Баз және олардың ассоциаттарының ауыл шаруашылықтың дамуына әсері

Жоспар
Кіріспе

Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Әдеби шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Зерттеу нысандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.1. Беттік керілуді өлшеу әдістемесі
2.2.2. Жұғу қабілетін анықтау әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2.3. Ауыл шаруашлық дақылдардың өнімділігі мен залалдану қасиеттерін зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Нәтижелер және оларды талқылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1. Беттік. активті заттар және олардың композцияларының беттік керілу көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2 БАЗ.дар ерітінділерімен өңделген бидай дақылының өнімділігі мен залалдану қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Дипломдық жұмыс ауру туғызушы бактериялардан тазалау және зарасыздандыру, ауылшаруашылық дәндерді дәрілеу және олардың өнгіштігін арттыру үшін қазіргі заманға сай бактерицидтік, фунгицидтік препараттар алуға бағытталған. Қазақстанда ауылшаруашылық дақылдардың сапасын, өнімділігін арттыру үшін бактерицидтік, фунгидцидтік, жұғу қасиеттері жақсы жаңа беттік- активті заттарды және өсімдіктерді өсіруге арналған экологиялық таза , арзан стимуляторларды өңдіру практикалық маңызды. Беттік- активті заттар адам және жануар организміне салыстырмалы төмен токсинді әсер көрсетеді. Олардың токсинді әсер ету деңгейі келесі өсу қатарына орналастырылады: ионды емес, анионды, катионды. Мұндай қауіпсіз препараттар жақсы өнімділік сапасын көрсетеді. Қазіргі таңда көптеген беттік- активті заттар эмульгирлеуші, жұғу қасиеттері арқасында олар тазалаушы және жуғыш құралдар өндірісінде, ауыл шаруашылық саласында, құрылыс материалдарында, өсімдіктерді қорғайтын химиялық құралдарда кең қолданыс тапқан. Полигексаметиленгуанидин гидрохлорид - метацид күшті негіздік қасиеттерге ие, ауыл шаруашылығында, медицинада қолдануы кеңейіп келе жатқан өндірістік маңызды полиэлектролит. Жоғарғы, төменгі молекулалық полимерлік комплекстерді зерттеу қызығушылық тудыруда. Олардың жеке компоненттерге қарағанда жаңа бағалы қасиеттерге ие болуында. Полимерлік комплекстер ғылым мен халық шаруашылығының әртүрлі саласында негізгі орын алады. Олар коллоидты химиялық үдерісті реттеуде, қоршаған ортаны қорғау экологиялық мәселесін шешуде қолданады. Поликомплекстің ерекше қасиеті оның физиологиялық активтілігі, сол себепті олар ауылшаруашылығында көп қолданылады.
Жұмыстың мақсаты – жеке БАЗ-дар мен метацид негізіндегі бактерицидтік беттік – активті қоспаның ауыл шаруашылық дақылдарының (бидай дақылдары-) залалдануына қарсы тимділігін зерттеу. Ауыл шаруашылық өнімдердің өнімділігін арттыру. Жаңа бактерицидті комплекстердің сұйық/газ фазааралық шекарасындағы беттік керілуі мен жұғу қабілетін анықтау.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Химиялық және химиялық технология факультеті
Коллоидтық химия және аналитикалық химия кафедрасы

Бітіру жұмысы

БАЗ және олардың ассоциаттарының ауыл шаруашылықтың дамуына әсері

Орындаған
4 курс студенті _______________________ Шоланбаева С.Е.
Ғылыми жетекші ______________________ Есімова О.А

Норма бақылаушы _______________________
Кафедра меңгерушісінің
рұқсатымен қорғауға _______________________
жіберілді

Алматы 2013

Дипломдық жұмысқа қойылған тапсырмалар

Зерттеу нысандары. Метацид -полигексаметиленгуанидин
гидрохлориді,анионды- ДДС (натрий додецилсульфаты), ионды емес-Тивн-80
(ангидросорбиттің оксаэтиленген моноолеаты),Алматы облысының жаздық бидай
дәндері.

Жұмыстың мақсаты – бактерицидті комплекстердің сұйықгаз фазааралық
шекарасындағы беттік керілуі мен жұғу қабілетін анықтау. Жеке БАЗ-дар мен
метацид негізіндегі бактерицидтік беттік – активті қоспаның ауыл шаруашылық
дақылдарының (бидай дақылдары) залалдануына қарсы тимділігін зерттеу.
Ауыл шаруашылық өнімдердің өнімділігін арттыру.

Дипломдық жұмысықа қойылған міндеттер:

1. Дипломдық жұмыстың тақырыбына сай әдеби шолу жасау;

2. Бетттік активті заттар –метацид негізінде бактерицидтік
комплекстер алу;

3. Беттік активті заттар мен метацид негізіндегі комплекстердің
әртүрлі концентрацияларын дайындау;

4. БАЗ және БАЗ- МЦ ассоциаттарының беттік керілуін анықтау;

5. БАЗ және БАЗ- МЦ ассоциаттарының жұғу қасиетіне баға беру;

6. Беттік-активті заттармен өңделген бидай дақылының өнімділігі мен
залалдануын анықтау;

Мазмұны

Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ...

Белгілеулер мен
қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

1. Әдеби
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ..

1.1 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...

1.2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...

2. Тәжірибелік
бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .

2.1. Зерттеу
нысандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .

2.2. Зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...

2.2.1. Беттік керілуді өлшеу әдістемесі

2.2.2. Жұғу қабілетін анықтау
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2.2.3. Ауыл шаруашлық дақылдардың өнімділігі мен залалдану қасиеттерін

зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .

3. Нәтижелер және оларды
талқылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

3.1. Беттік- активті заттар және олардың композцияларының беттік керілу
көрсеткіштері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

3.2 БАЗ-дар ерітінділерімен өңделген бидай дақылының өнімділігі мен
залалдану
қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Дипломдық жұмыста төмендегі стандарттарға сілтемелер қолданылды:

ГОСТ 7.1-84 - Дерекнамаларға сілтемелер.

ГОСТ 7.54-88 – Ғылыми-техникалық құжаттамаларда заттар мен
материалдардың қасиеттері туралы сандық мәліметтер.

ГОСТ 8.417-81 - Өлшем бірліктерді қамтамасыз ететін мемлекеттік жүйе.
Физикалық шамалардың бірліктері.

ГОСТ 1770-74 – Лабораториялық өлшегіш шыны ыдыстар. Цилиндрлер,
мензуркалар, колбалар, сынауықтар. Жалпы техникалық шарттар.

ГОСТ 7.12-93 – Ақпараттық, кітапханалық және баспа жұмыстары бойынша
стандарттар жүйесі. Ғылыми-зертттеу жұмысы бойынша есеп. Пішіндеудің
құрылымы мен ережесі.

ГОСТ 6709-72 – Дистилденген су.

ТУ 9392-010-41547288-2000 – Полигексаметиленгуанидин гидрохлориді.

Анықтамалар

Беттік- активті зат (БАЗ) – гидрофильдік бөліктен және гидрофобтық
көмірсутек радикалынан тұратын, сондықтан құрылысы дифильді, фазааралық
бөлу беттерінде керілуін төмендететін заттар.

Беттік керілу – бірлік бетті қайтымды изотермиялық түзуге кететін беттік
энергия.

Дисперстік жүйе – кем дегенде екі фазадан тұратын және біріншісі
(дисперстік фаза) екінші фазада (дисперстік орта). Ұсақ бөлшектер түрінде
таралған гетерогенді жүйелер.

Жұғу – сұйықтықтың қатты дене бетімен әрекеттесуінде жүретін физика –
химиялық құбылыс.

Гидрофобизиция – жұғудың нашарлауы;

Гидрофильизация – жұғудың жақсаруы;

қосу

Белгілеулер және қысқартулар

БАЗ – беттік – активті зат;

Метацид (ПГМГ) – полигексаметиленгуанидин гидрохлорид;

Твин- 80 - ангидросорбиттің оксаэтиленген моноолеаты;

ДДСNa - натрий додецилсульфаты;

КБАЗ – катионды беттік активті зат;

АБАЗ – анионды беттік активті зат;

ПЭ – полиэлектролит;

ЖМҚ – жоғары молекулалы қосылыс;

Кіріспе

Жұмыстың өзектілігі.

Дипломдық жұмыс ауру туғызушы бактериялардан тазалау және зарасыздандыру,
ауылшаруашылық дәндерді дәрілеу және олардың өнгіштігін арттыру үшін
қазіргі заманға сай бактерицидтік, фунгицидтік препараттар алуға
бағытталған.
Қазақстанда ауылшаруашылық дақылдардың сапасын, өнімділігін арттыру
үшін бактерицидтік, фунгидцидтік, жұғу қасиеттері жақсы жаңа беттік-
активті заттарды және өсімдіктерді өсіруге арналған экологиялық таза ,
арзан стимуляторларды өңдіру практикалық маңызды. Беттік- активті
заттар адам және жануар организміне салыстырмалы төмен токсинді әсер
көрсетеді. Олардың токсинді әсер ету деңгейі келесі өсу қатарына
орналастырылады: ионды емес, анионды, катионды. Мұндай қауіпсіз
препараттар жақсы өнімділік сапасын көрсетеді. Қазіргі таңда көптеген
беттік- активті заттар эмульгирлеуші, жұғу қасиеттері арқасында олар
тазалаушы және жуғыш құралдар өндірісінде, ауыл шаруашылық саласында,
құрылыс материалдарында, өсімдіктерді қорғайтын химиялық құралдарда кең
қолданыс тапқан. Полигексаметиленгуанидин
гидрохлорид - метацид күшті негіздік қасиеттерге ие, ауыл шаруашылығында,
медицинада қолдануы кеңейіп келе жатқан өндірістік маңызды полиэлектролит.
Жоғарғы, төменгі молекулалық полимерлік комплекстерді зерттеу қызығушылық
тудыруда. Олардың жеке компоненттерге қарағанда жаңа бағалы қасиеттерге ие
болуында. Полимерлік комплекстер ғылым мен халық шаруашылығының әртүрлі
саласында негізгі орын алады. Олар коллоидты химиялық үдерісті реттеуде,
қоршаған ортаны қорғау экологиялық мәселесін шешуде қолданады.
Поликомплекстің ерекше қасиеті оның физиологиялық активтілігі, сол себепті
олар ауылшаруашылығында көп қолданылады.

Жұмыстың мақсаты – жеке БАЗ-дар мен метацид негізіндегі бактерицидтік
беттік – активті қоспаның ауыл шаруашылық дақылдарының (бидай дақылдары-)
залалдануына қарсы тимділігін зерттеу. Ауыл шаруашылық өнімдердің
өнімділігін арттыру. Жаңа бактерицидті комплекстердің сұйықгаз
фазааралық шекарасындағы беттік керілуі мен жұғу қабілетін анықтау.

ҚР БҒМ өсімдіктерді қорғау ғылыми зерттеу институтында жеке БАЗ-дарға
және МЦ- БАЗ композицияларының зертханалық жағдайда зерттеулер
жүргізілді.

Зерттеу нысандары. Метацид – полигексаметиленгуанидин гидрохлориді,
ионды емес беттік активті зат – Твин -80 (ангидросорбиттің
оксиэтилендірілген моноолеаты), анионды беттік активті зат- ДДСNa (
додецилсульфат натрий). Твин- 80 – эмульгатор және солюбилизатор
қасиеттеріне ие, ионды емес беттік- активті зат. Жұмсақ антистатикалық
және кондиционерлік қасиеттері бар. Додецилсульфат натрий ерігіштігі 90% -
дан асады. Сулы ерітіндіде тұрақты көбік түзеді. Қазіргі таңда ауыл
шаруашылық бактериалды ауруларымен күрес өте өзекті мәселе. Сондықтан
ДДСNa,Твин-80, кешенді метацид полимерінің бактериалды белсенділігі
қарастырылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс
кіріспеден, әдеби шолудан, тәжірибелік бөлімнен, тәжірибелік нәтижелерді
талқылау бөлімінен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімдерінен ()
және 2 қосымшадан құралады. Жұмыс беттен, 2 кестеден, 14 суреттен тұрады.

қосу

1.Әдеби шолу

Қазіргі заманауи заманында технологиялық процестердің қарқындылығын
арттыру

шешуде химия ғылымының басты мәселесі. Осы мәселені шешуде БАЗ- полимер
комплекстеріне негізделген композициялық БАЗ-дардың қолдануы маңызды орын
алады. Композициялық БАЗ –дарды халық шаруашылығының көптеген саласында
қолдану үшін олардың әртүрлі фазааралық шекарадағы қасиеттерін зерттеу
қажет. БАЗ – полимер ассоциаттарының әрекеттесу заңдылықтары ғалымдардың
еңбектерінде зерттеліп, мұндай ассоциаттарды БАЗ-дардың жаңа тобына
жатқызуға болатыны көрсетілді. Еліміздегі экологиялық, ерекше климаттық
жағдайды ескере отырып, бактерицидтік қасиеті бар жаңа беттік активті
заттар полимер композициясын өндіру теориялық қызығушылықпен қатар
практикалық маңызы зор. Фунгицидтік қасиеттері бар БАЗ және полимер-БАЗ
ассоциаттарынан эффективтілігі жоғары затттарды алу қазіргі заманғы
коллоидтық химия ғылымдарының актуалды мәселелері болып табылады. БАЗ
ассоциаттарының маңызы өте зор, олар әр түрлі өндірісте кеңінен
пайдаланады. Олар ауыз суын ауру туғызушы бактериялардан тазалау және
зарасыздандыру үшін фармакология мен медицинада, ауыл шаруашылығында
дәндерді дәрілеу және олардың өнгіштігін арттыру үшін кеңінен қолданылады.

Беттік активті заттардың полимерлермен, әсіресе полиэлектролиттермен түзген
комплекстері мен ассоциаттары аса тиімді беттік активті заттардың жаңа
тобын құрайды. Бөлшектердің ішкі және беттік деп бөлу негізінде беттің
қисықтығына тәуелді беттік керілу, эквимолярлы радиус және керілу бетінің
радиусының теңдеулер жүйесін біріктіретін өрнек алынды. Бұл жүйенің шешімі
әртүрлі өлшемдегі және беттік қисықтықтағы жаңа фаза туынтегінің беттік
керілуін табуға көмектеседі. Нәтижелер беттік керілуідің функциясы болатын
термадинамикалық өлшеулердің арасындағы әлсіз размерлік тәуелділік бар
екенін дәлелдейді. Тәжірибелік анықтамалар арқылы Толмен ұзындығының
анықтала алмайтыны көрсетілді.Туын тектің түзілуі жұмысы оның размеріне
байланысты шынайы емес, эффективті беттік керілудің функциясы болып
табылады. Молекулалық динамика әдісі арқылы кластерлердің сандық моделдеуі,
кішірек кластердің ішіндегі қысым Лаплас формуласындағы жазық беттегі
беттік керілу коэффинциентімен сипатталатынын көрсетті. Бұл жағдай
ұсынылған теориямен келісілген. Н.А. Макарович, Л.В. Дихтиевская.
Межмолекулярные Взаймодействия При Адсорбции И Мицеллообразовании В
Растворах Ионных Пав. 1.Кинетика Адсорбции Ионных Пав. Кол. Жур. 1999, №3.
Стр. 350-356.

БАЗ-ң молекулярлы агрегаттарының тамшылы , квазитамшылы модельдеріндегі
мицелла түзілуінің термодинамикалық сипаттамаларының формулалары алынды.
Алынған формулалар мицелланың орташа өлшемі және тепе- теңдік мицеллярлы
ерітіндідегі туралы тәжірибелік нәтижелерді ескереді. Бұл формулаларға
мицеллада БАЗ-ң шоғырлануы жүретін мицелла түзілудің критикалық
концентрациясын, сонымен қатар одан жоғары концентрациялары кіреді.
Мицелла түзілудің критикалық концентрациясына сәйкес мицелла түзілудің
термодинамикалық сипаттамалары мен молекулалық агрегаттарының тамшылы және
квзитамшылы модельдердің бастапқы параметрлерінің арасындағы аналитикалық
тәуелділік қорытылып шығарылады. Н.А. Макарович, Л.В. Дихтиевская.
Релаксационная Спектрометрия Поверхностного Слоя Мицеллярных Растворов Пав
. Кол. Жур. 1999, №3, Стр. 350-356.

Визкозиметр және спиндік зондтарының ЭПР-спектроскопия әдісі арқылы
полиакрил қышқылының додецилды полиэтиленгликоль арасындағы сулы
ерітіндідегі комплекстерінің құрылымы мен молекулалық динамикасы
зерттелінді. БАЗ-ң аз мөлшерінде комплекс компактті глобула тәрізді
конформацияда болады. БАЗ-ң молекуласының локальды қозғалғыштығы бұл
комплекстерде еркін мицеллаларға қарағанда әжептеуір төмен. БАЗ-ң мөлшерін
жоғарылатқан сайын олардың мицеллалары полиқышқылдармен ойылған доп
(клубок) гидрофильді ассоциаттар түзеді. Ассоциаттағы мицелла құрамына
кіретін полиэтиленгликоль фрагменттерінің көп бөлігі еркін болады, яғни
полимерлі тізбекпен байланыспаған. БАЗ молекуласының ассоциаттағы локальды
жылжымалығы компакті конформацияда болатын, ассоциат ішінде мицелла саны
өскен сайын артады [37]. И.Г. Абдулин, Н.Н. Кочурова, А.И. Русанов.
Исследование Поверхностного Натяжения Водных Растворов Бромида
Додецилпиридиния. Кол. Жур. 1997, №6, Стр. 725-728.

Беттік керілуді өлшеудің жаңа капилярлы әдіс қарастырылды. Ол булану арқылы
жүретін беттің тез жаңар. Булану жылдамдығының шекті мәні н-пентан 0,6кг.м-
2.с-1 және су 0,14кг.м-2.с-1 үшін беттік керілудің тепе-теңдіктегі
мәндерінен ауытқуы интенсивті жылу алмасу жағдайында менискінің формасының
өзгеруімен түсіндіруге болады [38]. Айдарова С.Б. Межфазные Слои
Поликомплексов синтетических полимеров на границе раздела вода-
воздух.Автореф.Дис.Докт. Хим.Наук.-Москва, 1992.-39 С.

Қазіргі кезде құрамында бір атты зарядталған БАЗ молекуласы және
полиэлектролиті бар негізгі қозғалғыш ПКК-ң түзілуі гидрофобты сутекті
әрекеттесу жүретін су жүйелері әлсіз зерттелінген. Полимер-коллоидты
құрылым түзу мүмкіншілігі біздің зерттеуіміздің негізгі бағыты болып
табылады. Сонымен қатар композицияларда бір атты зарядталған БАЗ бен
полиэлектролиттердің әрекеттесу мүмкіншілігі өте аз зерттелген. Бір атты
зарядталған БАЗ бен полимерлердің негізінде ПКК-ң түзілу мүмкіншілігі
туралы әртүрлі ұсыныстар айтылды. Нәтижелер жұмыста алынған жүйелерде
аралас құрылымдардың түзілуін көрсееді. Бір атты зарядталған БАЗ-ң және
полимердің сусыз ортада түзілетін полимер коллоидты агрегаттар түзілуі
мысалдары белгілі [40]. Баженов С.В., Казаков М.В., Панич Р.М., Перистый
В.А., Влияние местоположения гидрофильной группы на пенообразующие свойства
алкилсульфатов натрия Кол. Жур 1985. Т.47, №4, с 777-781.

Беттік-активті заттар (БАЗ) мен полимерлер (полиэектролит) жүйелер
арасындағы молекула арасындағы әрекеттесу, наноқұрылымды полимерлі
композициялардың түзілуіне әкеледі. Нанореактор ретінде әртүрлі процестер
қолдануға болады. Компонентердің концентрациясы, типті молекулалық массасын
білу арқылы наномолекулалық полимер-коллоидты комплексті (ПКК) өзгертуге
болады. Осы жұмыста қарама қарсы зарядталған БАЗ және полиэлектролитті бар
жүйелер зерттелген. Дифилді иондардың макромолекуламен электростатикалық
және гидрофобты әрекеттесуі БАЗ- ң мицелла түзу критикалық
концентрациясының төмен мәнінде басталатыны көрсетілді. Бұл кезде
макромолекулаларда конформацияның және агрегаттардың морфологиялық өзгеруі
мүмкін. Полиэлектролиттің микрокөлемінің толық детергент молекуласымен
қанығуы ПКК ішкі молекулалық мицелла түрінде болады. Көмірсутекті
радикалдардың БАЗ ң молекуласымен гидрофобты әрекеттесуімен ,
полиэлектролиттің қарсы зарядталған топшалармен электростатикалық
байланысқан. Ішкі фазаның болуы ПКК- ң түзілуіне ең керекті жағдай болып
табылады Косочева Э.М., Сопин В.Ф., Коновалов А.И., Бакеева Р.Ф., Куклин
А.И., Исламов А.Х., Кудрявцева Л.М., Кудрявцев Д.Б. Агрегация в водных
системах на основе разветленного полиэтиленимина и катионных ПАВ.
Кол.жур.2006,№6,стр 784-791.

Катионды беттік-активті заттардың (КБАЗ) додецилпиридиний бромиді, бейионды
беттік-активті заттардың (ББАЗ) Tween 80, Triton-X-100 сулы ерітіндісі және
олардың қоспаларында жалпы БАЗ концентрациясынан және ерітіндінің құрамынан
беттік керілудің тәуелділігі зерттелінді. Тензиометриялық өлшеулер
арқасында мицелла түзудің критикалық концентрацияы (МТКК) және адсорбцияның
кем еркін энергиясы анықталынды. Робин-Розен модельі негізінде (регулярлы
ерітінді теориясы бойынша) ерітінді-ауа шекарасындағы мицелла құрамы және
адсорбциялық қабат өлшенді. Көрсетілген жүйедегі кБАЗ пен бБАЗ арасындағы
әрекеттесу параметрлері зерттелінді. БАЗ қоспаларының МТКК-ң айырмашылығы
жоғары болған сайын БАЗ-ң қоспаларының жеке мицелла түзуіне алып келеді
оның МТКК-сы төмен болады. Ерітінді-ауа шекарасында БАЗ-ң ерітіндіден
адсорбциясының қарсы ауытқу эффектісі байқалады. Әрекеттесу көп дәреже
қоспа құрамына байланысты болатыны дәлелденді [47].

Катионды (цетилтриметиламмония бромиді және цетилпиридин бромиді) және
бейионды (Triton-X-100) БАЗ сулы ерітіндегі мицелла түзуі және осы
ерітінділердің ауамен шекарасындағы БАЗ-ң адсорбциясы зерттелінді. Молекула
аралық әрекеттесу аралас мицеллада және адсорбциялық қабатта мицелла
түзудің еркін энергиясы,адсорбциясы,мицелла және адсорбциялық қабаттың
құрамы зерттелінді. Жұмыс нәтижесінде аралас мицелла және адсорбсиялық
қабаттың құрамы, сонымен қатар молекула аралық әрекеттесу және еркін
энергиясы қоспаның компоненттеріндегі БАЗ-ң молекулалық құрылысы және
салыстырмалы құрамына байланысты болады [48]. . Косочева Э.М., Сопин
В.Ф., Коновалов А.И., Бакеева Р.Ф., Куклин А.И., Исламов А.Х., Кудрявцева
Л.М., Кудрявцев Д.Б. Агрегация в водных системах на основе разветленного
полиэтиленимина и катионных ПАВ. Кол.жур.2006,№6,стр 784-791.

Қарсы иондардың ионды БАЗ адсобционды комплекстерінен байланысуының
адсорбциялық изотермаға әсері бақыланды және Хилла-да-Бура және Фаулердің
адсорбциялық модифицирленген изотермасы алынды. Вильгельми әдісі бойынша
катионды БАЗ тұзды қышқыл аминдердің көмірсутек тізбегінің ұзындығы С12-С18
беттік керілуі өлшенді. БАЗ-ң алыс латеральды әрекеттесуінің диффузиялық
барьерінің және БАЗ ионының электростатикалық әрекеттесуінің энергиясы,
қойылымы бағаланды [51]. Н.А. Макарович, Л.В. Дихтиевская. Межмолекулярные
Взаймодействия При Адсорбции И Мицеллообразовании В Растворах Ионных Пав.
1.Кинетика Адсорбции Ионных Пав. Кол. Жур. 1999, №3. Стр. 350-356.

Анионды БАЗ-дардың бактерицидті әсер етуі біріншіден олардың құрамға әсер
ету және мембрана торларын функционирлеуіне байланысты. Осылайша натрий
додецилсульфаттың әсер етуі нәтижесінде биологилық мембрананың транспортты
функциясы өзгереді, төмен концентрация кезінде (10-6 -10-9 гмл) ДДС
эритроцитарлы мембрананың тұрақтылыығын артырады ал концентрация 1·10-4
-6·10-5 гмл кезінде олейн қышқылының лирикалық әсеріне тұрақтылығын
төмендетеді. Оған қоса анионды БАЗ-микроорганизмнің физиологиялық
процестеріне әсерін тигізеді. Анионды БАЗ-дарда биологиялық активтіліктің
кең спектрлігі,көбінесе алкилсульфатта, бұл класқа жататын заттардың
процесске активті қосылғанын көрсетеді, бұл тор дәрежесімен қатар толық
микроорганизм дәрежесінде болады.

Анионды БАЗ-дарды модификациялау үшін 2 тәсіл қолданады: бірінші-БАЗ
макромолекуласын макромолекулаға ковалентті түрде енгізу; екіншісі-полимер
БАЗ комплекстерін алу. Бұл кезде тек қана аз токсикалық қосылыстарды алу
мақсаты көзделмейді. Сонымен бірге жалпы мақсат дифильді иондардың ақуыз
макромолекулаларымен әрекеттесуінің ерекшеліктерін зерттеу қойылады себебі
бұл әрекеттесу көптеген өмірге маңызды процесстердің негізінде жатады. Сол
себепті синтетикалық полимер-ионогенді БАЗ комплекстері қызығушылық
танытатын және пайдалы модельді жүйелер болып табылады. Оларда
әрекеттесуші компоненттердің қасиеттерімен және құрылысымен кең диапазонды
өзгерістері болады. Ковалентті байланыстар арқылы макромолекула құрылысына
анионды БАЗ-дарды енгізу катионды. БАЗ-дарды енгізумен салыстырғанда
күрделі мәселе болып табылады. NаДДС-те негізделген микроэмульсияның
термодинамикалық тұрақтылығы. Докл. [International Conference “Modern
Physical Chemistry for Advanced Materials”, Kharkov, 26-30 June,2007]7 J:
Mol. Liq.2009.145,№3б с.173-176. Англ

ПГМГ гидрохлориді-катионды полимер, қатты, суда жақсы ериді, ағзаларды
вегативті формаларына қатысты жоғары биоцитті қасиеттерге ие болады, оның
00,5%-дың ерітіндісі грамм оң және грамм теріс микроағзалардың бөлімін 5-25
мен ішінде тудырады.

Метацид және оның негізіндегі комплекстік қосылыстар флокулациялаушы
әсерге ие болуы мүмкін болғандықтан, ПГМГ – ны ағын суларын тазарту және
залалсыздандару процесстерінде қолдану оны қолданудың ең маңызды саласы
болып табылады. Ағын суына оптимальды дозада енгізілген метоцид флокуляция
процессіне толығымен дерлік енеді. Осымен бір уақытта метоцидте моцитті
қасиеттердің болуна орай жалпы микропты санының 2,5·105 нен 102 клеткамл
дейін төмендеуі қамтамасыз етіледі. Бұл жағдай ағын суының санитарлы
сенімділігінің кепілі болып табылады. Өндірістік сынақтар оны ағын суларын
тазарту үшін және дисперсті бөлшектерді ұсату үшін қолдану тиімділігін
нақтылады. Флокулалардың тұнуы жүзеге асып, бұл кезде метоцид толығымен
кетіп бара жатқан су құрамында болмайды. Волков Н.А. Применение ПАВ в
пищевой промышленности: Материалы Научной Сессии, Мурманск, 15-17 сент.,
2008. Мурманск: МГ-ТУ 2008, с.65-66 [57].

(118;119) . Марковский Ю.И. Хлебобулочные изделия, обогащенные биологически
активными добавками на основе растительного сырья. Монография [Текст]
Ю.И.Марковский, Н.Н.Корнен, Т.В Першакова, А.А Щипанова Монография.
Кубан. гос. технол. ун-т Краснодар: Изд. КубГТУ, 2006. -100с. жұмыстарда
метацидтің бидай дәндерінің микрофлорасына және ұнға сақтау кезінде
микрофлорасына әсері зерттелген. Ылғалдылығы әртүрлі болатын бидай
үлгілерін концентрациясы әртүрлі метацид ерітіндісімен өңдеген. 2 ай
сақтағаннан кейін бидай микрофлорасын және кейін одан алынған ұн
микрофлорасының күйі бақыланған. Метацидті енгізу бидай мен ұн
микрофлорасына кері әсерін тигізетіні анықталған. Ол бактерияларға соның
ішінде спора түзушілерге ерекше қатты әсер етеді. Метацидті шекті рұқсат
етілген концентрациядан аспайтын мөлшерде картоп таяқшасының бактерияларына
кері әсері бидайды өңдеудің барлық сатыларында – ұн, қамыр, нан байқалады.

(120) Пахомова E.H. Хлебобулочные изделия функционального назначения,
обогащенные фосфолипидными продуктами. Монография [Текст] E.H. Пахомова,
A.A. Щипанова, Е.П. Корнена, Т.В. Першакова, Т.В. Кубан. гос. технол. ун-
т - Краснодар: Изд. КубГТУ, 2006. – 107 с. авторлары фосфатының-метацид
фогуцидінің бидай дәндерінде, ұнда немесе нанда қалған қалдықтың мөлшерін
анықтауда фотоколориметриялық әдісін ұсынған. Бұл әдіс қышқылды ортада
хлорлы, қалайы және молибденді алюминий қатысында көк түсті фосфор
молибденді комплекстің түзілуіне негізделген. Фогуцидпен өңделген бидай
дәндерінен жасалынған нанның құрамында концерванттық қалдықты мөлшері
адам үшін зиянсыз екені анықталған.

Бастапқы заттармен салыстырғанда БАЗ-метацид композицияларының
тұрақтандырғыштық қабілетінің жоғары болуына олардың беттік-активті
ассоциаттар түзуімен түсіндіруге болады. БАЗ-метацид композициясының
тиімділігі беттік белсенділіктің бастапқы заттарына қарағанда мейлінше көп
БАЗ-метацид ассоциаттың түзілуімен түсіндіріледі.

Бұл БАЗ-мен әрекеттесу барысында макромолекулалардың конформационды
өзгеруімен байланысты – алдымен макромолекулаларда теріс қуаттың жиналуына
байланысты ассоциаттың молекулалық мөлшерінің өсуімен, ал одан кейін
ерітіндінің жоғары иондық күші барысында экрандық әрекетінің күшеюі
әсерінен компактизациялануы. Молекулалардың осындай конформациялық өзгеруі
нәтижесінде БАЗ молекулаларымен гидрофобты байланысқан олардың бөліктері
өзіндік ішкі молекулалық мицелла жасай отырып айналады.

Композициялық БАЗдарды халық шаруашылығының көптеген саласында
қолдануына байланысты олардың әртүрлі фазаралық шекарадағы қасиеттерін
зерттеу қажет. Себебі беттік керілу қандай да болсын заттың беттік
активтілігін бағалайтын шама болып табылады. Ал П.А. Ребиндердің жуу
әрекетінің теориясы бойынша, заттың жуғыш қабілеттілігі болу Жеке БАЗдарға
қарағанда БАЗ -метацид композициясының активтілігінің жоғары болуы БАЗ-
метацид арасында ассоциат түзілуінде. БАЗ -метацид ассоциатының жоғары
көбіктүзгіштігі мен көбіктің тұрақтануы сұйық -газ фазааралық шекарасында
жоғары адсорбциялық активтілігіне ие болуына байланысты.Осыған байланысты,
жұмыста белгілі бактерицидтік БАЗ- полимер ассоциаттарының беттік
керілулері өлшенді.

Полигексаметиленгуанидингидрохлорид - метацид (МЦ) күшті негіздік
қасиеттерге ие, өндірістік процестерде, медицинада қолданылу аймағы кеңейіп
келе жатқан өндірістік маңызды полиэлектролит болып табылады. Бірақ, ПГМГ-
нің бактерицидтік қасиеттеріне, биоыдырағыштығы мен улылығының
төменділігіне қарамастан әдебиеттерде оның сулы ерітінділерінің коллоидты-
химиялық қасиеттерін жүйелі түрдегі зерттеулер, соның ішінде сұйық-газ
шекарасындағы адсорбциялық қабаттары туралы мәліметтер жоқтың қасы.

[54-57] (В. Г. Бабак, Г. А. Вихорева, И. Г. Лукина, Л. В. Кузнецова.
Механизм стерической стабилизации пен и пенных пленок адсорбционными слоями
пав-полиэлектролитных комплексов. Коллоидный Журнал, 1997, Том 59, №2, С.
149-153)

Влияние синереизиса на распростронение ударных волн. Е.И Васильев, С.Ю.
Шитшикин, А.В.Перцов, Кол.Жур,1999 том 61, №2,стр 172-179

Қ.Б.Мусабеков, Ж.Б.Оспанова, Ә.С.Мұхамадиева, С.Б.Айдарова,Ш.С.Ахметова,
Ж.Ж.Кусаинова. Бактерицидтік және жансыздандырғыш қасиеттері бар
композициялық көбіктер. Алматы Вестник КазНУ серияхимическая №1(45), 2007

Кудинов Л.И., Бочкова Л.К., Кароиль Т.В. Влияние метацида на микрофлору
зерна и муки Мат. конф. – Могилев, 1995. - 11 с. жұмыстарында
көрсетілгендей, ионогенді БАЗ-дарға полиэлектролит қосқанда, [55] Влияние
синереизиса на распростронение ударных волн. Е.И Васильев, С.Ю. Шитшикин,
А.В.Перцов, Кол.Жур,1999 том 61, №2,стр 172-179 авторлары бойынша,
полиэлектролиттің қатысуымен БАЗ молекулалалары өздерінің гидрофобты
топтарымен полимер тізбегіне адсорбцияланып, мицеллалық агрегаттар
түзіледі. Мицелла түзудің критикалық концентрациясы (МТКК) азаяды.

Анионды БАЗ-дардың бактерицидті әсер етуі Wuli huahue xuebao . Авермектин
эмульсиясының судағы тұрақтылығы. Acta phys.-chim. Sin.2010.№3, c.617-625.
Кит [55] біріншіден олардың құрамға әсер ету және мембрана торларын
функционирлеуіне байланысты. Осылайша натрий додецилсульфаттың әсер етуі
нәтижесінде биологилық мембрананың транспортты функциясы өзгереді, төмен
концентрация кезінде (10-6 -10-9 гмл) ДДС эритроцитарлы мембрананың
тұрақтылыығын артырады ал концентрация 1·10-4 -6·10-5 гмл кезінде олейн
қышқылының лирикалық әсеріне тұрақтылығын төмендетеді. Оған қоса анионды
БАЗ-микроорганизмнің физиологиялық процестеріне әсерін тигізеді. Анионды
БАЗ-дарда биологиялық активтіліктің кең спектрлігі,көбінесе алкилсульфатта,
бұл класқа жататын заттардың процесске активті қосылғанын көрсетеді, бұл
тор дәрежесімен қатар толық микроорганизм дәрежесінде болады.

Анионды БАЗ-дарды модификациялау үшін 2 тәсіл қолданады: бірінші-БАЗ
макромолекуласын макромолекулаға ковалентті түрде енгізу; екіншісі-полимер
БАЗ комплекстерін алу. Бұл кезде тек қана аз токсикалық қосылыстарды алу
мақсаты көзделмейді. Сонымен бірге жалпы мақсат дифильді иондардың ақуыз
макромолекулаларымен әрекеттесуінің ерекшеліктерін зерттеу қойылады себебі
бұл әрекеттесу көптеген өмірге маңызды процесстердің негізінде жатады. Сол
себепті синтетикалық полимер-ионогенді БАЗ комплекстері қызығушылық
танытатын және пайдалы модельді жүйелер болып табылады. Оларда
әрекеттесуші компоненттердің қасиеттерімен және құрылысымен кең диапазонды
өзгерістері болады. Ковалентті байланыстар арқылы макромолекула құрылысына
анионды БАЗ-дарды енгізу катионды. БАЗ-дарды енгізумен салыстырғанда
күрделі мәселе болып табылады [56] NаДДС-те негізделген микроэмульсияның
термодинамикалық тұрақтылығы. Докл. [International Conference “Modern
Physical Chemistry for Advanced Materials”, Kharkov, 26-30 June,2007]7 J:
Mol. Liq.2009.145,№3б с.173-176. Англ

ПОЛИГЕКСАМЕТИЛЕНГУАНИДИН(метацид), сызықты(ф-ла I) немесе айыр полимер;
мөлдір шыны тәрізді зат ; жұмасару т. 100-1500C; суда ериді.
полигексаметиленгуанидиннің 10%-дық және одан да жоғары
концентрацияларында сулы ерітінділері бөлме т-да сутекті байланыстың
интенсивті түзілуіне байланысты студнеобразование болып жатады.
Полигексаметиленгуанидин-эффективті фунгицид және ауруханаларда
залалданған микрооорганизмдерден қорғау және азық-түліктерді сақтауға
немесе ауыл шаруашылық өсімдіктерді аурулардан қорғауға пайдаланатын
зарарсыздандырғыш(алтын түстес стафилококқ полигексаметиленгуанидиннің
0,0015%-қ , синегнойная таяқшасы 0,007% концентрациясында жойылады)
антисептик. Техникада полигексаметиленгуанидин қағаздар өндірісінің
айналымды судың жаман-жұманы үшін флокулянт және басқа да технологиялық
процесстерде , мысалы композициондық материалдарға адгезионды қоспа,
гальванотехникада NaCN орын басушы және т.б. ретінде қолданады. Лит.:
Гембицкий П. А. [и др.], "Хим. пром-сть", 1984, № 2, с. 18(82)-19(83). П.
А. Гембицкий.

Твин 80(басқа атаулары полиэтилен гликоль сорбит моноолеат, полисорбат 80)
- кәріптас түсті, майлы, иіссіз сұйықтық. суда, спиртта және майларда
ериді. Твин 80 - бейионогенді эмульгатор және солюбилизатор қасиеттерге ие
беттік активті зат.Ылғалдандырғыш және теріні тыныштандырушы әсер етеді.
Жұмсақ антистатикалық және кондиционерлеуші қасиеттерге ие болады. Шаштың
өсуін жақсарта біледі, сондықтан көбіне сусабында және шаш түсуге қарсы
кондиционерлерде қолданылады.

Гидрофильді-липофильді теңгерім - 15. Тұрақты эмульсиянің жаралғаны үшін
"май суда" тұрақты эмульсияларды түзу үшін сорбитан олеат, цетеариловый
спирт сияқты әр түрлі гидрофобты эмульгаторлермен қолданылуы мүмкін .

Беттік активті зат TWEEN - 80 - бұл молярлық массасы 1226 гмоль
сорбитанмоноалеат полиоксиэтилен. Оның молекула құрылымына, НПАВ TWEEN -
20 молекуласы сияқты, n және(C2Н4О) m екі полярлық қатары(C2Н4О) қос- алты
мүшелі сақина кіретін , мұнда n+m=20. НПАВ TWEEN-80 молекуласының құрамына
тағыда полярлы емес көмірсутектің радикал кіреді, алайда, TWEEN-20
молекуласына қарағанда ол көміртектің 11 атомын құрайды.

Беттік активті заттардың жуғыш, дымқылдағыш, эмульгирлеуші, диспергирлеуші
және басқа да құнды қасиеттері арқасында жуушы және тазалаушы құралдар
өндірісінде, косметикалық және фармацевтикалық препараттың, латексті,
каучукты. полимерлердің, өсімдіктерді қорғайтын химиялық құралдар, құрылыс
материалдары, коррозия ингибиторлары өндірісінде кеңінен қолданылады.

Бидай — негізгі азық-түліктік дақыл. Оның дәні, кебегі, сабаны құнарлы мал
азығы, құрама жем өнеркәсібінің шикізаты. Бидай сұрыптаумен Ұлттық
академиялық аграрлық зерттеулер орталығына қарасты Қазақ егін шаруашылығы
ғылыми-зерттеулер институты, Ботаника және фитоинтродукция институты,
ҚазМУ, Қазақ мемлекеттік аграрлық университеті, аймақтық тәжірибе
станциялары шұғылданады. Бидай зиянкестері мен аурулары оның өніміне үлкен
шығын келтіреді, олардың зиянкестеріне гессен және швед шыбындары, дәннің
сұр көбелегі, барылдауық қоңыз, астық қандаласы, бүргесі, биті, обыр
шегірткелері, т.б. жатады. Аурулары: қаракүйе, тат, ақұнтақ, септориоз,
тамыр шіруі, т.б. Оларды болдырмау үшін бидайды сепкенге дейін, өсіп тұрған
кезінде және жинап алар алдында әр түрлі химиялық препараттар шашады.
[2]Пайдаланған әдебиет

Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;Өсімдіктер әлемі оқу-әдістемелік кешені, Дәнді-
дақылдар: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б; ISBN 978-601-7237-
34-9 Қазақ Энциклопедиясы

Basіdіomycetes класының Puccіnіa туысына жататын саңырауқұлақтар тарататын
аса зиянды және кең таралған кесел – өсімдіктердің тат аурулары. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.