Жапондық коя балықтарын өсіру ерекшеліктері
КІРІСПЕ 5
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 6
1.1 Жапондық коя балығының систематикасы, таралуы, орны .
1.2 Жапониялық тұқының биологиялық және морфологиялық сипаттамасы
7
1.3 Кояның сапасына баға беру әдісі 8
1.4 Коя балығың селекция жолдарымен шығарылған түрлерінің қысқа.ша сипаттамасы
.
1.5 Коя балығының денесінің түсі мен суреті 9
1.6 Коя балығының стандарт бойынша қабылданған түрлері 10
1.7 Декоративтік әсемдік объектісі ретіндегі сипаттамасы 21
1.8 Коя балығын қоректендіру және қоректердің түрлері 22
2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ 24
2.1 Алматы зообағының сипаттамасы 25
2.2 Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімі 26
2.3 Биологиялық зерттеу әдісі 28
2.4 Балықтардың қоңдылық коэффициенттерін анықтау әдістемесі 30
2.5 Коя балығының жынысын анықтау әдісі 31
3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ 33
3.1 Кояны өсіруге арналған аквариумның сипаттамасы .
3.1.1 Аквариумдағы грунттың сипаттамасы 34
3.1.2 Аквариум ортасы (су, оттегі, температура, pH) 35
3.1.3 Аквариум суына қойылатын талаптар .
3.1.4 Аквариумға қажетті құрал . жабдықтар 36
3.2 Кояны аквариумдық және тоғандық жағдайда өсіру 37
3.3 Коя балықтарында кездесетін ауру түрлері және емдеу шаралары 47
3.4 Алматы зообағындағы коя балығын стимулдау әдісі арқылы жасанды көбейту
52
Қорытынды 55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 56
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 6
1.1 Жапондық коя балығының систематикасы, таралуы, орны .
1.2 Жапониялық тұқының биологиялық және морфологиялық сипаттамасы
7
1.3 Кояның сапасына баға беру әдісі 8
1.4 Коя балығың селекция жолдарымен шығарылған түрлерінің қысқа.ша сипаттамасы
.
1.5 Коя балығының денесінің түсі мен суреті 9
1.6 Коя балығының стандарт бойынша қабылданған түрлері 10
1.7 Декоративтік әсемдік объектісі ретіндегі сипаттамасы 21
1.8 Коя балығын қоректендіру және қоректердің түрлері 22
2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ 24
2.1 Алматы зообағының сипаттамасы 25
2.2 Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімі 26
2.3 Биологиялық зерттеу әдісі 28
2.4 Балықтардың қоңдылық коэффициенттерін анықтау әдістемесі 30
2.5 Коя балығының жынысын анықтау әдісі 31
3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ 33
3.1 Кояны өсіруге арналған аквариумның сипаттамасы .
3.1.1 Аквариумдағы грунттың сипаттамасы 34
3.1.2 Аквариум ортасы (су, оттегі, температура, pH) 35
3.1.3 Аквариум суына қойылатын талаптар .
3.1.4 Аквариумға қажетті құрал . жабдықтар 36
3.2 Кояны аквариумдық және тоғандық жағдайда өсіру 37
3.3 Коя балықтарында кездесетін ауру түрлері және емдеу шаралары 47
3.4 Алматы зообағындағы коя балығын стимулдау әдісі арқылы жасанды көбейту
52
Қорытынды 55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 56
Таңдалған тақырыптың өзектілігі. Аквариумдық балық өсіру бағыты – ежелгі тарихы бар балық шаруашылығының бір саласы болып табылады. Қазақстан нарық жағдайында аквариумдық балық өсіру немесе әсемдік балық шаруашылығымен арнайы айналысатын кәсіпорындар жоқ десе де болады. Алайда, бұл жағдайға қарамастан, республикамызда әсемдік балықтарға қызығушылық пен сұраныс бар және ол жылдан жылға артып келеді. Қазақстан тұтынушыларының талабы бойынша, әсемдік балық түрлерінен көбінесе декоративті алтын балықтар, түрлі – түсті гуппилар мен коя балықтары үлкен сұранысқа ие. Аталған балықтар өзінің өсу әдістерінің қарапайымдылығымен, өсірудің аса қиын еместігімен ерекшеленеді. Бұл балық түрлерін үй жағдайында өсіру арқылы, адам өзіне тек оң эмоциялар алып, шаршаған жүйкесін тыныштандырады.
Аквариумдық балық өсіру мектеп оқушылары мен жасөспірім балалар үшін де, олардың сана – сезімінің қалыпты дамуына үлкен септігін тигізеді. Әсемдік балық өсірудің аталған ерекшеліктерін ескере отырып, дипломдық жұмыстың тақырыбы декоративті болып табылатын коя балығын аквариум жағдайында өсіруді зерттеуге арналды.
Аквариумдық коя балығының аквариумдық жағдайда өсу ерекшелігі, және коя балығының әсемдік объект ретінде алатын орны. Коя балығы декаративтік әсемдік балық болып табылады. Қазіргі таңда аквариумда балық өсіру және де басқада су объектілерін өсіру қарқынды дамыған кәсіптің бірі болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу, және коя балығының өсу ерекшеліктеріне сипаттама беру, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен салыстыру. Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу жағдайын бақылау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
● Әдебиет көздерімен танысу, жапониялық коя балығының систематикалық орнына биологиясына, көбеюіне, өсуіне дамуына сипаттама беру;
● Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу ерекшеліктерін бақылау, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен салыстыру.Балықтардың өсу жағдайын күнделікті бақылау, өсу ортасының абиотикалық параметрлерін анықтап отыру,судың температуралық режимін бақылау, қоректендіру,балықтардың өсу қарқынын анықтау;
● Коя балығының әсемдік объект ретінде өсіруде алатын орны.
Аквариумдық балық өсіру мектеп оқушылары мен жасөспірім балалар үшін де, олардың сана – сезімінің қалыпты дамуына үлкен септігін тигізеді. Әсемдік балық өсірудің аталған ерекшеліктерін ескере отырып, дипломдық жұмыстың тақырыбы декоративті болып табылатын коя балығын аквариум жағдайында өсіруді зерттеуге арналды.
Аквариумдық коя балығының аквариумдық жағдайда өсу ерекшелігі, және коя балығының әсемдік объект ретінде алатын орны. Коя балығы декаративтік әсемдік балық болып табылады. Қазіргі таңда аквариумда балық өсіру және де басқада су объектілерін өсіру қарқынды дамыған кәсіптің бірі болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу, және коя балығының өсу ерекшеліктеріне сипаттама беру, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен салыстыру. Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу жағдайын бақылау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
● Әдебиет көздерімен танысу, жапониялық коя балығының систематикалық орнына биологиясына, көбеюіне, өсуіне дамуына сипаттама беру;
● Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу ерекшеліктерін бақылау, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен салыстыру.Балықтардың өсу жағдайын күнделікті бақылау, өсу ортасының абиотикалық параметрлерін анықтап отыру,судың температуралық режимін бақылау, қоректендіру,балықтардың өсу қарқынын анықтау;
● Коя балығының әсемдік объект ретінде өсіруде алатын орны.
1. Ә.А. Бәйімбет., С.Р. Темірхан. Қазақстанның балықтәрізділері мен балықтарының қазақша – орысша анықтауышы. Алматы 1999 «Қазақ университеті» 44
2. Палонский А.С., Рыбы аквариумов и декоративных водоемов\ М.:АСТ Астрель, 2006. -663, [1] С.: ил «издательство АСТ»
3. Ямазаки С., Уцукущинищиги кой \ Издательство «Коко-эн»Токия , 2006
4. Огата М., Сотохэй А., Оёгухоосеки Издательство «Хего» 1985. –С 587-698
5. Токуда А., Хироюки Т., Комиккунищиги кой моногатари издо «Химэдзи», 1987 – С 112-116
6. Маекава К, Нищиги кой канщёхякка Издательство « Коко-эн» 2004 – С 78-85
7. Сотохэй А., Манабу О., Кокугёносайтэн\ Издательство «Химэдзи» 2001-
8. Татэо К., Кингёзанма Издательство «Навигация» 2006 – С 534-601
9. Кочетоя А. Декоративное рыбоводство.- .: Просвешение, 1991
10. Dokopil N. Zivorodky technika chova biolodie drnhn u ztandardu : - praha : CZN. 2006.
11. Пыльцына Е. Е ., Аквариум от А до Я все об акваиуме. Валшебный мир аквариума. Красивый аквариум- ваша гордость. Ростов-на Дону; издательский дом «Владис», М.; издательский дом «рипол классик» 2008.-320 с
12. Хацкевич Е.Е., Аквариум.- Мн.; харвест 2007.- 224 с
13. Пыльцына Е.Е., Ваш аквариум. Популярная энциклопедия\ Ростов н\д владис, 2009.- 640 с.. с ил
14. Миллс Д А., Ламберт Д К., Справочник по аквариумным рыбам руководство по содержанию и уходу. Издательство « Мир книги» 111246, Москва, ул, 2-я кибельная, д, 2 стр 6
15. Нельсон Д.С., рыбы мировой фауны ; Пер 4-го перараб англ изд.\ предисловие и Талковый словар Богуцкой Н.С Насеки А.М., -М.; Книжный дом « Либроком» 2009. -350 с
16. Миллс Д., аквариумные рыбки\ Д. Миллс.- М. ; ООО издательство Астрель, 2003.- 304с..ил
17. Байгужиев С. Аквариум әліппесі Алматы « Қайнар»1968 ж -58-60 бет
18. Куленов К., Қазақстан балық байлығы. Алматы « Қайнар»1967 ж 2
19. Қайымов Қ. Балықтар әлемінде Алматы « Қайнар»1981 ж
20. Ильин М.Н Аквариумное рыбоаодство издательство МГУ 1968 -56-64с
21. Махин М.Д., Занимательный аквариум М.; Пищевая промышленность 1975. -225-245 с
22. Чулкова Л.В., Глуховцев И.В., Карпов В.Е., Чулков А.В. Ваш аквариум. – Алма – Ата: Кайнар, 1992.-336 с.
23. Кочетов С.М. Современный справочник аквариумиста. – М.:Вече, 2008.-304 с.
24. Арутюнов О.Д., Якубов Ш.А., Суворова Т.Ф. О некоторых аспектах усовершенствования биотехники выращивания объектов аквакультур // Астраханский технический институт рыбной промышленности и хозяйства. Астрахань, 1991. 7 с. (Рукопись депонирована во ВНИЭРХ 20.05.91. № 1156-.
25. Бабаян К. Рыболовство в водоемах Цейлона // Рыбоводство и рыбоводство. № 4. 1960. С.55-5
26. Японские карпы Коя. декоративные рыбки \ fish- wopd @ narod. Ru
27. Серветник Г.Е, Шульгина Н.К., Новоженин Н. П., Шиманова Е. И., Клушин А. А., Лабену А. В., Аквакультура и интергрированные технологий проблемы и возможности : материалы междунорадной научно – рпактической конференций посвященной 60- летию Масковской рыбоврдно мелиаративной опытной станций и 25 летию ее реорганизация в ИГУ ВНИИР Сборник и науяных докладов. Т 2 – Москва, 11-3 апреля. 2005\ ГНУ ВНИЙ ирригационного рыбоводства – масква, 2005 г, 360 с
28. Аквариум и его обитатели в интерьера\ серия «стильные штучки».- ростов\ Д : фениск, 2003.- 226 с,
29. Жданов В.С Аквариумные растения. – М., 1987
30. Иерусалимский И.Г., Епифоновский Н. И., Шевченко Н. И., В мире аквариумных и пресноводных рыб. – Ростов- Дону, 1975
31. Комнатный аквариум Под ред. М .А Пешкова.- Алма- ата, 1957
32. Полканов Ф.М Подводный мир в комнате.- 1957
33. Саветы натуралисту – Любителю, Сборник стадей под ред П. А Мантейфеля – 1956
34. Сосновский И.П Редкие и исчезающие живодные: По станицам красной книги СССР.- М.: «лесная промышленность» 1987
35. Франс С. Иллюстрированная энциклопепдия рыб.- Прана: «Артия», 1957
36. Популяные аквариуные рыбки.- М.: цитатель- трейд 2002.224с
37. Энциклопедия «жизнь животных» Т.4.- М. 1971
38. Бауэр Р Болезни аквариумных рыб.- М.: «Аквариум», 1198
39. Жизнь живодных. В 7. Ми Томах. Т. 4- М.: Просвещение 1983
40. Ильин М. Н аквариумное рыбоводствою- изд- во МГУ, 1968,1977
41. Козюков Ю.А Болезни аквариумных рыб.-М.: Колос 1979
42. Кочетов А.М экзотические рыбы – М.: Лесная промышленность 1988
43. Махлин М.Д Путешествие по аквариуму М.: Колос 1993
44. Петровицкий И. Аквариумные тропические рыбы пер. со словацкого.- Прага: Артия 1984
45. Палонский А.С содержания и разведение аквариумнычх рыб справочник. – М.: ва « Агропромиздат», 1991
46. Полонский А.С. аквариумные рыбки. Содержание и разведие.- М.: избдотельский дом «прибой» издательский центр «классика», 1996-2000г
47. Полонский А.С Популярные аквариумные рыбки.- М: Аквариум,2004
48. Полонский А.С Рыбы аквариумов идекоративных водомов.- М.: АСТ: Астрель, 2006
49 Правдин. И.Ф. Руководство по изучению рыб. Вып.1. М.; 1931 – С. 8 – 23.
50 Choi Ki – Chul, Leon – Sang – Rin, Kim IK – Soo, Son Yeong – Mok. Coloured illustrations of Fresh water Fishes of Korea 1990. P. 277.
51 Макеевой.А.П. Причины расселения дальневосточных промысловых рыб в водоемах Средней Азии // Итоги и преспективы акклиматизации рыб и беспозвоночных в водоемах СССР. Тез. докл. ВсеСоюзной конф. М., 1980. – С. 250 – 252.
52 Митрофанов. В.П. Экологические основы морфологического анализа рыб. Алма – ата. 1977 – С. 3 – 32.
53 Кочетов А., Кочетов. С. Рыбы наших вод // www aquarium kulichki net./
54 Рыбаков О.Э. Экзотические аквариумные рыбы иллюстрированная энциклопедия. – С.- П.: Радар, Гея,селена, 1994
55 Ильнин М.Н. Аквариумнное рыбодство. Издательство Московского университета, 1995.
56 Вракин В.Ф., Привезенцев Ю.А., Маркин В.И. Морфофизиологическое состояние внутренних органов тиляпии в онтогенезе // Известия Тимирязевской сельскохозяйственной академии. № 4. 1987. С.161-169.
2. Палонский А.С., Рыбы аквариумов и декоративных водоемов\ М.:АСТ Астрель, 2006. -663, [1] С.: ил «издательство АСТ»
3. Ямазаки С., Уцукущинищиги кой \ Издательство «Коко-эн»Токия , 2006
4. Огата М., Сотохэй А., Оёгухоосеки Издательство «Хего» 1985. –С 587-698
5. Токуда А., Хироюки Т., Комиккунищиги кой моногатари издо «Химэдзи», 1987 – С 112-116
6. Маекава К, Нищиги кой канщёхякка Издательство « Коко-эн» 2004 – С 78-85
7. Сотохэй А., Манабу О., Кокугёносайтэн\ Издательство «Химэдзи» 2001-
8. Татэо К., Кингёзанма Издательство «Навигация» 2006 – С 534-601
9. Кочетоя А. Декоративное рыбоводство.- .: Просвешение, 1991
10. Dokopil N. Zivorodky technika chova biolodie drnhn u ztandardu : - praha : CZN. 2006.
11. Пыльцына Е. Е ., Аквариум от А до Я все об акваиуме. Валшебный мир аквариума. Красивый аквариум- ваша гордость. Ростов-на Дону; издательский дом «Владис», М.; издательский дом «рипол классик» 2008.-320 с
12. Хацкевич Е.Е., Аквариум.- Мн.; харвест 2007.- 224 с
13. Пыльцына Е.Е., Ваш аквариум. Популярная энциклопедия\ Ростов н\д владис, 2009.- 640 с.. с ил
14. Миллс Д А., Ламберт Д К., Справочник по аквариумным рыбам руководство по содержанию и уходу. Издательство « Мир книги» 111246, Москва, ул, 2-я кибельная, д, 2 стр 6
15. Нельсон Д.С., рыбы мировой фауны ; Пер 4-го перараб англ изд.\ предисловие и Талковый словар Богуцкой Н.С Насеки А.М., -М.; Книжный дом « Либроком» 2009. -350 с
16. Миллс Д., аквариумные рыбки\ Д. Миллс.- М. ; ООО издательство Астрель, 2003.- 304с..ил
17. Байгужиев С. Аквариум әліппесі Алматы « Қайнар»1968 ж -58-60 бет
18. Куленов К., Қазақстан балық байлығы. Алматы « Қайнар»1967 ж 2
19. Қайымов Қ. Балықтар әлемінде Алматы « Қайнар»1981 ж
20. Ильин М.Н Аквариумное рыбоаодство издательство МГУ 1968 -56-64с
21. Махин М.Д., Занимательный аквариум М.; Пищевая промышленность 1975. -225-245 с
22. Чулкова Л.В., Глуховцев И.В., Карпов В.Е., Чулков А.В. Ваш аквариум. – Алма – Ата: Кайнар, 1992.-336 с.
23. Кочетов С.М. Современный справочник аквариумиста. – М.:Вече, 2008.-304 с.
24. Арутюнов О.Д., Якубов Ш.А., Суворова Т.Ф. О некоторых аспектах усовершенствования биотехники выращивания объектов аквакультур // Астраханский технический институт рыбной промышленности и хозяйства. Астрахань, 1991. 7 с. (Рукопись депонирована во ВНИЭРХ 20.05.91. № 1156-.
25. Бабаян К. Рыболовство в водоемах Цейлона // Рыбоводство и рыбоводство. № 4. 1960. С.55-5
26. Японские карпы Коя. декоративные рыбки \ fish- wopd @ narod. Ru
27. Серветник Г.Е, Шульгина Н.К., Новоженин Н. П., Шиманова Е. И., Клушин А. А., Лабену А. В., Аквакультура и интергрированные технологий проблемы и возможности : материалы междунорадной научно – рпактической конференций посвященной 60- летию Масковской рыбоврдно мелиаративной опытной станций и 25 летию ее реорганизация в ИГУ ВНИИР Сборник и науяных докладов. Т 2 – Москва, 11-3 апреля. 2005\ ГНУ ВНИЙ ирригационного рыбоводства – масква, 2005 г, 360 с
28. Аквариум и его обитатели в интерьера\ серия «стильные штучки».- ростов\ Д : фениск, 2003.- 226 с,
29. Жданов В.С Аквариумные растения. – М., 1987
30. Иерусалимский И.Г., Епифоновский Н. И., Шевченко Н. И., В мире аквариумных и пресноводных рыб. – Ростов- Дону, 1975
31. Комнатный аквариум Под ред. М .А Пешкова.- Алма- ата, 1957
32. Полканов Ф.М Подводный мир в комнате.- 1957
33. Саветы натуралисту – Любителю, Сборник стадей под ред П. А Мантейфеля – 1956
34. Сосновский И.П Редкие и исчезающие живодные: По станицам красной книги СССР.- М.: «лесная промышленность» 1987
35. Франс С. Иллюстрированная энциклопепдия рыб.- Прана: «Артия», 1957
36. Популяные аквариуные рыбки.- М.: цитатель- трейд 2002.224с
37. Энциклопедия «жизнь животных» Т.4.- М. 1971
38. Бауэр Р Болезни аквариумных рыб.- М.: «Аквариум», 1198
39. Жизнь живодных. В 7. Ми Томах. Т. 4- М.: Просвещение 1983
40. Ильин М. Н аквариумное рыбоводствою- изд- во МГУ, 1968,1977
41. Козюков Ю.А Болезни аквариумных рыб.-М.: Колос 1979
42. Кочетов А.М экзотические рыбы – М.: Лесная промышленность 1988
43. Махлин М.Д Путешествие по аквариуму М.: Колос 1993
44. Петровицкий И. Аквариумные тропические рыбы пер. со словацкого.- Прага: Артия 1984
45. Палонский А.С содержания и разведение аквариумнычх рыб справочник. – М.: ва « Агропромиздат», 1991
46. Полонский А.С. аквариумные рыбки. Содержание и разведие.- М.: избдотельский дом «прибой» издательский центр «классика», 1996-2000г
47. Полонский А.С Популярные аквариумные рыбки.- М: Аквариум,2004
48. Полонский А.С Рыбы аквариумов идекоративных водомов.- М.: АСТ: Астрель, 2006
49 Правдин. И.Ф. Руководство по изучению рыб. Вып.1. М.; 1931 – С. 8 – 23.
50 Choi Ki – Chul, Leon – Sang – Rin, Kim IK – Soo, Son Yeong – Mok. Coloured illustrations of Fresh water Fishes of Korea 1990. P. 277.
51 Макеевой.А.П. Причины расселения дальневосточных промысловых рыб в водоемах Средней Азии // Итоги и преспективы акклиматизации рыб и беспозвоночных в водоемах СССР. Тез. докл. ВсеСоюзной конф. М., 1980. – С. 250 – 252.
52 Митрофанов. В.П. Экологические основы морфологического анализа рыб. Алма – ата. 1977 – С. 3 – 32.
53 Кочетов А., Кочетов. С. Рыбы наших вод // www aquarium kulichki net./
54 Рыбаков О.Э. Экзотические аквариумные рыбы иллюстрированная энциклопедия. – С.- П.: Радар, Гея,селена, 1994
55 Ильнин М.Н. Аквариумнное рыбодство. Издательство Московского университета, 1995.
56 Вракин В.Ф., Привезенцев Ю.А., Маркин В.И. Морфофизиологическое состояние внутренних органов тиляпии в онтогенезе // Известия Тимирязевской сельскохозяйственной академии. № 4. 1987. С.161-169.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 5
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 6
1.1 Жапондық коя балығының систематикасы, таралуы, орны -
1.2 Жапониялық тұқының биологиялық және морфологиялық сипаттамасы
7
1.3 Кояның сапасына баға беру әдісі 8
1.4 Коя балығың селекция жолдарымен шығарылған түрлерінің қысқа-ша
сипаттамасы -
1.5 Коя балығының денесінің түсі мен суреті 9
1.6 Коя балығының стандарт бойынша қабылданған түрлері 10
1.7 Декоративтік әсемдік объектісі ретіндегі сипаттамасы 21
1.8 Коя балығын қоректендіру және қоректердің түрлері 22
2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ 24
2.1 Алматы зообағының сипаттамасы 25
2.2 Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімі 26
2.3 Биологиялық зерттеу әдісі 28
2.4 Балықтардың қоңдылық коэффициенттерін анықтау әдістемесі 30
2.5 Коя балығының жынысын анықтау әдісі 31
3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ 33
3.1 Кояны өсіруге арналған аквариумның сипаттамасы -
3.1.1 Аквариумдағы грунттың сипаттамасы 34
3.1.2Аквариум ортасы (су, оттегі, температура, pH) 35
3.1.3 Аквариум суына қойылатын талаптар -
3.1.4Аквариумға қажетті құрал – жабдықтар 36
3.2 Кояны аквариумдық және тоғандық жағдайда өсіру 37
3.3 Коя балықтарында кездесетін ауру түрлері және емдеу шаралары 47
3.4 Алматы зообағындағы коя балығын стимулдау әдісі арқылы жасанды
көбейту 52
Қорытынды 55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 56
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыс 61 беттен, 3 кестеден, 24 суреттен, 56 пайдаланылған
әдебиеттен, соның ішінде 10 шет тілі әдебиеттен тұрады .
Түйінді сөздер: Жапониялық коя, аквариум, Кохаку. Тайсе Сансеку,
Сёва Сансёку, Уцуримоно, Бэкко, Тантё Асаги, Сюсуй, Коромоно,
Кингинрин, Каваримоно, Огон, Хинори- моемоно, Госини, Кумонрю, Дойцу-
гой, грунт, систематика, уылдырық, Алматы хайуанаттар бағы.
Зертеу объектісі ретінде Алматы хайуанаттар бағындағы жапониялық
коя балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу негіз болды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы хайуанаттар бағындағы жапониялық
коя балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу және коя
балығының өсу ерекшеліктеріне сипаттама беру, алынған мәліметтерді әдебиет
көздерімен салыстыру. Алматы хайуанаттар бағындағы жапониялық коя балығының
өсу жағдайын бақылау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
● Әдебиет көздерімен танысу, жапониялық коя балығының систематикалық
орнына биологиясына, көбеюіне, өсуіне дамуына сипаттама беру;
● Алматы зообағындағы жапониялық коя балығының өсуі ерекшеліктерін
бақылау, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен салыстыру;
● Коя балығының әсемдік объект ретінде алатын орны.
КІРІСПЕ
Таңдалған тақырыптың өзектілігі. Аквариумдық балық өсіру бағыты –
ежелгі тарихы бар балық шаруашылығының бір саласы болып табылады. Қазақстан
нарық жағдайында аквариумдық балық өсіру немесе әсемдік балық
шаруашылығымен арнайы айналысатын кәсіпорындар жоқ десе де болады. Алайда,
бұл жағдайға қарамастан, республикамызда әсемдік балықтарға қызығушылық пен
сұраныс бар және ол жылдан жылға артып келеді. Қазақстан тұтынушыларының
талабы бойынша, әсемдік балық түрлерінен көбінесе декоративті алтын
балықтар, түрлі – түсті гуппилар мен коя балықтары үлкен сұранысқа ие.
Аталған балықтар өзінің өсу әдістерінің қарапайымдылығымен, өсірудің аса
қиын еместігімен ерекшеленеді. Бұл балық түрлерін үй жағдайында өсіру
арқылы, адам өзіне тек оң эмоциялар алып, шаршаған жүйкесін
тыныштандырады.
Аквариумдық балық өсіру мектеп оқушылары мен жасөспірім балалар үшін
де, олардың сана – сезімінің қалыпты дамуына үлкен септігін тигізеді.
Әсемдік балық өсірудің аталған ерекшеліктерін ескере отырып, дипломдық
жұмыстың тақырыбы декоративті болып табылатын коя балығын аквариум
жағдайында өсіруді зерттеуге арналды.
Аквариумдық коя балығының аквариумдық жағдайда өсу ерекшелігі, және коя
балығының әсемдік объект ретінде алатын орны. Коя балығы декаративтік
әсемдік балық болып табылады. Қазіргі таңда аквариумда балық өсіру және де
басқада су объектілерін өсіру қарқынды дамыған кәсіптің бірі болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя
балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу, және коя балығының
өсу ерекшеліктеріне сипаттама беру, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен
салыстыру. Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу
жағдайын бақылау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
● Әдебиет көздерімен танысу, жапониялық коя балығының систематикалық
орнына биологиясына, көбеюіне, өсуіне дамуына сипаттама беру;
● Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу
ерекшеліктерін бақылау, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен
салыстыру.Балықтардың өсу жағдайын күнделікті бақылау, өсу ортасының
абиотикалық параметрлерін анықтап отыру,судың температуралық режимін
бақылау, қоректендіру,балықтардың өсу қарқынын анықтау;
● Коя балығының әсемдік объект ретінде өсіруде алатын орны.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
1.1 Жапониялық тұқының систематикалық орны және таралуы
Тип : Chordata - Хордалылар
Тип тармағы: Vertebrata - Омыртқалылар
Бөлім: Gnathostomata - Жақтылар
Класс үсті: Pisces - Балықтар
Класс: Osteichthyes - Сүйекті балықтар
Отряд: Cypriniformes - Тұқытәрізділер
Тұқымдас: Cyprinidae – Тұқытектестер
Туыс: Cyprinus–тұқы
Түрше:Ciprinus carpio– жапониялық тұқы [1].
1сурет-Жапониялық тұқы
Таралуы: Қытай, Жапония, Корея елдерінің табиғи сулары мен жасанды
суқоймаларында кең таралған түр. Табиғи сулардағы жапондық кояның дене
тұрқы, әдетте 80-120 см аралығында кездеседі, ал аквариумдық жағдайда
өсірілген кояның қазірге белгілі дене тұрқы 30-40 см аралығында [2].
1.2 Жапониялық тұқының биологиялық және морфологиялық сипаттамасы
Коя балығы сазан балығының мәдени түрі. Коя балығын ең алғаш рет
Жапония мемлекеті ұзақ селекция нәтижесінде шығарған .
Жапондық тұқы балығы ерекше әдемі балық. Бұл балық табиғатта
кесдеспейді. Тек арнайы аквариумдардан және декоративтік суқоймалардан
көруге болады. Тұқы коя өзінің әдемі түсімен танымал балық. Тарихы
2500жылды құрайды. Коя суық суда өмір сүретін Азиаттық тұқының мәдени түрі.
Коя Ciprinus carpio түріне жатады, сондықтан алтын балықтың жақын туысы
болып келеді [2].
Коя балығын 2500 жыл бұрын Қытайға Каспий теңізінің териториясынан
енген. Жапонияда тұқы балығы XIV-XV ғасырдан белгілі. Жапонияға тұқы балығы
қытайдың басқыншыларымен келген деген дерек бар. Жапондықтар оны Магой
қара тұқы деп атаған. Кейіннен Жапонияда жеке шаруашылықтарда балықты,
қолдан жасалған суқаймада тағамдық қорек ретінде өсірді. Алыс таулы
аудандарда мысалы, Нигата провинциясында жапондық тұқы балығы адамдардың
негізгі тағамы болып қалыптасты [3].
Кей кездері кейбір тұқы балығында түстерінде өзгерістер пайда бола
бастады, қалыпты емес суреттері бар балықтар тағам ретінде өтпей үйде
ұсталды. Түрлі түсті тұқыны өсіру шаруашылықтар арасында көбейді. Өз
балықтарын шағылыстыру арқылы жаңа түстер вариациясын алып отырды. Бұлай
өсіріп – көбейту кояға деген сұранысты арттыра түсті.
Токияның Тайсё көрмесінде 1914 жылы алғаш рет түсті кояны халыққа
таныстырды. Қазіргі кезде көптеген мемлекеттерде кояның клубы құрылып,
көрмелер мен шоу ұйымдастыруда. Коя жапон тілінен аударғанда тұқы деп
аударылады. Қазіргі кезде Жапондық тұқы тек өз отанына ғана емес бүкіл
әлемге танымал балық. Жапондықтар Жапондық тұқы коя әлемді жаулап алуға
көмектеседі деп әзілдеп қояды. Жапондық тұқы: қара,сары, қызғылт
сары,қызыл ақ, көк, жасыл және дақты болып келеді. Ең танымал тұқымдары
кохану (ақ тұқы қызыл суреттерімен), санке (ақ тұқы қызыл қара суреттері
мен), және шова (қара тұқы қызыл ақ суреттері бар) [3].
Коя балығы көп елдерде қазіргі кезде әсемдік мақсатта өсіріледі.Тұқы
кояны күтіп бағу қиын емес, оны саяжайлардағы тоғандар да, сонымен бірге
аквариумде ұстауға болады. Бірақ тұқы кояның шабағын арнайы таза өсірген
питомниктерінен сатып алған жөн. Коя балығы қорек талғамайды, тәуіліктің
кез – келген уақытында белсенді қоректене береді. Коя балығының тағы бір
ерекшелігі басқа әсемдік мақсатта өсірілетін балықтарға
қарағанда,аквариумде өсіруге ең қолайлы балық болып табылады. Коя балығы
нағыз ұзақ өмір сүретін балық. Ең танымал Жапондық ханоко 226 жыл өмір
сүрген [2,3].
1.3 Кояның сапасына баға беру әдісі
Бағалау реті
Дене құрылысы. Кояның жалпы құрылысы – бас, дене, және жүзбе
қанатттарының формасы, бір - біріне пропоциональді болуы керек. [3].
Айырмашылығы койдың аналығының денесі мықты. Жүзбе қанаттарының
мөлшерімен пішіні денесіне пропорциональді болуы керек. Басының пішіні
көлемі қысқа, ұзын немесе бір жағына қисайған болмауы керек. Балықтың
үстінен қарағанда денесі түзу және екі жағына пропорцианальді болуы тиіс
Түсі мен суреттері сыртқы көрінісі және терісі. Бірінші кезекте
терісінің сапасы мен түстерінің ашық, болуымен бағаланады. Сонымен бірге
түстерінің үйлесуіде бағаланады. Терісі жылтыр болуы керек. Түстерінің
сапасы, суреті және суретінің шектері, суретінің үйлесімімен
бағаланады.Түсті дақтар анық шектеулі көрінуі керек, таза шеттері ашық
болуы керек. Үлкен дақтар денесінің алдында немесе ортасында немесе құйрық
қанаттарында болмауы тиіс. Сурет балық денесіне пропорциональді болғаны жөн
[3,4].
Сапасы. Әрбір породаға немесе породаның характеристикасына қарай
сыртқа түріне талаптар болуы керек. Суда өзін өзі ұстауы және қалай
жүзетініне және балықтың қоректену белсенділігіне сипаттама болуы керек
[5].
1.4 Коя балығың селекция жолымен шығарылуының қысқаша сипаттамасы
Коя балығының 80 аса тұқымы бар.Оларды ыңғайына қарай 16
топқа бөлді. Қазіргі кезде Жапонияда, кояның бірнеше түрі бар, стандартқа
тек 14 түрлі түсті формалар қабылданған. Коя балығы ұзақ селекция
нәтижесінде шағарылған балық түрі болып табылады. Селекцияның 6 іріктеме
жасау нәтижесінде шығарған [ 4]. Жүздеген жылдар бойы коя балығы Жапон хан
сарайларында құпия күйінде сақталды. Жапон ихтиологтары тұқы балықтарын
бір-бірімен шағылыстыру нәтижесінде коя балығын шығарған, және коя
балықтарын бір бірімен будандастыру нәтижесінде көптеген түрлер алынған.
Алынған түрлерге ғылыми тұрғыда арнайы атаулар берген Коя түрлерінің
өндірістік классификациясы мен санының өсуі, жаңадан үйренуші коя
әуесқойларын аты жағынан көп шатастырады [5].
Аталуы жайлы айтатын болсақ, тұқының барлық атаулары Жапон
тілінде,ағыншыл тілінде емес. Сондықтан жапон тіліне жақын айтқан ыңғайлы.
Мысалы: Танцо немесе Тантё латынша Tancho деп жазылады, көпшілігі Танчо деп
атайды Жапон тілінде ”ч„, анық айтсақ ”чо„ сөзі жоқ „ш” әріпімен де солай.
Бәрі Суши деп атайды, бірақ Суси, бұлай атауға бізге батыстан емес шығыс
елдерінен келсе керек. [5].
2 сурет - Коя балығының селекция нәтижесінде алынған түрлері
1. Кохаку
2. Тайсе Сансеку
3. Сёва Сансёку
4. Уцуримоно
5. Бэкко
6. Тантё
7. Асаги
8. Сюсуй
9. Коромоно
10. Кингинрин
11. Каваримоно
12. Огон
13. Хинори- моемоно
14. Госини
15. Кумонрю
16. Дойцу-гой
1.5 Коя балығының денесінің түсі мен суреті
Ай (Ai) – көк(индиго)
Ака (Aka) – қызыл (балықтың денесіннің негізгі түсі ретінде)
Бени (Beni) – сары қызғылт дақ
Тя (Cha) – қоңыр түс (көк шай түсі)
Гин (Gin) – күміс түстес
Хи (Hi) – қызыл дақ
Карасу (Karasu) – қара (балық денесінің негізгі түсі ретінде)
Ки (Ki) – сары
Кин (Kin) – алтын түстес
Mидори (Midori) – жасыл
Недзу немесе недзуми –сұр
Орендзи – сарғыш
Сиро – ақ
Суми – қара дақ
Ямабуки – сары [5].
Будо – жүзім. Күлгін дақтар жүзімге ұқсайды. Будо Санке – қызыл денеде
күлгін дақтар, қызыл дақта күлгін нүктелер.
Каге – көлеңке. Бұл қара дақтар кішкене қара нүктелерден тұрады да, торлы
сурет нүктелерді құрайды.
Каноко – олененок. Қабыршақтарын да қызыл дақтар болады.
Инадзума – жарқыраулы найзағай. Кохану түрінің суретінде қолданылады
басынан құйрық қанатына дейін зигзан тәрізді дақ болады.
Мациба – қайық тәрізді. Әрбір қабыршақтың ортасында қара дақтар болады.
Уцури – шағылысу. Қара дақтар басқа түске ақ, қызыл, немесе сары түске
ұқсап шағылысып өзгереді. Мысалы балық денесінің бір бөлігінде басқа түс,
екінші жағында екінші түс көрсетіп шағылысса негізгі қара түсті береді.
Доицу – мөлдір. Тұқы секілді, қабыршағы жоқ немесе ақ ғана емес.
Кин Гин Рин – алтын (күміс түсті қабыршақ металл түсті жылтыр болады)
Хинари – жарқырап тұрады, балық денесін де металл түсті жарқырап тұрады
[3,4,5].
1.6 Коя балығының стандарт бойынша қабылданған түрлері
Санке – Taisho Sanshoku Sanke
Тайсо сансеку үлкен үштіктің екіші түрі көбінесе санке деп атайды, жапон
тілінен аударғанда үш түс немесе үш түсті білдіреді [5].
Санке ақ коя қызыл дақтары және аз мөлшерде қара дақ болады. Кохонуға өте
ұқсас, қара дақтың болуымен ұқсас келеді. Ұқсастықтары сонша санке
алғашында кохану ретінде бағаланған. Қызыл және ақ түс тек кохануға тән
болған , сосын санкенің ақ негізгі жылтыр түсі бағалана бастады. Санкенің
қара суреттерін шабақ кездерінде мөлдір сұр дақ ретінде көрінеді, кейіннен
қара дақ болып мөлшерінде үлкейеді. Қара суретіне әсер ететін тағы бір
жайт, судың рH жоғары болуы. рH жоғары болса қара сурет жақсы көрінеді,
бірақ қызыл түске кері әсерін тигізеді. Ең жақсы нұсқада кояда 3 немесе 4
үлкен қара дақтар арқасында шахмат ретімен орналасқан. Бірнеше үлкен қара
дақтар кеуде жүзбе қанатының негізін де орналасқан, қара дақтар басының
төменгі бүйір бөлігін де орналасқан. Кояның басының төменгі бөлігінде қара
дақтар денесіндегідей көбірек болуы керек. Осы белгі санкеге тән. Санке
балығы әлемге танымал балық. Санке балығының басқа түрлерінен ерекшелігі
тез өседі және уылдырық шашу барысында кез келген жерге шаша салмайды.
Уылдырық шашу үшін арнайы белгілі бір орынды өзі дайындап алады және
уылдырық шашатын кезде өзі дайындаған орынға барып шашады. Санке балығының
тағы бір ерекшелігі ұрпағына қамқорлық жасайды. (балықтың бұл түрі 3суретте
көрсетілген) [6].
3 сурет - Санке – Taisho Sanshoku Sanke
Сёва – Shoẁa shanshoku
Сёва сансёну немесе „үлкен үштіктің” соңғы түрі. Ол да үш түстен тұрады.
Сёва балығы, имперотор сёваның басқаруы кезінде өткен ғасырдың 20 – шы
жылдары шыққан, аты да сондықтан сёва делінген. Сёва мен санке бір біріне
өте ұқсас. Негізгі ерекшеліктері басында қара дақтар, кеуде қанатының
негізінде қара дақ болады, кеуде жүзбе қанаты түгелінен қара, денесінің көп
бөлігін қара дақ алып жатыр. Сёва кояның денесінің негізгі түсі қара деп
есептелген, оған ақ және қызыл суреттері болады делінген, өйткені шабақтары
қара түсті болып келеді, өсе келе ақ және қызыл суреттер пайда болады.Сёва
балығының басты ерекшеліктерінің бірі тез өседі және жыныстық жағынан ерте
жетілетін балық түрі болып табылады. Сёва балығы коя балықтарының ішіндегі
ең көп өсірілетін түр. Дене формасындағы суреттеріндеде ерекше әдемілік пен
үйлесім байқалады (балықтың бұл түрі 4-суретте көрсетілген)
Қоректену жағынан өте белсенді, қорек талғамайды. Сёва балығын квариумда
өсірген өте қызық, және төменгі температураға бейімделген балық.
Аквариумдық жағдайда өсірген кезде суының температурасына және тазалығына
басты назар аудару керек. Жапония, елінде ең көп өсірілетін әсемдік объкт
ретінде саналады. Уылдырықтарын тасқа шашады.ең көп уылдырық шашатын коя
тобына жатады. Жапония еліндегі ең көп өсірілетін коя тобы [6].
4 сурет- Сёва – Shoẁa shanshoku
Бекко – Bekko
Негізінен бұл ақ тұқы қара суреттері бар. Бекко коя cанке түрін алу кезінде
шыққан, сосын қызыл тұқы қара суретері бар түрлері алынған. Бекко бұл ақ,
қызыл немесе сары түсті қара дақтары бар cанкеге ұқсас балық. Қазіргі кезде
бекко коя бөлек түрге жатады және бірнеше топты құрайды: Сиро – бекко (ақ),
Ака – бекко (қызыл) және Ки – бекко (сары). Сары және қызыл бекко коя сирек
кездеседі. Сиро – бекко ақ коя деп саналады. Сиро – бекко қара дақты,
сондықтан ақ түсті негізгі түстері әппақ болуы керек. Бекко кояда қара дақ
денесінде біркелкі таралуы керек, сосын басында қара дақ болмауы керек.
Кеуде жүзбе қанатында қара жолақ болады. Бекко балығы басқа коя
балықтарының ішіндегі ең ерекше балық және қара дақтарымен ерекшеленеді.
Жыныстық жағынан ерте жетіледі және ұзақ өмір сүретін коя тобына жатады
[7].
Бекко балығын қолдан өсіруде еш қиыншылық тудырмайды. Қолға тез үйренеді.
Уылдырықтарын көктем – жаз айларында шашады.Уылдырығын тасқа шашады.
Қоректену жағынан өте белсенді, қорек талғамайды. Беко балығын аквариумда
өсірген өте қызық, және төменгі температураға бейімделген балық.
Аквариумдық жағдайда өсірген кезде суының температурасына және тазалығына
басты назар аудару керек. Қытай, Жапония, Корея елдерінде ең көп өсірілетін
әсемдік объкт ретінде саналады.Беко балығының басты ерекшелігі денесіндегі
суреттер бір бірімен үйлесім тапқан (балықтың бұл түрі 5-суретте
көрсетілген) [8].
5 сурет- Бекко – Bekko
Уцуримоно – Utsurimono
Уцуримононың шығу тегі Сёва Сансёну секілді. Уцуримоно да қара дақ көп
болады және қара түс негізгі түс болып саналады суреттің түсіне қарай
бірнеше түрге:сир уцури (ақ суретпен), хи уцмру (қызыл суретпен) және ки
уцури (сары суретпен) бөлінеді. Ертеректе уцуримоно сёва сансёнуді көбейту
негізінде көбірек алынатын өнім ретінде басты негіз болған. Бірақ кейін
қара денеге ақ мөлдір суретті дарақ алынды, содан бастап сиро уцури коя
ретінде көбейтіле бастады. Хи уцури сёва Сансёнуді көбейту кезінде негізгі
өнім ретінде саналады, ал ки уцури негізі өте сирек кездеседі (балықтың бұл
түрі 6-суретте көрсетілген) [9].
6 сурет- Уцуримоно – Utsurimono
Асаги – Asagi
Көк (индиго) –Асаги коидың негізгі түсі және балықтың бүйір сызығынан
жоғары орналасқан. Көк түс қара түстен сұр түске дейін өзгеріп отырады. Көк
түстің ақшыл түсі қара түсіне қарағанда жақсы бағаланады. Ақшыл көк түс
үлкейе келе қара түске қарай өзгереді. Көк түстің жан –жағы ақшыл түсті
көкпен қоршаланады, сондықтан қабыршақтары тормен жабылғандай көрінеді. Бұл
эффект қабыршақтары бір қатарда орналасса онық көрінеді. Асаги коида индиго
түстен басқа қызыл түс бар, ол бүйір сызықтың астында орналасқан және басы
мен жүзбе қанаттарына жетеді, ең бастысы басы дақсыз болуы керек. Асаги
тұқымы 100жыл бұрын тіркелген. Кейін келе Асаги койдың іріктеуі өзгеріп 100
жыл бұрынғыға қарағанда әділірек болды (балықтың бұл түрі 7-суретте
көрсетілген) [9].
7 сурет- Асаги – Asagi
Сюсуй – Shusui
Cюсуй – Асагидің кейінгі бауыры ретінде саналады, олар өте ұқсас.
Ерекшеліктері Индиго түсінің торы басынан құйрығына дейін өтетін арқа
қабыршақтарының өте ірірек болуымен өзгеруі. Үлкен қабыршақтар тізбегінде
сызықтар болмауы керек, санымен бірге қабыршақтар бір тізбекпен орналасуы
керек, басында дақ болмауы керек. Жыныстық жасқа өте тез жетіледі.Сюсуй коя
балығының ішіндегі ең әдемі балықтың бірі. Денесіндегі түстермен
суреттердің орналасуы бір – бірімен үйлесімдік тапқан, және басқа коя
балықтарына қарағанда суда жүзуінде де өзіндік ерекшелік байқалады
(балықтың бұл түрі 8-суретте көрсетілген) [10]
8 сурет - Сюсуй – Shusui
Корома – Koroma
Корома – Koroma
Корома – Асаги түрін Кохану Санке және Сёва түрлерімен шағылыстыру кезінде
алынған. Нәтижесін де үш түрге ұқсайтын түр алынды, қызыл дақ көк тордан
бөлініп шықты. Бұндай эффек Асагидың көк суретінен алынды. Гороно деген
тағы да коя бар. Коронаның 5 түршесі бар. [9].
Ай – горома – бұл Асагимен Кохану шағылысуынан алынған. Бұл кояның
қабыршағын да жарты ай тәрізді көк суреті бар.
Будо – Санке (жүзгіш) қабыршағындағы коя және қара түстің бірігуі қара –
күлгін жүзгішке ұқсайды және сирек орналасады.
Корона – Санке – Ай –горома секілді, тек қара дақтарымен ерекшеленеді
Корома – Сёва Асаги мен сева шағылысуынан алынған. Асаги торы тек қызыл
негізгі түстеде бола береді. Басты ерекшелігі осы болып табылады
Суми – горома– қара дақ толымен қара емес, жарты ай секілді болуы
керек,сонымен біргек тек қызыл аймақтарда орналасуы керек. Коромо балығы
денесіндегі суретімен ерекшеленеді. Балықтың басты ерекшелігі Санке балығы
сияқты уылдырық шашу барысында кез келген жерге шаша салмайды. Уылдырық
шашу үшін арнайы белгілі бір орынды өзі дайындап алады және уылдырық
шашатын кезде өзі дайындаған орынға барып шашады. Тез өседі, және жыныстық
жағынан да, ерте жетіледі.Таза суда өмір сүргенді жақсы көреді. Корома
балығы өте ерекше әдемі балық. Дене формасындағы суреттер өте әдемі және
үйлесімді орналасқан. Жапония елінде ең көп өсірілетін кояның түрі болып
табылады (балықтың бұл түрі 9-суретте көрсетілген) [9,10].
9 сурет- Корома – Koroma
Тантё – Tancho
Қасиетті Жапониялық тырна, әдемі ақ құс қан қызыл басты „Тантё” деп
аталады. Аңыздар да бұл құс ұзақ мыңдаған жылдар бойы өмір сүреді және
сәтттілік пен мәңгіліктің белгісі саналады дейді. Осы құсқа байланысты
Тантё коя деп атаған. Тантё алғашында Кохану деп аталған, денесі толығымен
ақ болған, тек басында қызыл тәжі секілді дағы бар. Тантё кохану Жапонияда
ерекше саналады. Жапонияның ұлттық жалауын ақ түсте қызыл түсте еске
түсіреді. [ 9].
Тантёның танте санке, тантё сёва, тантё госини, деген түршелері бар.
Тантёға тән негізгі белгі басындағы қызыл дақ. Барлық мән басындағы қызыл
даққа аударылады. Дақ домалақ жұмыртқа секілді болуы керек және басының дәл
ортасында орналасуы керек. Денесінде басқа да қызыл дақтар болады. Коя
балықтарының ішіндегі ең ерекше балық. Қоректену жағынан өте белсенді,
қорек талғамайды, және жасанды қорек түріменде, табиғи қорек түріменде
қоректене береді. Аквариумдық жағдайда тез өседі және жыныстық жағынанда
тез жетіледі. Таза суда өмір сүргенді жақсы көреді. Уылдырық шашу жағынан,
басқа коя балықтарына қарағанда мөлшері жағынан өте көп шашады. Қолға тез
үйренеді Қытай, Жапония, Корея елдерінде ең көп өсірілетін әсемдік объект
ретінде саналады Қолға тез үйренеді (балықтың бұл түрі 10-суретте
көрсетілген) [ 8,9, 10].
10 сурет - Тантё – Tancho
Дойцу – Doitsu
Жапондықтар тұқыларды дойцугой деп атаған. Германиядан, Жапонияға
импортталған тұқыларда қабыршақ болмаған, болса да бірен саран, зернальний
тұқы секілді, сол кезде бар түрлері мен тұқыны шағылыстырды,шағылыстыру
нәтижесінде. дойцу кохану, дойцу санке т.б. түрлер алынды. Дойцу кояның
негізгі ерекшелігі қабыршағы мүлдем болмайды. Өзінің ерекше әдемілігімен
ерекшеленеді. Дойцу ең аз өсірілетін коя түріне жатады (балықтың бұл түрі
11-суретте көрсетілген) [10].
11 сурет- Дойцу (Doitsu)
Каваримоно – Kawarimono
Каваримоно тұқы кояның ең көп түрі. Оған негізгі түрге жатпаған түрлердің
бәрі кіреді. Металл түсті жылтырлары жоқ. Каваримоно коя түрін бірнеше
топқа бөлуге болады.
Карасугой – (жапон тілінен аударған да қара қарға) бұл топқа тұқылар жатады
және бірнеше түр астын біріктіреді.
Карасу – толығымен қара кой.
Хадзиро – қара кои кеуде, құйрық жүзбе қанаттарының шеті ақ болады.
Хатесиро – Хадзиро секілді, оған қоса басында ақ дағы бар.
Юцусиро – Хагесиро секілді, бірақ басы түгелімен ақ
Кумонриу – қабыршағы жоқ
Манцукаваке – су температурасына байланысты қара түстін жан жағы қарадан
сұр түске өзгереді. (Балықтың бұл түрлері 12-суретте көрсетілген) [10].
12 сурет- Каваримоно – Kawarimono(карасу, хатесиро, юцусиро)
Кингирин – Kinginrin
Кингинрин атауы Жапонның үш сөзінен, кин алтын, гин күміс, және рин
қабыршақ деген сөзінен шыққан. Кояның қай түрі болмасын алюминий түсті
фолгаға ұқсас жылтыраса ол кингинрин немесе гинрин түріне жатады.
Жылтыраудың екі типі бар:(сурет 13)[ 8].
Бірінші тип – перл кинрин алтын қабыршақтың ортасында маржан бар секілді,
және сұр-жылтыр түсті береді. Бұл типтің ерекшелігі жылтыр балық өсе келе
жылтырлығын жоғалтады.
Екінші тип –күміс, ол үш формаға бөлінеді.
1) Алмазды қабыршақ немесе хиросима қабыршағы қымбат тастар секілді
қабыршақ түсі жарқырайды.
2) Бетагин қабыршағының барлық беті жылтырлайды.
3) Кадогин немесе судоргин қабыршақтың беті ғана жылтырайды.
Гинрин – қабыршағы ақ немесе қызыл суретте жақсы көрінеді,күн түсті, түс
қабыршақтың жарқырауын одан әрі әсерлетеді
13 сурет- Кингирин – Kinginrin (кинрин, Гинрин)
Хикари-мудзи немесе Хикари-моно (Hikarimuji or Hikarimono)
Хинари – металл түсі осы түрде міндетті түрде болуы керек. Хинари –мудзи
түріне бір түсті кояның бәрін де металл жылтыры болса, соның бәрі кіреді.
Хинари мудзи түрі бірнеше түр астына бөлінген: Юмабуки – алтын сары түсті,
орендузи – қызғылт сары, Кинбо – алтын түсті күн, гинбо – күміс түсті күн,
недзу – сұр. Кояның бұл түрінде ешқандай дақ болмауы керек. Кеуде жүзбе
қанаты металды жылтыр болуы шарт. Хинари коядың тобында жиі кемістіктер
кездесіп отырады: аузының жырығы, жүзбе қанаттарының қисаюы. (Балықтың бұл
түрлері 14-суретте көрсетілген) [9].
14 сурет- Хикари – Hikarimuji (гинбо, недзу юмабуки)
Хинари-уцури Hikari Utsuri
Хинари – уцури сёва мен уцуримоно түрлерінің металл түсті реңді балықтар.
Бұл түрге: кин – сёва алтын түспен қапталған, гип сёва күміс түсті, ки –
уцури және хи – уцури сары түсті және қызыл металл тәрізді түсті реңді
болып келеді. Хинари балығы өзінің дене формасындағы суреттермен
ерекшеленеді, және денесіндегі суретттер өзіндік үйлесім тапқан. Хинари
балығы коя балығының ішіндегі көп өсіріле бермейтін балық. Бұл балық түрін
өсіру үшін, шыдамдылық пен төзімділікті қажет етеді (Балықтың бұл түрлері
15-суретте көрсетілген) [9].
15 сурет- Хинари-уцури (Hikari Utsuri)
Хикори мойо – Hikarimoyo
Хикори мойо бұл топтағы тұқылардың бәрін де металл жылтыр болуы керек.
Платиналы кохану және Гин – бено – ақтың орнына платиналы негіз
Ямобуки хариване – платиналы коя сары сурет;
Орензи хариване – платиналы коя қара қызыл сурет;
Кикисуй – платиналы коя бүйірінде қызыл сызық болады
Кудзану – платиналы коя қызыл дақты және қара суретті;
Яматонисики санке – түсті, металл жылтыр.
Тора Огон Тора – (жапон тілінен аударғанда жолбарыс) алтын коя қара
суреттер мен, ки бенноға ұқсас
Шусуй – метал жылтырлы кинсуй немесе гинсуй деп Социнибай деп Ай горомони
металды жылтырлы болса атайды. Хикори коя балығының әдемі түрлерінің бірі
болып табылады. Дене формасындағы суреттері өзіндік үйлесім тапқан. Хикори
мойо коя балығының ішіндегі ең ұзақ селекция нәтижесінде алынған. Жыныстық
жағынан кеш жетілетін коя түріне жатады. Қытай, Корея елдерінде әсемдік
мақсатта көп өсірілетін балық түріне жатады. (Балықтың бұл түрлері
16-суретте көрсетілген) [10].
16 сурет- Хикори мойо – Hikarimoyo(ямабуки ,хариваке)
1.7 Декоративтік әсемдік объектісі ретіндегі сипаттамасы
Декоративтік әсемдік балық өсіру қазіргі таңдағы өте қарқынды дамыған
кәсіптің бір түрі болып табылады.Әсемдік балықтарды өсіру, олардың өмір
сүру жағдайын зерттеу өте қызық. Ғалымдардың зерттеуіне сүйенетін болсақ,
көздің жауын алатындай әдемі блықтарды тамашалау, адамның жүйке жүйесіне
және ой өрісінің дамуына көп әсерін тигізеді. Шын мәсінде бұл балықтар
қалай өседі екен, уылдырық сәтінен бастап қалай өсіп дамып жетіледі екен
деген сұрақтар, адамдардың әсемдік балыққа деген қызығушылығын тудырады.
Қазіргі таңда декоративтік әсемдік мақсатта өсірілетін балықтар өте көп,
солардың бірі Жапондық коя балығы [2].
Коя балығы өзінің ерекекше түсі мен және денесіндегі үйлесім тапқан
суреттерімен ерекшеленеді. Жапония елінің салт – дәстүрінде коя балығы
бақыт пен махаббат символы болып саналады. Сондықтанда коя балығын
Жопонияның барлық тұрғындары өз үйлерінде өсіреді және коя балығы үйге
шаттық, бақыт алып келеді деп сенеді. Әсемдік бағытта ең көп өсірілетін түр
болып саналады. Жапония елінде ғана емес Израилде, Малайзияда, Корея, Қытай
және т.б мемлекеттерде декоративтік әсемдік балық ретінде ең көп өсірілетін
түр [26].
1.8 Коя балығын қоректендіру және қоректердің түрлері
Қоректендіру. Ең жақсысы коя балығын жиі және аздан қоректендіру болып
табылады. Әдетте балықтарды тәуілігіне 2-3 рет әр түрлі қоректермен
қоректендірген тиімді деп саналады. Кояны қатаң белгіленген уақыттарда ғана
қоректендіруге дағдылану керек [2]. Берілетін қоректің сапасы өте маңызды
болып табылады. Тірі қорек жаңа сатып алынған немесе жаңа ауланған болу
керек, ал құрғақ корек құрғақ күйінде ылғалды болмауы керек. Қоректік
рационның алуан түрлілігі балықтардың сыртқы түріне, белсенділігіне қолайлы
әсерін тигізеді, балықтардың жиі көбеюіне және сапалы ұрпақ әкелуіне әсері
етеді. Тірі қоректерді үнемі өсімдіктектес қоректермен алмастырып отыру
керек, қажет болған жағдайда балықтардың қорегіне жасанды қоректерді,
витаминдерді қосып отыруға болады. Балықтарды қоректендірудегі ең басты
қағида – балықтарға тым артық мөлшермен қорек бермеу керек. Себебі желінбей
қалған қорек қалдықтары судың ластануына әкеледі [6].
Кояға берілетін қоректер алуан түрлі болып келеді, олар тірі
қоректерге, өсімдік тектес және жасанды құрғақ қоректерге бөлінеді. Тірі
қоректер деп тоғандарда немесе кішігірім көлшіктерде мекендейтін ұсақ
плантон – дафния, циклоптар жатады. Ал, ірі балықтарға қорек ретінде
масаның дернәсілдерін – коретраны және мотыльді беруге болады. Артемияны,
трубочникті және зоодүкендерден сатып алуға болады. Коя балығы қорек
талғамайтын балық, арнайы қорек түрімен де, жасанды қорек түрімен де
қоректенеді.
Қоректердің түрлері
Артемия. Желбезекаяқ шаянтәрізділер отрядына жатады. Ол тұзды сулы
суқоймаларда кеңінен таралған. Олардың дене тұрқы 16 мм, массасы 10-12 мг.
Олардың созылыңқы денесі сегменттелген және қою-қызыл немесе жасыл түске
боялған. Әдетте артемияның жаңадан жұмыртқадан шыққан науплилері
(дернәсілі) балықтардың дернәсілдерін қоректендіруге пайдаланады [19].
Ескекаяқтылдар және бұтақмұртшалы шаянтәрізділер. Ескекаяқтыларға
дафниялар, моина, босмина, хиродус, сид, симоцефалустар және т.б. жатады,
ал бұтақмұртшалы шаянтәрізділерге - диаптомустар, циклоптар т.б. жатады.
Бұларды тірі тозаң деп те атайды [20].
Циклоптар. Жылы суқоймалардың жағалауларында мекендейді.
Диаптомустар сияқты циклоптардың да екі жұп антенналары болады Олардың
денесі 1-4 мм аралығында және баскеуде және кеуде бөлімдеріне бөлінген.
Басында жұпсыз көзі бар, сондықтан да оны циклоп деп атап кеткен.
Циклоптармен дене өлшемі кіші балықтарды қоректендірген тиімді болып
саналады [22].
Дафния. Тірі және кептірілген дафния балықтар үшін ең жақсы қорек
көзі болып саналады. Шаяндардың дене ұзындығы 5мм, денесі хитинді
қабыршақпен қапталған, басында күрделі құрылысты үлкен көзі, оның жанында
жай көзі болады. Су бетінде антенналарының көмегімен қалқып тұрады, ешқашан
судың түбіне түспейді
Коловраткалар. Бұл тұщы суда кең таралған шаянтәрізділерге жатады.
Оның дене тұрқы 0,04-2мм, коловраткаларда тірі тозаң құрамына кіреді.
Коловраткалармен әдетте балықтардың дернәсілдерін және кейбір шабақтарды
қоректендіруге болады. [18].
Трубочник.Ең кең таралған тірі қорек. Трубочник сақиналы құрттар
тұқымдасына жатады. Ол ластанған суқоймаларда мекендейді, лайдың беткі
қабаттарында тіршілік етеді. Оның дене ұзындығы 20-400 мм, денесінің түсі
лас қара немесе қызыл түсті болып келеді. [19,20].
Лайдан жуылған трубочник су түбіне жиналып қалады. Бұл қорекпен ересек
балықтарды қоректендірген дұрыс, ал шабақтарға қоректі бөлшектеп, кесіп
беру қажет
Құрғақ қорек түрлері. Экзотикалық балықтар үшін толыққанды құрғақ
қоректерді беріп отыру қажет, себебі мұндай қоректердің құрамында барлық
құнарлы заттар болады. Құрғақ қоректер ұлпа, түйіршіктер, таблеткалар
түрінде шығарылады. Ұсақ балықтар үшін ең тиімді қорек ретінде ұлпалар
саналады. Олар суда ұсақ түйіршектерге дейін үгітіледі. Ұлпалар суға
түскенге дейін оны су қалыңдығында жүзіп жүрген балықтар бірден байқап, жей
бастайды. Түйіршіктер және таблеткалар су түбіне тез батады, сондықтан
мұндай қоректермен су түбінде тіршілік ететін балықтарды қоректендірген жөн
[16].
Өсімдіктектес қоректер. Тірі қоректерге қоспа ретінде балықтарға
өсімдік қоректерін де беріп отырған пайдалы. Оларға көптеген су
өсімдіктері (валлиснерия, су капустасы, наяда және т.б.) және кейбір жасыл
балдырлардың түрлері жатады. Сондай-ақ, балықтар үшін қосымша қоспа ретінде
қалайқадың жапырақтарын, , капустаның жапырақтарын да беруге болады [22].
Табиғи қоректер. Көптеген балық түрлеріне кәдімгі адамдар жейтін
тағамдарды беруге болады, оларға еттің үзінділері, сұлы ұлпасы, жұмыртқа,
сиыр көкбауыры т.б. Бірақ мұндай қоректерді алдын –ала ұнтақтап, майдалап,
балықтарға аздан беру қажет [26,22,16].
17 сурет ̵̵ Құрғақ қорек түрлері
2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
Зерттеу материалдары Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімінен
алынды. Зерттеу объектісі ретінде Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум
бөлімінде өсіріліп жатқан жапондық коя балығы. Зерттеу жұмысының негізгі
бағыты жапондық коя балығының өсу ерекшеліктерін бақылау,өсіру жұмысына
арналды.
Балықтарды өсіру уақыты жаз айларында ұйымдастырылды.
Аквариумда кояның өсіп – көбеюіне қажетті барлық жағдайлар жасау
мақсатында, ең алдымен аквариумға қажетті құрал – жабдықтар орнатылды.
Аквариумдағы балықтар тәуілігіне 3 рет қоректендіріліп тұрды, балықтардың
100 л аквариумда өсірілді.
Жиналған материалды зерттеу үшін классикалық ихтиологиялық әдістер
пайдаланылды, соның ішінде балықтарды анықтау Богуцкая Н.Г., Насека А.
каталогы арқылы және Бәйімбет А., Темірханов С. анықтауышы арқылы
анықталды. Зерттеу барысында биылғы шабақтардың келесі көрсеткіштері
өлшенді: балықтардың ең жоғары салмағы (Q, г).
Зерттеу барысында шабақтарға және бір жастағы балықтарға биологиялық
талдау жасалып, оның нәтижелері бойынша олардың Фультон және Кларк
формулаларын пайдаланып қоңдылық коэффициенті есептелді.
Фультон бойынша қоңдылық коэффициенті (1) формула бойынша анықталады:
F = Ql*l*l *100
(1)
мұндағы:
F –Фультон бойынша балықтың қоңдылығы
Q – денесінің салмағы, г;
l – дене ұзындығы, тұмсығының жоғарғы жағынан құйрық қанатының негізіне
дейін, яғни құйрық қанатына дейінгі ұзындығы, см.
Кларк бойынша қоңдылығы (майлылығы) (2) формула бойынша анықталады:
Сl = ql*l*l*100
(2)
мұндағы:
Cl – Кларк бойынша балықтардың қоңдылығы;
q – ішкі мүшелерін алғандағы салмағы, г.
2.1 Алматы хайуанаттар бағының географиялық сипаттамасы
Алматы хайуанаттар бағы – Қазақстан мен Орта Азияның ірі және жетекші
бағы.
Алматы хайуанаттар бағы Қазақстан Республикасы және ТМД елдерінің
ішіндегі көне және жетекші бақ. Ол 1937 жылы құрылған, 54 га аумақты
қамтиды, бөден көрілімге 27 га бөлінген.(1сурет). Алғаш зообақты негізінен
Қазақстанның жергілікті аудандарының шағын топтамасы болды. Содан бері көп
жылдар бойы хайуанаттар бағы әлденеше есе өсті, әлемнің барлық
құрлықтарынан бірегей жануарларымен толықтырылды. Африкада мекен ететін
жануарлар саны ұлғайды. Орталық Азия зообағында кездеспейтін Африка
хайуанаттары: Орикс, Ньял, үлкен Куду біздің хайуанаттар бағының
тұрғындары. Оңтүстік Африка республикасынан жираф әкелінді. Сондай-ақ
Африка хайуанаттарының бірнеше өкілдері осы бақтың тұрғындары: шимпанзе,
зебра, жолақты тасбақа, және әсем құстар, мысыр тауығы және ғаламат
тырнақұтан. Оның топтамасында Қазақ жерінің жануарлары – марал, арқар,
қасқыр, сақалтай, бүркіт, борсық, түлкі т.б. аң - құстары күтілуде. Сондай-
ақ жер құрлығының бәрінен әкелінген сирек кездесетін жануарлар: ақ аю,
гималай аюы, амур жолбарысы, қабыландар, піл, зебра, қодас, бұғы, үйір
мүйіз ешкілер, америка құмайлары, мүйізді қарға, жыландар, қолтырауындар
бар.
Хайуанаттар бағының топтамасы жануарлардың 350 түрін және 6000-ға жуық
жеке басын құрайды. ”Экзотариум” ғимаратында экзотикалық жануарлар түрі
күтіледі. ”Түнгі әлем„ залында жунглидың тұрғындары тіршілік етеді.
“Аквариум„ павильоны әлденеше балықтар түрімен таныстырады, мұнда
тропикалық зебр балығы, оташы балық мекен етеді.
Хайуанаттар бағының – тірі табиғаттың бірегей музейі десе болады. Бұл
адамдардың балаларымен, жақындарымен, жолдастарымен, қаланың шуынан,
тынымсыз қарбаласынан келіп, табиғатты, жануарларды аялап, демалатын орыны.
Табиғаттың тірі жануарларының адамдарды тартатын тылсым күші бар, мүмкін
осы себепті қала тұрғындары табиғаттың шағын қойнауына кіріп, оның
әсемдігін сезінгендей болады және табиғатты, тағы жануарларды қорғау
қажеттігін ұғынады. Жануарлар әлемі ерекше қызықты әлем. Алматы хайуанаттар
бағындағы әрбір жануарларды қызықтап олардың тыныс тіршілігін бақылап қарап
тұрудан эстетикалық ләззат аласың.
Алматы хайуанаттар бағында 530 түрдің 3754 дарағы бар, осының 26 түрі
Қазақстанның қызыл кітабына тіркелген.
Алматы зообағы ең көрікті саябақтардың бірі. Жануарларға деген
қызығушылық адам
Сонымен қатар Алматы зообығы ғылыми жұмыстармен де айналысады. 1938
жылы жазушы натуралис Максим Зверев негізін салған жас зоологтар үйірмесі
жұмыс істеп келеді.
1 Сурет- Алматы зообағының сызба-нұсқасы
2.2 Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімі
Алматы хайуанаттар паркіндегі аквариум 1981 жылдың 1мамырында ашылды.
Хайуанаттар паркіндегі жеке бір уйде орналасқан аквариумде мыңнан астам
балық тіршілік етеді. Балықтардың 86 түрі кездеседі. Хайуанаттар бағындағы
аквариумда мекендейтін сәндік балықтарды қызықтауға келушілердің көбінің
назары бірден ауатын осындай балықтардың бірі алтын балық, шілтер құйрық,
комета, шодыр көзді телескоп, су көзі, қызыл тақия және т.б толып жатқан
түрлер.Телоскоп пен шілтер құйрықтың денелері жұмыртқа пішіндес, жүзу
қанаттары ұзын. Екі айырылып шілтерше жіберілген. Құйрық қанаттары дене
тұрқынан ұзын болады. Ал телескоптың көзі шодырайып басының үстінде
орналасқан. Екі шар тәрізді болып келеді. Олардың кейбіреулерінің
шодырайған көзінің аумағы тіпті 5 см мөлшеріне дейін жетед.
Аквариум әуесқойларына лабарант балықтар жақсы мәлім. Бұлардың тұқымдасына
гурами, әтеш балық, лямус сияқты алуан түрлер жатады. Бұл тұқымдасқа ортақ
сипат оттегі аз суда тіршілік етуге бейімделуден пайда болған. Желбезек
үстіндегі орган лабарант балықтардың ұя салуында өте қызық. Алғашында
аузынан су үстіне қалқып жүрген ұсақ жапырақтарды жинайды да оны көпіршік
көбікпен бекітеді. Осылайша жасалған ұяға уылдырық шашады. Табиғи жағдайда
лабарант балықтар ақпайтын немесе баяу ағатын, өсімдіктері мол су
қоймаларда тіршілік етеді. Адам аквариумен айналыса жүріп, эстетикалық
ләззат алады, дүниеге танымдық көзқарасын кеңейтіп, бірлік шеңберін
дамытады, сондай-ақ күнделікті қарапайым жұмыстарды атқара жүріп, тіпті
ғылыми тәжірибелер жасағанын өзі байқамай қалады. Әсіресе жұмыстан шаршап
қайтып, қол босаған кезде аквариумдағы көз тартар әдемі балықтар мен
өсімдіктерге, әйнек арқылы сан алуан түске құбылып, көздің жауын алатын
бояуға көз салсаң, жүйкең жадырап рахаттана тынығасың.
Аквариум бөлімінің құрамы
• Көбейту бөлімі;
• Өсіру бөлімі;
• Экспозициялық бөлім
• Тоғанда өсіру бөлімі.
Одан бөлек қосымша зообақ ішінде тоғандар, бассейндер де бар, онда коя
балығы өсіріледі. Балықтардан-шабақтар, дернәсілдер, аналық және аталық
балықтар, дезинфекцияланып жатқан аквариумдар, ауырған балықтарды емдейтін
аквариумдар бар. Мұндағы аквариумдардың пішіні: Стандарт, ықтырма, астауша,
үшбұрышты, тұтас шыныдан жасалған төртбұрышты аласа аквариум
орналастырылған.
Көбейту бөлімі. Әр түрлі балықтардың шабақтары өсіріледі. Мұндағы
температура салыстырмалы түрде жылы болуы керек. Көбейту бөліміндегі
шабақтар ерекше күтімді қажет етеді. Шабақтарды күніне 4 мезгіл
қоректендіріп отырады және арнайы құнарлы қорек түрлері беріледі.
Өсіру бөлімі. Бұл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 5
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 6
1.1 Жапондық коя балығының систематикасы, таралуы, орны -
1.2 Жапониялық тұқының биологиялық және морфологиялық сипаттамасы
7
1.3 Кояның сапасына баға беру әдісі 8
1.4 Коя балығың селекция жолдарымен шығарылған түрлерінің қысқа-ша
сипаттамасы -
1.5 Коя балығының денесінің түсі мен суреті 9
1.6 Коя балығының стандарт бойынша қабылданған түрлері 10
1.7 Декоративтік әсемдік объектісі ретіндегі сипаттамасы 21
1.8 Коя балығын қоректендіру және қоректердің түрлері 22
2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ 24
2.1 Алматы зообағының сипаттамасы 25
2.2 Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімі 26
2.3 Биологиялық зерттеу әдісі 28
2.4 Балықтардың қоңдылық коэффициенттерін анықтау әдістемесі 30
2.5 Коя балығының жынысын анықтау әдісі 31
3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ 33
3.1 Кояны өсіруге арналған аквариумның сипаттамасы -
3.1.1 Аквариумдағы грунттың сипаттамасы 34
3.1.2Аквариум ортасы (су, оттегі, температура, pH) 35
3.1.3 Аквариум суына қойылатын талаптар -
3.1.4Аквариумға қажетті құрал – жабдықтар 36
3.2 Кояны аквариумдық және тоғандық жағдайда өсіру 37
3.3 Коя балықтарында кездесетін ауру түрлері және емдеу шаралары 47
3.4 Алматы зообағындағы коя балығын стимулдау әдісі арқылы жасанды
көбейту 52
Қорытынды 55
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 56
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыс 61 беттен, 3 кестеден, 24 суреттен, 56 пайдаланылған
әдебиеттен, соның ішінде 10 шет тілі әдебиеттен тұрады .
Түйінді сөздер: Жапониялық коя, аквариум, Кохаку. Тайсе Сансеку,
Сёва Сансёку, Уцуримоно, Бэкко, Тантё Асаги, Сюсуй, Коромоно,
Кингинрин, Каваримоно, Огон, Хинори- моемоно, Госини, Кумонрю, Дойцу-
гой, грунт, систематика, уылдырық, Алматы хайуанаттар бағы.
Зертеу объектісі ретінде Алматы хайуанаттар бағындағы жапониялық
коя балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу негіз болды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы хайуанаттар бағындағы жапониялық
коя балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу және коя
балығының өсу ерекшеліктеріне сипаттама беру, алынған мәліметтерді әдебиет
көздерімен салыстыру. Алматы хайуанаттар бағындағы жапониялық коя балығының
өсу жағдайын бақылау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
● Әдебиет көздерімен танысу, жапониялық коя балығының систематикалық
орнына биологиясына, көбеюіне, өсуіне дамуына сипаттама беру;
● Алматы зообағындағы жапониялық коя балығының өсуі ерекшеліктерін
бақылау, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен салыстыру;
● Коя балығының әсемдік объект ретінде алатын орны.
КІРІСПЕ
Таңдалған тақырыптың өзектілігі. Аквариумдық балық өсіру бағыты –
ежелгі тарихы бар балық шаруашылығының бір саласы болып табылады. Қазақстан
нарық жағдайында аквариумдық балық өсіру немесе әсемдік балық
шаруашылығымен арнайы айналысатын кәсіпорындар жоқ десе де болады. Алайда,
бұл жағдайға қарамастан, республикамызда әсемдік балықтарға қызығушылық пен
сұраныс бар және ол жылдан жылға артып келеді. Қазақстан тұтынушыларының
талабы бойынша, әсемдік балық түрлерінен көбінесе декоративті алтын
балықтар, түрлі – түсті гуппилар мен коя балықтары үлкен сұранысқа ие.
Аталған балықтар өзінің өсу әдістерінің қарапайымдылығымен, өсірудің аса
қиын еместігімен ерекшеленеді. Бұл балық түрлерін үй жағдайында өсіру
арқылы, адам өзіне тек оң эмоциялар алып, шаршаған жүйкесін
тыныштандырады.
Аквариумдық балық өсіру мектеп оқушылары мен жасөспірім балалар үшін
де, олардың сана – сезімінің қалыпты дамуына үлкен септігін тигізеді.
Әсемдік балық өсірудің аталған ерекшеліктерін ескере отырып, дипломдық
жұмыстың тақырыбы декоративті болып табылатын коя балығын аквариум
жағдайында өсіруді зерттеуге арналды.
Аквариумдық коя балығының аквариумдық жағдайда өсу ерекшелігі, және коя
балығының әсемдік объект ретінде алатын орны. Коя балығы декаративтік
әсемдік балық болып табылады. Қазіргі таңда аквариумда балық өсіру және де
басқада су объектілерін өсіру қарқынды дамыған кәсіптің бірі болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя
балығын аквариумдық жағдайда өсу ерекшеліктерін зерттеу, және коя балығының
өсу ерекшеліктеріне сипаттама беру, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен
салыстыру. Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу
жағдайын бақылау.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
● Әдебиет көздерімен танысу, жапониялық коя балығының систематикалық
орнына биологиясына, көбеюіне, өсуіне дамуына сипаттама беру;
● Алматы хайуанаттар бағындағы Жапониялық коя балығының өсу
ерекшеліктерін бақылау, алынған мәліметтерді әдебиет көздерімен
салыстыру.Балықтардың өсу жағдайын күнделікті бақылау, өсу ортасының
абиотикалық параметрлерін анықтап отыру,судың температуралық режимін
бақылау, қоректендіру,балықтардың өсу қарқынын анықтау;
● Коя балығының әсемдік объект ретінде өсіруде алатын орны.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
1.1 Жапониялық тұқының систематикалық орны және таралуы
Тип : Chordata - Хордалылар
Тип тармағы: Vertebrata - Омыртқалылар
Бөлім: Gnathostomata - Жақтылар
Класс үсті: Pisces - Балықтар
Класс: Osteichthyes - Сүйекті балықтар
Отряд: Cypriniformes - Тұқытәрізділер
Тұқымдас: Cyprinidae – Тұқытектестер
Туыс: Cyprinus–тұқы
Түрше:Ciprinus carpio– жапониялық тұқы [1].
1сурет-Жапониялық тұқы
Таралуы: Қытай, Жапония, Корея елдерінің табиғи сулары мен жасанды
суқоймаларында кең таралған түр. Табиғи сулардағы жапондық кояның дене
тұрқы, әдетте 80-120 см аралығында кездеседі, ал аквариумдық жағдайда
өсірілген кояның қазірге белгілі дене тұрқы 30-40 см аралығында [2].
1.2 Жапониялық тұқының биологиялық және морфологиялық сипаттамасы
Коя балығы сазан балығының мәдени түрі. Коя балығын ең алғаш рет
Жапония мемлекеті ұзақ селекция нәтижесінде шығарған .
Жапондық тұқы балығы ерекше әдемі балық. Бұл балық табиғатта
кесдеспейді. Тек арнайы аквариумдардан және декоративтік суқоймалардан
көруге болады. Тұқы коя өзінің әдемі түсімен танымал балық. Тарихы
2500жылды құрайды. Коя суық суда өмір сүретін Азиаттық тұқының мәдени түрі.
Коя Ciprinus carpio түріне жатады, сондықтан алтын балықтың жақын туысы
болып келеді [2].
Коя балығын 2500 жыл бұрын Қытайға Каспий теңізінің териториясынан
енген. Жапонияда тұқы балығы XIV-XV ғасырдан белгілі. Жапонияға тұқы балығы
қытайдың басқыншыларымен келген деген дерек бар. Жапондықтар оны Магой
қара тұқы деп атаған. Кейіннен Жапонияда жеке шаруашылықтарда балықты,
қолдан жасалған суқаймада тағамдық қорек ретінде өсірді. Алыс таулы
аудандарда мысалы, Нигата провинциясында жапондық тұқы балығы адамдардың
негізгі тағамы болып қалыптасты [3].
Кей кездері кейбір тұқы балығында түстерінде өзгерістер пайда бола
бастады, қалыпты емес суреттері бар балықтар тағам ретінде өтпей үйде
ұсталды. Түрлі түсті тұқыны өсіру шаруашылықтар арасында көбейді. Өз
балықтарын шағылыстыру арқылы жаңа түстер вариациясын алып отырды. Бұлай
өсіріп – көбейту кояға деген сұранысты арттыра түсті.
Токияның Тайсё көрмесінде 1914 жылы алғаш рет түсті кояны халыққа
таныстырды. Қазіргі кезде көптеген мемлекеттерде кояның клубы құрылып,
көрмелер мен шоу ұйымдастыруда. Коя жапон тілінен аударғанда тұқы деп
аударылады. Қазіргі кезде Жапондық тұқы тек өз отанына ғана емес бүкіл
әлемге танымал балық. Жапондықтар Жапондық тұқы коя әлемді жаулап алуға
көмектеседі деп әзілдеп қояды. Жапондық тұқы: қара,сары, қызғылт
сары,қызыл ақ, көк, жасыл және дақты болып келеді. Ең танымал тұқымдары
кохану (ақ тұқы қызыл суреттерімен), санке (ақ тұқы қызыл қара суреттері
мен), және шова (қара тұқы қызыл ақ суреттері бар) [3].
Коя балығы көп елдерде қазіргі кезде әсемдік мақсатта өсіріледі.Тұқы
кояны күтіп бағу қиын емес, оны саяжайлардағы тоғандар да, сонымен бірге
аквариумде ұстауға болады. Бірақ тұқы кояның шабағын арнайы таза өсірген
питомниктерінен сатып алған жөн. Коя балығы қорек талғамайды, тәуіліктің
кез – келген уақытында белсенді қоректене береді. Коя балығының тағы бір
ерекшелігі басқа әсемдік мақсатта өсірілетін балықтарға
қарағанда,аквариумде өсіруге ең қолайлы балық болып табылады. Коя балығы
нағыз ұзақ өмір сүретін балық. Ең танымал Жапондық ханоко 226 жыл өмір
сүрген [2,3].
1.3 Кояның сапасына баға беру әдісі
Бағалау реті
Дене құрылысы. Кояның жалпы құрылысы – бас, дене, және жүзбе
қанатттарының формасы, бір - біріне пропоциональді болуы керек. [3].
Айырмашылығы койдың аналығының денесі мықты. Жүзбе қанаттарының
мөлшерімен пішіні денесіне пропорциональді болуы керек. Басының пішіні
көлемі қысқа, ұзын немесе бір жағына қисайған болмауы керек. Балықтың
үстінен қарағанда денесі түзу және екі жағына пропорцианальді болуы тиіс
Түсі мен суреттері сыртқы көрінісі және терісі. Бірінші кезекте
терісінің сапасы мен түстерінің ашық, болуымен бағаланады. Сонымен бірге
түстерінің үйлесуіде бағаланады. Терісі жылтыр болуы керек. Түстерінің
сапасы, суреті және суретінің шектері, суретінің үйлесімімен
бағаланады.Түсті дақтар анық шектеулі көрінуі керек, таза шеттері ашық
болуы керек. Үлкен дақтар денесінің алдында немесе ортасында немесе құйрық
қанаттарында болмауы тиіс. Сурет балық денесіне пропорциональді болғаны жөн
[3,4].
Сапасы. Әрбір породаға немесе породаның характеристикасына қарай
сыртқа түріне талаптар болуы керек. Суда өзін өзі ұстауы және қалай
жүзетініне және балықтың қоректену белсенділігіне сипаттама болуы керек
[5].
1.4 Коя балығың селекция жолымен шығарылуының қысқаша сипаттамасы
Коя балығының 80 аса тұқымы бар.Оларды ыңғайына қарай 16
топқа бөлді. Қазіргі кезде Жапонияда, кояның бірнеше түрі бар, стандартқа
тек 14 түрлі түсті формалар қабылданған. Коя балығы ұзақ селекция
нәтижесінде шағарылған балық түрі болып табылады. Селекцияның 6 іріктеме
жасау нәтижесінде шығарған [ 4]. Жүздеген жылдар бойы коя балығы Жапон хан
сарайларында құпия күйінде сақталды. Жапон ихтиологтары тұқы балықтарын
бір-бірімен шағылыстыру нәтижесінде коя балығын шығарған, және коя
балықтарын бір бірімен будандастыру нәтижесінде көптеген түрлер алынған.
Алынған түрлерге ғылыми тұрғыда арнайы атаулар берген Коя түрлерінің
өндірістік классификациясы мен санының өсуі, жаңадан үйренуші коя
әуесқойларын аты жағынан көп шатастырады [5].
Аталуы жайлы айтатын болсақ, тұқының барлық атаулары Жапон
тілінде,ағыншыл тілінде емес. Сондықтан жапон тіліне жақын айтқан ыңғайлы.
Мысалы: Танцо немесе Тантё латынша Tancho деп жазылады, көпшілігі Танчо деп
атайды Жапон тілінде ”ч„, анық айтсақ ”чо„ сөзі жоқ „ш” әріпімен де солай.
Бәрі Суши деп атайды, бірақ Суси, бұлай атауға бізге батыстан емес шығыс
елдерінен келсе керек. [5].
2 сурет - Коя балығының селекция нәтижесінде алынған түрлері
1. Кохаку
2. Тайсе Сансеку
3. Сёва Сансёку
4. Уцуримоно
5. Бэкко
6. Тантё
7. Асаги
8. Сюсуй
9. Коромоно
10. Кингинрин
11. Каваримоно
12. Огон
13. Хинори- моемоно
14. Госини
15. Кумонрю
16. Дойцу-гой
1.5 Коя балығының денесінің түсі мен суреті
Ай (Ai) – көк(индиго)
Ака (Aka) – қызыл (балықтың денесіннің негізгі түсі ретінде)
Бени (Beni) – сары қызғылт дақ
Тя (Cha) – қоңыр түс (көк шай түсі)
Гин (Gin) – күміс түстес
Хи (Hi) – қызыл дақ
Карасу (Karasu) – қара (балық денесінің негізгі түсі ретінде)
Ки (Ki) – сары
Кин (Kin) – алтын түстес
Mидори (Midori) – жасыл
Недзу немесе недзуми –сұр
Орендзи – сарғыш
Сиро – ақ
Суми – қара дақ
Ямабуки – сары [5].
Будо – жүзім. Күлгін дақтар жүзімге ұқсайды. Будо Санке – қызыл денеде
күлгін дақтар, қызыл дақта күлгін нүктелер.
Каге – көлеңке. Бұл қара дақтар кішкене қара нүктелерден тұрады да, торлы
сурет нүктелерді құрайды.
Каноко – олененок. Қабыршақтарын да қызыл дақтар болады.
Инадзума – жарқыраулы найзағай. Кохану түрінің суретінде қолданылады
басынан құйрық қанатына дейін зигзан тәрізді дақ болады.
Мациба – қайық тәрізді. Әрбір қабыршақтың ортасында қара дақтар болады.
Уцури – шағылысу. Қара дақтар басқа түске ақ, қызыл, немесе сары түске
ұқсап шағылысып өзгереді. Мысалы балық денесінің бір бөлігінде басқа түс,
екінші жағында екінші түс көрсетіп шағылысса негізгі қара түсті береді.
Доицу – мөлдір. Тұқы секілді, қабыршағы жоқ немесе ақ ғана емес.
Кин Гин Рин – алтын (күміс түсті қабыршақ металл түсті жылтыр болады)
Хинари – жарқырап тұрады, балық денесін де металл түсті жарқырап тұрады
[3,4,5].
1.6 Коя балығының стандарт бойынша қабылданған түрлері
Санке – Taisho Sanshoku Sanke
Тайсо сансеку үлкен үштіктің екіші түрі көбінесе санке деп атайды, жапон
тілінен аударғанда үш түс немесе үш түсті білдіреді [5].
Санке ақ коя қызыл дақтары және аз мөлшерде қара дақ болады. Кохонуға өте
ұқсас, қара дақтың болуымен ұқсас келеді. Ұқсастықтары сонша санке
алғашында кохану ретінде бағаланған. Қызыл және ақ түс тек кохануға тән
болған , сосын санкенің ақ негізгі жылтыр түсі бағалана бастады. Санкенің
қара суреттерін шабақ кездерінде мөлдір сұр дақ ретінде көрінеді, кейіннен
қара дақ болып мөлшерінде үлкейеді. Қара суретіне әсер ететін тағы бір
жайт, судың рH жоғары болуы. рH жоғары болса қара сурет жақсы көрінеді,
бірақ қызыл түске кері әсерін тигізеді. Ең жақсы нұсқада кояда 3 немесе 4
үлкен қара дақтар арқасында шахмат ретімен орналасқан. Бірнеше үлкен қара
дақтар кеуде жүзбе қанатының негізін де орналасқан, қара дақтар басының
төменгі бүйір бөлігін де орналасқан. Кояның басының төменгі бөлігінде қара
дақтар денесіндегідей көбірек болуы керек. Осы белгі санкеге тән. Санке
балығы әлемге танымал балық. Санке балығының басқа түрлерінен ерекшелігі
тез өседі және уылдырық шашу барысында кез келген жерге шаша салмайды.
Уылдырық шашу үшін арнайы белгілі бір орынды өзі дайындап алады және
уылдырық шашатын кезде өзі дайындаған орынға барып шашады. Санке балығының
тағы бір ерекшелігі ұрпағына қамқорлық жасайды. (балықтың бұл түрі 3суретте
көрсетілген) [6].
3 сурет - Санке – Taisho Sanshoku Sanke
Сёва – Shoẁa shanshoku
Сёва сансёну немесе „үлкен үштіктің” соңғы түрі. Ол да үш түстен тұрады.
Сёва балығы, имперотор сёваның басқаруы кезінде өткен ғасырдың 20 – шы
жылдары шыққан, аты да сондықтан сёва делінген. Сёва мен санке бір біріне
өте ұқсас. Негізгі ерекшеліктері басында қара дақтар, кеуде қанатының
негізінде қара дақ болады, кеуде жүзбе қанаты түгелінен қара, денесінің көп
бөлігін қара дақ алып жатыр. Сёва кояның денесінің негізгі түсі қара деп
есептелген, оған ақ және қызыл суреттері болады делінген, өйткені шабақтары
қара түсті болып келеді, өсе келе ақ және қызыл суреттер пайда болады.Сёва
балығының басты ерекшеліктерінің бірі тез өседі және жыныстық жағынан ерте
жетілетін балық түрі болып табылады. Сёва балығы коя балықтарының ішіндегі
ең көп өсірілетін түр. Дене формасындағы суреттеріндеде ерекше әдемілік пен
үйлесім байқалады (балықтың бұл түрі 4-суретте көрсетілген)
Қоректену жағынан өте белсенді, қорек талғамайды. Сёва балығын квариумда
өсірген өте қызық, және төменгі температураға бейімделген балық.
Аквариумдық жағдайда өсірген кезде суының температурасына және тазалығына
басты назар аудару керек. Жапония, елінде ең көп өсірілетін әсемдік объкт
ретінде саналады. Уылдырықтарын тасқа шашады.ең көп уылдырық шашатын коя
тобына жатады. Жапония еліндегі ең көп өсірілетін коя тобы [6].
4 сурет- Сёва – Shoẁa shanshoku
Бекко – Bekko
Негізінен бұл ақ тұқы қара суреттері бар. Бекко коя cанке түрін алу кезінде
шыққан, сосын қызыл тұқы қара суретері бар түрлері алынған. Бекко бұл ақ,
қызыл немесе сары түсті қара дақтары бар cанкеге ұқсас балық. Қазіргі кезде
бекко коя бөлек түрге жатады және бірнеше топты құрайды: Сиро – бекко (ақ),
Ака – бекко (қызыл) және Ки – бекко (сары). Сары және қызыл бекко коя сирек
кездеседі. Сиро – бекко ақ коя деп саналады. Сиро – бекко қара дақты,
сондықтан ақ түсті негізгі түстері әппақ болуы керек. Бекко кояда қара дақ
денесінде біркелкі таралуы керек, сосын басында қара дақ болмауы керек.
Кеуде жүзбе қанатында қара жолақ болады. Бекко балығы басқа коя
балықтарының ішіндегі ең ерекше балық және қара дақтарымен ерекшеленеді.
Жыныстық жағынан ерте жетіледі және ұзақ өмір сүретін коя тобына жатады
[7].
Бекко балығын қолдан өсіруде еш қиыншылық тудырмайды. Қолға тез үйренеді.
Уылдырықтарын көктем – жаз айларында шашады.Уылдырығын тасқа шашады.
Қоректену жағынан өте белсенді, қорек талғамайды. Беко балығын аквариумда
өсірген өте қызық, және төменгі температураға бейімделген балық.
Аквариумдық жағдайда өсірген кезде суының температурасына және тазалығына
басты назар аудару керек. Қытай, Жапония, Корея елдерінде ең көп өсірілетін
әсемдік объкт ретінде саналады.Беко балығының басты ерекшелігі денесіндегі
суреттер бір бірімен үйлесім тапқан (балықтың бұл түрі 5-суретте
көрсетілген) [8].
5 сурет- Бекко – Bekko
Уцуримоно – Utsurimono
Уцуримононың шығу тегі Сёва Сансёну секілді. Уцуримоно да қара дақ көп
болады және қара түс негізгі түс болып саналады суреттің түсіне қарай
бірнеше түрге:сир уцури (ақ суретпен), хи уцмру (қызыл суретпен) және ки
уцури (сары суретпен) бөлінеді. Ертеректе уцуримоно сёва сансёнуді көбейту
негізінде көбірек алынатын өнім ретінде басты негіз болған. Бірақ кейін
қара денеге ақ мөлдір суретті дарақ алынды, содан бастап сиро уцури коя
ретінде көбейтіле бастады. Хи уцури сёва Сансёнуді көбейту кезінде негізгі
өнім ретінде саналады, ал ки уцури негізі өте сирек кездеседі (балықтың бұл
түрі 6-суретте көрсетілген) [9].
6 сурет- Уцуримоно – Utsurimono
Асаги – Asagi
Көк (индиго) –Асаги коидың негізгі түсі және балықтың бүйір сызығынан
жоғары орналасқан. Көк түс қара түстен сұр түске дейін өзгеріп отырады. Көк
түстің ақшыл түсі қара түсіне қарағанда жақсы бағаланады. Ақшыл көк түс
үлкейе келе қара түске қарай өзгереді. Көк түстің жан –жағы ақшыл түсті
көкпен қоршаланады, сондықтан қабыршақтары тормен жабылғандай көрінеді. Бұл
эффект қабыршақтары бір қатарда орналасса онық көрінеді. Асаги коида индиго
түстен басқа қызыл түс бар, ол бүйір сызықтың астында орналасқан және басы
мен жүзбе қанаттарына жетеді, ең бастысы басы дақсыз болуы керек. Асаги
тұқымы 100жыл бұрын тіркелген. Кейін келе Асаги койдың іріктеуі өзгеріп 100
жыл бұрынғыға қарағанда әділірек болды (балықтың бұл түрі 7-суретте
көрсетілген) [9].
7 сурет- Асаги – Asagi
Сюсуй – Shusui
Cюсуй – Асагидің кейінгі бауыры ретінде саналады, олар өте ұқсас.
Ерекшеліктері Индиго түсінің торы басынан құйрығына дейін өтетін арқа
қабыршақтарының өте ірірек болуымен өзгеруі. Үлкен қабыршақтар тізбегінде
сызықтар болмауы керек, санымен бірге қабыршақтар бір тізбекпен орналасуы
керек, басында дақ болмауы керек. Жыныстық жасқа өте тез жетіледі.Сюсуй коя
балығының ішіндегі ең әдемі балықтың бірі. Денесіндегі түстермен
суреттердің орналасуы бір – бірімен үйлесімдік тапқан, және басқа коя
балықтарына қарағанда суда жүзуінде де өзіндік ерекшелік байқалады
(балықтың бұл түрі 8-суретте көрсетілген) [10]
8 сурет - Сюсуй – Shusui
Корома – Koroma
Корома – Koroma
Корома – Асаги түрін Кохану Санке және Сёва түрлерімен шағылыстыру кезінде
алынған. Нәтижесін де үш түрге ұқсайтын түр алынды, қызыл дақ көк тордан
бөлініп шықты. Бұндай эффек Асагидың көк суретінен алынды. Гороно деген
тағы да коя бар. Коронаның 5 түршесі бар. [9].
Ай – горома – бұл Асагимен Кохану шағылысуынан алынған. Бұл кояның
қабыршағын да жарты ай тәрізді көк суреті бар.
Будо – Санке (жүзгіш) қабыршағындағы коя және қара түстің бірігуі қара –
күлгін жүзгішке ұқсайды және сирек орналасады.
Корона – Санке – Ай –горома секілді, тек қара дақтарымен ерекшеленеді
Корома – Сёва Асаги мен сева шағылысуынан алынған. Асаги торы тек қызыл
негізгі түстеде бола береді. Басты ерекшелігі осы болып табылады
Суми – горома– қара дақ толымен қара емес, жарты ай секілді болуы
керек,сонымен біргек тек қызыл аймақтарда орналасуы керек. Коромо балығы
денесіндегі суретімен ерекшеленеді. Балықтың басты ерекшелігі Санке балығы
сияқты уылдырық шашу барысында кез келген жерге шаша салмайды. Уылдырық
шашу үшін арнайы белгілі бір орынды өзі дайындап алады және уылдырық
шашатын кезде өзі дайындаған орынға барып шашады. Тез өседі, және жыныстық
жағынан да, ерте жетіледі.Таза суда өмір сүргенді жақсы көреді. Корома
балығы өте ерекше әдемі балық. Дене формасындағы суреттер өте әдемі және
үйлесімді орналасқан. Жапония елінде ең көп өсірілетін кояның түрі болып
табылады (балықтың бұл түрі 9-суретте көрсетілген) [9,10].
9 сурет- Корома – Koroma
Тантё – Tancho
Қасиетті Жапониялық тырна, әдемі ақ құс қан қызыл басты „Тантё” деп
аталады. Аңыздар да бұл құс ұзақ мыңдаған жылдар бойы өмір сүреді және
сәтттілік пен мәңгіліктің белгісі саналады дейді. Осы құсқа байланысты
Тантё коя деп атаған. Тантё алғашында Кохану деп аталған, денесі толығымен
ақ болған, тек басында қызыл тәжі секілді дағы бар. Тантё кохану Жапонияда
ерекше саналады. Жапонияның ұлттық жалауын ақ түсте қызыл түсте еске
түсіреді. [ 9].
Тантёның танте санке, тантё сёва, тантё госини, деген түршелері бар.
Тантёға тән негізгі белгі басындағы қызыл дақ. Барлық мән басындағы қызыл
даққа аударылады. Дақ домалақ жұмыртқа секілді болуы керек және басының дәл
ортасында орналасуы керек. Денесінде басқа да қызыл дақтар болады. Коя
балықтарының ішіндегі ең ерекше балық. Қоректену жағынан өте белсенді,
қорек талғамайды, және жасанды қорек түріменде, табиғи қорек түріменде
қоректене береді. Аквариумдық жағдайда тез өседі және жыныстық жағынанда
тез жетіледі. Таза суда өмір сүргенді жақсы көреді. Уылдырық шашу жағынан,
басқа коя балықтарына қарағанда мөлшері жағынан өте көп шашады. Қолға тез
үйренеді Қытай, Жапония, Корея елдерінде ең көп өсірілетін әсемдік объект
ретінде саналады Қолға тез үйренеді (балықтың бұл түрі 10-суретте
көрсетілген) [ 8,9, 10].
10 сурет - Тантё – Tancho
Дойцу – Doitsu
Жапондықтар тұқыларды дойцугой деп атаған. Германиядан, Жапонияға
импортталған тұқыларда қабыршақ болмаған, болса да бірен саран, зернальний
тұқы секілді, сол кезде бар түрлері мен тұқыны шағылыстырды,шағылыстыру
нәтижесінде. дойцу кохану, дойцу санке т.б. түрлер алынды. Дойцу кояның
негізгі ерекшелігі қабыршағы мүлдем болмайды. Өзінің ерекше әдемілігімен
ерекшеленеді. Дойцу ең аз өсірілетін коя түріне жатады (балықтың бұл түрі
11-суретте көрсетілген) [10].
11 сурет- Дойцу (Doitsu)
Каваримоно – Kawarimono
Каваримоно тұқы кояның ең көп түрі. Оған негізгі түрге жатпаған түрлердің
бәрі кіреді. Металл түсті жылтырлары жоқ. Каваримоно коя түрін бірнеше
топқа бөлуге болады.
Карасугой – (жапон тілінен аударған да қара қарға) бұл топқа тұқылар жатады
және бірнеше түр астын біріктіреді.
Карасу – толығымен қара кой.
Хадзиро – қара кои кеуде, құйрық жүзбе қанаттарының шеті ақ болады.
Хатесиро – Хадзиро секілді, оған қоса басында ақ дағы бар.
Юцусиро – Хагесиро секілді, бірақ басы түгелімен ақ
Кумонриу – қабыршағы жоқ
Манцукаваке – су температурасына байланысты қара түстін жан жағы қарадан
сұр түске өзгереді. (Балықтың бұл түрлері 12-суретте көрсетілген) [10].
12 сурет- Каваримоно – Kawarimono(карасу, хатесиро, юцусиро)
Кингирин – Kinginrin
Кингинрин атауы Жапонның үш сөзінен, кин алтын, гин күміс, және рин
қабыршақ деген сөзінен шыққан. Кояның қай түрі болмасын алюминий түсті
фолгаға ұқсас жылтыраса ол кингинрин немесе гинрин түріне жатады.
Жылтыраудың екі типі бар:(сурет 13)[ 8].
Бірінші тип – перл кинрин алтын қабыршақтың ортасында маржан бар секілді,
және сұр-жылтыр түсті береді. Бұл типтің ерекшелігі жылтыр балық өсе келе
жылтырлығын жоғалтады.
Екінші тип –күміс, ол үш формаға бөлінеді.
1) Алмазды қабыршақ немесе хиросима қабыршағы қымбат тастар секілді
қабыршақ түсі жарқырайды.
2) Бетагин қабыршағының барлық беті жылтырлайды.
3) Кадогин немесе судоргин қабыршақтың беті ғана жылтырайды.
Гинрин – қабыршағы ақ немесе қызыл суретте жақсы көрінеді,күн түсті, түс
қабыршақтың жарқырауын одан әрі әсерлетеді
13 сурет- Кингирин – Kinginrin (кинрин, Гинрин)
Хикари-мудзи немесе Хикари-моно (Hikarimuji or Hikarimono)
Хинари – металл түсі осы түрде міндетті түрде болуы керек. Хинари –мудзи
түріне бір түсті кояның бәрін де металл жылтыры болса, соның бәрі кіреді.
Хинари мудзи түрі бірнеше түр астына бөлінген: Юмабуки – алтын сары түсті,
орендузи – қызғылт сары, Кинбо – алтын түсті күн, гинбо – күміс түсті күн,
недзу – сұр. Кояның бұл түрінде ешқандай дақ болмауы керек. Кеуде жүзбе
қанаты металды жылтыр болуы шарт. Хинари коядың тобында жиі кемістіктер
кездесіп отырады: аузының жырығы, жүзбе қанаттарының қисаюы. (Балықтың бұл
түрлері 14-суретте көрсетілген) [9].
14 сурет- Хикари – Hikarimuji (гинбо, недзу юмабуки)
Хинари-уцури Hikari Utsuri
Хинари – уцури сёва мен уцуримоно түрлерінің металл түсті реңді балықтар.
Бұл түрге: кин – сёва алтын түспен қапталған, гип сёва күміс түсті, ки –
уцури және хи – уцури сары түсті және қызыл металл тәрізді түсті реңді
болып келеді. Хинари балығы өзінің дене формасындағы суреттермен
ерекшеленеді, және денесіндегі суретттер өзіндік үйлесім тапқан. Хинари
балығы коя балығының ішіндегі көп өсіріле бермейтін балық. Бұл балық түрін
өсіру үшін, шыдамдылық пен төзімділікті қажет етеді (Балықтың бұл түрлері
15-суретте көрсетілген) [9].
15 сурет- Хинари-уцури (Hikari Utsuri)
Хикори мойо – Hikarimoyo
Хикори мойо бұл топтағы тұқылардың бәрін де металл жылтыр болуы керек.
Платиналы кохану және Гин – бено – ақтың орнына платиналы негіз
Ямобуки хариване – платиналы коя сары сурет;
Орензи хариване – платиналы коя қара қызыл сурет;
Кикисуй – платиналы коя бүйірінде қызыл сызық болады
Кудзану – платиналы коя қызыл дақты және қара суретті;
Яматонисики санке – түсті, металл жылтыр.
Тора Огон Тора – (жапон тілінен аударғанда жолбарыс) алтын коя қара
суреттер мен, ки бенноға ұқсас
Шусуй – метал жылтырлы кинсуй немесе гинсуй деп Социнибай деп Ай горомони
металды жылтырлы болса атайды. Хикори коя балығының әдемі түрлерінің бірі
болып табылады. Дене формасындағы суреттері өзіндік үйлесім тапқан. Хикори
мойо коя балығының ішіндегі ең ұзақ селекция нәтижесінде алынған. Жыныстық
жағынан кеш жетілетін коя түріне жатады. Қытай, Корея елдерінде әсемдік
мақсатта көп өсірілетін балық түріне жатады. (Балықтың бұл түрлері
16-суретте көрсетілген) [10].
16 сурет- Хикори мойо – Hikarimoyo(ямабуки ,хариваке)
1.7 Декоративтік әсемдік объектісі ретіндегі сипаттамасы
Декоративтік әсемдік балық өсіру қазіргі таңдағы өте қарқынды дамыған
кәсіптің бір түрі болып табылады.Әсемдік балықтарды өсіру, олардың өмір
сүру жағдайын зерттеу өте қызық. Ғалымдардың зерттеуіне сүйенетін болсақ,
көздің жауын алатындай әдемі блықтарды тамашалау, адамның жүйке жүйесіне
және ой өрісінің дамуына көп әсерін тигізеді. Шын мәсінде бұл балықтар
қалай өседі екен, уылдырық сәтінен бастап қалай өсіп дамып жетіледі екен
деген сұрақтар, адамдардың әсемдік балыққа деген қызығушылығын тудырады.
Қазіргі таңда декоративтік әсемдік мақсатта өсірілетін балықтар өте көп,
солардың бірі Жапондық коя балығы [2].
Коя балығы өзінің ерекекше түсі мен және денесіндегі үйлесім тапқан
суреттерімен ерекшеленеді. Жапония елінің салт – дәстүрінде коя балығы
бақыт пен махаббат символы болып саналады. Сондықтанда коя балығын
Жопонияның барлық тұрғындары өз үйлерінде өсіреді және коя балығы үйге
шаттық, бақыт алып келеді деп сенеді. Әсемдік бағытта ең көп өсірілетін түр
болып саналады. Жапония елінде ғана емес Израилде, Малайзияда, Корея, Қытай
және т.б мемлекеттерде декоративтік әсемдік балық ретінде ең көп өсірілетін
түр [26].
1.8 Коя балығын қоректендіру және қоректердің түрлері
Қоректендіру. Ең жақсысы коя балығын жиі және аздан қоректендіру болып
табылады. Әдетте балықтарды тәуілігіне 2-3 рет әр түрлі қоректермен
қоректендірген тиімді деп саналады. Кояны қатаң белгіленген уақыттарда ғана
қоректендіруге дағдылану керек [2]. Берілетін қоректің сапасы өте маңызды
болып табылады. Тірі қорек жаңа сатып алынған немесе жаңа ауланған болу
керек, ал құрғақ корек құрғақ күйінде ылғалды болмауы керек. Қоректік
рационның алуан түрлілігі балықтардың сыртқы түріне, белсенділігіне қолайлы
әсерін тигізеді, балықтардың жиі көбеюіне және сапалы ұрпақ әкелуіне әсері
етеді. Тірі қоректерді үнемі өсімдіктектес қоректермен алмастырып отыру
керек, қажет болған жағдайда балықтардың қорегіне жасанды қоректерді,
витаминдерді қосып отыруға болады. Балықтарды қоректендірудегі ең басты
қағида – балықтарға тым артық мөлшермен қорек бермеу керек. Себебі желінбей
қалған қорек қалдықтары судың ластануына әкеледі [6].
Кояға берілетін қоректер алуан түрлі болып келеді, олар тірі
қоректерге, өсімдік тектес және жасанды құрғақ қоректерге бөлінеді. Тірі
қоректер деп тоғандарда немесе кішігірім көлшіктерде мекендейтін ұсақ
плантон – дафния, циклоптар жатады. Ал, ірі балықтарға қорек ретінде
масаның дернәсілдерін – коретраны және мотыльді беруге болады. Артемияны,
трубочникті және зоодүкендерден сатып алуға болады. Коя балығы қорек
талғамайтын балық, арнайы қорек түрімен де, жасанды қорек түрімен де
қоректенеді.
Қоректердің түрлері
Артемия. Желбезекаяқ шаянтәрізділер отрядына жатады. Ол тұзды сулы
суқоймаларда кеңінен таралған. Олардың дене тұрқы 16 мм, массасы 10-12 мг.
Олардың созылыңқы денесі сегменттелген және қою-қызыл немесе жасыл түске
боялған. Әдетте артемияның жаңадан жұмыртқадан шыққан науплилері
(дернәсілі) балықтардың дернәсілдерін қоректендіруге пайдаланады [19].
Ескекаяқтылдар және бұтақмұртшалы шаянтәрізділер. Ескекаяқтыларға
дафниялар, моина, босмина, хиродус, сид, симоцефалустар және т.б. жатады,
ал бұтақмұртшалы шаянтәрізділерге - диаптомустар, циклоптар т.б. жатады.
Бұларды тірі тозаң деп те атайды [20].
Циклоптар. Жылы суқоймалардың жағалауларында мекендейді.
Диаптомустар сияқты циклоптардың да екі жұп антенналары болады Олардың
денесі 1-4 мм аралығында және баскеуде және кеуде бөлімдеріне бөлінген.
Басында жұпсыз көзі бар, сондықтан да оны циклоп деп атап кеткен.
Циклоптармен дене өлшемі кіші балықтарды қоректендірген тиімді болып
саналады [22].
Дафния. Тірі және кептірілген дафния балықтар үшін ең жақсы қорек
көзі болып саналады. Шаяндардың дене ұзындығы 5мм, денесі хитинді
қабыршақпен қапталған, басында күрделі құрылысты үлкен көзі, оның жанында
жай көзі болады. Су бетінде антенналарының көмегімен қалқып тұрады, ешқашан
судың түбіне түспейді
Коловраткалар. Бұл тұщы суда кең таралған шаянтәрізділерге жатады.
Оның дене тұрқы 0,04-2мм, коловраткаларда тірі тозаң құрамына кіреді.
Коловраткалармен әдетте балықтардың дернәсілдерін және кейбір шабақтарды
қоректендіруге болады. [18].
Трубочник.Ең кең таралған тірі қорек. Трубочник сақиналы құрттар
тұқымдасына жатады. Ол ластанған суқоймаларда мекендейді, лайдың беткі
қабаттарында тіршілік етеді. Оның дене ұзындығы 20-400 мм, денесінің түсі
лас қара немесе қызыл түсті болып келеді. [19,20].
Лайдан жуылған трубочник су түбіне жиналып қалады. Бұл қорекпен ересек
балықтарды қоректендірген дұрыс, ал шабақтарға қоректі бөлшектеп, кесіп
беру қажет
Құрғақ қорек түрлері. Экзотикалық балықтар үшін толыққанды құрғақ
қоректерді беріп отыру қажет, себебі мұндай қоректердің құрамында барлық
құнарлы заттар болады. Құрғақ қоректер ұлпа, түйіршіктер, таблеткалар
түрінде шығарылады. Ұсақ балықтар үшін ең тиімді қорек ретінде ұлпалар
саналады. Олар суда ұсақ түйіршектерге дейін үгітіледі. Ұлпалар суға
түскенге дейін оны су қалыңдығында жүзіп жүрген балықтар бірден байқап, жей
бастайды. Түйіршіктер және таблеткалар су түбіне тез батады, сондықтан
мұндай қоректермен су түбінде тіршілік ететін балықтарды қоректендірген жөн
[16].
Өсімдіктектес қоректер. Тірі қоректерге қоспа ретінде балықтарға
өсімдік қоректерін де беріп отырған пайдалы. Оларға көптеген су
өсімдіктері (валлиснерия, су капустасы, наяда және т.б.) және кейбір жасыл
балдырлардың түрлері жатады. Сондай-ақ, балықтар үшін қосымша қоспа ретінде
қалайқадың жапырақтарын, , капустаның жапырақтарын да беруге болады [22].
Табиғи қоректер. Көптеген балық түрлеріне кәдімгі адамдар жейтін
тағамдарды беруге болады, оларға еттің үзінділері, сұлы ұлпасы, жұмыртқа,
сиыр көкбауыры т.б. Бірақ мұндай қоректерді алдын –ала ұнтақтап, майдалап,
балықтарға аздан беру қажет [26,22,16].
17 сурет ̵̵ Құрғақ қорек түрлері
2 ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
Зерттеу материалдары Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімінен
алынды. Зерттеу объектісі ретінде Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум
бөлімінде өсіріліп жатқан жапондық коя балығы. Зерттеу жұмысының негізгі
бағыты жапондық коя балығының өсу ерекшеліктерін бақылау,өсіру жұмысына
арналды.
Балықтарды өсіру уақыты жаз айларында ұйымдастырылды.
Аквариумда кояның өсіп – көбеюіне қажетті барлық жағдайлар жасау
мақсатында, ең алдымен аквариумға қажетті құрал – жабдықтар орнатылды.
Аквариумдағы балықтар тәуілігіне 3 рет қоректендіріліп тұрды, балықтардың
100 л аквариумда өсірілді.
Жиналған материалды зерттеу үшін классикалық ихтиологиялық әдістер
пайдаланылды, соның ішінде балықтарды анықтау Богуцкая Н.Г., Насека А.
каталогы арқылы және Бәйімбет А., Темірханов С. анықтауышы арқылы
анықталды. Зерттеу барысында биылғы шабақтардың келесі көрсеткіштері
өлшенді: балықтардың ең жоғары салмағы (Q, г).
Зерттеу барысында шабақтарға және бір жастағы балықтарға биологиялық
талдау жасалып, оның нәтижелері бойынша олардың Фультон және Кларк
формулаларын пайдаланып қоңдылық коэффициенті есептелді.
Фультон бойынша қоңдылық коэффициенті (1) формула бойынша анықталады:
F = Ql*l*l *100
(1)
мұндағы:
F –Фультон бойынша балықтың қоңдылығы
Q – денесінің салмағы, г;
l – дене ұзындығы, тұмсығының жоғарғы жағынан құйрық қанатының негізіне
дейін, яғни құйрық қанатына дейінгі ұзындығы, см.
Кларк бойынша қоңдылығы (майлылығы) (2) формула бойынша анықталады:
Сl = ql*l*l*100
(2)
мұндағы:
Cl – Кларк бойынша балықтардың қоңдылығы;
q – ішкі мүшелерін алғандағы салмағы, г.
2.1 Алматы хайуанаттар бағының географиялық сипаттамасы
Алматы хайуанаттар бағы – Қазақстан мен Орта Азияның ірі және жетекші
бағы.
Алматы хайуанаттар бағы Қазақстан Республикасы және ТМД елдерінің
ішіндегі көне және жетекші бақ. Ол 1937 жылы құрылған, 54 га аумақты
қамтиды, бөден көрілімге 27 га бөлінген.(1сурет). Алғаш зообақты негізінен
Қазақстанның жергілікті аудандарының шағын топтамасы болды. Содан бері көп
жылдар бойы хайуанаттар бағы әлденеше есе өсті, әлемнің барлық
құрлықтарынан бірегей жануарларымен толықтырылды. Африкада мекен ететін
жануарлар саны ұлғайды. Орталық Азия зообағында кездеспейтін Африка
хайуанаттары: Орикс, Ньял, үлкен Куду біздің хайуанаттар бағының
тұрғындары. Оңтүстік Африка республикасынан жираф әкелінді. Сондай-ақ
Африка хайуанаттарының бірнеше өкілдері осы бақтың тұрғындары: шимпанзе,
зебра, жолақты тасбақа, және әсем құстар, мысыр тауығы және ғаламат
тырнақұтан. Оның топтамасында Қазақ жерінің жануарлары – марал, арқар,
қасқыр, сақалтай, бүркіт, борсық, түлкі т.б. аң - құстары күтілуде. Сондай-
ақ жер құрлығының бәрінен әкелінген сирек кездесетін жануарлар: ақ аю,
гималай аюы, амур жолбарысы, қабыландар, піл, зебра, қодас, бұғы, үйір
мүйіз ешкілер, америка құмайлары, мүйізді қарға, жыландар, қолтырауындар
бар.
Хайуанаттар бағының топтамасы жануарлардың 350 түрін және 6000-ға жуық
жеке басын құрайды. ”Экзотариум” ғимаратында экзотикалық жануарлар түрі
күтіледі. ”Түнгі әлем„ залында жунглидың тұрғындары тіршілік етеді.
“Аквариум„ павильоны әлденеше балықтар түрімен таныстырады, мұнда
тропикалық зебр балығы, оташы балық мекен етеді.
Хайуанаттар бағының – тірі табиғаттың бірегей музейі десе болады. Бұл
адамдардың балаларымен, жақындарымен, жолдастарымен, қаланың шуынан,
тынымсыз қарбаласынан келіп, табиғатты, жануарларды аялап, демалатын орыны.
Табиғаттың тірі жануарларының адамдарды тартатын тылсым күші бар, мүмкін
осы себепті қала тұрғындары табиғаттың шағын қойнауына кіріп, оның
әсемдігін сезінгендей болады және табиғатты, тағы жануарларды қорғау
қажеттігін ұғынады. Жануарлар әлемі ерекше қызықты әлем. Алматы хайуанаттар
бағындағы әрбір жануарларды қызықтап олардың тыныс тіршілігін бақылап қарап
тұрудан эстетикалық ләззат аласың.
Алматы хайуанаттар бағында 530 түрдің 3754 дарағы бар, осының 26 түрі
Қазақстанның қызыл кітабына тіркелген.
Алматы зообағы ең көрікті саябақтардың бірі. Жануарларға деген
қызығушылық адам
Сонымен қатар Алматы зообығы ғылыми жұмыстармен де айналысады. 1938
жылы жазушы натуралис Максим Зверев негізін салған жас зоологтар үйірмесі
жұмыс істеп келеді.
1 Сурет- Алматы зообағының сызба-нұсқасы
2.2 Алматы хайуанаттар бағындағы аквариум бөлімі
Алматы хайуанаттар паркіндегі аквариум 1981 жылдың 1мамырында ашылды.
Хайуанаттар паркіндегі жеке бір уйде орналасқан аквариумде мыңнан астам
балық тіршілік етеді. Балықтардың 86 түрі кездеседі. Хайуанаттар бағындағы
аквариумда мекендейтін сәндік балықтарды қызықтауға келушілердің көбінің
назары бірден ауатын осындай балықтардың бірі алтын балық, шілтер құйрық,
комета, шодыр көзді телескоп, су көзі, қызыл тақия және т.б толып жатқан
түрлер.Телоскоп пен шілтер құйрықтың денелері жұмыртқа пішіндес, жүзу
қанаттары ұзын. Екі айырылып шілтерше жіберілген. Құйрық қанаттары дене
тұрқынан ұзын болады. Ал телескоптың көзі шодырайып басының үстінде
орналасқан. Екі шар тәрізді болып келеді. Олардың кейбіреулерінің
шодырайған көзінің аумағы тіпті 5 см мөлшеріне дейін жетед.
Аквариум әуесқойларына лабарант балықтар жақсы мәлім. Бұлардың тұқымдасына
гурами, әтеш балық, лямус сияқты алуан түрлер жатады. Бұл тұқымдасқа ортақ
сипат оттегі аз суда тіршілік етуге бейімделуден пайда болған. Желбезек
үстіндегі орган лабарант балықтардың ұя салуында өте қызық. Алғашында
аузынан су үстіне қалқып жүрген ұсақ жапырақтарды жинайды да оны көпіршік
көбікпен бекітеді. Осылайша жасалған ұяға уылдырық шашады. Табиғи жағдайда
лабарант балықтар ақпайтын немесе баяу ағатын, өсімдіктері мол су
қоймаларда тіршілік етеді. Адам аквариумен айналыса жүріп, эстетикалық
ләззат алады, дүниеге танымдық көзқарасын кеңейтіп, бірлік шеңберін
дамытады, сондай-ақ күнделікті қарапайым жұмыстарды атқара жүріп, тіпті
ғылыми тәжірибелер жасағанын өзі байқамай қалады. Әсіресе жұмыстан шаршап
қайтып, қол босаған кезде аквариумдағы көз тартар әдемі балықтар мен
өсімдіктерге, әйнек арқылы сан алуан түске құбылып, көздің жауын алатын
бояуға көз салсаң, жүйкең жадырап рахаттана тынығасың.
Аквариум бөлімінің құрамы
• Көбейту бөлімі;
• Өсіру бөлімі;
• Экспозициялық бөлім
• Тоғанда өсіру бөлімі.
Одан бөлек қосымша зообақ ішінде тоғандар, бассейндер де бар, онда коя
балығы өсіріледі. Балықтардан-шабақтар, дернәсілдер, аналық және аталық
балықтар, дезинфекцияланып жатқан аквариумдар, ауырған балықтарды емдейтін
аквариумдар бар. Мұндағы аквариумдардың пішіні: Стандарт, ықтырма, астауша,
үшбұрышты, тұтас шыныдан жасалған төртбұрышты аласа аквариум
орналастырылған.
Көбейту бөлімі. Әр түрлі балықтардың шабақтары өсіріледі. Мұндағы
температура салыстырмалы түрде жылы болуы керек. Көбейту бөліміндегі
шабақтар ерекше күтімді қажет етеді. Шабақтарды күніне 4 мезгіл
қоректендіріп отырады және арнайы құнарлы қорек түрлері беріледі.
Өсіру бөлімі. Бұл ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz