Кәсіпорынның дағдарысқа қарсы басқаруы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Қазақстан Республикасы егемендік алған соң, тәуелсіз мемлекет қалыптасты. Республикада саяси және экономикалық тұрақтылық, азаматтық және ұлтаралық келісім қалыптасты, ел экономикасы шетелдік инвесторлар үшін тартымды сипат алды.

Біз бәсекеге қабілетті экономиканың үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке қарымы мол басым салаларды дамытуға кірістік, сол арқылы казақстандық кластерлер жүйесінін дамуына жол аштъгқ.

Биылғы жылдың ортасына қарай біздін колымызда нарықтық туризм, мұнай-газ машиналарын жасау, тамақ және тоқыма өнеркәсібі, көлік-логистикальтқ қызмет көрсету, металлургия және құрылыс материалдары сияқты салаларда кемінде 5-7 кластерін жасау мен дамытудын жоспары болуы керек деп санаймын. Ел экономикасының шикізаттық емес салалардағы ұзақ мерзімдік мамандануын, міне, солар айқындайтын болады. [1]

"Қазақстан-2030" Стратегиясында дамудың ұзақ мерзімді басым мақсаттарына ұлттық дағдарысқа қарсы басқаруының аумақтық тұтастығын толық сақтай отырып, Қазақстанның тәуелсіз егемен мемлекет ретінде дамуын дағдарысқа қарсы басқаруының, шетел инвестициялары мен ішкі жинақталымдардың деңгейі жоғары ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу жатады. Стратегия түйінді міндеттердің бірі ретінде республикада индустриалдық әлуетке негізделген, әлемдік ғылыми-техникалық прогрестің қазіргі кездегі жетістіктері есебімен, көп салалық, бәсеке қабілетті өнеркәсіптік кешенді қалыптастыруды қарастырады [2] .

Мемлекеттің ұлттық дағдарысқа қарсы басқаруының ұлттық мүдделерінің нақты, өз құрамына экономикалық, қорғаныс, білім, ақпараттық, т. б. құрамдас бөліктерді біріктіреді. Ұлттық экономикалық қауіпсіздік салалардың, жеке кәсіпорындардың, фирмалардың, компаниялардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқару бағыттары ретінде қарастырылады.

Мемлекеттің экономикалық кәсіпорындарының дағдарысқа қарсы басқару импортты алмастыру арқылы ішкі өндірісті дамыту есебінен жүргізілетіні белгілі. Осы тұрғыда ақырғы тұтыну өнімдерін шығаратын отандық кәсіпорындарға салмақ салынады. Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарына киім, тоқыма, мата, кілем тауарларын шығару барысында түсетін жауапкершілікте елдің экономикалық дағдарысқа қарсы басқарудын басты бағыттарының бірі болып саналады.

Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының дамуы өз басынан әртүрлі кезеңдерді өткізді. Кеңестік байланыстардың үзілуі, негізгі капиталдың тозуы, өндірістік бағдарламалардың нарық талаптарына сай келмеуі, саладан білікті мамандардың сауда саласына кетуі, заманға сай жаңа өнім түрлерінің шығарылмауы салада экономикалық қатер туғызды. Оның үстіне, сапасы нашар, ал бағасы арзан шетелдік импорттың нарықты толтырғанын ескерсек, сала кәсіпорындарының дағдарыстық жағдайға қалай тап болғанын түсінуге болады. Елде импортты алмастыру бағдарламасының, басқа да саланы қолдау құжаттарының қабылдануының және халықтың отандық өнімдерге назар аудара бастауының нәтижесінде ғана, соңғы кезде тоқыма және кілем өнеркәсібі саласында жандану байқалады. Тоқыма және кілем өнеркәсібінде осы жандану үрдісін жоғалтып алмай, жаңа нарықтарды игеруге, бәсеке қабілетті өнім шығару арқылы экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды шешу күткен сұрақтардың бірі.

Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару жүйесі дағдарысқа қарсы басқарудың озық тәжірибелерін, экономикалық дағдарысқа қарсы шарттар мен параметрлерін, ғаламдану жағдайындағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің маңызын, дайындауды қажет етеді.

Тоқыма және кілем кәсіпорындарының дағдарысқа қарсы қамтамасыз ету мақсатында қалыптасқан көзқарастар мен сараптауларды, экономикалық қатерлерді талдауды, дағдарысқа қарсы басқаруды, ғаламдану жағдайындағы қолдауды ғылыми негіздеу зерттеу тақырыбының өзектілігін айқындайды және ғылыми-тәжірибелік құндылығын анықтайды.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі . Осы мәселе бойынша түрлі көзқарастарды теориялық және әдіснамалық тұрғыдан көптеген ғалымдар өз еңбектерінде қарастырған. Қоғамдық жүйелердің циклдық дамуының теориялық сұрақтары А. Смит, К. Маркс, Дж. М. Кейнс, Й. Шумпетер, Н. Д. Кондратьев, П. Самуэльсон еңбектерінде өз көрінісін тапты.

Экономикалық дағдарысқа қарсы басқару бойынша ғылыми көзқарастарды теориялық және әдіснамалық түрғыда ресейлік ғалымдар: В. К. Сенчагов, Э. М. Коротков, А. Г. Грязнова, Э. А. Уткин, А. П. Градов, Р. С. Сайфуллин, Е. С. Стоянова, А. Д. Шеремет, Л. Абалкин, М. А. Бендиков, С. Афонцев және басқалары өз еңбектерінде қарастырған.

Қазақстанда ұлттық экономиканың құрылымдық ерекшелігін ескере отырып, кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы қамтамасыз етудің теориялық және әдіснамалық тәсілдері қалыптасып келе жатыр. Осы ретте, экономикалық қауіпсіздік сұрақтарын зерттеп, қамтамасыз ету жолдарын ұсынып жүрген ғалым-экономистер А. Алимбаев, К. Кажымурат, М. У. Спанов, К. Арыстанбеков, Н. Қ. Мамыров, Қ. О. Оқаев, М. Б. Кенжегузин, А. М. Сейтқазиева, С. Б. Ахметжанова және басқаларының еңбектерін атап айту керек.

Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын зерттеу өрісі әлі көптеген сұрақтар бойынша кең болып қалып отыр. Тоқыма және тігін кәсіпорындарының дағдарысқа қарсы қамтамасыз етудің бағалау көрсеткіштері, дағдарысқа қарсы басқаруды экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізі ретінде қарастыру, мемлекет тарапынан дағдарысқа қарсы реттеудің экономикалық қауіпсіздікке тигізетін әсері, ғаламдану жағдайындағы саланың дамуын қамтамасыз ету бағыттары, тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының маңызы, ауыл шаруашылығы, машина жасау, химия өнеркәсіптерімен өзара тығыз байланыстарын назарға ала отырып, тиімді даму тізбегін құру мәселелері жан-жақты сараптауды талап етеді. Үдемелі қарқынмен дамып отырған технологиялық, инновациялық, ғылыми-техникалық факторлар және нарық сұранысының өзгермелілігі тұтынушылар зердесінен шығатын тауарлар өндіру қажеттілігін анықтайды. Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы қамтамасыз ету теориялық және әдіснамалық тұрғыдан саралау қажеттілігі диссертациялық зерттеудің мақсаты мен міндеттерін анықтауға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Диссертациялық жұмыстың мақсаты тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының қызметтерін жан-жақты зерттей отырып, олардың экономикалық дағдарысқа қарсы дағдарысқа қарсы басқару және оларды қолдану бойынша нақты ұсыныстар жасау.

Белгіленген мақсатқа жету үшін зертеу жұмысының келесі міндеттері анықталды:

дағдарысқа қарсы қатысты анықтамаларды зерттеу және олардың мазмұнын ашу;

дағдарысқа қарсы басқарудың экономикалық тигізетін әсерін анықтау;
жеңіл өнеркәсіп өнімдерінің әлемдік нарығының даму беталысын бағамдау;
Қазақстан Республикасы тоқыма және кілем өнеркәсібінің және сала кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды салыстырмалы түрде талдау; ғаламдану жағдайындағы тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқару бағдарларын негіздеу.

Зерттеу объектісіне Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындары «Алматы кілем» АҚ-ы, «Алматы Мақта» ЖШС жатады.

Зерттеу тақырыбына экономикалық дағдарысқа қарсы басқарумен байланысты ұйымдастырушылық - экономикалық қатынастар жиынтығы кіреді.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізіне отандық және шетелдік ғалым-экономистердің экономикалық дағдарысты қамтамасыз ету аясындағы ақыл-ой еңбектері мен зерттеу нәтижелері алынды. Қазақстан Республикасының отандык экономиканы реттеуге, импортты алмастыруға, отандық тауар өндірушілерді қолдауға арналған заңдары, заңдылықтары, нормативті-құқықтық құжаттары зерттеледі және қолданылды. Зерттеудің мәліметтік базасы ретінде Қазақстан Республикасының статистикалық Агенттігінің, Алматы қалалық статистика Басқармасының, Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары Ассоциациясының, кедендік декларациялардың, тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының есептік мәліметтері, қолданылды. Диссертациялық жұмыста мәліметерді өңдеу барысында салыстырмалық талдау, статистикалық топтау, шаруашылық қызметті кешенді бағалау, экономикалық зерттеу әдістері пайдаланылды.

Зеріттеуде алынған нәтижелердің ғылыми жаналығы болып келесілер саналады :

зеріттелген кәсіпорындарда экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету үшін реинжиниринг бағыттары анықталды ;
ғалам даму жағдайындағы өнімнің сапалық қасиеттерін жетілдіруде ғылыми - техникалық және инновациялық жетістіктерді енгізудің, өнімнің жаңа түрлерін шығарудың қажеттілігі негізделді және нақтыұсыныстар жасалды;

Зерттеудің тәжірибелік маңызы тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын қамтамасыз ету бойынша нақты тетіктерді ұсыну мен оларды қолдану тиімділігін негіздеумен сипатталады. Зерттеу нәтижелері тоқыма және кілем кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқару стратегиясын дайындауға негіз бола алады.

Зерттеу тәжірибелерінің қолдау табуы. Зерттеудің негізгі бағыттары мен нәтижелері келесі халқаралық ғылыми - тәжрибелік конференцияларда баяндалды және талқыланды: «Қазақстан Республикасындағы дағдарысқа қарсы токыма - тігін өнеркәсібінің дамуы» (Алматы, ҚазЭУ, 2005),

Диссертациялық жұмыстың нәтижелері "Алматы кілем", "Алматы мақта" ЖШС өндірістік кызметінде пайдаланылды.

Зерттеу нәтижелерінің жарияланымы .

Диссертациялық тақырып бойынша ғылыми зерттеу нәтижелері жалпы көлемі 0, 9 б. т. тұратын ғылыми мақалаларда жарияланды.

Диссертацияның құрылымы және көлемі. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, 38 кестені қамтиды.

КӘСІПОРЫННЫҢ ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ БАСҚАРУ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Кәсіпорынның дағдарысқа қарсы басқаруының мәні мен мазмұны

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынға қоршаған орта тарапынан көптеген дағдарыс төнуі мүмкін. Бұл дағдарыс бәсекелестік күрестің шиеленісуі, техникалық және бағдарламалық құралдарды заңсыз пайдаланумен, елдегі саяси және экономикалық тұрақтылықтың болмауымен байланысты. Сондықтан, кәсіпорын менеджеріне негізгі қызметінен, яғни кәсіпорынды басқарудан басқа да, дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету сұрақтары жүктелетіні сөзсіз. Бұл мәселе терең және көп қырлы болғандықтан, біз зерттеу жұмысымызда кәсіпорынның тек экономикалық дағдарысқа қарсы басқарудың қаматамасыз ету сұрақтарына тоқталамыз.

Қаржылық-экономикалық дағдарыстар, әдетте, өнеркәсіп кәсіпорындарға кері әсерін тигізеді: негізгі капитал тозады, еңбек өнімділігі азаяды, жас және білікті мамандар өндірістен кетеді.

Кәсіпорын алдына өзіне тән өндірістік қызметтерді орындауына байланысты өзінің жағдайын бағалау мен болжау сияқты, яғни кәсіпорынға әсер ететін ішкі және сыртқы факторлардан қорғау, қауіптілік индикаторларының мониторингі жүйесін құру, олардың шектерін анықтау, қатерлерге қарсы шаралар қабылдау сынды, өзекті мәселе туады.

Әрбір кәсіпорын үшін өзінің экономикалық дағдарысқа қарсы басқарудың қамтамасыз ету сұрақтары, тек қана дағдарыс жағдайында ғана емес, тұрақты экономикалық ортада да экономикалық дағдарысқа қарсы басқарудың міндеттері өз көкейкестілігін жоймайды.

Кәсіпорын тұрақты қызмет ету жағдайында экономикалық дағдарыстын сұрақтарын шешуде басты көңілді өндірістің және өнім өткізудің қалыпты қарқынын сақтауға, материалдық және қаржылық залалдардың болмауына, ақпараттардың компьютерлік базасының бұзылмауына, теріс пиғылды бәсекені болдырмауға бағыттайды.

Дағдарыс жағдайында кәсіпорын әлуетінің (өндірістік, технологиялық, ғылыми-техникалық және кадрлық ) бұзылуы оның қызметіне қауіп тудырады. Бұл ретте, ұдайы өндіріске мүмкіндік болмай қалады. Кәсіпорында инвестициялардың басты көздері - амортизациялық аударылымдар, таза табыс және қарыз қаражаттары болғандықтан, дағдарыс жағдайында, айтылып кеткен инвестиция көздерінің тартылып қалуы мүмкін. Кәсіпорын әлуетін біртіндеп жаңалау (инновацияларды игеру, тұтыну сапасы артық тауарлар шығару) алдыңғы қатарлы ғылыми-техникалық, конструкторлық, технологиялық және инвестициялық құралдарды игеру арқылы жүргізілетіні белгілі. Ұдайы өндірісте осы құралдарды ұзақ уақыт бойы қолданбау кәсіпорынның дамуын тоқтатады.

Қазақстан Республикасының егемендік алған кезеңінен бастап, «экономикалық дағдарыс» термині елдің құқықтық - нормативті құжаттарынан берік орын алды. Осындай нормативті құжаттардың қатарына ҚР-ның "ҚР-ның Ұлттық қауіпсіздігі туралы» Заңы, ҚР-ның экономикалық қауіпсіздігінің Мемлекеттік стратегиясы жатады. Ұлттық заңдылықта экономикалық дағдарыс талаптары мен түсінігі, біздің ойымыз бойынша, анық көрсетілмегендіктен, біз «экономикалық дағдарыс» түсінігін жан -жақты қарастыруды үйғардық.

Үлкен заңгерлік сөздікте экономикалық дағдарыс келесідей түсінік беріледі: « . . . мемлекеттің үдемелі дамуы мен әлеуметтік, саяси және қорғану қабілетін дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ететін экономиканың жағдайы» [5] .

ҚР-ның «ҚР-ның Ұлттық қауіпсіздігі туралы « Заңында экономикалық қауіпсіздік «ҚР-ның ұлттық экономикасының тұрақты дамуына және экономикалық тәуелсіздігіне кері әсер ететін үрдістер мен факторлардан, ішкі және сыртқы жағдайлардан қорғалған жағдайы » деп көрсетілген [2] .

Біз жоғарыда тоқталып өткен экономикалық дағдарысқа қарсы басқару түсінігіне берілген екі анықтамада да кәсіпорынның экономикалық дағдарысы қарастырылмаған, экономикалық дағдарыс түсінігі мемлекет деңгейінде ғана қарастырылған деп тұжырымдап, анықтамаларды зерттеуімізді ары қарай жалғастырдық.

Отандық және ресейлік авторлардың ғылыми жұмыстарында кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету көзқарастар көрсетілген. Соларға шолу жасау арқылы, өз ойымызды білдірмекпіз.

Бір авторлардың пікірінше, кәсіпорынның (фирманың, ұйымның) экономикалық қауіпсіздігі ғылыми - техникалық, технологиялық, өндірістік және кадрлық әлуеттің сыртқы және ішкі экономикалық қатерлерден қорғалған жағдайы және оның барлық ресурстарын тиімді қолдану арқылы ұдайы өндіріске қабілеттілігі [6] .

Келесі авторлар кәсіпорынның (шаруашылық субъектісінің) экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды оның ғылыми - техникалық, технологиялық, өндірістік және кадрлық әлуетінің тікелей (белсенді) және жанама (енжар) экономикалық дағдарыс, мысалы, мемлекеттің тиімді емес ғылыми - өндірістік саясатымен немесе қолайсыз сыртқы ортаның қалыптасуымен байланысты дағдарыс, қорғалуы және ұдайы өндіріске қабілеті [7] .

Басқа авторлардың пікірінше, экономикалық дағдарысқа қарсы басқару дегеніміз - жұмыс істеп тұрған кәсіпорынға мүмкін болатын экономикалық қатерлердің қарсы шаралар жүйесіне немесе басқа сөзбен айтқанда, кәсіпорындағы экономикалық дағдарысқа қарсы басқару жүйесіне тең болуы [8] .

Кейбір авторлар экономикалық дағдарысқа қарсы басқару кәсіпорын қызметіне дағдарысты алдын алу үшін корпоративті ресурстарды неғұрлым тиімді пайдалану және қазіргі кезде, болашақта кәсіпорынның тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етілуі деп түсіндіреді [9] .

Осы пікірлерде кәсіпорынның экономикалық дағдарыспен байланыстыруға талап болмағаны байқалады, дегенмен дағдарыстын алдын-алу туралы мәселе қозғалған. Экономикалық дағдарыс ұштаса отырып, дағдарысқа әкелуі мүмкін болғандықтан, айтылып кеткен көзқарастарды біз дағдарыстың алдын-алу шараларымен байланыстыра көрсеткіміз келді. Біздің ойымызша, кәсіпорынның экономикалық дағдарыспен мәнін келесідей түсінік толығымен ашар еді: «Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын кәсіпорындағы барлық ресурстарды (өндірістік, технологиялық, еңбек, ғылыми-инновациялық, қаржылық, кәсіпкерлік) ұтымды пайдалана отырып, дағдарыстардың алдын-алу және ұдайы даму шаралары жүйесінің тиімді қызмет ету жағдайы». Осы ретте, бұл түсінікте ресурстарды толығымен пайдалану, дағдарыстардың алдын-алу, ұдайы дамуды қамтитын жүйе толығымен қамтылып, кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару түсінігі толығымен ашылады деген ойдамыз.

Нарықтық экономика кәсіпорын менеджерлері тек қана дамудың нарықтық стратегиясын ғана емес, өзінің құрамына міндетті түрде интеллектуалдық меншікті және экономикалық дағдарыстан қорғаудың арнайы бағдарламаларын қосатын экономикалық стратегияны жасауы керек. Кәсіпорындағы осы қызметке жауапты бөлімшенің, дағдарыс ережелерін сақтауды бақылайтын және қорғау жоспарын, құралдарын анықтайтын, бұзу әрекеті мен фактілерін анықтау және нейтралдау жұмыстары бірінші жолға қойылады. Кәсіпорын инфрақұрылымының кез-келген элементінің қызметінің босаңсуы экономикалық дағдарысқа қарсы басқару тікелей әсер ететін болғандықтан, кәсіпорынды басқару үрдісі экономикалық қауіпсіздік сұрақтарымен тікелей байланысты.

Кәсіпорындағы экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын қамтамасыз ету үшін меншікті корпоративті ресурстар пайдаланылады:

Капитал ресурсы;
Персонал ресурсы;
Ақпараттар және технологиялар ресурстары;
Техника және жабдықтар ресурстары;

5. Құқық ре сурстары: патенттер, лицензиялар, экспорттық квоталар және [10] .

Экономикалық субъектілердің іс-әрекеттері әлеуметтік-экономикалық мәртебені анықтайтын экономикалық қызығушылықтардан тұрады. Меншік иелерінің және жалдамалы қызметкерлердін экономикалық мүдделерінің бар екенін айта кеткен жөн. Меншік иесінің, сәйкесінше кәсіпорынның бар мүддесі таза табыс алумен байланысты болғандықтан, оны алуға кедергі келтіретін факторлардың бәрі сәйкесінше экономикалық қатер болып табылады. Осылайша біз экономикалық қатер деп, таза табыс мөлшерінің төмендеуіне немесе жойылуына әкелетін мүмкін жағдайды айтамыз.

Өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін экономикалық дағдарысқа қарсы басқару бағалау өте маңызды. Себебі, қызметтегі белсенді әлует дағдарысқа қарсы дамуды анықтайтын, экономикалық өсудің кепілі және елдің экономикалық тәуелсіздігін, дағдарысқа қарсы басқару дағдарыстан сақтайтын тұрақты фактор болып табылады. Оның босаңсуы кәсіпорынның, мемлекеттің болжауға мүмкін болмайтын зардаптарға ұшырауына әкелуі мүмкін.

Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару ең алдымен менеджерлердің мүмкін қатерлерді көре білу және алдын-алу, пайда бола бастаған қиындықтарды тез шешіп, оң жолға түсу шараларын жүзеге асыруымен байланысты.

Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруда төнетін қатерлерді келесі түрде жіктейді:

Субъективті, кәсіпорынның немесе оның басшылығының тиімсіз қызметімен байланысты, қатерлер. Мысалы: төмен бәсеке қабілеттілік әсерінен өнімнің нарықта өтпеуі, қаржылық тұрақсыздық жағдайы.
Объективті, кәсіпорынға тәуелсіз жағдайлардан болатын қатерлер. Мысалы: инфляция деңгейі, табиғат апаттары.

Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару функционалдық тұрғыдан келесі элементтерден тұрады:

Технико-технологиялық;
Интеллектуалдық және кадрлық;
Қаржылық;
Саяси-құқықтық;
Ақпараттық;
Экологиялық [11] .

Осы элементтерге толығырақ тоқталып кетейік.

Технико-технологиялық элемент. Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз етуде менеджерлердің кәсіпорындағы технология, құрал-жабдықтар әлемдік стандарттарға сай келетінін, балама өнімдерді шығаратын кәсіпорындарда қандай технология пайдаланатынын, қолданыстағы технологияны ішкі резервтердің көмегімен жақсарту мүмкіндігін талдау және жаңа ғылыми ізденістерді байқауы керек.

Интеллектуалдық және кадрлық элемент. Қазіргі экономикалық жағдайларда экономикалық дағдарысқа қарсы басқару деңгейі көп жағдайда мамандардың біліктілігімен анықталады. Сондықтан, кәсіпорында жұмыскерлерді іріктеу, оқыту және ынталандыру жүйесі ұйымдастырылған деңгейде болуы керек. Оның үстіне, кәсіпорынның басқару персоналы экономикалық дағдарысқа қарсы басқару жағдайын үнемі талдап отыруы, дағдарыс жағдайында сасып қалмайтындай болуы керек.

Қаржылық элемент. Бұл элемент кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы меншікті қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуімен тығыз байланысты болғандықтан маңызды болып саналады. Шаруашылық субъектісінің қаржылық тұрақтылығының жойылу себептері өндіріс көлемінің төмендеуімен, өнімнің өзіндік құнының жоғары болуымен, активтерді тиімсіз жоспарлау және басқарумен байланысты болады. Қаржылық тұрақтылықты сақтау үшін кәсіпорынның қаржылық - экономикалық қызметінде нақты тапсырмаларды жоспарлау және өткізу жолдарын қарастырған жөн. Келесідей стратегиялық міндеттерді анықтауға болады: өнімді жетілдіру, өзіндік құнды төмендету, аз шығындармен өндіріс тиімділігіне қол жеткізу, рентабельділіктің жеткілікті деңгейін қамтамасыз ету.

Саяси - құқықтық элементті қорғаудың үрдісін келесі түрде жүргізуге болады:

кері әсерлерді анықтау;
қорғаудың қазіргі деңгейін талдау;
осы деңгейді жетілдіру бойынша шараларды жоспарлау.

Ақпараттық элемент. Кез-келген ұйым немесе кәсіпорынның құрамында ақпараттарды жинап, сақтап, өңдейтін белгілі бір бөлімше болуы керек. Осы бөлімшенің мақсаты болып, кәсіпорынға келетін барлық ақпараттарды талдап, ары қарай дамуы үшін колдана білу табылады. Кәсіпкерлік құпияны сақтайтын шараларда осы бөлім арқылы жүргізілуі керек.

Экологиялық элемент. Кәсіпорын экологиялық мөлшерлерді бұзудан болатын айып пұлдары сияқты шығындарды төлегісі келмесе, халықаралық және ұлттық экологиялық мөлшерлерді сақтауы керек.

Осы ретте, біздің ойымыз бойынша, келесі шаралар алгоритмі тиімді болар еді: