировать
ең үлкен құрылыс нысаны – самый большой строительный объект
10. “Әлемге әйгілі құрылыстар” атты шағын
шығарма жазыңыз.
.11.Мәтінді оқып аударыңыз және мазмұнын айтуға дайындалыңыз.
Болашақ құрылыс үшін
Қозғалмайтын мүлік орталығы бағалауда нарықтық әдісті,яғни сату мен
сатып алуға ешкім мәжбүрлемейтін сатылымдарды салыстыру әдісін қолданып
келді. Бұл әрине, пәтер сатуда тиімді.Бірақ, құрылыстың қарқынды дамуымен
Жылжымайтын мүлік орталығы құрылыстың және ол тұрған жердің құнын бөлек
бағалайтын салық салу әдістемесін пайдалана бастады. Мемлекеттік қажеттілік
үшін жерді алған кезде барлық өркениетті елдер тиімді пайдалану
әдістемесіне жүгінеді.Бағалауға қазір тұрған құрылыс емес, болашақта
салынатын құрылыс нысаны түседі.
Тауардың нарықтық құны сатып алушы(инвестор) мен сатушы (меншік иесі)
сауданың қандай мақсатта жасалатынына көзі жеткенде ғана
анықталады.Мәселен, дауға айналған жерде төрт жұлдызды қонақ үй
салынатынын инвестор біледі.
Бағалаушылардың іс-әркетін бір жүйеге түсіретін жаңа әдісті жасаумен
құрамына Бағалаушылар палатасы,Бағалау және құрылыс академиясы, Әділет
министрлігінің Сот сараптамасы орталығы мамандары, тұтынушылар құқығын
қорғаушы және риэлтрлік қызмет, сонымен бірге Алматы жер МҚК мен жер
қатынастары басқармасының өкілдері айналысады.Алдымен бұл әдістемені
Алматыда қолданады,содан соң басқа қалаларда қолданады.
Бұл құжатты жасаудың негізінде мынадай екі әдіс алынған: бірінші-
алокация әдісі бойынша жердің құны болашақта салынатын құрылыс нысанының
құнына пропорцияналды болуы тиіс. Екіншісі- табысты есептеу әдісі, мұнда
болашақ құрылыс иесінің қаншалықты пайда көретінін есептеу арқылы
жердің құны шығарылады.
Лексикалық тақырып: Өз мамандығым-мақтанышым
Грамматикалық тақырып: Сөйлем. Сөйлем түрлері
• Грамматикалық түсініктеме
1.Жай сөйлем Үй салды
(простое предложения)
2.Құрмалас сөйлем Алматының сәулетіне
көптеген
(сложное предложения) сәулетшілер өз үлесін
қосып,
құрылысшылар қолтаңба қалдырды.
Сөйлемдердің грамматикалық жіктемесі;
Атаулы сөйлем(назывные).
Жақсыз сөйлем (односоставные)
Жақты сөйлем (двусоставные)
Жай сөйлем (простые)
Құрмалас сөйлем (сложные)
Толымды сөйлем (полные)
Толымсыз сөйлем (не полные)
Есте ұстаңыз!
Тапсырмалар
1.Мәтінді оқып, аударыңыз. Құрмалас сөйлемдердің жасалуына назар
аударыңыз!
2.“Кестелі грамматика” оқулығын пайдаланып, құрмалас сөйлемнің жасалу
жолын анықтаңыз.
Сөздік
Мемлекеттің өркендеуі –развитие государства
Жоғарғы деңгей- высший уровень
Өркениет- цивилизация
Салтанатты-торжественный
Астанадағы Ақ Орда
Мемлекеттің өркендеуін -өзге салалармен қатар, елдегі құрылыс саласының
дамуы да да айқындайды. Әлем картасында пайда болған ең жас
астана –Қазақстан елордасы қазір алып құрылыс алаңына айналып отыр.
Президент резиденциясы-мемлекеттіктің бір белгісі, мәртебелі меймандардың
ең бірінші кезекте бас сұғатын шаңырағы жоғары деңгейде құрмет
көрсетілетін орны. Мемлекет басшысының жаңа Сарайы- өткен мен
өркениетті тоғыстыратын, бүгінгі заман технологиялары жетік пайдаланып
жасалуы, бір сөзбен айтқанда, елімізге келетін мәртебелі меймандарды
ұялмай қарсы алатындай болуы шарт. Салтанат залының көлемі- 1700 шаршы
метр. Резиденция бес қабаттан тұрады. Әр қабатта түрлі салтанатты
жиындарға арналған бірнеше холл бар. Оның ішінде ерекшесінің бірі- шығыс
залы. Мұнда он екі шаңырақ яғни түркі тілдес мемлекеттер қатары
бейнеленген. Барлық залдар мен бөлмелер қазақтың ою-өрнегімен көркемделген.
Бұл құрылыс ғимараты әлемдік құрылыс өнеріне қосылған елеулі өнер
қолтаңбасы.
• 3. Мәтінді оқыңыз. Әр сөйлемді қазақша қалай түсінгеніңізді, өз
пікіріңізді айтыңыз.
Какие у строителя мечты?
Какие у строителя мечты? Такие же, как и у всех обычных людей покой,
мир, достаток, возможность жить и трудиться спокойно, с уверенностью
смотреть в завтрашний день. Само оно, конечно, не придет. Мы должны
приложить много усилий для этого. Надо учить детей, чтобы наш Казахстан
стал сильной, современной и динамично развивающейся страной.
Специфическая мечта- строителя-чтобы впереди было много интересных,
захватывающих проектов.
Мәтінді әңгімелеу үлгісі:
Мәтінде ... .. айтылған. Меніңше бұл пікір ... Әрбір адам ... .. Оның
мәнін ... Олай айту себебім ...
4.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып жазыңыз.
Керекті сөздер:құрылыс, шешімімен, студенттік, жауынгер, саны, қаулы, млн.
Осыдан төрт жыл бұрын Бостандық ауданының әкімі ... қазақтың Бас сәулет-
құрылыс академиясының президент-ректоры студенттік отрядтарын қайта
жандандыру туралы біріккен ... қабылдаған еді. Соның нәтижесінде 2000-
жылы ҚазБСҚА ... құрылыс отрядының 87 жауынгері 7 млн.теңге, 2001 жылы
96 ... 10 млн.теңге игерсе, 2002 жылы бұл көрсеткіш 16 млн.теңгені құрады.
Ал құрылысшылар ... 150 студентке жетті. (газеттен)
• 5.Мына сұрақтарға жауап беріңіз. Ықтимал жауаптарды жазыңыз.
А)-Оқу бітірген соң не істейсің?
-Мен ... ( оқуды жалғастырамын, құрылысқа жұмысқа тұрамын, өзімнің құрылыс
бригадасын құрамын, қазір білмеймін)
б) Бұл туралы шешімге қалай келдіңіз?
-Бұл шешімге мен ... (бала күнгің арманым ата-анаммен ақылдастым,
жолдастарым ұсынды, үй тұрғызамын)
в) Саған мамандық таңдауға не себеп болды?
- ... .. (ата-анамның айтуымен, ақылшылар көп, заман талабы, құрылысқа барып
келемін)
г) Өзіңнің болашақ мамандығыңды жақсы меңгеру үшін не істеп жүрсің?
- ... . (барлық пәнді жақсы оқып жүрмін, құрылыс туралы деректі фильмді
көремін, ата-анам ақыл береді, үнемі кәсібіме байланысты жаңалықтарды
қызыға оқып, танысып, біліп жүрмін)
6.Блиц сұрақ:(3 минута)
Кәсіби біліктілік – ерекшеліктер-
Кәсіби сана – кәсіпорын-
Құрылысшының арманы – жалықпас еңбекқор-
Ата-ананың кеңесі – білікті маман-
Деректі фильм – салтанатты
жиын-
Сүйген іс- елорда-
7 а). Суреттегі құрылыс машиналарының атауын жазыңыз.
ә). Бұл машиналар құрылыста қандай қызмет атқарады?
Лексикалық тақырып: Іскерлік қарым – қатынас
Грамматикалық тақырып: Модаль сөздер
Грамматикалық түсініктеме
Модаль сөздер: әлбетте,шынында, сияқты,секілді, шамасы, шығар,
көрінеді, кәдік, керек, көп, қажет, тиіс, ықтимал, еді, екен,мүмкін
т.б.
• Сөздік
Іскерлік байланыс орнату - установить деловой контакт
(Сәулет өнері экономика, білім беру, в области (Архитиктура
ғылым, мәдениет, экономика образования, ,
құрылыс) саласында науки, культуры,
строительства)
тәжірибе алмасу - обмен опытом
мүмкіншілік - возможности
іскерлік байланысты жақсарту - улучшить деловой контакт
мәселелерді талқыла - обсудить вопросы (проблемы)
шарт - условие
жеңілдік - скидки (льгота)
қаржыландыру - финансировать
ұсыну - предложить
кепілдік беру - дать гарантию
өкіл - представитель
іссапар - командировка
керекті құжаттар - нужные документы
Тапсырмалар:
1.Диалогты ауызша аударып, модаль сөздердің мағынасына мән беріңіз.
-Сәлеметсіз бе?
-Сәлеметсіз бе?
-Менің фамилиям Орынов. Мен Қуат фирмасының өкілімін.
-. Мен осы кәсіпорынның мененджерімін. Қандай жұмыспен келіп едіңіз?
- Сіздердің өнімдеріңіз бізге ұнайды. Олар өте сапалы және таза.Тауарды
жеткізу де, әл бетте, оңтайлы.
-Сіздерге біздің өнімнің қай түрі қажет екен?
-Әсіресе, жергілікті жердің топырағынан жасалған кірпіш түрлері сияқты
өнімдер.
-Онда мына үлгі өнімдерді көріп,алатын өнімдердің шифрін жазып алыңыз.
-Өте жақсы. Біз сіздермен ынтымақтастық қарым – қатынас жасауға қарсы
емеспіз, оған мүмкіншілігіміз жеткілікті.
Керекті құжаттарды дайындап әкелемін келесі аптадан бастап шартқа отырсақ
болар еді.
-Келістік.
2.Орыс тіліне аударыңыз.
Ханым, қашан келдіңіз? Мырза, , мына құжаттарды қарап шығып,
пікіріңізді айтарсыз? Қарындас, бұл ұсыныс тиімді ме? Інім, онда
өнімдерді көрейік. Ағай, онда ұсыныс жасаңыз. Бикеш, мына құжаттарды
куәландырып беріңізші.
3. Іскерлік әңгіме барысында қолданылатын сөз орамдарының дайын үлгісін
қолдана отырып, әртүрлі мәселе жөнінде сөйлесіп көріңіз.
Іскерлік әңгіменің басталуы:
Сіздің ___________________ бізбен әңгімелесуге келгеніңізге қуаныштымын.
________________________ талқылауға уақыт бөлгеніңізге алғыс білдіремін.
Сізбен _________________________________ жөнінде кеңескім келеді.
Сіздің __________________________________д еген көзқарасыңыз қалай?
Іскерлік әңгіменің барысы:
_________ жөніндегі біздің ұстаған бағытымыз мынандай:
Сіздер ___________ бірлесе орындауға қалай қарайсыздар?
Сіздің ойыңызша ______________________________ қалай шешуге болады?
Меніңше _________________________ шешімін былай табуымыз жөн.
Сіз ___________________________________ ________ жөнінде келісесіз бе?
Бізге ___________ жөнінде істің варианттарын қарастырғаныңыз жөн болар.
Іскерлік әңгіменің қортындысы:
Сізбен ___________ бірлесе жүзеге асыратындығымызға сенімдімін.
Өз тарапымыздан ______________ орындайтынымызға сізді сендіремін.
Ескерту: (Примечание:) где прочерк написать проблемы (мәселе).
4. Мына сөйлемдерді аударыңыз.
Мы хотели бы уточнить программу нашего пребывания. Мы хотели бы
побеседовать с техническим директором (главным инженером, коммерческим
директором). Мы хотели бы посмотреть вашу продукцию. Мы хотели бы
посмотреть перспективные образцы (модели). Какова себестоимость продукции!
5.Сәйкестігін табыңыз.
Состав сырья бірлесіп жұмыс
істеу мүмкіндігі
возможные формы сотрудничества тапсырыстың орындалуы
условия поставки жеткізіп беру
шарты
выполнение заказов шикізат құралы
по железной дороге темір жолмен
сомолетом авто
көлікпен
водным путем ұшақпен
автотранспортом су жолымен
6.Қапшағай құрылыс материалдары зауытына іс сапармен бардыңыз. Сізге
құрғақ қоспаларға тапсырыс беру керек. Зауыт менеджерімен сұхбат үлгісін
жазыңыз.
7.Жақша ішіндегі сөздерді аударып жазыңыз.
Ол Ресейге (опыт) алмасуға барады. Сен (деловые контакты) орнатуға
ынталысың ба? Сіз іскерлік сапарға арналған (документы) алдыңыз ба? Ол
визасына (печать) соқтырды ма? Бұл кездесуді “Француз – Қазақстан”
ассосациясы (организовал). Бұл кездесуде екі жақты (экономический)
ынтымақтастықты дамытудың жолдары қаралды.
8.Мына сөз тіркестерін аудара отырып, айтылған ойды қазақша аяқтаңыздар.
Мы не получили от вас ... .
Нам нужно размножить ...
Мы можем ознакомиться с ...
Этот документ неточно отражает ...
Наша позиция была изложена в ... Вы уже рассмотрели ...
Кәсіп керлік қарым-қатынас тарауы пысықтау тапсырмасы
Лексикалық мәтін: Іссапар
Сөздік
Іссапар-командировка
іссапарға жіберу туралы шешім-решено командировать
жылдық-годовой
жарты жылдық-первое полугодие
осыған байланысты-связи с этим
ресми құжаттарды дайындау-подготовить официальные документы
нотариалдық кеңсе-нотариальная контора
анықтама-справка
менің атымнан-от моего имени
өкілетті-уполномочено
заң бойынша-по закону
әріптес-коллега
жабдықтар жеткізу-поставка оборудования
қаржылық мүмкіндік-финансовые возможности
қажетті деректер-необходимые данные
бухгалтерлік есеп жүйесі-система бухгалтерского учета
қол қою құқығы-право подписи
Жұмыс барысындағы іссапар
Құрылыс Академиясын биыл жазда бітірген Ықылас Алдабергенов жолдамамен
Талдықорған қаласындағы құрылыс мекемесіне жұмысқа орналасты. Құрылыс
мекемесінің құрылғанына бір-ақ жыл болған екен. Қызыметкерлердің бәрі
дерлік өзімдей жастар. Бірақ, әрине арманшыл студенттік ортадан өзгешелігі-
жұмыстарына берілгендігі. Келесі айдың екінші дүйсенбісінде бірлестіктің
президенті шақырып, сәрсенбі күні алғашқы іссапарға жіберуді ұйғарғанын
мәлімдеді.
Бірлестік Павлодардағы мұнай өңдеу зауытымен жарты жыл бұрын келісімшарт
жасаған екен. Осыған байланысты менеджер керекті құжаттарды апарып, өнімнің
Талдықорған қаласындағы құрылысқа жеткізілуін қамтамассыз ету керек.
Президент пен оның орынбасары Ықыластың алғашқы іссапарына жол болсын
айтып, бас экономистке керекті құжаттарды- сенімхат, іскерхат жол билетін
тез дайындап, сәрсенбінің сәтіне сапарға шығуын тапсырды.
Талдықоған қаласына темір жол қатынасы болмағандықтан автокөлікпен өнімді
жеткізу керек.
Ықылас бұл тапсырманы жүрексіне қабылдады әрі қуанды. Өзін істе сынамақ
болған басшыларға іштей риза болды.Бөлімдегі қызметкерлер де ақыл-
кеңестерін аямады. Мұндай жауапкершілігі мол жұмысқа жас маман бар
ықыласымен кірісті.
Тапсырмалар
1. Мәтінді оқып аударыңыз.Мазмұнынын жолдасыңызға әңгімелеп беріңіз.
2.Мына сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз.
Зиян шегу(понести убытки), жұмыспен айналысу(заниматься работой), апта
бойы( в течение недели), қарап шығу(просмотреть), телефон арқылы(по
телефону), жауапкершілік арту(повысить ответственность), ақпараттық
басылымдар(информационные издания), бір-біріне(друг другу).
3.Сәйкестендіріңіз.
Сенім білдіру финансовые возможности
Жабдықтар жеткізу доверять
Менің атымнан поставка
Кепілдік поставка
оборудования
Сенімхат от моего имени
Құқықты іс-әрекет гарантия
4. Мына сызба бойынша Іссапар туралы шағын әңгіме құрастырыңыз.
5. Сұхбаттағы бос орынды керекті сөздермен толтырыңыз.
-Ықылас, сенбіде қолың бос ... ?
-Жоқ, мені Павлодар қаласына іссапарға ... ..
-Қанша ... .. боласың?
-Келесі сенбіге ... ..
-Іссапарға қашан ... ..?
-Сәрсенбінің ... .. жүрмекпін.
-Онда ... .. болсын! Көріскенше күн ... .. !
***
-Маған қандай іс қағаздарын дайындау керек?
-Сізге ... .. дайындау қажет?
-Сенімхаттың ... .. Сіз жазуға көмектесесіз бе?
-Иә, міне үлгісі.Тек сенімхат емес. Міне, мына үлгілерді қарап шық.
6. Қосымшаларды дұрыс жалғап сөйлем құраңыз.
Алматы -ныңдің
машина жасау зауыты
Павлодар -тедағы мұнай өңдеу зауыты
Атырау -дағытоғы жұмыс жоспары бар
Президент -даде-пен кездесуге барамыз
хатшы -дан-ден-ның есебін тыңдау керек
іссапар
-ғаге конференцияға барамыз
7.Мына сөздердің антонимін жазыңыз.
Аз, жақсы, тез, былтыр, нашар,жылдам, сабырсыз.
8. Тірек-сызба бойынша шағын әңгіме құрастырыңыз.
Іссапарға аттану бастықтың орынбасары
іскерхат ұшақ құрметті ханым қаржы бөлімінің бастығы
. ұйғару құрылыс фирмасы.
Іссапар куәлігін толтырыңыз.
9.Іссапарының куәлігі
№ ____________ “__________”
___________________________________ ____200_________ж.
___________________________________ ___________________________________ ___
жіберілген ___________________________________ ____________________________
___________________________________ ___________________________________ ___
мырзаға беріледі.
Сапар мерзімі 200___ жылғы _____________
бастап________ күн.
Мекеменің мекен-жайы
Мекеме басшысы Қолы Аты –
жөні
10.Орыс тіліне аударыңыз.
\
Жіберілген жерлерге келіп- кеткендігі туралы белгі
______________________келген күні __________________кеткен күні
“______” ________ 200_____ ж. “_____” _________ 200
_____ж.
Мөр
Қолы___________ Мөр
Қолы__________
________________ келген күні _________________
кеткен күні
“____” ________ 200_____ж. “____” ________
200_____ж.
Мөр
Қолы___________ Мөр
Қолы__________
Тұрғын үйді қалай салуға болады
Үй салу үшін көп қаржы керек.Өйткені сіз бұл үшін 14 пунктен тұратын
рәсімді орындауыңыз керек.Мысалы, алдымен жерменшігі актісін жаңалау
керек.Содан кейін инспектор жер өлшегішке,геодезистерге жерді қайта
өлшеттіріуіңіз қажет.Жауапты кеңседенЖер актісін аласыз. Бұдан кейін
құзырлы мекемеден үйдің техникалық жоспарын аласыз.Міне ,содан кейін
мамандардан жеріңіздің топографиялық картасын түсіртіп аласыз.Ендігі жұмыс
сейсмология институтынан үй-жайыңыз жер сілкінісіне төзімді деген қортынды
құжат алу міндет.Бұндай құжат саманнан салынған үйлерге берілмейді.Осы
құжаттардың ішіндегі ең қиыны-ол МСҚБ \Мемлекеттік Сәлет-Құрылыс Бақылау\
шешімін алу.Бұдан кейін бірнеше құзырлы өкілдердің рұқсатын алып,қол
қойдырғасын осы:аудан әкімінің орынбасары,өрт сөндірушілер инспексиясы,СЭС
,Су құбырлары қызметі,газ,сәулетші,Сейсмикалық-жо балау институты және МСҚБ
төрағасының қолы қажет.
‘’Кәсіпкерлік қарым-қатынас’’ бөлімін қайталауға арналған тапсырма
Кәсіпкерлік қарым-қатынас
І деңгей
1) Сөздерді қазақ тіліне аударыңыз: деловой, финансировать, представитель,
условие, контракт, обмен, возможности,опытом, установить деловой контакт
2) Осы аударылған сөздермен сөйлем құраңыз:
Үлгі: контракт – шарт, шарт жасау, шартқа қол қойды, шартын бұзды.
ІІ деңгей
Сөйлемдерді аударыңыз:
1) Біз жұмыс күнінің (график) жасауымыз керек. Олар өнімдерді қарап,
жан – жақты тексеріп алды. Зауыттың менеджері қалай болса да шарт
жасасуға бар күшін салды. Құжаттарға қол қойылды.
2) Сөздерді тәуелдеңіз: өнім,өкіл, келісім шарт, төлем ақы.
ІІI деңгей
1) Іскерлік әңгіменің барысына өз мәселеңізді қойып мәтінді
толықтырыңыз:
-(мәселе) жөніндегі біздің ұстаған бағытымыз мынандай.
-Сіздер (мәселе) бірлесе орындауға қалай қарайсыздар ?
-Сіздің ойыңызша (мәселе) қалай шешуге болады.?
-Меніңше (мәселе) шешімін былай табуымыз жөн.?
-Сіз (мәселе) жөнінде келісесіз бе?
-Бізге (мәселе) жөнінде істің басқа шешімдерін қарастырғанымыз жөн
болар.
2) Сәйкестігін табыңыз:
Условия поставления жеткізіп беру шарты
Выполнения заказов өкіл
По железной дороге шикізат құрамы
Состав сырья темір жолмен
Продукция тапсырысты орындау
Представитель өкіл
IV деңгей
3) Құрылыс зауытына іс сапармен барып, өнімдерін алуға шарт жасастыңыз.
Диалог құрыңыз.
IV бөлім. Кәсіби жазба тіл
Лексикалық тақырып: Құрылыстағы техникалық
қауіпсіздік ережелері
Тапсырмалар
1.Негізгі сөздік :
ереже – правила
қауіпсіздік – безопасность
өрт қауіпті – пожароопасно
жарақаттану – травматизм
адам ағзасы – организм человека
жерге тұйықтау – заземление
өндірісте жарақаттанудың сараптамасы–анализ производственного травматизма
Мәтінді оқып, аударып, мазмұнын айтыңыз.
Қауіпсіздік ережесі
Құрылыс алаңында (объектіде) қашанда техникалық қауіпсіздік ережесін
сақтау қажет. Пәле – аяқ астынан дейді дана халқымыз. Әрбір мекеме, әрбір
құрылыс басшысы техникалық қауіпсіздік ережелерін басшылыққа алу керек.
Егер де жұмысшылардың біреуі кездейсоқ жарақат алса, өндіріс
басшысы дереу кемшілікті үш күн ішінде жөндеуі қажет. Н-1
формасындағы үлгіні төрт дана етіп қажетті орындарға жіберуі шарт.
Біріншісі жарақат алған адамға, сосын еңбекті қорғау бөлімінің
бастығына, келесісін кәсіподақ комитетіне, соңғысын министрлікке
жібереді. Акт формасы Н-1 тексеру қорытындысымен қосып 45 жылдай
өндірісте сақталу қажет.
3.Сәйкестігін табыңыз.
применяемая қауіпсіз
безопасно желім құрамы
отличает прочность мықтылығымен ерекшеленеді
клеевых составов қолданылатын
сухая смесь құрғақ қоспа
за здоровье и адамдардың денсаулығы
благополучие людей
мен жақсы тұрмысы үшін
4.Өз үйіңізде, асханада қандай қауіпсіздік ережелерін сақтайсыз?
Электр желілерін тұйықтағанда қандай нәрселерді есте ұстау керек?
Құрылыста қандай қауіпсіздік ережелерін ұстану керек?
а) ... ..
ә) ... ..
б) ... ..
• 5. Мәтінді аударыңыз.
Экологическая безопасность жилья
В современных условиях развивающегося рынка, когда в строительной
индустрии применяется значительное количество самых разнообразных
строительных и отделочных материалов, остро встает проблема экологической
безопасности домов.
Насколько безопасны для здоровья красивые и внешне гармоничные
новостройки? Использованы ли в украшении и фасадов декоративно-
отделочные материалы в составе которых присутствуют токсичные химические
компоненты?
Не повышен ли радиационный фон под влиянием исходящих от них паров?
Не приобретает ли покупатель вместе с квартирой и допольнительный
риск развития аллергических, бронхо- легочных и сердечно- сосудистых
заболеваний?
6.Аударыңыз.
Огнестойкость,противопожарный, пожарная профилактика, дымовые люки,
защита от шума, звукоизоляция, генеральный план, вопросы охраны труда.
7.Мына сөздерді жіктеңіз.
Жарақат, қорғаныс, сақтану.
• 8. Сәйкестігін табыңыз.
Защита от лазерных Прожектормен сәулелендіру
измерений
Санитарные требования Санитарлық талап
Прожекторные освещения Азаматтық ғимараттар
Приборы для шума
Гражданские здания Шуды өлшейтін құрал
Промышленные здания Лазер сәулесінен қорғану
измерения Өндіріс ғимараттар
9. Аудиториядағы техника қауіпсіздігі атты мәтін құраңыз.
• 10.Мәтінге 5 сұрақ қойып жазыңыз.
11.Жақшаны ашып,аудармасымен сөйлемді толықтрып жазыңыз.
Қауіпсіз(груз)көтергіш ілмектерді дайындау.Машиналар мен
электрмеханизмдердің (безопосность) сақтаушаралары.(На высоте)жүргізілетін
жұмыстардың қауіпсіздік (соблюдать правила )керек Төтенше жағдайда
(граждан) қорғау шаралары жүргізіледіМұндай төтенше жағдайда құлаған (дома)
дереу жөндеу қажет. Құрастыру жұмысын жасағанда қауіпсіздік сақтау
(указание) ескеріліді.
12.Акт үлгісін толтырыңыз.
Бекітемін
Кәсіп орынның бас инженері
(қолы, уақыты)
АКТ
сәтсіз оқиға туралы ( төрт данада толтырады)
1. Мекеменің атауы
2. Мекеменің мекен-жайы
3. Халық шаруашылығының саласы
4. Зардап шегушінің аты-жөні
___________________________________ ___________
кесте.№___________________
5. Ер адам , әйел (белгілеңіз)
6. Жасы___________________________________ _________________________________
7. Мамандығы(лауазымы) ___________________________________ _________________
дәрежесі___________________________________ ________________________________
8. Зардапшегушінің тұрақты жұмыс-
орны_______________________________ ________
___________________________________ ___________________________________ _____
9. Сәтсіз оқиға болған
орын___________________________________ ________________
10. Оқиға болған телімнің жауапты адамының аты-
жөні_______________________________
11. Зардап шегушінің жұмыс өтілі:
а) негізгі мамандығы бойынша жалпы жұмыс
өтілі____________________________
ә) цехта атқарған
жұмысы___________________________________ ______________
б) оқиға болған кездегі атқарған жұмысы
___________________________________ _
12. Зардап шегуші уақытында қауіпсіздік техникасының ережелерімен танысты
ма ?
а) кіріспе
инструктаж___________________________________ __________________
(өту уақыты)
ә) жұмыс орынындағы
инструктаж___________________________________ ______
(өту уақыты)
б)қайталанба инструктаж
___________________________________ ____________
(өту уақыты)
в) өте қауіпті жұмыс ережелерін
оқыту___________________________________ _
(өту уақыты)
г)
аттестациясы___________________________________ ____________________
(өту уақыты)
д)қайталанба
аттестациясы___________________________________ ___________
(өту уақыты)
13.Сәтсіз оқиға болған
уақыт___________________________________ ______________
14. Сәтсіз оқиғаның толық
сипаттамасы___________________________________ _____
___________________________________ ___________________________________ ____
15. Сәтсіз оқиғаның болу
себебі___________________________________ ____________
___________________________________ ___________________________________ _____1
6. Сәтсіз оқиғаны болдрмау шаралары
№ Шаралардың тізімі Орындалу Орындаушы Орындалу
уақыты белгісі
Акт сағ._____ _____ күні ___айда ________ жылы толтырылды
Цехтың бастығы___________________________________ ________________________
(орындалуы)
Қауіпсіздік техникасының
инженері___________________________________ ________
(орындалуы)
Қоғамдық аға нспекторы___________________________________ __________________
(орындалуы)
17.Сәтсіз оқиғаның салдары:
а) жарақаттың салдары- жеңіл жұмысқа ауыстырылды, мүгедек болған жоқ,
І,ІІ,ІІІ топтың мүгедегі, қаза болды (астын сызыңыз)
Емхана қағазы бойынша Жұмыстан босатылды Жұмысқа жарамсыз күндері
диагнозы (уақытын көрсетіңіз ) (жұмыс күндерінде)
ә) материалдық шығындар:
1.Аурухана қағазы бойынша төлемақы___________________________________ __тг.
2.Бұзылған жабдықтың бағасы___________________________________ _________тг.
3.Бұзылған құрал-сайманның бағасы___________________________________ ____тг.
4.Бұзылған материалдың бағасы___________________________________ ________тг.
5.Құртылған мекеме мен құрылыстың бағасы_____________________________ __тг.
Барлығы: ___________________________________ _______
Цехтың бастығы___________________________________ _________________________
(орындалу уақыты)
Бухгалтер(цехтың,
төлемнің)___________________________________ ______________
(орындалу уақыты)
Лексикалық тақырып: Өрт қауіпсіздік ережелері
• Сөздік
Өрт қауіпсіздігі- пожарная опасность
Өрт –пожар
Сақтандыратын- страхование
Өкіл- представитель
Кепілдеме- гарантия
Ереже- правило
Өрттен қорғану- пожарная защита
Өндіру- добыча
Өшіру- тушить
Тұйықталмаған- неизолированный
Тапсырмалар
• 1.Мәтінді оқып, аударып, жаңа сөздерді пысықтап, есте сақтаңыз.
Өрт-тілсіз жау -дейді халқымыз. Құрылыс салғанда, жер қабатын
бұрғылап мұнай, газ өндіргенде, тұрмыста әртүрлі жағдайда да өрт
қауіпсіздігі ережелері мен ескертпелерін есте сақтап, ұстану қажет. Олай
болмаған жағдайда көптеген апаттық жағдайлар өртке соқтырады.
Мысалы, Алматы қаласында әсем аэровокзал ғимараты бір түнде өртеніп,
күлге айналды. Дұрыс тұйықталмаған электр желілері көбіне тілсіз жауға
түрткі болады.
Болашақ құрылысшы-өрт қауіпсіздік ережелерін толық меңгеріп, оны
үнемі жадында ұстауы қажет. Құрылыс материалдарының ток өткізгіштігін жақсы
ажырата білу қажет. Сондықтан кез-келген елді мекенді өрттен сақтандыратын,
өрттен қорғайтын мекемелер бар.
Дайын обьектіні қолдануға тапсырғанда Өрттен сақтандыратын мекеме
өкілі келіп, рұқсат актісіне қол қойып, кепілдеме береді. Әсіресе, әртүрлі
құрал-жабдықтар сақтайтын қоймаларда, үлкен зауыт, фабрика, шахталарда бұл
мәселе жолға қойылған. Әр қызметкер, әр жұмысшы жұмысқа қабылданар алдында
Өрт қауіпсіздігі ережесімен таныстым деп қол қояды.
Әрқашан өрттен сақтанып, алдын алайық!
2.Сөйлемдерді қазақ тіліне аударып, сөйлем түрін анықтаңыз.
Важным условием обеспечения пожарной безопасности является правильное
устройство и размещение двигателей внутренного сгорания (ДВС).
Двигатели, а также буровые насосы можно устанавливать в помещении любой
степени огнестойкости с негорючим полом.
2.Отқа байланысты қазақ халқының ырымдарын аударыңыз.
Отқа түкірме -
Отпен айналма –
Отты аттама –
Отты теппе –
Отты үрлеме –
Отты шашпа –
3. Мына жұмбақты шешіңіз:
Бір үйде елу Батыр,
Үй сыртына сүйеніп,
Өліп жатыр
Ол не?
4.Керекті сөздерді қойып жазыңыз.
Ғимараттарды, үйлерді салғанда ... ... . ережелерін сақтау қажет. Газ
желісін, электр желісін жүргізгенде ... ... абай бол! Өртке шалдыққанда
киімдегі ... ... өшіру керек. ... ... ... сыртқы көрінісінің ... ... ...
болуы тиіс. Екі-үш ... ... бөлшектердің сызбасы ... ... ... .
Құрылыс салынатын ... ... ... табиғи ерекшеліктері сипатталады. Ішкі
және сыртқы ... ... ... ... ... . Бас ... ... сипаттамаларын және
ерекшеліктерін жазу.Ғимараттардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Орта және кәсіптік оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық
(Сынама басылым)
ІІІ-курс
Лексикалық тақырып: Құрылыста
Грамматикалық тақырып:Есімдік
• Грамматикалық түсініктеме
Есте ұстаңыз!
Өзім-я сам;өзің-ты сам; өзіңіз-вы сами; өзі-он сам; өзіміз-мы сами; өзіңіз-
вы сами; өздері-они сами; өздеріңіз-вы сами.
Тапсырмалар
1.Мына есімдіктердің мағыналық топтарын анықтаңыз.
1. ... ... ... ... . есімдіктері: мен, сен, біздер,
сіздер, олар.
2. ... ... ... ... есімдіктері: қашан? Қалай?
Не?қайдағы?қайсы?
3. ... ... ... ... .. есімдіктері: өзім, өзіңіз,
4. ... ... ... ... ... есімдіктері: әрқашан, әрқалай, әлдеқалай,
бірнеше, бірдеме, әрне, әрбір,қайсібір
5. ... ... ... ... ... . . есімдіктері: ешкім, ештеңе, ешқашан,
ешбір,дәнеме,дәнеңе
6. ... ... ... ... ... есімдіктері: бәрі, бар, барлық, күллі,
бүкіл.
• Сөздік
Таңдау –выбор
Ерекшелік - особенность
Тұрғындар - житель
Талап - требование
Көркемдік шешім – художественное решение
Алдымен – сперва
Құрылыстың көлемі – обьем строительства
Ең соңғы – самый последний
• 2. Мәтінді оқып, аударыңыз.
Құрылыста
Жаңа құрылыс салу үшін территорияны дұрыс таңдау қажет. Жергілікті
табиғат ерекшелігіне назар аудару жағы қадағаланады.
Пәтерлерді жобалауда онда тұратын болашақ тұрғындардың демографиялық
жағдайы мен талабы ескеріліп отырады.
Сәулетшілердің жобалау ісінде экономикалық тиімділік пен техникалық-
конструкциялық жаңалық, экологиялық талаптар, заманға сай барлық
жетістіктер ескеріледі.
Масштаб, ассиметрия, материал ауқымының айқындығы мен ырғақ үйлесімі- бұл
ғимараттарды салудағы негізгі көркемдік шешімге айналады.
Алдымен, әрине, жобалаушылар келіп құрылыстың көлемін белгілеп қазық
қағады. Міне, осыдан кейін құрылыстың барлық жұмысы басталады.
Құрылыс бір тұтас ағзаға айналады. Бас инженер-бас дәрігер тәрізді. Ол
нөльден бастап, ең соңғы жұмысы біткенше, құрылысты мемлекеттік комиссияға
тапсырғанша тыным таппайды. Бір құрылысты салу үшін қаншама мамандық иелері
бірігіп жұмыс істейді. Сәулетшілер, геодезистер, құрылысшылар, электр
мамандары, жылу жүргізу мамандары, сылақшылар, ағаш ұсталары, компьютер
бағдарламашылары, телефонистер, сантехниктер, экономистер т.б. Осы мамандық
иелері бірігіп,”Бірлік түбі-береке”дегендей алып құрылыстарды салады.
• 3.Осы мәтінге он сұрақ жазыңыз.
4. Cөз үлгілерімен құрылысқа байланысты сөйлем құраңыз.
Мына, қаншалықты, қашан, ешқашан, әлдебір, өзім, барлық, бірнеше.
5.Жақшаның ішіндегі сөздердің қазақша баламасын жазып, сөйлемдерді
көшіріңіз.
Арман кинотеатры
Арман кинотеатры Алматы қаласының көрікті жерінде орналасқан. Ол
Абай көшесі мен Достық (проспект) (перекресток). Сол жағында Оқушылар
сарайы, оң жағында іргелес Республика (дворец) орын тепкен. Алдындағы шағын
алаңда (поэт) Абайдың ойлы (памятник) 2 залды кинотеатрдың вестибюлі мен
фойесінің ішкі ашық ауладағы (зимнии) баққа қарауы – (для зрителей) өте
таптырмас (вид). Фойедегі (фонтаны) мен гүлзарлар микроклимат жасайды.
(Здание) интерьерін көркейте түседі.
6.Аударып, сөйлем құраңыз.
Знак геодезический, канава, канализационная труба, каркас, капитальное
строительство, капитальный ремонт,качество ремонта, квартальный план.
7.Қажетті есімдіктерді қойып, аударыңыз.
... жаңа тұрғын үй кешенінің жобасын көріп, талқыладық. ... жоба ... де
ұнады. Бірақ ... керекті құрылыс материалдары туралы пікірталас басталды.
Сәуле ... кезде қатты қызбаланып ... материалдардың сапасыз екенін айтты.
... .. пікірінше ... . студенттер келісе қоймады.
• 8.Блиц сұрақ (2 минутта он екі сөздің аудармасын айтып көріңіз).
наружная стена –
іргетас-
ғимарат сұлбасы –
дворец-
майлы сыр –
Кәсіп-
шатыр –
Ұжым –
курстық жоба –
кешен –
жоба –
ұстын-
елеулі кемшіліктер –
тұрғын үй-
ғимарат сұлбасы-
мамандық иелері-
дәнекерлеу –
қаңқа-
қазық –
• 9.Курстасыңызбен Тұрғын үй ипотекасы тақырыбына диалог
құраңыз.
10. Суреттегі крандарды сипаттап жазыңыз.
11. ’’Топтастыру’’ стратегиясы бойынша толтырыңыз.
Лексикалық тақырыптар: Құрылысқа қатысты
мамандықтар
Грамматикалық тақырып: Белгісіздік,
жалпылау,болымсыздық есімдіктерін қайталау
1.Белгісіздік есімдіктері орысшаға аударыңыз: әркім,әлдекім, әлдене,
әлдеқашан, біреу,бірнеше .
2.Сөйлемдердегі болымсыз есімдіктерді табыңыз.Құрылыс басында ешкім жоқ.
Бастық ештеңе деген жоқ. Мен ешқашан ештеңе деген жоқпын.Қорықпа, бас
инженер ештеңе етпейді.
3.Жалпылау есімдігіне бес сөйлем жазыңыз.
4. Құрылысқа қатысты берілген мамандықтарды оқып, аударып, он сөйлем
жазыңыз.
• сәулетші ;
• жобалаушы- инженер;
• жұмыс жүргізуші ( прораб);
• жұмысты ұйымдастыруды жобалау тобының инженері;
• зерттеуші инженер;
• кадр дайындау жөніндегі инженер;
• техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі инженер;
• құрылыс барысын қадағалаушы инженер;
• акустикалық оқшаулау жұмыстарының бригадирлері ;
• қабырға панелін орнату және құрастыру мамандары;
• жобалаушы-инженер;
• жобалаушы-техник;
• сапа жөніндегі инженер;
• дәнекерлеу жұмыстары қызметінің бастығы;
• дәнекерлеу жұмыстары жөніндегі супервайзер;
• сапаны қадағалау бөлімінің бастығы;
• шетел технологиясын енгізу жөніндегі жетекші мамандар;
• -электро-энергетикалық қондырғыларды сынау және іске қосу
жөніндегі
инженер;
• акрилден жасалған әрлеп-қаптау материалдарын құрастыру
супервайзері;
• желдету жүйесін техникалық пайдалану супервайзері;
• коммуникациялық жүйелерді құрастыру супервайзері ;
Лексикалық тақырып :Құрылыс жабдықтары
Грамматикалық тақырып: Етістік
• Грамматикалық түсініктеме
Дара простые етістік: кел, ойна, оқы т.б.
Күрделі сложные етістік:барып кел, ойнап жүр, оқып отыр т.б.
Негізгі знаменательный етістік
Салт непереходные- кел, отыр, қал т.б.
Сабақты переходные етістік:ал бер
Болымды(положительная форма)оқы,отыр
Болымсыз(отрицательная форма)оқыма,отырма
негізгі етіс кел, оқы, айт
ортақ етіс -ыс, -іс,-с айтыс,
келіс
Етіс залог өзгелік етіс -тыр, -тір, -дыр -ыр, -ір,-
т
ырықсыз етіс -ыл, -іл, -л
қойыл, құй+ыл
өздік етіс -ын, -ін, -н киін,
тара+н
Тапсырмалар
1.Төмендегі жұрнақтармен етіс жасап, оның мағынасын түсіндіріп, етістің
түрін атаңыз
-ыр -ір, -ар, -т, -с -ыс, -іс, -ын, -ыл, -тыр, -қыз
Есімше причастие - (ған, -ген,-қан,-кен)
(-ар, -ер, -р) (атын жазған, салған, маң,
мек)
Көсемше деепричастие (-ып, -іп, -п, -а, -е, -қалы, -келі, -ғалы, -қанша,
-кенше, -ғанша)
Тұйық етістік инфинитив-уайту,келу,салу
Шақ(время)
Осы шақ келер шақ
өткен шақ
Оқып отыр +а,-е,-иоқи кел
+ды,-ді,-ты,-ті
тұр,
Оқыды
Рай(наклонение)
Бұйрық рай шартты рай
қалау рай
(повелительные) (условные)
(желательные )
сал,айт,кел сал+са кел+се
сал+ғым
кел+гім
Құрылыс жабдықтары -ІІ
• Сөздік
Алебастр – алебастр
Алебастровая штукатурка – алебастр сылақ
Асбоцемент – асбоцемент (асбест пен цементтің қосындысы)
Балласт – 1.салмақ 2.Артық жүк 3.Минерал қиыршықтарынан жасалған құрылыс
төсемі
Бетон – бетон цемент пен құм және уақ тас қосындысы)
Бетон пористый - кеуек бетон
Брус – қырлы кеспелтек ағаш
Бут – кесек тас (скалистый камень)
Влажный материал – дымқыл материал
Вяжущий материал – байланыстырғыш материал
Газобетон – газбетон
Гипс – ғаныш
Гипсобетонные панели – ғанышты- бетонды тақталар
Глина – саз, балшық
Глина жирная – май топырақ
Глинобетон – саз-бетон
Гравий – қиыршық тас (ұсақталған тау тасы)
Гранит – гранит тас
Грунт – топырақ
Грунт песчанный – құмдақ топырақ Панель-қабырға тақтасы
Железная арматура – темір шеген Пенопласт-кеуекпласт
Железо листовое – қаңылтыр темір Песок-құм
Жженый кирпич – күйдірілген кірпіш Смесь-қоспа
Известь - әк Щитовой паркет-қалқан
Лесс – сары топырақ паркет
Мраморная плита – мәрмәр тақта Краска-сыр,бояу
Обои – тұсқағаз
2.Осы сөздерді оқып, келесі сабаққа жатқа жазуға дайындалыңыз.
• 3. Мәтінді оқып, аударыңыз.
Құрылыс жабдықтары
Қазіргі кезде құрылыс индустриясы елімізде қарқынды дамуда. Бұл ел
экономикасының өрлеу үстінде екендігінің айғағы. Соңғы он жылда құрылыс
материалының неше түрі шет елдерден ағылуда. Оның ішінде сапалысы да
сапасыз,жарнамасы күшті нәрселері де баршылық. Әр қалада құрылыс материалын
сататын дүкендер, жайма базарлар көп. Қаншама газеттерде құрылыс материалын
сату туралы жарнамалар жарияланады. Тапсырыс берсең үйіңе (құрылыс алаңына)
өздері-ақ алып келеді. Есік, терезе, шатырдың неше түрі, болат шыбықтар,
құм, цемент, сыр, лактың түр-түрі, паркет – не керек бәрі бар. Бағасына
келіссең болды.
Әрине құрылыс жабдықтарын білетін маманмен ақылдасып, кеңесіп алғанға
не жетсін? Кеңесіп пішкен тон келте болмас деген.
Ал, теледидардан қаншама жарнама беріледі. Бөлмені жөндеуден бастап,
безендіріп, сәндегенге шейін, үй жобасынан, үйді салып, оның жылу жүйесі
мен үй жиhазын алуыңды да сайлап береді.
4.Мына сөйлесу үлгілерін сөздікті пайдалана отырып, сөйлемдерді
толықтырыңыз.
-Сізде, бөлменің ішін күрделі жөндеуден жүргізгенге қандай
... ... ... .бар?
-Біздің дүкенде ... үшін... қоспасы Аленкс тағы басқа сорттары, Желімнің
мынандай ... . Қалауыңыз білсін. Жүріңіз әбден аралап, танысып
... ...беріңіз. Бір-бірінен айырмашылығын, бағасы туралы мына ... ... ..
сізге түсіндіреді. .. Түсқағаздың түрлері ... , Есік..., терезе
ауыстырсаңыз - ... .. түрлері бар. Қалауыңыз білсін.
5. Мына сөздер мен сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңыз.
Глазурь, гипсовая плита, гипс безводный, грунтовочная краска,
грунтоцементное покрытие, древесина, единая система в проектировании,
дубовый паркет, железо листовое.
6.Сөздермен сөйлем құрастырып, етістіктің шағын анықтаңыз.
Үлгі:Гипсовая плитка-ганышты төсемдер Офис интерьерін өрнекті ғаныш
төсемдерімен безендіріпті.(өткен шақ етістік).
7.Етістіктерді осы шаққа қойып, сөйлем құраңыз.
Бар, кел, жау, іс, қара, сұра, айт.
• 8. Мына мәтіннен етістік болып тұрған сөздерді теріп жазыңыз.
Құрылыс тарихынан
1956 жылы “Қазгипросельстрой” институты жобалаған қамыс үй сериясы
(сәулетшілері: М.А.Гура, Ким, До Сен т.б. ) Павлодардағы комбайн заводы
поселкесін салу ісінде қолданылды.
1962 жылы “Казгорстройпроект” институтының тың аудандарына лайықталған
қамыс-темір бетон панельді 2-4 бөлмелі тұрақжайлар комплексінің жобасын
ұсынды. Бұл жоба экономикалық тиімділігімен көзге түсті. (ҚСЭ-нан)
9. Асты сызылған етістікке талдау жасаңыз.
Үй алды
Үйді алған
Үйді алатын қай шақта, тұлғасы қандай?
Үйді алып еді
Үйді алушы еді
10.Мына кестені толтырыңыз.
Болымсыз Грам. Тұлғасын
етістік Формалар атаңыз
-ды 1
-у 2
Салма + -ған 3
... ... ...-й 4
.. -йтын 5
... ... ...-са 6
.. -ғалы 7
... ... ...-с 8
.. йынша 9
... ... ...
..
... ... ...
..
Құрылыс+
11.Мына етістіктерге тиісті құрылыс материалын тіркестіріп жазыңыз.
Үлгі: Қоспаны араластырды.
Араластырды, сылады, құйды, шатырлады, орнатты, жапсырды, тегістеді,
көтерді, кептірді, өлшеді.
Сөзжұмбақ- “ Құрылыс материалдары”
1.Жамбыл облысындағы ежелгі мәдени ескерткіші? 2. “Котлован” сөзінің
қазақша аудармасы? 3.“Жер бедері” сөзінің орысша аудармасы? 4. Есік
қаласынан табылған ескерткіш? 5. “Щебень” сөзінің қазақша аудармасы?
6.Қазақстандағы ең биік қонақ үй? 7.Ертедегі қазақтардыңүйлері неден
жасалған ? 8.Үй шатырында қолданылатын құрылыс материалы ? 9.Жамбыл
қаласының көне атауы? 10.Үй салғанда ең бірінші неден бастайды?
11.Қызылорда облысындағы ежелгі мәдени ескерткіш? 2.Үйдің төбесіне
қолданылатын құрылыс материалы? 13.Дүние жүзінде ең жас қала? 14.Шағал
сөзінің орысша аудармасы? 15.Қазақстан жеріндегі ежелгі құрылыс материалы?
2
3
4
л
ы
11.Мысалды оқып, мазмұнын айтуға дайындалыңыз.
Шеге мен бұранда
(мысал)
Кәдімгі шелтиген Шеге мен
Байсалды Бұранда кездесіп қап,
Хал -жағдай сұрасты.
Шеткері “Шеберханаға ”кіріп,
Шөлмек ашып,сыра ішті.
Ойдағы-қырдағы,қайдағы-жайдағыны қозғап,
Әңгіме айтып,бір –біріне сыр ашты:
-Біздің Әбекеңе,-деді Бұранда,
-Яғни,Әтіберкі бастығымызға рахмет,
Әтуерлі еңбегіңіздің арқасында
Сый ақы алып тұрамыз,
Жыл сайын Сарыағаштағы
Санаторийге барып дем алып тұрамыз.
Айтпақшы,сендердің бастықтарың қалай?
Ол жайлы әңгіме естіп едік талай...
Сонда:
Шелтиген Шеге шіренді
-Мен енді Бақабас Балғаға бағынбаймын.
Қаңсыған қу тақтайға
Қанша төмпештесе де қағылмаймын,-
Деп қырсығып қисайып қалды.
Көкейде жүрген бір сырды, жолдасына жайып салды.
Әңгіме осы арда үзіліп кетті.
Себебі,
Қисайып қалған Шегені
Атауыз келіп, іліп кетті
М.Көптілеуов.(“Айқап”газеттінен)
ІІІ-КУРС
Лексикалық тақырып: Құрылысшының арнаулы жұмыс киімі
Грамматикалық тақырып:Шылау сөздер
Грамматикалық түсініктеме
Ш
ы
ы
Л
А
У
С
Ө
З
Д
Е
Р
і
Сөздік
Арнаулы жұмыс киімі-спецодежда,спецовка
Арнаулы бас киім-каска
Су өтпейтін –непромакаемый
Төзімді-прочный
Дәнекерлеушінің қалқаны-щит сварщика
Арнаулы аяқ киім-спецобувь
Тапсырмалар
1. Мәтінді оқып аударыңыз.
Құрылысшының арнаулы жұмыс киімі
Көптеген мамандықтың атқаратын қызметіне қарай арнаулы жұмыс
киімдері болады.
Бір мамандықтарда жұмыс киімдері сәнімен,түрімен,айрықша белгілерімен
қалыптасқан.Мысалы, теміржолшылардың,әскерилердің,дәріг ерлердің киімдері.Ал
кейдір мамандықтарда арнаулы жұмыс киім-жұмыс үстінде сақтық,қорғаныш
қызметі үшін киіледі.Мысалы,өрт сөндірушілердің, мұнайшылардың,
Құрылысшылардың,су астына сүңгушілердің киімдері-осындай мақсата тігіліп
киілелі. Құрылысшының киімі-каска,арнаулы комбинизон не бешпет-
шалбар,қалың табанды аяқ киім, түрлі қорғаныш қолғаптары,арнаулы
көзәйнектер.Электрмен дәнекерлеушінің кимі- ток өткізбейтін қолғап және
арнаулы берзент киім.
Арнаулы жұсым киімін кию-құрылыс басында болатын әр-түрлі апатты
жағдайлардан-дене жарақаттарынан- сақтайды. “Сақтықта-қорлық жоқ” деген сөз
бар халықта.
2.Сөйлем құраңыз.
Дәрігердің жұмыс киімі ( қандай?)
Ақ халат
Теміржолшының ... ... ... ...
Банк қызметкерінің ... ... ... .
құрылысшының ... ... ... ..
кеденшінің ... ... ... ...
мұнайшының ... ... ... ...
өрт сөндірушінің ... ... ... ...
3.Бос орынды қажаетті сөздермен толықтырыңыз.
Бригададағы барлық құрылысшының ... ... киімі бар ма?
Қоймадан су өткізбейтін ... етіктің бесеуін тапсырыспен ... .
... түрде барлық жұмысшы ... ... .Арнаулы ... тігетін фирмаға
барып, ... беру керек.Сенің бригадаңда ... ... түгел ме?
Керекті сөздер:арнаулы,каскаларың, киім. тапсырыс, арнаулы, алдық, сырт.
4.Шылау сөздерді қойып жазыңызба,бе,да,де,пен, үшін.
Жаңадан бекіткен Еңбек заңын оқыдың ... ?Жұмыс күнін дұрыс жоспарлай
білген адамның ісі ... өнеді, табысы ... көбейеді.Сіз ... мамандықтың
қыр –сырын білу-ең маңыздысы.Етік ... , каскасы жаңа екен.Заңгерден ақыл-
кеңес сұрадыңыз ... ?
5.Сәйкестігін табыңыз.
Қиын жағдайға ұшырау в обязательном
порядке
Келісім шартқа отыру несколько человек
міндетті түрде подписать договор
біраз адам попасть в
тежелое положение
тиянақты студент нанести ущерб
жұмыс орны место работы
собранный студент
6.Сөз тіркес мен сөйлем құраңыз.
Жұмыс орны басталады, кимейді,ыңғайлы киім,алғашқы жұмыс күні,қаланың
ортасында,шебер адам,өз ісін білетін
,тапсырыс берді.
7.Дағдыланыңыз. жаңа
екен.
лас еді.
жайлы ... ... .
... ... ... . ... ... ...
Жұмыс киімі қара түсті
... ... ...
таза ... ... ...
әдемі ... ... ...
келісті ... ... ..
... ... ...
Лексикалық тақырып: Құрылыс аспаптары
Грамматикалық тақырып:Үстеу. Үстеу түрлерін қайталау
• Грамматикалық түсініктеме
• Сөздік
Құрылыс машиналары – строительные машины
Кешенді механикаландыру – комплексная механизация
Сүйір тістеуік – острогубцы
Бұрауыш – отвертка
дәнекерлеуіш - Пояльник
Ара- пила
Қызу өлшеуіш- пирометр
Көтергіш – подъемник
Жүк көтергіш механизм – полиспаст
Портал кран – портальный кран Қалақ-совок
Аспап – прибор Бұрма саты-спиральная
Мұнаралы кран – башенный кран лестница
Кескіш, шапқы – резак Қашау-стамеска
Сызу құралы – рейсфедер Сүргі-фуганок
Бұрғы - сверло Балта-топор
Қырғыш – скобель Бұрғы-бурав
Тапсырмалар
1. Сәйкестігін табыңыз.
Енді
всю ночь
Мұнда по
казахскому
Сыртта
впереди
Ілгері
снаружи
Түнімен
здесь
Қазақша
теперь
2.Туынды үстеулердің жасалуына мән беріңіз, қалай жасалғанын ауызша
айтыңыз.
Үлгі :
Жоғары+ға (на верх) Барыс септігінің
Күн+і+не (день) жалғауы арқылы
Арт+қа (назад) жасалып тұр
а) жазда (летом)
түнде (ночью) ... ... ... ...
қыста (зимой)
осында (здесь)
б) осылай (так)
гүлдей (как цветок)
қыздай ( ... ) ... ... ... ... ..
құстай ( ... .)
в) ескіше (по старому)
қазақша ( ... ..)
орысша ( ... .)
... ... ... ... .
ағылшынша ( ... .)
3.Өзің білетін құрылыс машиналарының түрлерін жазыңыз.
4.Мәтінді оқып аударыңыз.
Құрылыс аспаптары
Құрылыс аспаптары –құрылыстың монтаждау, сылау, әрлеу, өңдеу
жұмыстарында пайдаланатын қол аспаптарының жиынтығы. Оның 1000-ға тарта
түрі бар. Олар қолдану саласына қарай бірнеше түрге бөлінеді. Құрылыс
машиналарымен механизмдерін жөндеуге арналған аспаптарға: түрлі өлшемдегі
кілттер, слесарлық балғалар, шайқы, бұрауыштар. Кәсіпорындарда
конструкциялық элементтер мен құрылыстың тетіктер жасауға пайдаланатын
аспаптарға: қашаулар, сүргілер, егеулер т.б. Бөлмені әрлеу жұмыстарында:
сырлау біліктері, сылау аспаптары, тағы басқадай да аспаптар қолданылады.
Ал құрылыс машиналар қатарына –мұнаралы жүк көтергіш крандар, шынжыр
табанды, доңғалақты крандар, бір шөмішті роторлы экскаваторлар,
бульдозерлер, түрлі жер қазғыш топырақ таптауыш, бұрғылау, қада қағатын,
тиейтін, тасымалдайтын, ұсақтап-сорттайтын, араластырып-бұлғайтын түрлі
машиналар жатады.
5.Суреттегі машиналар құрылыста не үшін қолданылады?
6.Жақшаны ашып, сөйлем құраңыз.
Осы құрылыста (строительные приборы) жетіспейді. Жер қазатын
машинамен (что делает?) . (Фуганок) ағаш жонады. Әйнекті (стеклорез)
кеседі. Есік алдынан (кран) өтті.(молоток) ескі екен.
7.Қазақ тіліне аударыңыз.
Инструменты (Китай) Бюгель В5-7. 10шт. Цена договорная. Валик ІІ8-
6.Затир с деревянной ручкой. Пистолет для герметика. Цена договорная.
• 8. Аударыңыз.
Международная Выставка Строительной техники и оборудования
представляет: Карьерная техника, землеройные, строительные, дорожно-
строительные, буровые машины, мини экскаваторы, башенные и мобильные краны,
автокраны, подъемное оборудование и устройства, конвейеры,
манипуляторы:оборудование для дробления и обработки строительного сырья,
бетоносмеситель. Строительные инструменты и материалы; спецодежда,
специализированные издания и средства массовой информации.
9.Сөйлемдерді орыс тіліне аударыңыз, бірнеше сұрақ қойыңыз.
Құрылыс материалдары мен бұйымдарын сынау бойынша негізгі стандарттар
(1.01.2004 – жағдай бойынша)
МСТ 125-79 Гипс байланыстырғыштары. Техникалық шарттар.
МСТ 310.3-76 Цементтер. Силикат кірпіштері мен тастар. Техникалық
шарттар.
МСТ 379-79 Керамика кірпіштері мен тастар. Техникалық шарттар.
МСТ 969-77 Глиноземді цемент.
МСТ 2697-75 Төбе пергамині. Техникалық талаптар.
МСТ 2889-80 Ыстық төбе битум мастикасы. Техникалық шарттар.
МСТ 6617-76 Құрлыс мұнай битумдары. Техникалық шарттар.
МСТ 6806-73 Лак – бояу материалдары. Иіліске қабыршақтың созылғыштығын
анықтау әдістері.
МСТ 8267-82 Құрылыс жұмыстарына арналған табиғи қиыршық тас. Техникалық
шарттар.
МСТ 8268-82 Құрылыс жұмыстарына арналған малта тас. Техникалық шарттар.
МСТ 8269-76 Табиғи тастан, малта тастан жасалған қиыршық тас және
құрылыс жұмыстарына арналған малта тастан жасалған қиыршық тас. Санау
әдістері.
МСТ 8420-74 Лак – бояу материалдары. Шартты жабысқақты анықтау
әдістері.
МСТ 9179-77 Құрылыс әгі. Техникалық шарттар.
МСТ 16483.18-72 Ағаш 1 см жылдық қабаттардың санын және жылдық қабатында
кеш ағаштың мөлшерін анықтау әдісі.
МСТ 22245-76 Жабысқақ жол мұнай битумдары. Техникалық шарттар.
8.”Топтастыру стратегиясы” бойынша құрылыс аспаптарының түрлерін жазыңыз.
... ... ... ...
шайқы
... ... ...
... ... ... ..
... ... ... ...
9. Сөзжұмбақ-
“Құрылыс аспаптары”
1. “Аспап” сөзінің синонимы. 2 “Отвертканың” қазақша атауы. 3. Ағаш
жонатын аспап.4.“Сверло” сөзінің қазақша атауы. 5. Құрылыс машиналарының
бір түрі. 6. “Скобель” сөзінің қазақша атауы.7. “Қалақ” сөзінің орысша
атауы. 8. “Резак” сөзінің қазақша атауы. 9. “Аспап” сөзінің орысша атауы.
10. “Ара” сөзінің орысша атауы. 11. Ағашты өңдеуге арналған аспап. 12.
“Резак” сөзінің қазақша атауы. 13.Құрлыстағы қызу өлшеуіш құралы қалай
аталады?.14.Дизайнердің негізгі құралы. 15. Жүк көтергіш механизм қалай
аталады?16.Сүиіртістеуік сөзінің аудармасы.
Лексикалық тақырып: Мамандық иесі- құрылысшы
Грамматикалық тақырып:Одағай. Одағайдың түрлері
Грамматикалық түсініктеме
1.Көңіл-күй одағайы Бәрекелді (браво) ,
(эмоциональный) Құдай-ай (боже мой), Аhа (ага),
Әттеген-ай (Надо же)
2.Жекіру Жә! (хватит), Мә! (На),
(побуждающий) Әй (Ай), Ал (ну)
3.Сыпайгершілік Кешіріңіз (извините),
(формы вежливости) Рахмет (Спасибо),
Кеш жарық (Добрый вечер)
Тапсырмалар
1.Мына сөйлемнен одағайларды теріп, топтау стратегиясы бойынша орындаңыз.
1.Пай-пай, әдемісін-ай! 2.А, Қарлыға қашпаймын, Қайратым бар деп
таспаймын (Батырлар жыры) 3.Ура! Біздің жерлесіміз финалға шықты! 4.Қане!
Көмектесіп жіберіңдер. 5.Асқар: Моh-моh деп ала тайын шақырды. 6.Әй,
аңқау басым-ай!
• 2. Сұрақтарға жауап жазыңыз .
Бастығыңыздың мамандығы қандай? Ол қандай құрылыстарды салуға
қатысты?Оқуды қашан бітірген?Еңбек жолын қай құрылыста бастаған?
Қандай құрылыс мекемелерінде жұмыс істеген?Жас құрылысшыларға айтқан
тілегі.
3.Алматы қаласындағы цирк ғимараты құрылысы туралы әңгімелеп жазыңыз.
4.Мына сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыз.
... болып жұмыс істеймін. Дипломды ... жылы алдым ... Жақсы маман болу
үшін ... Өз мамандығыңды ... Болашақ ... боламын. Мен ... құрылысшыларды
білемін ... Алматыда мынандай ... құрылыс мекемелері бар.
5.Мақалдарды оқып, жадыңызға ұстаңыз.
1.Ақылды басшың болса, адаспайсың. 2.Сүйіп істеген іс шаршатпайды.
(От любимой работы усталости нет.) 3.Еңбектің көзін тапқан,
Байлықтың өзін табады. (Смысл труда разгодал-на казну напал)
6.Аударыңыз. Нағыз кәсіби маман – ол өз мамандығының егжей-тегжейін
білетін адам. Ол кәсіпорынның инженерлік-техникалық экономикалық және
басқа жұмыстарын жақсы білетін қызметкер. Ол жалықпас еңбеккер, білікті
маман.Қалалық Құрылыс департаменті.Құрылыс және жобалау жөніндегі инженер.
7.Өлеңді мәнерлеп оқып,мазмұнын ауызша айтыңыз.
Тарту
№16 құрылыс-монтаж
басқармасы еңбекшілеріне
Еденді сырлап, іргені сылап,қалаған,
Шатырын жауып, орнатып газды жаңадан.
Терезе салып, асфальт төсеп аулаға,
Екі-үш жыл бойы сіңірді-ау еңбек сан адам.
Жарығын, суын, жылуын бізге жіберді,
Жайсаңдар жүр-ау қуантып тағы біреуді.
Қарсы алар ма еді, қайрымды құрылысшыны,
Патшадай күтіп, жолына төсеп кілемді.
(М.
Мақатаев) 8.Жақшаның ішіндегі сөздерді
аударып, сөйлемді толықтырып жазыңыз.
Алматыдағы Жазушылар одағы (дом) мен Саяси ағарту үйі (обе) архитектор
(Леппик) 1958 жылы салынған. (Центральный стадион) 1958 жылы, сәулетшісі
А.Қ.Қапановтың (проекта) салынған. Ал Балуан Шолақ (имени) Спорт сарайы
1966 жылы салынған. Осы құрылыстарды салғанда жергілікті (природная среда)
ерекшеліктеріне арнайы назар аударылған. Және монументті (декоративный)
пластика өнерін кең қолдануға талпыныстар жасалды.
9.Мына сөздер мен сөз тіркестерін дұрыс айтуға, қатесіз жазуға
дағдыланыңыз.
Белгілі құрылысшы –известный строитель
өткен ғасыр- прошлый век
көркейту – украшать
қайта жөндеу – снова ремонтировать
ең үлкен құрылыс нысаны – самый большой строительный объект
10. “Әлемге әйгілі құрылыстар” атты шағын
шығарма жазыңыз.
.11.Мәтінді оқып аударыңыз және мазмұнын айтуға дайындалыңыз.
Болашақ құрылыс үшін
Қозғалмайтын мүлік орталығы бағалауда нарықтық әдісті,яғни сату мен
сатып алуға ешкім мәжбүрлемейтін сатылымдарды салыстыру әдісін қолданып
келді. Бұл әрине, пәтер сатуда тиімді.Бірақ, құрылыстың қарқынды дамуымен
Жылжымайтын мүлік орталығы құрылыстың және ол тұрған жердің құнын бөлек
бағалайтын салық салу әдістемесін пайдалана бастады. Мемлекеттік қажеттілік
үшін жерді алған кезде барлық өркениетті елдер тиімді пайдалану
әдістемесіне жүгінеді.Бағалауға қазір тұрған құрылыс емес, болашақта
салынатын құрылыс нысаны түседі.
Тауардың нарықтық құны сатып алушы(инвестор) мен сатушы (меншік иесі)
сауданың қандай мақсатта жасалатынына көзі жеткенде ғана
анықталады.Мәселен, дауға айналған жерде төрт жұлдызды қонақ үй
салынатынын инвестор біледі.
Бағалаушылардың іс-әркетін бір жүйеге түсіретін жаңа әдісті жасаумен
құрамына Бағалаушылар палатасы,Бағалау және құрылыс академиясы, Әділет
министрлігінің Сот сараптамасы орталығы мамандары, тұтынушылар құқығын
қорғаушы және риэлтрлік қызмет, сонымен бірге Алматы жер МҚК мен жер
қатынастары басқармасының өкілдері айналысады.Алдымен бұл әдістемені
Алматыда қолданады,содан соң басқа қалаларда қолданады.
Бұл құжатты жасаудың негізінде мынадай екі әдіс алынған: бірінші-
алокация әдісі бойынша жердің құны болашақта салынатын құрылыс нысанының
құнына пропорцияналды болуы тиіс. Екіншісі- табысты есептеу әдісі, мұнда
болашақ құрылыс иесінің қаншалықты пайда көретінін есептеу арқылы
жердің құны шығарылады.
Лексикалық тақырып: Өз мамандығым-мақтанышым
Грамматикалық тақырып: Сөйлем. Сөйлем түрлері
• Грамматикалық түсініктеме
1.Жай сөйлем Үй салды
(простое предложения)
2.Құрмалас сөйлем Алматының сәулетіне
көптеген
(сложное предложения) сәулетшілер өз үлесін
қосып,
құрылысшылар қолтаңба қалдырды.
Сөйлемдердің грамматикалық жіктемесі;
Атаулы сөйлем(назывные).
Жақсыз сөйлем (односоставные)
Жақты сөйлем (двусоставные)
Жай сөйлем (простые)
Құрмалас сөйлем (сложные)
Толымды сөйлем (полные)
Толымсыз сөйлем (не полные)
Есте ұстаңыз!
Тапсырмалар
1.Мәтінді оқып, аударыңыз. Құрмалас сөйлемдердің жасалуына назар
аударыңыз!
2.“Кестелі грамматика” оқулығын пайдаланып, құрмалас сөйлемнің жасалу
жолын анықтаңыз.
Сөздік
Мемлекеттің өркендеуі –развитие государства
Жоғарғы деңгей- высший уровень
Өркениет- цивилизация
Салтанатты-торжественный
Астанадағы Ақ Орда
Мемлекеттің өркендеуін -өзге салалармен қатар, елдегі құрылыс саласының
дамуы да да айқындайды. Әлем картасында пайда болған ең жас
астана –Қазақстан елордасы қазір алып құрылыс алаңына айналып отыр.
Президент резиденциясы-мемлекеттіктің бір белгісі, мәртебелі меймандардың
ең бірінші кезекте бас сұғатын шаңырағы жоғары деңгейде құрмет
көрсетілетін орны. Мемлекет басшысының жаңа Сарайы- өткен мен
өркениетті тоғыстыратын, бүгінгі заман технологиялары жетік пайдаланып
жасалуы, бір сөзбен айтқанда, елімізге келетін мәртебелі меймандарды
ұялмай қарсы алатындай болуы шарт. Салтанат залының көлемі- 1700 шаршы
метр. Резиденция бес қабаттан тұрады. Әр қабатта түрлі салтанатты
жиындарға арналған бірнеше холл бар. Оның ішінде ерекшесінің бірі- шығыс
залы. Мұнда он екі шаңырақ яғни түркі тілдес мемлекеттер қатары
бейнеленген. Барлық залдар мен бөлмелер қазақтың ою-өрнегімен көркемделген.
Бұл құрылыс ғимараты әлемдік құрылыс өнеріне қосылған елеулі өнер
қолтаңбасы.
• 3. Мәтінді оқыңыз. Әр сөйлемді қазақша қалай түсінгеніңізді, өз
пікіріңізді айтыңыз.
Какие у строителя мечты?
Какие у строителя мечты? Такие же, как и у всех обычных людей покой,
мир, достаток, возможность жить и трудиться спокойно, с уверенностью
смотреть в завтрашний день. Само оно, конечно, не придет. Мы должны
приложить много усилий для этого. Надо учить детей, чтобы наш Казахстан
стал сильной, современной и динамично развивающейся страной.
Специфическая мечта- строителя-чтобы впереди было много интересных,
захватывающих проектов.
Мәтінді әңгімелеу үлгісі:
Мәтінде ... .. айтылған. Меніңше бұл пікір ... Әрбір адам ... .. Оның
мәнін ... Олай айту себебім ...
4.Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып жазыңыз.
Керекті сөздер:құрылыс, шешімімен, студенттік, жауынгер, саны, қаулы, млн.
Осыдан төрт жыл бұрын Бостандық ауданының әкімі ... қазақтың Бас сәулет-
құрылыс академиясының президент-ректоры студенттік отрядтарын қайта
жандандыру туралы біріккен ... қабылдаған еді. Соның нәтижесінде 2000-
жылы ҚазБСҚА ... құрылыс отрядының 87 жауынгері 7 млн.теңге, 2001 жылы
96 ... 10 млн.теңге игерсе, 2002 жылы бұл көрсеткіш 16 млн.теңгені құрады.
Ал құрылысшылар ... 150 студентке жетті. (газеттен)
• 5.Мына сұрақтарға жауап беріңіз. Ықтимал жауаптарды жазыңыз.
А)-Оқу бітірген соң не істейсің?
-Мен ... ( оқуды жалғастырамын, құрылысқа жұмысқа тұрамын, өзімнің құрылыс
бригадасын құрамын, қазір білмеймін)
б) Бұл туралы шешімге қалай келдіңіз?
-Бұл шешімге мен ... (бала күнгің арманым ата-анаммен ақылдастым,
жолдастарым ұсынды, үй тұрғызамын)
в) Саған мамандық таңдауға не себеп болды?
- ... .. (ата-анамның айтуымен, ақылшылар көп, заман талабы, құрылысқа барып
келемін)
г) Өзіңнің болашақ мамандығыңды жақсы меңгеру үшін не істеп жүрсің?
- ... . (барлық пәнді жақсы оқып жүрмін, құрылыс туралы деректі фильмді
көремін, ата-анам ақыл береді, үнемі кәсібіме байланысты жаңалықтарды
қызыға оқып, танысып, біліп жүрмін)
6.Блиц сұрақ:(3 минута)
Кәсіби біліктілік – ерекшеліктер-
Кәсіби сана – кәсіпорын-
Құрылысшының арманы – жалықпас еңбекқор-
Ата-ананың кеңесі – білікті маман-
Деректі фильм – салтанатты
жиын-
Сүйген іс- елорда-
7 а). Суреттегі құрылыс машиналарының атауын жазыңыз.
ә). Бұл машиналар құрылыста қандай қызмет атқарады?
Лексикалық тақырып: Іскерлік қарым – қатынас
Грамматикалық тақырып: Модаль сөздер
Грамматикалық түсініктеме
Модаль сөздер: әлбетте,шынында, сияқты,секілді, шамасы, шығар,
көрінеді, кәдік, керек, көп, қажет, тиіс, ықтимал, еді, екен,мүмкін
т.б.
• Сөздік
Іскерлік байланыс орнату - установить деловой контакт
(Сәулет өнері экономика, білім беру, в области (Архитиктура
ғылым, мәдениет, экономика образования, ,
құрылыс) саласында науки, культуры,
строительства)
тәжірибе алмасу - обмен опытом
мүмкіншілік - возможности
іскерлік байланысты жақсарту - улучшить деловой контакт
мәселелерді талқыла - обсудить вопросы (проблемы)
шарт - условие
жеңілдік - скидки (льгота)
қаржыландыру - финансировать
ұсыну - предложить
кепілдік беру - дать гарантию
өкіл - представитель
іссапар - командировка
керекті құжаттар - нужные документы
Тапсырмалар:
1.Диалогты ауызша аударып, модаль сөздердің мағынасына мән беріңіз.
-Сәлеметсіз бе?
-Сәлеметсіз бе?
-Менің фамилиям Орынов. Мен Қуат фирмасының өкілімін.
-. Мен осы кәсіпорынның мененджерімін. Қандай жұмыспен келіп едіңіз?
- Сіздердің өнімдеріңіз бізге ұнайды. Олар өте сапалы және таза.Тауарды
жеткізу де, әл бетте, оңтайлы.
-Сіздерге біздің өнімнің қай түрі қажет екен?
-Әсіресе, жергілікті жердің топырағынан жасалған кірпіш түрлері сияқты
өнімдер.
-Онда мына үлгі өнімдерді көріп,алатын өнімдердің шифрін жазып алыңыз.
-Өте жақсы. Біз сіздермен ынтымақтастық қарым – қатынас жасауға қарсы
емеспіз, оған мүмкіншілігіміз жеткілікті.
Керекті құжаттарды дайындап әкелемін келесі аптадан бастап шартқа отырсақ
болар еді.
-Келістік.
2.Орыс тіліне аударыңыз.
Ханым, қашан келдіңіз? Мырза, , мына құжаттарды қарап шығып,
пікіріңізді айтарсыз? Қарындас, бұл ұсыныс тиімді ме? Інім, онда
өнімдерді көрейік. Ағай, онда ұсыныс жасаңыз. Бикеш, мына құжаттарды
куәландырып беріңізші.
3. Іскерлік әңгіме барысында қолданылатын сөз орамдарының дайын үлгісін
қолдана отырып, әртүрлі мәселе жөнінде сөйлесіп көріңіз.
Іскерлік әңгіменің басталуы:
Сіздің ___________________ бізбен әңгімелесуге келгеніңізге қуаныштымын.
________________________ талқылауға уақыт бөлгеніңізге алғыс білдіремін.
Сізбен _________________________________ жөнінде кеңескім келеді.
Сіздің __________________________________д еген көзқарасыңыз қалай?
Іскерлік әңгіменің барысы:
_________ жөніндегі біздің ұстаған бағытымыз мынандай:
Сіздер ___________ бірлесе орындауға қалай қарайсыздар?
Сіздің ойыңызша ______________________________ қалай шешуге болады?
Меніңше _________________________ шешімін былай табуымыз жөн.
Сіз ___________________________________ ________ жөнінде келісесіз бе?
Бізге ___________ жөнінде істің варианттарын қарастырғаныңыз жөн болар.
Іскерлік әңгіменің қортындысы:
Сізбен ___________ бірлесе жүзеге асыратындығымызға сенімдімін.
Өз тарапымыздан ______________ орындайтынымызға сізді сендіремін.
Ескерту: (Примечание:) где прочерк написать проблемы (мәселе).
4. Мына сөйлемдерді аударыңыз.
Мы хотели бы уточнить программу нашего пребывания. Мы хотели бы
побеседовать с техническим директором (главным инженером, коммерческим
директором). Мы хотели бы посмотреть вашу продукцию. Мы хотели бы
посмотреть перспективные образцы (модели). Какова себестоимость продукции!
5.Сәйкестігін табыңыз.
Состав сырья бірлесіп жұмыс
істеу мүмкіндігі
возможные формы сотрудничества тапсырыстың орындалуы
условия поставки жеткізіп беру
шарты
выполнение заказов шикізат құралы
по железной дороге темір жолмен
сомолетом авто
көлікпен
водным путем ұшақпен
автотранспортом су жолымен
6.Қапшағай құрылыс материалдары зауытына іс сапармен бардыңыз. Сізге
құрғақ қоспаларға тапсырыс беру керек. Зауыт менеджерімен сұхбат үлгісін
жазыңыз.
7.Жақша ішіндегі сөздерді аударып жазыңыз.
Ол Ресейге (опыт) алмасуға барады. Сен (деловые контакты) орнатуға
ынталысың ба? Сіз іскерлік сапарға арналған (документы) алдыңыз ба? Ол
визасына (печать) соқтырды ма? Бұл кездесуді “Француз – Қазақстан”
ассосациясы (организовал). Бұл кездесуде екі жақты (экономический)
ынтымақтастықты дамытудың жолдары қаралды.
8.Мына сөз тіркестерін аудара отырып, айтылған ойды қазақша аяқтаңыздар.
Мы не получили от вас ... .
Нам нужно размножить ...
Мы можем ознакомиться с ...
Этот документ неточно отражает ...
Наша позиция была изложена в ... Вы уже рассмотрели ...
Кәсіп керлік қарым-қатынас тарауы пысықтау тапсырмасы
Лексикалық мәтін: Іссапар
Сөздік
Іссапар-командировка
іссапарға жіберу туралы шешім-решено командировать
жылдық-годовой
жарты жылдық-первое полугодие
осыған байланысты-связи с этим
ресми құжаттарды дайындау-подготовить официальные документы
нотариалдық кеңсе-нотариальная контора
анықтама-справка
менің атымнан-от моего имени
өкілетті-уполномочено
заң бойынша-по закону
әріптес-коллега
жабдықтар жеткізу-поставка оборудования
қаржылық мүмкіндік-финансовые возможности
қажетті деректер-необходимые данные
бухгалтерлік есеп жүйесі-система бухгалтерского учета
қол қою құқығы-право подписи
Жұмыс барысындағы іссапар
Құрылыс Академиясын биыл жазда бітірген Ықылас Алдабергенов жолдамамен
Талдықорған қаласындағы құрылыс мекемесіне жұмысқа орналасты. Құрылыс
мекемесінің құрылғанына бір-ақ жыл болған екен. Қызыметкерлердің бәрі
дерлік өзімдей жастар. Бірақ, әрине арманшыл студенттік ортадан өзгешелігі-
жұмыстарына берілгендігі. Келесі айдың екінші дүйсенбісінде бірлестіктің
президенті шақырып, сәрсенбі күні алғашқы іссапарға жіберуді ұйғарғанын
мәлімдеді.
Бірлестік Павлодардағы мұнай өңдеу зауытымен жарты жыл бұрын келісімшарт
жасаған екен. Осыған байланысты менеджер керекті құжаттарды апарып, өнімнің
Талдықорған қаласындағы құрылысқа жеткізілуін қамтамассыз ету керек.
Президент пен оның орынбасары Ықыластың алғашқы іссапарына жол болсын
айтып, бас экономистке керекті құжаттарды- сенімхат, іскерхат жол билетін
тез дайындап, сәрсенбінің сәтіне сапарға шығуын тапсырды.
Талдықоған қаласына темір жол қатынасы болмағандықтан автокөлікпен өнімді
жеткізу керек.
Ықылас бұл тапсырманы жүрексіне қабылдады әрі қуанды. Өзін істе сынамақ
болған басшыларға іштей риза болды.Бөлімдегі қызметкерлер де ақыл-
кеңестерін аямады. Мұндай жауапкершілігі мол жұмысқа жас маман бар
ықыласымен кірісті.
Тапсырмалар
1. Мәтінді оқып аударыңыз.Мазмұнынын жолдасыңызға әңгімелеп беріңіз.
2.Мына сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз.
Зиян шегу(понести убытки), жұмыспен айналысу(заниматься работой), апта
бойы( в течение недели), қарап шығу(просмотреть), телефон арқылы(по
телефону), жауапкершілік арту(повысить ответственность), ақпараттық
басылымдар(информационные издания), бір-біріне(друг другу).
3.Сәйкестендіріңіз.
Сенім білдіру финансовые возможности
Жабдықтар жеткізу доверять
Менің атымнан поставка
Кепілдік поставка
оборудования
Сенімхат от моего имени
Құқықты іс-әрекет гарантия
4. Мына сызба бойынша Іссапар туралы шағын әңгіме құрастырыңыз.
5. Сұхбаттағы бос орынды керекті сөздермен толтырыңыз.
-Ықылас, сенбіде қолың бос ... ?
-Жоқ, мені Павлодар қаласына іссапарға ... ..
-Қанша ... .. боласың?
-Келесі сенбіге ... ..
-Іссапарға қашан ... ..?
-Сәрсенбінің ... .. жүрмекпін.
-Онда ... .. болсын! Көріскенше күн ... .. !
***
-Маған қандай іс қағаздарын дайындау керек?
-Сізге ... .. дайындау қажет?
-Сенімхаттың ... .. Сіз жазуға көмектесесіз бе?
-Иә, міне үлгісі.Тек сенімхат емес. Міне, мына үлгілерді қарап шық.
6. Қосымшаларды дұрыс жалғап сөйлем құраңыз.
Алматы -ныңдің
машина жасау зауыты
Павлодар -тедағы мұнай өңдеу зауыты
Атырау -дағытоғы жұмыс жоспары бар
Президент -даде-пен кездесуге барамыз
хатшы -дан-ден-ның есебін тыңдау керек
іссапар
-ғаге конференцияға барамыз
7.Мына сөздердің антонимін жазыңыз.
Аз, жақсы, тез, былтыр, нашар,жылдам, сабырсыз.
8. Тірек-сызба бойынша шағын әңгіме құрастырыңыз.
Іссапарға аттану бастықтың орынбасары
іскерхат ұшақ құрметті ханым қаржы бөлімінің бастығы
. ұйғару құрылыс фирмасы.
Іссапар куәлігін толтырыңыз.
9.Іссапарының куәлігі
№ ____________ “__________”
___________________________________ ____200_________ж.
___________________________________ ___________________________________ ___
жіберілген ___________________________________ ____________________________
___________________________________ ___________________________________ ___
мырзаға беріледі.
Сапар мерзімі 200___ жылғы _____________
бастап________ күн.
Мекеменің мекен-жайы
Мекеме басшысы Қолы Аты –
жөні
10.Орыс тіліне аударыңыз.
\
Жіберілген жерлерге келіп- кеткендігі туралы белгі
______________________келген күні __________________кеткен күні
“______” ________ 200_____ ж. “_____” _________ 200
_____ж.
Мөр
Қолы___________ Мөр
Қолы__________
________________ келген күні _________________
кеткен күні
“____” ________ 200_____ж. “____” ________
200_____ж.
Мөр
Қолы___________ Мөр
Қолы__________
Тұрғын үйді қалай салуға болады
Үй салу үшін көп қаржы керек.Өйткені сіз бұл үшін 14 пунктен тұратын
рәсімді орындауыңыз керек.Мысалы, алдымен жерменшігі актісін жаңалау
керек.Содан кейін инспектор жер өлшегішке,геодезистерге жерді қайта
өлшеттіріуіңіз қажет.Жауапты кеңседенЖер актісін аласыз. Бұдан кейін
құзырлы мекемеден үйдің техникалық жоспарын аласыз.Міне ,содан кейін
мамандардан жеріңіздің топографиялық картасын түсіртіп аласыз.Ендігі жұмыс
сейсмология институтынан үй-жайыңыз жер сілкінісіне төзімді деген қортынды
құжат алу міндет.Бұндай құжат саманнан салынған үйлерге берілмейді.Осы
құжаттардың ішіндегі ең қиыны-ол МСҚБ \Мемлекеттік Сәлет-Құрылыс Бақылау\
шешімін алу.Бұдан кейін бірнеше құзырлы өкілдердің рұқсатын алып,қол
қойдырғасын осы:аудан әкімінің орынбасары,өрт сөндірушілер инспексиясы,СЭС
,Су құбырлары қызметі,газ,сәулетші,Сейсмикалық-жо балау институты және МСҚБ
төрағасының қолы қажет.
‘’Кәсіпкерлік қарым-қатынас’’ бөлімін қайталауға арналған тапсырма
Кәсіпкерлік қарым-қатынас
І деңгей
1) Сөздерді қазақ тіліне аударыңыз: деловой, финансировать, представитель,
условие, контракт, обмен, возможности,опытом, установить деловой контакт
2) Осы аударылған сөздермен сөйлем құраңыз:
Үлгі: контракт – шарт, шарт жасау, шартқа қол қойды, шартын бұзды.
ІІ деңгей
Сөйлемдерді аударыңыз:
1) Біз жұмыс күнінің (график) жасауымыз керек. Олар өнімдерді қарап,
жан – жақты тексеріп алды. Зауыттың менеджері қалай болса да шарт
жасасуға бар күшін салды. Құжаттарға қол қойылды.
2) Сөздерді тәуелдеңіз: өнім,өкіл, келісім шарт, төлем ақы.
ІІI деңгей
1) Іскерлік әңгіменің барысына өз мәселеңізді қойып мәтінді
толықтырыңыз:
-(мәселе) жөніндегі біздің ұстаған бағытымыз мынандай.
-Сіздер (мәселе) бірлесе орындауға қалай қарайсыздар ?
-Сіздің ойыңызша (мәселе) қалай шешуге болады.?
-Меніңше (мәселе) шешімін былай табуымыз жөн.?
-Сіз (мәселе) жөнінде келісесіз бе?
-Бізге (мәселе) жөнінде істің басқа шешімдерін қарастырғанымыз жөн
болар.
2) Сәйкестігін табыңыз:
Условия поставления жеткізіп беру шарты
Выполнения заказов өкіл
По железной дороге шикізат құрамы
Состав сырья темір жолмен
Продукция тапсырысты орындау
Представитель өкіл
IV деңгей
3) Құрылыс зауытына іс сапармен барып, өнімдерін алуға шарт жасастыңыз.
Диалог құрыңыз.
IV бөлім. Кәсіби жазба тіл
Лексикалық тақырып: Құрылыстағы техникалық
қауіпсіздік ережелері
Тапсырмалар
1.Негізгі сөздік :
ереже – правила
қауіпсіздік – безопасность
өрт қауіпті – пожароопасно
жарақаттану – травматизм
адам ағзасы – организм человека
жерге тұйықтау – заземление
өндірісте жарақаттанудың сараптамасы–анализ производственного травматизма
Мәтінді оқып, аударып, мазмұнын айтыңыз.
Қауіпсіздік ережесі
Құрылыс алаңында (объектіде) қашанда техникалық қауіпсіздік ережесін
сақтау қажет. Пәле – аяқ астынан дейді дана халқымыз. Әрбір мекеме, әрбір
құрылыс басшысы техникалық қауіпсіздік ережелерін басшылыққа алу керек.
Егер де жұмысшылардың біреуі кездейсоқ жарақат алса, өндіріс
басшысы дереу кемшілікті үш күн ішінде жөндеуі қажет. Н-1
формасындағы үлгіні төрт дана етіп қажетті орындарға жіберуі шарт.
Біріншісі жарақат алған адамға, сосын еңбекті қорғау бөлімінің
бастығына, келесісін кәсіподақ комитетіне, соңғысын министрлікке
жібереді. Акт формасы Н-1 тексеру қорытындысымен қосып 45 жылдай
өндірісте сақталу қажет.
3.Сәйкестігін табыңыз.
применяемая қауіпсіз
безопасно желім құрамы
отличает прочность мықтылығымен ерекшеленеді
клеевых составов қолданылатын
сухая смесь құрғақ қоспа
за здоровье и адамдардың денсаулығы
благополучие людей
мен жақсы тұрмысы үшін
4.Өз үйіңізде, асханада қандай қауіпсіздік ережелерін сақтайсыз?
Электр желілерін тұйықтағанда қандай нәрселерді есте ұстау керек?
Құрылыста қандай қауіпсіздік ережелерін ұстану керек?
а) ... ..
ә) ... ..
б) ... ..
• 5. Мәтінді аударыңыз.
Экологическая безопасность жилья
В современных условиях развивающегося рынка, когда в строительной
индустрии применяется значительное количество самых разнообразных
строительных и отделочных материалов, остро встает проблема экологической
безопасности домов.
Насколько безопасны для здоровья красивые и внешне гармоничные
новостройки? Использованы ли в украшении и фасадов декоративно-
отделочные материалы в составе которых присутствуют токсичные химические
компоненты?
Не повышен ли радиационный фон под влиянием исходящих от них паров?
Не приобретает ли покупатель вместе с квартирой и допольнительный
риск развития аллергических, бронхо- легочных и сердечно- сосудистых
заболеваний?
6.Аударыңыз.
Огнестойкость,противопожарный, пожарная профилактика, дымовые люки,
защита от шума, звукоизоляция, генеральный план, вопросы охраны труда.
7.Мына сөздерді жіктеңіз.
Жарақат, қорғаныс, сақтану.
• 8. Сәйкестігін табыңыз.
Защита от лазерных Прожектормен сәулелендіру
измерений
Санитарные требования Санитарлық талап
Прожекторные освещения Азаматтық ғимараттар
Приборы для шума
Гражданские здания Шуды өлшейтін құрал
Промышленные здания Лазер сәулесінен қорғану
измерения Өндіріс ғимараттар
9. Аудиториядағы техника қауіпсіздігі атты мәтін құраңыз.
• 10.Мәтінге 5 сұрақ қойып жазыңыз.
11.Жақшаны ашып,аудармасымен сөйлемді толықтрып жазыңыз.
Қауіпсіз(груз)көтергіш ілмектерді дайындау.Машиналар мен
электрмеханизмдердің (безопосность) сақтаушаралары.(На высоте)жүргізілетін
жұмыстардың қауіпсіздік (соблюдать правила )керек Төтенше жағдайда
(граждан) қорғау шаралары жүргізіледіМұндай төтенше жағдайда құлаған (дома)
дереу жөндеу қажет. Құрастыру жұмысын жасағанда қауіпсіздік сақтау
(указание) ескеріліді.
12.Акт үлгісін толтырыңыз.
Бекітемін
Кәсіп орынның бас инженері
(қолы, уақыты)
АКТ
сәтсіз оқиға туралы ( төрт данада толтырады)
1. Мекеменің атауы
2. Мекеменің мекен-жайы
3. Халық шаруашылығының саласы
4. Зардап шегушінің аты-жөні
___________________________________ ___________
кесте.№___________________
5. Ер адам , әйел (белгілеңіз)
6. Жасы___________________________________ _________________________________
7. Мамандығы(лауазымы) ___________________________________ _________________
дәрежесі___________________________________ ________________________________
8. Зардапшегушінің тұрақты жұмыс-
орны_______________________________ ________
___________________________________ ___________________________________ _____
9. Сәтсіз оқиға болған
орын___________________________________ ________________
10. Оқиға болған телімнің жауапты адамының аты-
жөні_______________________________
11. Зардап шегушінің жұмыс өтілі:
а) негізгі мамандығы бойынша жалпы жұмыс
өтілі____________________________
ә) цехта атқарған
жұмысы___________________________________ ______________
б) оқиға болған кездегі атқарған жұмысы
___________________________________ _
12. Зардап шегуші уақытында қауіпсіздік техникасының ережелерімен танысты
ма ?
а) кіріспе
инструктаж___________________________________ __________________
(өту уақыты)
ә) жұмыс орынындағы
инструктаж___________________________________ ______
(өту уақыты)
б)қайталанба инструктаж
___________________________________ ____________
(өту уақыты)
в) өте қауіпті жұмыс ережелерін
оқыту___________________________________ _
(өту уақыты)
г)
аттестациясы___________________________________ ____________________
(өту уақыты)
д)қайталанба
аттестациясы___________________________________ ___________
(өту уақыты)
13.Сәтсіз оқиға болған
уақыт___________________________________ ______________
14. Сәтсіз оқиғаның толық
сипаттамасы___________________________________ _____
___________________________________ ___________________________________ ____
15. Сәтсіз оқиғаның болу
себебі___________________________________ ____________
___________________________________ ___________________________________ _____1
6. Сәтсіз оқиғаны болдрмау шаралары
№ Шаралардың тізімі Орындалу Орындаушы Орындалу
уақыты белгісі
Акт сағ._____ _____ күні ___айда ________ жылы толтырылды
Цехтың бастығы___________________________________ ________________________
(орындалуы)
Қауіпсіздік техникасының
инженері___________________________________ ________
(орындалуы)
Қоғамдық аға нспекторы___________________________________ __________________
(орындалуы)
17.Сәтсіз оқиғаның салдары:
а) жарақаттың салдары- жеңіл жұмысқа ауыстырылды, мүгедек болған жоқ,
І,ІІ,ІІІ топтың мүгедегі, қаза болды (астын сызыңыз)
Емхана қағазы бойынша Жұмыстан босатылды Жұмысқа жарамсыз күндері
диагнозы (уақытын көрсетіңіз ) (жұмыс күндерінде)
ә) материалдық шығындар:
1.Аурухана қағазы бойынша төлемақы___________________________________ __тг.
2.Бұзылған жабдықтың бағасы___________________________________ _________тг.
3.Бұзылған құрал-сайманның бағасы___________________________________ ____тг.
4.Бұзылған материалдың бағасы___________________________________ ________тг.
5.Құртылған мекеме мен құрылыстың бағасы_____________________________ __тг.
Барлығы: ___________________________________ _______
Цехтың бастығы___________________________________ _________________________
(орындалу уақыты)
Бухгалтер(цехтың,
төлемнің)___________________________________ ______________
(орындалу уақыты)
Лексикалық тақырып: Өрт қауіпсіздік ережелері
• Сөздік
Өрт қауіпсіздігі- пожарная опасность
Өрт –пожар
Сақтандыратын- страхование
Өкіл- представитель
Кепілдеме- гарантия
Ереже- правило
Өрттен қорғану- пожарная защита
Өндіру- добыча
Өшіру- тушить
Тұйықталмаған- неизолированный
Тапсырмалар
• 1.Мәтінді оқып, аударып, жаңа сөздерді пысықтап, есте сақтаңыз.
Өрт-тілсіз жау -дейді халқымыз. Құрылыс салғанда, жер қабатын
бұрғылап мұнай, газ өндіргенде, тұрмыста әртүрлі жағдайда да өрт
қауіпсіздігі ережелері мен ескертпелерін есте сақтап, ұстану қажет. Олай
болмаған жағдайда көптеген апаттық жағдайлар өртке соқтырады.
Мысалы, Алматы қаласында әсем аэровокзал ғимараты бір түнде өртеніп,
күлге айналды. Дұрыс тұйықталмаған электр желілері көбіне тілсіз жауға
түрткі болады.
Болашақ құрылысшы-өрт қауіпсіздік ережелерін толық меңгеріп, оны
үнемі жадында ұстауы қажет. Құрылыс материалдарының ток өткізгіштігін жақсы
ажырата білу қажет. Сондықтан кез-келген елді мекенді өрттен сақтандыратын,
өрттен қорғайтын мекемелер бар.
Дайын обьектіні қолдануға тапсырғанда Өрттен сақтандыратын мекеме
өкілі келіп, рұқсат актісіне қол қойып, кепілдеме береді. Әсіресе, әртүрлі
құрал-жабдықтар сақтайтын қоймаларда, үлкен зауыт, фабрика, шахталарда бұл
мәселе жолға қойылған. Әр қызметкер, әр жұмысшы жұмысқа қабылданар алдында
Өрт қауіпсіздігі ережесімен таныстым деп қол қояды.
Әрқашан өрттен сақтанып, алдын алайық!
2.Сөйлемдерді қазақ тіліне аударып, сөйлем түрін анықтаңыз.
Важным условием обеспечения пожарной безопасности является правильное
устройство и размещение двигателей внутренного сгорания (ДВС).
Двигатели, а также буровые насосы можно устанавливать в помещении любой
степени огнестойкости с негорючим полом.
2.Отқа байланысты қазақ халқының ырымдарын аударыңыз.
Отқа түкірме -
Отпен айналма –
Отты аттама –
Отты теппе –
Отты үрлеме –
Отты шашпа –
3. Мына жұмбақты шешіңіз:
Бір үйде елу Батыр,
Үй сыртына сүйеніп,
Өліп жатыр
Ол не?
4.Керекті сөздерді қойып жазыңыз.
Ғимараттарды, үйлерді салғанда ... ... . ережелерін сақтау қажет. Газ
желісін, электр желісін жүргізгенде ... ... абай бол! Өртке шалдыққанда
киімдегі ... ... өшіру керек. ... ... ... сыртқы көрінісінің ... ... ...
болуы тиіс. Екі-үш ... ... бөлшектердің сызбасы ... ... ... .
Құрылыс салынатын ... ... ... табиғи ерекшеліктері сипатталады. Ішкі
және сыртқы ... ... ... ... ... . Бас ... ... сипаттамаларын және
ерекшеліктерін жазу.Ғимараттардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz