Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің несиелік ресурстарын орналастыру тәжірибесін талдау ("АТФ" АҚ мысалында)

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ТАРАУ. НЕСИЕЛІК РЕСУРСТАРДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Коммерциялық банктердің өзіндік қаражаттары және олардың несиелік ресурстарды қалыптастырудағы ролі . . . 6

1. 2 Банктің несиелік ресурстарының сырттан тартылған қаражаттар есебінен құрылу әдістері . . . 16

2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ НЕСИЕЛІК РЕСУРСТАРЫН ОРНАЛАСТЫРУ ТӘЖІРИБЕСІН ТАЛДАУ ("АТФ" АҚ, мысалында)

2. 1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің несиелік ресурстарының құрылымын талдау . . . 24

2. 2 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің несиелік ресурстарын орналастыру тәжірибесін талдау . . . 40

3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ НЕСИЕЛІК РЕСУРСТАРЫН БАСҚАРУ ЖӘНЕ ОРНАЛАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

3. 1 Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің несиелік ресурстарын басқару тәртібі . . . 48

3. 2 Коммерциялық банктердің несиелік ресурстарын орналастыру мәселелері . . . 57

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 65

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 68

КІРІСПЕ

Экономикамыздың қазіргі даму жағдайындағы әр түрлі меншік формасындағы банктердің құрылуы олардың коммерциялық негізде жұмыс жасауы барысында, әр банктің өз ресурстарын құрау, оларды пайдалану және оларды басқару жағдайында біршама мәселелер туғызуда. Бұрынғы орталықтан несиелік ресурстарды бөлу уақытқа қайтып келмеске кетті десек, бүгінгі кез-келген коммерциялық банк өзі тәуекелге бара отырып, ресурстарды сатып алады және оны сатады. Соған сай бұрынғыдай клиенттерді қандай да бір банкке занды түрде бекітудің уақыты өтіп, бүгінгі клиенттер өз еркімен жақсы қызмет көрсете алатын банктерді таңдауға мүмкіндік алуда.

Бұл жердегі бүгінгі банктік ресурстар базасына еліміздің экономикалық жағдайы, шаруашылық байланыстардың үзілуі, бюджет тапшылығы, инфляция деңгейі әсер ететіні сөзсіз. Бүгінгі банктердің ресурстары клиенттердің басты сұраныстарын қанағаттандыра алмауда. Қысқа мерзімді несие өндіріс мәселесін шеше алмайды десек, бүгінгі банктер үшін ең маңызды міндет бұл орта және ұзақ мерзімді қаражаттар тартуды шеше отырып, орта және ұзақ мерзімді несиелік жұмсалымдарының қатарын ұлғайту, яғни сол арқылы клиенттердің басты сұранысын қанағаттандыру болып табылады.

Банктер арасындағы несиелік ресурс үшін бәсекелестік күрес күннен-күнге күшейіп отыр. Қазіргі уақытта банктік ресурстарды қалыптастыру, оларды орналастыру және басқару өзекті мәселе ретінде, экономикалық реформаларды жүзеге асырудың басты міндеттерінің бірі болып отырғандығын айтуға болады. Сонымен қатар банктің пассивтік операциялары арқылы банк қызметінің ауқымдылығын да білеміз. Банктің пассивтік операциялары бүгінгі таңда несиелік нарықтың және онымен қатар бағалы қағаздар нарығының қалыптасуына бірден-бір әсер етуші факторларға жатады.

Сондықтан да банктер ресурстарын қалыптастыра отырып, олардың өздеріне пайда әкелетіндей көздерге орналастыруға көңіл аударуға тиісті. Себебі бүгінгі банк ресурстарының қалыптасу барысы, банктік қызметінің тұрақтылығына толық жауап беруге тиіс. Сонымен қатар несиелік ресурстарды тиімді басқару несиелік жұмсалымдардың маңызды бағытқа жұмсалуына жол береді. Банктің несиелік ресурстарды қалыптастыру және орналастыру мәселелерін теориялық жағынан оқып-үйренумен қатар кейбір, нақты келтірілген материалдарды пайдалана отырып талдау барысы диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері анықталады.

Диплом жұмысының басты мақсаты нарықты экономика жағдайында банк қызметінің тұрақтылығына қол жеткізудегі мәселелерге, оларды шешу шараларына, банктік ресурстарды тиімді пайдалану және оларды басқару жұмыстарын ұйымдастырудағы ерекшеліктерге тоқтала отырып, терең талдау жасау болып табылады.

Қойылған мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді шешу қажет:

- Банктің несиелік ресурстардың жаңа теориялық аспектісін танып білу;

- Банктің пассивтік операцияларын жекелеген формаларда қарастыру;

- Нарықтық қатынастарға сай банктің несиелік ресурстарының қалыптасу ерекшеліктеріне тоқталу;

- Коммерциялық банктердегі несиелік ресурстарды тиімді басқару жолдарын қарастыру;

- Банктердің несиелік ресурстарын орналастыру мәселелеріне тоқталу;

- Қазақстан Республикасының ірі коммерциялық банктерінің бірі "АТФ" Акционерлік Қоғамның несиелік ресурстарының құрылымына және оларды орналастыру тәжірибесіне талдау жүргізу;

- Коммерциялық банктердің несиелік ресурстарын орналастырудағы негізгі мәселелерге тоқталу.

Жұмыстың әдістемелік және теориялық негізіне, бүгінгі таңдағы отандық және шетелдік экономистердің банк ісін ұйымдастыруға бағытталған еңбектері пайдаланылды.

Жұмыстың зерттеу объектісі ретінде, еліміздің екінші деңгейлі банктері алынды.

1 ТАРАУ. НЕСИЕЛІК РЕСУРСТАРДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Коммерциялық банктердің өзіндік қаражаттары және олардың несиелік ресурстарды қалыптастырудағы ролі

Банктік ресурстарды қалыптастыру үшін жүргізілетін банктік операцияларды банктің пассивті операциялары деп атаймыз. Пассивтік операциялардың коммерциялық банктер қызметіндегі ролі өте жоғары. Банк ресурстары пассивтік операциялар нәтижесінде қалыптасатын болғандықтан, оған толық анықтама беру қажет. "Қаржы және несие" сөздігінде "пассивтік операциялар - бұл несиелік және активтік операцияларды жүзеге асыруға арналған банктің ресурстарын қалыптастыру операциялары" делінген. Соңғы кезде шығарылған оқулықтарға сүйенсек, банктің пассивті операциялары - нәтижесінде пассивтік шоттардағы қаражаттардың өсуін сипаттайтын операциялары.

Осы анықтамалар бірін-бірі толықтырады десе де болады. Жалпы пассивтік операциялардың мынандай формалары болады:

- коммерциялық банктердің құнды қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;

- банк пайдасы есебінен капиталдарды немесе қорларды құру және ұлғайту;

- басқа занды тұлғалардан несиелер алу;

- депозиттік операциялар.

Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға мүмкіндік береді. Пассивтік операциялардың алғашқы екі формасы негізінде, несиелік ресурстардың бірінші тобы, яғни, өзіндік ресурстар құралады, соңғы екі формасының көмегімен екінші ірі топ, яғни сырттан тартылған ресурстар қалыптасады. Банктің өзіндік ресурстары қатарына өзіндік капиталы және оған сай келетін баптар кіреді. Коммерциялық

банктердің өзіндік капиталының ролі мен мөлшері, басқа қызметтен айналысатын кәсіпорындар мен ұйымдарға қарағанда өзіндік ерекшеліктерге ие. Банктің өзіндік капиталы арқылы, оның барлық қаражаттарға деген қажеттілігінің 10% өтеледі. Шын мәнісінде, өзіндік және сырттан тартылған қаражаттардың арасында шекті ең төменгі мөлшерде шекара болады.

Банктің өзіндік қаражаттары оның тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін қажетті. Банктің бастапқы құрылуы барысында, оның өзіндік қаражаттары жерге, ғимаратқа, жабдықтауға, жалақыға жұмсалынатын бастапқы шығындарды көтереді. Себебі, өзіндік қаражатсыз банк қызметін бастау мүмкін емес. Осы қаражаттар есебінен банкте қажетті резервтер құрылады. Яғни, банктің өзіндік қаражаты - бұл ұзақ мерзімді активтерге жұмсалынатын негізгі көз болып саналады.

Сонымен, банктің өзіндік қаражаттары деп банктің экономикалық дербестігін және қызмет ету тұрақтылығын қамтамасыз ететін әр түрлі қорлар (капиталдар) мен бөлінбеген пайданың жиынтығын түсінуге болады.

Банктік меншікті капиталы басты бес қызмет атқарады:

1. Қорғаныс қызметі;

2. Оперативтік қызметі;

3. Реттегіш қызметі;

4. Айналым қызметі;

5. Резервтік қызмет.

Банктің өзіндік қаражаттарының мөлшері оның төлем қабілеттілігімен тікелей байланысты және банк клиенттерінің тәуекелділігін азайту үшін құрылады.

Қорғаныс қызметі - банктің зиян кешу немесе борыштық тұрақсыздыққа ұшырау жағдайында салым иелері мен кредиторлардың мүддесін қорғауды көрсетеді және құрылған резервтер есебінен банктің төлем қабілеттігін сақтауға әсер етеді және банк қызметінің зиянға байланыссыз жалғаса беруін білдіреді. Қорғаныс қызметі бұл өзіндік капиталдың негізгі қызметі болып саналады. Басқа кәсіпорындармен салыстырғанда коммерциялық банктердің төлем қабілеттілігін сақтауы оның өзіндік қаражаттарының бір бөлігімен ғана қамтамасыз етіледі . Банктің өзіндік капиталының қорғаныс қызметі банкте жоспарланбаған шығындар пайда болған кезде банк операцияларын одан әрі қарай жалғастыруға көмектеседі. Осындай шығындардың орнын толтыру үшін коммерциялық банктерде өзіндік қаражаттарға жататын резервтік капитал жұмыс істейді. Егер де банктерде жалпы ресурс ретінде өзіндік қаражаттар көп пайдаланылатын болса, онда сол банктің өтімділігі жоғары деп атауға болады.

Оперативті қызметі - банк қызметінің қаржылық негізін қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл қызмет екінші дәрежелі қызмет ретінде қарастырылады, өйткені активтік операцияларды жүргізу үшін негізгі ресурстар ретінде банктің сырттан тартылған қаражаттары маңызды рөл ойнайды. Банктің өзіндік капиталының бұл қызметі активті операциялардың өсуінің негізін, яғни банктің міндеттеріне сай келетін банктік операциялардың көлемі мен сипатын қолдай отырып, қамтамасыз етеді.

Реттегіш қызметі - қоғам банктердің жетістіктермен қызмет етуіне мүдделілік танытуда, сол сияқгы коммерциялық банктер мен басқадай несиелік мекемелердің қызметтеріне орталық банк тарапынан зандар және ережелер бойынша бақылау жасап отыруына байланысты сипатталады. Бұл ереже негізінен жарғылық капитаддың ең төменгі мөлшерін сақтау, банк қызметі үшін рұқсат қағаз алу, бірақ қарыз алушыға келетін тәуекелдің ең жоғарғы мөлшерін бұзбауға бағытталады.

Айналым қызметі бұл - коммерциялық банктер өзіндік қаражаттарын шығындарының орнын толтыру үшін емес, ең алдымен тиімді, табысты коммерциялық қызметті жүргізу үшін қалыптастырады. Осы қызметтің тәуекелділігі өте жоғары және осы қызметті орындай отырып банктер өзіндік капиталдарының бір бөлігін қолма-қол ақша ретінде және несиелік, лизингтік операцияларға, сонымен бірге құнды қағаздарды сатып алуға жұмсауы мүмкін.

Резервтік қызмет - Бұл банктердің пассивті операциялары да тәуекелділігі жоғары операцияларға жатады. Себебі, банк клиенттері өздерінің мерзімді депозиттерін мерзімінен бұрын талап етуі мүмкін. Осы жағдайда резерв ретіндегі ақша қаражаттары пайдаланылады.

Сонымен коммерциялық банктердің өзіндік капиталы ғылыми тұрғыдан алып қарағанда мынандай қызметтер атқарады:

1. өзіндік капитал банкроттылықтан қорғауға қызмет етеді;

2. өзіндік капитал жеткілікт түрде депозиттер тартылғанға дейін банкті құру, ұйымдастыру және қызмет ету үшін қажетті қаражаттармен қамтамасыз етеді;

3. өзіндік капитал клиенттің банкке деген сенімділігін қолдайды;

4. өзіндік капитал көрсетілетін қызметтердің, бағдарламалардың жаңа түрлерін қалыптастыру үшін қаражаттармен қамтамасыз етеді.

Қорыта айтқанда, банктің өзіндік капитаддың мөлшері және оларды басқару - бұл салымшылардың ақша қаражаттарын тарту үшін негізгі көрсетілетін қызметтердің бірі болып табылады. Коммерциялық банктердің өзіндік капиталын қалыптастыру кезінде ең алдымен өзіндік капиталдың ең төменгі мөлшерін және Ұлттық Банктің белгілейтін нормативтерін ескеру қажет. Себебі, бұл нормативтер банктің өзіндік капиталының олардың әр түрлі активті операциялар жүргізу үшін база болып табылатындығымен байланысты. Соған сәйкес егер банк активтерінің мөлшерін көбейтуді немесе активтерінің құрылымындағы тәуекелділігі неғұрлым жоғары активтердің үлесін көбейту арқылы қайта бөлуді жоспарласа, онда Ұлттық Банктің белгілеген нормативтерін сактау үшін банктің өзіндік капиталының мөлшерін ұлғайту талап етіледі. Коммерциялық банктердің өзіндік капиталының мөлшерін анықтау үшін мынандай факторларға тоқталайық:

1. Өзіндік капиталдың мөлшері банктің активті операцияларының шекті мөлшерін анықтайды;

2. Банкке қажетті өзіндік капиталының мөлшері оның клиенттерінің сандық және сапалық құрылымына байланысты. Яғни, банк несиелік ресурстарды көп мөлшерде талап ететін клиенттермен жұмыс жасайтын болса, онда өзіндік капиталдың мөлшерінің көп болуы талап етіледі;

3. Банкке қажетті өзіндік капитал мөлшері несиелік ресурстар нарығының дамуына және Ұлттық банктің несиелік саясатына тәуелді болады;

4. Банктің өзіндік капиталының мөлшері банктік реттеуді жүргізетін мемлекеттік органдардың белгілейтін талаптарына тәуелді болады.

Банктің өзіндік капиталын ұлғайту мынандай көздер есебінен жүзеге асады:

1. ішкі көз;

2. сыртқы көз.

Осы екі көздің біреуін таңдау және олардың арақатынасын белгілеу мынандай факторлармен анықталады:

- өзіндік капиталды ұлғайту көздерінің әрқайсысымен байланысты шығындар мен тәуекелділік деңгейі;

- Ұлттық Банктің реттеу саясаты.

Соңғы жылдары барлық елдердің банктерінде өздерінің қаржылық жағдайын көтеруді қолдау салымшылар үшін тәуекелділік деңгейін азайтуға байланысты қосымша капиталдарды тарту қажеттілігі артуда. Банктің өзіндік капиталын ұлғатудың негізгі көздерінің бірі, банк пайдасы болып табылады. Өзіндік капиталды ішкі көздер есебінен ұлғайтудың бірнеше артықшылықтары бар:

- тез және үнемді түрде іске асады;

- ол жаңа ақшалар шығару бойынша ірі шығындарды тудырмайды.

Сонымен бірге, өзіндік капиталды ішкі көздер есебінен қалыптастырудың мынандай кемшіліктері де бар:

1. бұндай капиталға толығымен салық салынады;

2. банк пайдасына банк басқара алмайтын экономикалық жағдайлар тез әсер етеді.

Банктің өзіндік капиталын сыртқы көздер есебінен ұлғайтудың бірнеше әдістері бар:

1. Жай және артықшылығы бар акцияларды сату есебінен.

Бұл әдіс айналысқа шығарылған акцияларды орналастырудағы жоғары шығындарға және акционерлердің табыстарына байланысты жоғары тәуекелділігі бар неғұрлым қымбат әдіс болып табылады.

Қазіргі кезде Қазақстан қор биржасында ірі банктердің акциялары ғана тіркелген. Көптеген банктердің акциялары биржадан тыс жерлерде сатылады. Айналысқа жаңа акциялар шығару банк пайдасын жоғарылатпауы мүмкін, яғни жаңадан шығарылған акциялар бұрынғы акционерлердің табысына кері әсер етуі мүмкін. Банктің жалпы табысы көбейгенімен бір акцияға деген табыс мөлшері азаюы мүмкін.

2. Айналысқа қарыздық құнды қағаздар шығару (облигациялар) .

Шетелдік банктік тәжірибеде өзіндік капиталды ұлғайту үшін айналысқа облигациялар шығару кең түрде таралған. Банктерде ұзақ мерзімді капиталға деген қажеттілік үнемі туып отырады, бірақ бұндай тәжірибе Қазақстан банктерінде әлі де болса кең түрде пайдаланылмай отыр.

3. Банк активтерін сату және қозғалмайтын мүліктерді жалға алу.

Кейбір жағдайларда банктер өздерінің қызметтерін қолдау үшін өздерінің негізгі құрал - жабдықтарын толық немесе жартылай сатады. Содан кейін қажетті негізгі құрал - жабдықтарды жалға алу арқылы жұмыс істейді.

4. 90-жылдардың аяғында Қазақстандық банктік тәжірибеде негізінен өзіндік капиталды ұлғайтудың тағы бір жолы банктердің ерікті қосылуы болып табылады. Яғни, кіші банктерді ірі банктердің сатып алуы.

Банктің өзіндік капиталы сол банктің жұмыс істеуінің және дамуының қаржылық базасы болып табылады. Себебі, сырттан ақша қаражаттарын тарту үшін және өзінің қаржылық тұрақтылығына клиенттерін сендіру үшін оған ең алдымен өзіндік капитаддың қажет екендігі белгілі.

Коммерциялық банктердің өзіндік капиталының мөлшері кәсіпкерлік қызметтің басқа түрлерімен айналысатын заңды тұлғалардың өзіндік қаражаттарының мөлшерімен салыстырғанда аз болады. Яғни, коммерциялық банктердің өзіндік капиталының баланстағы үлес салмағы 10 - 15 % болса, ал басқа заңды тұлғалардағы бұл қатынас 60-70% - ті құрайды. Коммерциялық банктердің өзіндік капиталдарының бұл ерекшеліктері мынандай себептерге байланысты:

1. Банктер қаржы нарығында өздерінің делдалдық кызметтері атқара отырып жеке және заңцы тұлғалардың депозит түрінде ірі сомадағы ақша қаражаттарын жинақтайды. Банктер осы қызметті атқара отырып сырттан тартылған ақша қаражаттарын тиімді түрде басқаруды және сақтауды қамтамасыз етеді. Сонымен бірге салымшыларға банкке салған ақша қаражаттарынан табыс алуға мүмкіндік береді.

2. Ақшалық талаптар мен міндеттемелер түріндегі банктік активтер әдетте басқа заңды тұлғалардың активтеріне қарағанда неғұрлым өтімді болады. Бұл банктерге ақша ресурстарын неғұрлым тез жинақтауға мүмкіндік береді және соған сәйкес олардың өзіндік капиталдарға деген қажеттіліктерін азайтады.

Банктердің өзіндік капиталының неғұрлым тиімді қызмет етуі оның құрамын құрайтын компонеттердің сапасына байланысты. Банктердің өзіндік капиталының құрылымын мынандай компоненттер құрайды:

1. Жарғылық капитал;

2. Қосымша капитал;

3. Резервтік капитал;

4. Өндірістік және әлеуметтік даму қоры;

5. Негізгі құралдарды қайта бағалау қоры;

6. Бөлінбеген таза табыс;

7. Субординарлық қарыз.

Демек, банктің меншікті капиталы оның жұмысының тиімділігі және банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде бірінші дәрежелік мәнге ие болады. Акционерлік капитал ол банктің қызметінің бастапқы кезеңінде, яғни банктің әр жұмысын бастау барысында бірінші кезектегі шығындар жұмсалу үшін қажет.

Өзіндік қаражаттардың негізгі элементі - бұл банктің жарғылық капиталы болып табылады.

Жарғылық капитал - бұл банктің ұйымдастырудағы бастапқы нүктесі болып табылады. Банктің ұйымдастырылу формасына байланысты жарғылық капиталды құру әр түрлі болады. Егер банк акционерлік қоғам формасында құрылатын болса, онда оның жарғылық капиталы ашық түрде жазылып таратылатын акциялардың номиналдық құнының сомасында (банк егер ашық типтегі акционерлік қоғам түрінде болса), кейде құрылтайшылардың арасында жарғылық капиталдағы үлесіне байланысты барлық акциялар таратылады. Ал мемлекеттік банктер мемлекеттік кәсіпорын формасында құрылады.

Егер де банк жауапкершілік шектеулі қоғам түрінде құрылған болса, онда оның жарғылық қорының әр құрылтайшыға тиетін үлесі құрылтайшылық құжатта анықталады және бұл банктің қатынасушылары немесе құрылтайшылары өздеріне тиісті үлес шегінде ғана оның міндеттемелеріне жауап береді.

Банктің ұйымдастырылуы және құқықтық формасынан байланыссыз, оның жарғылық капиталы оның қатынасушылары, жеке және занды тұлғалар есебінен құрылады. Және олардың міндеттемелерінің қамтамасыз ету күралы болып табылады. Жарғылық капитал оның қатынасушыларының өзіндік қаражаты есебінен ғана құрылуы мүмкін. Банктік несиелер есебінен жарғылық капиталды құруға тиым салынады. Банктің жарғылық капиталы тек ақшалай қаражаттар есебінен де құрылуы мүмкін.

Тіркеуге алынатын уақытта жаңадан құрылған банктің жарғылық капиталы, құрылтайшылық кұжатта хабарланған, оның акционерлерінің сомасының 50% төленуі тиіс, ал тіркеуге алған кезінен бастап бір жыл ішінде оның жарияланған сомасы толык төленуге тиісті. Жарғылық капиталдың сомасы зандылыктармен щектелмейді. Банктердің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшері белгіленген.

Қазақстан Республикасында жаңадан құрылатын банктер үшін, Ұлттық банк 1. 07. 2001 жылы ең төменгі жарғылық капитал мөлшерін 2 млрд. тенге деп белгіледі.

Жарғылық капиталға үлес қосқан акционерлер банктің таза пайдасы есебінен дивиденд алып отырады. Дивидендтің мөлшері, кезектілігі және есептелу тәртібі акцияның шығарылу тәртібіне және түріне байланысты анықталады. Банктің пайдасы болмай қалған жағдайларда, артықшылығы бар акциялар бойынша дивиденд резервтік қор есебінен төленеді.

Жарғылық капиталды ұлғайту көздеріне төмендегілер жатады:

- жаңадан акция шығару немесе айналыстағы акцияның номиналдық құнын өсіру арқылы;

- жаңадан жарғылық капиталға үлес қосушылар есебінен;

- пайдадан аударымдар есебінен.

Жарғылық капиталдың азаюы акционерлердің жалпы шешімі бойынша акцияларды сатып алып, оларды жою барысында, сол сияқгы жарғылық капиталға үлес қосушылардың кетуіне байланысты болуы мүмкін.

Банктің жарғылық капиталдан басқа резервтік қор да құрады. Резервтік қор - бұл активтік операциялардан туындайтын зияндардың орнын жабу үшін тағайындалады және пайда жеткіліксіз болған жағдайларда, банктің акция және облигациялары бойынша дивиденд (процент) төлеу барысында қызмет етеді. Резервтік қор пайдаға салық салмағанға дейінгі сомада, яғни банктің жарғылық капиталының төленген сомасының 25%-дан 100%-ға дейінгі сомасы мөлшерінде құрылады. Пруденциялдық нормативтердегі меншікті капиталдың жетікіліктілік коэффициентін есептегенде, халықаралық тәжірибеде де резервтік капитал I деңгейлі капиталға жатады. Резервтік қор жарғылық капиталдың төленген сомасының 100%-ға жеткен уақытта, ондағы сома жарғылық капиталға толығымен аударылып, резервтік капитал жинақтала бастайды.

Өзіндік қаражаттың ең маңызды құрылымдық элементінің банктегі бөлінбеген пайда жатады. Бөлінбеген пайда - бұл дивидендтерді төлегеннен кейінгі банктің иелігінде қалатын пайданы білдіреді. Жылдың соңында банктің барлық нәтижелі шоттарындағы сомалар пайда және зиян шотына аударылады, бұл соманың бір бөлігі резервтік қорға, бір бөлігі дивидендтер төлеуге, бір бөлігі салық төлеуге жұмсалады. Ал қалған бөлігі банктің несиелік ресурстары үшін жинақталады, осы бөлікті банктің бөлінбеген пайдасы деп атайды.

Банкте резервтік капиталмен бірге басқадай (арнайы) қорлар, өндірістік және әлеуметтік даму үшін, ағымдағы пайдадан аударымдар есебінен құрылады. Оларды құру және пайдалану барысы банктегі нұсқауларға сай ұйымдастырылады.

Банктің меншікті қаражатының ең негізгі кұрамдас бөлігіне белгілі бір нақты операцияларды жүргізу барысында құрылатын сақтандыру қорлары жатады. Оларға бірінші кезекте, бағалы қағаздарға жұмсалымдардың құнсыздану жағдайына құрылған резервтер, сол сияқгы ссудалар бойынша мүмкін болар зиян шегушілікке арналған резервтер кіреді. Бұл резервтердің тағайындалуы банктің сатып алған бағалы қағаздарының нарықтық кұнының нақты жағдайларда төмендеуіне байланысты және берілген ссудалардың қайтпай қалуымен байланысты болады. Мұндай резервтерді құру Ұлттық банктің тарапынан қадағалана отырып міндетті сипатқа иеленеді.

Банктің өзіндік қаражаттарының ең маңызды қызметі бұл оның салым иелері алдындағы міндеттемесін қамтамасыз ету болып табылады. Олар банктің өз міндеттемелері бойынша беретін кепілдігінің шекті шамасын көрсетеді. Банктік тәжірибеде, өзіндік қаражаттарды банктің зиян шегіп калуына қарамай-ақ, банктің төлем қабілеттілігін сақтауға мүмкіндік беретін ресурстарды резерві ретінде санайды.

1. 2 Банктің несиелік ресурстарының сырттан тартылған қаражаттар есебінен құрылу әдістері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.