Өсімдіктердің өсу және дамуына дубильді заттардың әсерін зерттеу

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН ТЕРМИНДЕР ЖӘНЕ ТҮСІНІКТЕМЕЛЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
1.1 Дубильді заттардың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.1.1 Дубильді заттардың классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.1.2 Дубильді заттардың физика.химиялық қасиеттері ... ... ... ... ... ... .. 8
1.1.3 Дубильді заттардың табиғатта таралуы және олардың жиналуына әсер ететін факторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9
1.2 Дубильді заттардың биологиялық ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
1.2.1 Дубильді заттардың жеке түрлеріне сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.2.2 Дубильді заттардың қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.2.3 Дубильді заттарды бөліп алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
2 МАТЕРИАЛДАР МЕН ӘДІСТЕР
2.1 Зерттеу объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 13
2.2 Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
3 НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ
3.1 Үрмебұршақтың тамырлануына арналған биотест ... ... ... ... ... ... .. 17
3.2 In vitro жағдайында дубильді заттардың белсенділігін бағалау үшін бидайдың және сәбіздің ұзақ мерзім пролиферацияланатын каллус дақылын алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

18
3.2.1 Бидай каллусының биомассасының өсуіне дубильді зат . пирокатехиннің әсерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
20
3.2.2 Бидайдың каллус культурасына дубильді заттардың жиынтықты экстракттарының әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
21
3.2.3 Сәбіздің каллус культурасына дубильді заттардың жиынтықты экстракттарының әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... .. 28

Өсімдіктердің дубильді заттары жоғары молекулалы табиғи қосылыстардың, соның ішінде фенолдық окситоптардың полимерлері болып табылатын екіншілік биосинтез заттарына жатады Заманауи классификация бойынша барлық дубильді заттар конденсацияланатын және гидролизденетін қосылыстарға бөлінеді. Олар тері илеуде, медицинада, косметикалық өндірісте, т.б. шаруашылық қажеттіліктерге кеңінен қолданылады. Өсімдіктердің дубильді заттары олардың синтетикалық-химиялық аналогтарымен салыстырғанда көптеген артықшылыққа ие. Олар токсикалық әсер көрсетпейді, табиғи жағдайда тез ыдырайды, жинақталмайды, осыған байланысты экологиялық қауіпсіз. Осыған байланысты өсімдіктекті дубильді заттарға, оларды қолдануға сұраныс үнемі артуда. Екіншілік метаболиттер сияқты дубильді заттар өсімдіктерде әр түрлі биологиялық қызмет атқарады. Олар өсімдіктердің жерасты мүшелерінде қор заттары ретінде жиналады [1].
Қазақстан флорасы құрамында дубильді заттары бар өсімдік түрлеріне бай. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы елдің ішкі нарығында және ТМД елдерінің нарығында тері және фармацевтикалық өндіріс мақсатында өнімнің осы түрін пайдалану позициясын ұстанбайды. Осыған байланысты өсімдік шикізатының бай қоры практикада қолданылмайды. Мемлекет бағалы және перспективті экспорттық өнім шығармайды. Қазіргі таңда Қазақстан және ТМД елдері өсімдіктекті дубильді заттарды Аргентина мен Бразилиядан әкеледі.
Қазіргі күні Қазақстан өсімдіктерінің 6000-нан астам түрлерінің, әсіресе эндемикалық түрлердің биологиялық белсенді заттары зерттелмеген. Сондықтан, Республика флорасының скринингі жалғасуы қажет және дубильді заттардың сандық құрамына ғана емес, олардың сапасы мен биологиялық белсенділігіне аса назар аударылуы қажет [2].
Осылайша, өсімдіктекті дубильді заттардың биологиялық белсенділігін зерттеу және оларды қолдану технологияларын өңдеу халық шаруашылығында, соның ішінде жаңа препараттарды құрастыру үшін дубильді заттардың қолдану саласында фундаменталды және практикалық негіздерін құру үшін қажет. Алыс шетелдерде (АҚШ, Қытай, Сингапур, Үндістан, т.б.) фитошикізаттан алынған табиғи заттар негізінде әртүрлі препараттарды, соның ішінде гербицидтер мен өсу-даму реттегіштерін алу мәселесіне ерекше назар аударылады. ТМД елдері мен Қазақстанда бұл мәселеге көп көңіл бөлінбейді, осы мәселе төңірегінде жұмыстар аз қамтылған [3].
Дубильді заттардың биологиялық белсенділігін зерттеу халық шаруашылығындағы көпфункциялы жоғары белсенділікке ие және қауіпсіз препараттарды биотехнологиялық әдістермен өңдеу практикасында маңызды болып табылады.
Сондықтан, зерттеу жұмысының мақсаты өсімдіктерден алынатын дубильді заттардың биологиялық белсенділігін өсімдіктердің биотест жүйесінде және in vitro жағдайында зерттеу болып табылады.

1. Cseke L.J., Kirakosyan A., Kaufman P.B., Warber S.L., Duke J.A., Brielmann H.L. Natural products from plants. – Boca Raton, London, New York: – 2006. – 611 p.
2. Кукенов М.К. Ботаническое ресурсоведение Казахстана. – Алматы: – 1999. – 160 с.
3. Сафонов Н.Н. Полный атлас лекарственных растений. – М. – 2000. – 312 с.
4. Зефиров Н.С., Кулов Н.Н., и др. Химическая энциклопедия. — М.: Научное издательство «Большая российская энциклопедия». – 1995. – Т. 4. – С. 493—494
5. Гудвин Т., Мерсер Э. Введение в биохимию растений. – М.:Мир. – Т. 2. –1986. – С. 198-200
6. Loreto F., Delfine S. Emission of isoprene from salt-stressed Eucaliptus globurus leaves // Plant Physiol. – 2000. – V. 123. – P. 1605-1610
7. Cantrell C.L., Schrader K.K., Mamonov L.K., Sitpaeva G.T., Kustova T.S., Dunber C., Wedge D.E. Isolation and identification of antifungal and antialgal alkaloids from Haplophyllum sieversii // Journ. Agricultural and Food Chemistry. – Vol. 53, N 20. – 2005. – P. 7741-7748.
8. Муравьева Д.А. Фармакогнозия. – учеб. / Д.А. Муравьева, И.А. Самылина, Г.П. Яковлев. – М.: Медицина. – 2002. – 656 с.
9. Соколов С.Я. Фитотерапия и фармакология. – / С.Я. Соколов. – М.: Мед. информ. Агентство. – 2000. – 976 с.
10. Ronsted N., Gobel E., Franzyk H., Chemotaxonomy of Platago. Iridoid and caffeoyl phenyenhanoid glycosides// Phytochem.-2000.- V. 55.- P.337-348
11. Telez M.R., Kobaisy M., Osbrink., Fokialakis N. Phytotoxic, antifungal, antialgal and antiinsect activity of components from selected plants of Kazakhstan and Greece. National Meeting.-2004.- Ch. 4.-P.114-123.
12. Okuda T., Yoshida T., Hatano T. Chemistry and biological activity of tannins in medicinal plants / In Economics and Medicinal Plants Research. – Vol 5. – London. – 1991. – P.129-165.
13. Mamonov L.K., Kobaisi M., Tellez M.R., Schrader K.K., Wedge D.E., Sitpaeva G., Gemejieva N.G., Mukanova G.S. Phytotoxic, antialgal and antifungal activity of constituents from selected plants of Kazakhstan. – American Chemical Society. – 2006. – Ch. 11. – P. 142-151
14. Buchman B.B., Gruissem W., Jones R.L. – Biochemistry and molecular biology of plants. – Rochville. – Maryland. – 2000. – 1367 p.
15. Н.С. Зефиров. Таннин. http://ru.wikipedia.org/wiki/
16. Mamonov L.K., Cantrell Ch.L., Ryabushkina N.A., Kustova T.S., Fischer N.H. and Schrader K.K. Bioassay-guided isolation of anti-algal constituents from Inula helenium and Limmonium myrianthum. – ARKIVOC.-2007.-N 1.- P.65-67
17. Мамонов Л.К., Мурсалиева В.К., Васильев Ю.И., Нам С.В. Перспективы изучения и практического использования биоразнообразия танидоносных растений Казахстана // Сб. тр. междунар. конф. «Биологическое разнообразие и устойчивое развитие природы и общества». – Алматы. – 12-13 мая. – Қазақ университеті. – 2009. – Ч.1. – С. 67-70
18. Кьосев П.А. Полный справочник лекарственных растений. – М. – 2000. – 992 с
19. Носов А.М. Лекарственные растения / А.М. Носов. – М.: ЭКСМО –Пресс. – 2001. – 348 с.
20. Мамонова Л.К., Музычкина Р.А. Введение в фитохимические исследования и выявление биологической активности веществ растений. –Алматы: «Школа ХХ1 века». – 2008. – 216 с.
21. Мамонов Л.К. Введение в фитохимические исследования и выявление биологической активности веществ растений.-Алматы.-2008. –С. 70-113
22. Ережепов Ә.Е., Мухамбетжанов С.К., Уәлиханова Г.Ж. «Өсімдік ұлпаларын өсіру және биотехнология бойынша зертханалық жұмыстар»: Оқу құралы. – Шымкент: М.Әуезов атындағы ОҚМУ. – 2009. – 30-33б.