Алматы облысы жайлы

Пән: География
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Автомобиль жолдары - көліктік-коммуникациялық кешеннің маңызды бағыттарының бірі болып табылады.

Автомобиль жолының жобасы - автомобиль жолының жердегі орналасуын, жоспар элементтерінің параметрлерін, жер төсемінің көлденең және бойлық бейіндерін, жол төсемінің конструкциясын, су өткізетін және өзге де инженерлік құрылыстарды, жолдардың қиылысуы мен түйісуін көрсете отырып, сондай-ақ жолды абаттандыру, жол қозғалысын ұйымдастыру және қауіпсіздігі, құрылысын ұйымдастыру, жол сервисі құрылыстарын және жұмыс көлемі мен құнын анықтау арқылы басқа да инженерлік құрылыстарды орналастыру мәселелерін шеше отырып автомобиль жолын жобалаудың нәтижесі ұсынылған белгіленген мазмұндағы және құрамдағы есептік және жобалық техника-экономикалық құжаттардың жиынтығы.

Алматы облысы жолдарының жалпы ұзындығы 9472 км құрайды, соның ішінде: республикалық маңызы бар - 2519 км; облыстық және аудандық маңызы бар - 6953 км.

Облыстық және аудандық маңызы бар автожолдардың басым бөлігі 4 техникалық дәрежеге жатады, ал кейбір ауылдық елді мекендерге кіреберіс жолдары 5 техникалық дәрежеге жатады. Өтпелі жамылғы түріндегі автомобиль жолдарының учаскелері және топырақты жолдар автокөліктердің салмақ қысымына, жылдамдықты үдету бойынша талаптарға жауап бермейді және жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етпейді.

Автомобиль жолдарының құрылысы және жолдарының реконструкция жұмыстары соңғы кездері ең басты мәселелердің бірі болып отыр. Осыған сәйкес автомобиль жолдарының құрылыс саласы белсенді талқыланып орынды шешімдер енгізілуде. Осыған баланысты мен өзімнің дипломдық жобамда Республикалық маңызы бар жолды жобаладым. Соңғы кездері жолдарға үлкен қаражаттар бөлініп отыр және де осының арқасында көптеген жолдар жөнделді.

Бұл жұмыста Осы Алматы облысының автомобиль жолдарының жалпы жағдайына, жолдарды салу үрдісіне тоқталамыз.

Жалпы жұмыс көлемі 76 беттен тұрады. Сонымен қатар, жұмыс 19 суретпен көркемделіп, 6 кестемен толықтырылған.

1 Алматы облысы туралы жалпы физикалық-географиялық сиппаттама

1. 1 Географиялық орналасуы

Алматы облысы - Қазақстан Республикасының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік. 1992 жылға дейін Алма-Ата облысы деп аталып, орталығы Алма-Ата қаласы болды. 2001 жылдың сәуір айында Республика Президентінің жарлығымен облыс орталығы Алматы қаласынан Талдықорған қаласына өзгертілді. Аймақтың қалыптасу тарихы сонау 19 ғасырдан бас алғанымен, облыс ретінде 1932 жылы 10 наурызда түркелді. Жерінің аумағы 223, 9 мың км² (8, 2 %, 4 орын) . Облыс аумағында 16 аудан(Ақсу ауданы, Алакөл ауданы, Балқаш ауданы, Ескелді ауданы, Еңбекшіқазақ ауданы, Жамбыл ауданы (Алматы облысы), Кербұлақ ауданы, Көксу ауданы, Қарасай ауданы, Қаратал ауданы, Панфилов ауданы, Райымбек ауданы, Сарқан ауданы, Талғар ауданы, Ұйғыр ауданы, Іле ауданы) және 3 облыстық бағыныстағы қала (Қапшағай, Талдықорған, Текелі) бар. Облыста 1998 жылғы ресми санақ бойынша 1 631 700 адам, ал 2013 жылғы тіркелген адамдардың есебі бойынша 1 946 627 адам (10, 8 %, 2 орын) тұрады. Мұндағы халық тығыздығы 9 адам/км² (республика бойынша 2 орында) . Өңірде 777 елді мекен бар, сондай-ақ 103 ұлт пен ұлыс өкілдері тұрады. Әкімшілік орталығы - Талдықорған қаласы. Алматы облысы батысында Жамбыл, солтүстігінде Балқаш көлі арқылы Қарағанды, солтүстік-шығысында Шығыс Қазақстан облыстарымен, шығысында Қытай Халық Республикасымен (Шинжәң Ұйғыр аутономиялық ауданы), оңтүстігінде Қырғызстан Республикасымен (Шу және Ыстықкөл облыстары) шектеседі. Теңіз деңгейінен ең биік нүктесі 7010 м болатын Іле Алатауының Хан Тәңірі шыңы. Бұл тек Алматы облысының ғана емес, Қазақстан Республикасының ең биік нүктесі.

1. 2 Геологиялық-геоморфологиялық құрылымы және табиғи ландшафтар

Облыстың табиғаты мен жер бедері ала-құла. Балқаш және Алакөлге ұласатын солтүстігі көлбеуленген құмды жазық алқап. Бұл өңір негізінен антропогеннің аллювийлік және эолдық шөгінділерінен түзілген. Оның басым бөлігін Сарыесікатыраудың, Тауқұмның, Лөкқұмның, Қарақұмның, Қорғанқұмның қырқалы және төбешікті құмды алқаптары алып жатыр. Балқаш маңы жазығының Іле аңғары өтетін атыраулық бөлігі көне құрғақ арналармен тілімделген. Солтүстік шығыста Жетісу Алатауы мен Барлық тауының аралығында Жетісу (Жоңғар) қақпасы орналасқан. Облыстың шығысын Жетісу Алатауының сілемдері толығымен қамтыған. Олар тауаралық ойпаңдар мен қазаншұңқырлар арқылы бөлінген. Осы тұста Жетісу Алатауының ең биік тауы - Бесбақан (4442 м) орналасқан. Тау сілемдерінде 1300-ден астам мұздық бар, олардың жалпы ауданы 1, 0 мың км2-ге жуық. Жетісу Алатауының кейбір сілемдері (Қолдытау, Алтынемел, Малайсары, Тышқантау, Текелі, Сайқан т. б. ) өзен маңындағы жазық өңірлерге сұғына еніп жатыр. Облыстың оңт. және оңтүстік-шығысы Іле, Күнгей, Теріскей Алатаулары, Кетпен (Ұзынқара) жотасы және Солтүстік Тянь-Шань сілемдерінің т. б. жоталарынан құралған. Жетісу Алатауы мен Іле, Күнгей Алатаулары және Кетпен таулары аралығында Іле ойысы (аңғары) жатыр. Алматы облысының оңтүстік-батысын және батысын Шу, Іле таулы үстірттері мен далалары қамтыған (Жусандала, Бозой, Қараой үстірттері) .

Облыстағы таулар Тянь-Шань тау жүйесінен бой түзеген және кембрийге дейінгі кристалды тақта-тасты тау жыныстары қабаттарынан түзілген. Сондай-ақ мұнда конгломераттар, туфтар, әктастар, граниттер т. б. палеозой жыныстары кеңінен тараған. Тау етегі және облыстың биіктігі орташа өңірлері плейстоцен мен антропогендік шөгінділерден түзілген. Облыстағы таулардың алғашқы қалыптаса бастау кезеңі герцин қатпарлығымен тығыз байланысты. Одан кейінгі кезеңдерде бұл таулар бірте-бірте мүжіліп, адырлы жазық (пенеплен) қалыптасқан. Плейстоцен кезеңінің басында, альпілік орогенез кезінде пенепленге айналған өңір тектоник. процестер нәтижесінде кәдімгі тауларды түзген. Мұнда осы кезге дейін тектоникалық процестер жалғасуда. Оқтын-оқтын болатын жер сілкінулер - соның айқын дәлелі. Кен байлықтарынан облыс қойнауында полиметалл (Текелі), вольфрам (Бұғыты), молибден кентасының едәуір қоры, фарфор тастары (Қапшағай), барит, бентонит сазы (Ақсу, Алакөл аудандары), отқа төзімді балшық, кварц құмы, гипс, тас және қоңыр көмір (Ойқарағай, Тышқанбай), шымтезек, тұз кен орындары және минералды жерасты сулары бар.

Алматы облысының климаты негізінен континенттік. Қысы қоңыржай салқын. Қаңтар айындағы орташа темп-ра солт. жазық бөлігінде - 10-160С, оңтүстікте - 4-90С. Жазы ыстық және қуаң. Шілде айының орташа темп-расы солтүстігінде 250С, оңтүстігінде 270С. Бұл жазық өңірлерде жауын-шашынның орташа жылдық мөлш. 110-250 мм. Тау бөктерінің климаттық жағдайы жұмсақ. Қаңтар айының орташа темп-расы - 5-90С, жылымық жиі болып тұрады. Шілде айының орташа темп-расы тау бөктерінде 21-230С, тау аңғарларында 19-220С. Жауын-шашын тау бөктерінде 400-600 мм, тау аңғарларында 700-1000 мм. Облыс жерінде жауын-шашын негізінен көктем мен жаз айының басында жауады. Солт. өңірдің жазығы мен тау бөктерлерінде қар жамылғысының орташа қалыңд. 10-30 см, тау беткейлерінде 40-100 см. Балқаш және Алакөл жағалауларында бриз желі соғады.

Өзендері Балқаш - Алакөл тұйық алабында жатыр және жер беті ағын суына тапшы келеді. Олар қар, мұздық суларымен толысады. Ірі өзендері: Іле, Қаратал, Ақсу, Шелек, Шарын, Лепсі, Тентек, Жаманты, Ырғайты, Шілікті, Түрген, Есік, Бүйен. Ірі көлдері: Балқаш, Алакөл, Жалаңашкөл, Сасықкөл, Ұялы, Қошқаркөл. Іле өзен бойында Қапшағай бөгені және СЭС-сі салынған. Тау бөктерлерінде минералды бұлақ сулары көптеп кездеседі.

Облыстың топырақ және өсімдік жамылғылары вертикаль белдемдікке байланысты қалыптасқан. Жазық бөлігінде шөлдің де, даланың да қоңыр топырағы тараған. Онда жусан, өлеңшөп, жүзгін, сораң, сексеуіл, көктемде эфемер өсімдіктер басым тараған. Балқаш, Алакөл к-дерінің батпақты жағалауында, Іле өз-нің аңғары мен атырауында қамыс, құрақ өседі. Тау етегінде сұр және боз, қызыл қоңыр, тау беткейлері мен таулы үстірттерде таулы даланың қызыл қоңыр және қара топырақтары қалыптасқан. Мұндай жерлерде (биікт. 600-1300 м) астық тұқымдас өсімдіктері басым жусанды, бетегелі-боз далаға ауысады. Таулы бөлігінің бұдан жоғары жағында көктерек, қайың, алма ағашы, ал одан да жоғарырақта Тянь-Шань шыршасы, кейде биік таудың шалғыны өседі. Биік таудың альпілік шалғынында өлең шөп, алтай, қоғажайы, тастесер т. б. өсімдіктер басым. Бұл өңір - облыс малшыларының жазғы жайлауы.

2 Инженерлік-геодезиялық ізденіс жұмыстарының теориялық-әдістемелік негізі

2. 1 Құрылыстағы инженерлік-геодезиялық іздеулер

Инженерлік іздеулер - экономикалық тиімді және техникалық негізделген құрылыс орнын анықтауға, ғимаратты жобалау, салу және пайдалануда туатын сұрақтарды шешуге қатысты ақпарат алуға арналған жұмыстар кешені.

Инженерлік-геодезиялық іздеулер барысында жорамалды құрылыс орнының жер бедері зерттеледі және түсіріледі, нәтижесінде жобалауға қажетті ірімасштабты план жасалады.

Топографиялық-геодезиялық жұмыстар құрамына кіреді:

- мемлекеттік геодезиялық тор құру;

- пландық-биіктіктік түсіріс негізін құру;

- топографиялық түсіріс;

- түсірілген жер бөлігіне ірімасштабты план жасалады.

Сызықтық түсірістердің өзіндік ерекшеліктері болады және жекелеген жағдайларда айтарлықтай күрделілігімен айырмашылық жасайды. Сондықтан темір жол және автомобиль жолын, каналдар, құбыр жүргізу, электр тасымалдау желілері, электр байланыс желілері және т. б. жұмыстарды жобалау және салудағы іздеу жұмыстарын бөлек қарастырады.

Инженерлік-геодезиялық жобалау- ғимаратты планда және биіктігі бойынша орналастыруға арналған мәліметтерді алу үшін жүргізілетін жұмыстар кешені. Жұмыс құрамы:

- нысанды аудан және биіктік бойынша орналастыру;

- ғимараттың негізгі өстерін бағыттау;

- жер беті жұмыстарының көлемін анықтау;

- сызықтық типтегі ғимараттың жобасын құрастырға қатысты есептер шығару (көлденең және тік қисықтарды, болашақ трассаның ұзына бойлық профилін қоса есептегенде) ;

- жобаны жерге шығаруға қажетті есептер шығару;

-бөлу сызбасын, нобайын, т. б. құрастыру.

Ғимарат құрылысы жобада жасалған сызба бойынша ғана жүргізіледі. Жоба құрылысқа қажетті техникалық-экономикалық негізі бар есептерден, сызбалардан, түсіндірме жазбалар мен басқа да материалдардан тұратын техникалық құжаттар кешені.

Жобалаудағы топографиялық негіз іздеу кезеңінде орындалған 1:5000 - 1:500 болатын ірімасштабты план болып табылады.

Құрылыс алаңында жүргізілетін геодезиялық жұмыстардың құрамы, дәлдігі, әдісі, көлемі, мерзімі және тәртібі бойынша нұсқау жалпы жобаның құрамдас бөліктері болып табылатын құрылысты ұйымдастыру жобасында (ҚҰЖ), жұмысты жүргізу жобасында (ЖЖЖ), және геодезиялық жұмыстарды жүргізу жобасында (ГЖЖЖ) келтіріледі.

Жобаның геодезиялық дайындығының міндетіне берілген дәлдікпен құрылыс алаңындағы өзара бөлек орналасқан ғимараттарды қосу және жергілікті жердегі бөлу жұмыстары жатады. Жобаларды дайындаудағы геодезиялық есептер құрылыстың жергілікті орнын және ғимаратты планда және биіктік бойынша шығаруға арналған бөлу элементтерін анықтаудан тұрады.

Құрылыс алағындағы геодезиялық жұмыстарды жобалау принципі тәжірибе жүзінде жасалатын негізгі база ҚҰЖ(құрылысты ұйымдастыру жобасы) және ЖЖЖ(жұмыс жүргізу жобасы) болып табылады. ҚҰЖ секілді ЖЖЖ-ның да геодезиялық бөлімі болады. Бұл бөлімде қарастырылады:

- бөлу және биіктік негізін құрудағы жұмыстардың құрамы, көлемі, мерзімі және реттілігі;

- құрылыс кезіндегі бөлу жұмыстарының құрамы, көлемі, мерзімі және орындалу реті;

- қажетті дәлдік, құралдар мен жұмысты орындау әдістері.

Геодезиялық жұмыстарды жүргізу жобасында (ГЖЖЖ) келесі бөлімдерден тұрады:

1) Құрылыс алаңындағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру. Бұл бөлімде геодезиялық жұмыстарды жүргізу схемасын сәйкестендіру мәселелері және геодезиялық топтармен жүргізілетін өлшеулердің орындалуының күнтізбелік жоспары қарастырылады;

2) Негізгі геодезиялық жұмыстар. Жоба құрылыс алаңындағы пландық және биіктіктік геодезиялық негізді құрастыру схемаларынан; геодезиялық өлшеулердің қажетті дәлдік есептерінен; реперлер мен маркаларды, белгілердің түрлерін, бөлу торын құру әдістері мен схемаларынан; бастапқы және негізгі өстерді бөлу жұмыстарынан тұрады;

3) Ғимараттың бастапқы және негізгі өстерін шығару дәлдігін және орындалу әдісін ескергендегі алғашқы пландық-биіктіктік негізден өстік белгілерді орналастыру схемасына көшіру, сондай-ақ, нақты геодезиялық бөлу жұмыстары;

4) Ғимараттың жер асты қамтамасыз етілуі, құрылыстың нақты бөлу және түсіру жұмыстары жүргізіледі;

5) Ғимаратың жер үсті бөлігін салуда геодезиялық қамтамасыз етілуі. Пландық және биіктік геодезиялық негіздің элементтерін өлшеу дәлдігін есептеу, өстерді берудің әдісін талдау мен түсіріс жұмыстары жатады;

6) Геодезиялық әдістермен ғимарат деформациясын өлшеу жобасы. Қажетті өлшеу дәлдігін, өлшеу әдістері мен құралдарын, өлшеу мерзімін және нәтижелерді өңдеу әдістерін қарастырады.

2. 2 Геодезиялық бөлу жұмыстары

Инженерлік құрылысты бөлу немесе жобадан жерге шығару деп жердің бетінде болашақ құрылыстың планы мен биіктігі бойынша орнын анықтау үшін жасалатын геодезиялық жұмыстардың кешенін айтады. Бөлу жұмыстары өзінің орындалу мәні бойынша топографиялық түсіріске кері процесс болып табылады. Топографиялық түсірісте ситуация мен рельефтің ерекше нүктелері жердің бетінен планға түсіріледі, ал бөлу процесінде, керісінше, топографиялық планда жобаланған құрылысты жердің бетіне шығарады.

Жобадан жердің бетіне шығару бірнеше кезеңнен тұрады:

1) жердің бетіне құрылыстың басты және негізгі өсін шығару;

2) басты және негізгі өстерден аралық (бойлық пен
көлденең) өстерді толық бөлу;

3) монтаждық өстерді шығару және технологиялық құрылғыларды жобаға байланысты орналастыруын тексеретін геодезиялық бақылау.

Бөлу жұмыстарына талап ететін дәлдіктер әр кезеңге байланысты өзгеріп отырады: бірінші кезеңде бөлу жұмыстары төмен дәлдікпен жасалынады, қате бірнеше сантиметрге дейін болады, кейінгі кезеңдерде жерге шығару жұмыстары жоғары дәлдікпен жасалынады.

Геодезиялық бөлу жұмыстары құрылыс-монтаж жұмыстарының құрамдас бөлігі болып табылады. Бөлу жұмыстары пландық және биіктік болып бөлінеді және оларға негізгі және нақты бөлу жұмыстары кіреді. Негізгі бөлу жұмыстарына жергілікті жердегі басты өстердің орналасуын және инженерлік ғимараттың құрылыс алаңын анықтау болып табылады. Нақты бөлу жұмыстары инженерлік ғимарат бөліктерінің пландық және биіктік белгілерін анықтаудан тұрады. Нақты бөлу жұмыстары жер бетіне шығарылған өстерді негізгі және көмекші өстерге, сондай-ақ контурлы сызықтары мен нүктелерін бөлуден тұрады. Ғимаратты бөлу жұмыстары түсіріс жұмыстарына кері болып табылады және жоғары дәлдікті орындалуымен сипатталады. Егер ғимаратты түсіру барысында 10 см қателік кетсе, 1:2000 масштабта қателік 0, 05мм-ге кішірейеді. Ал мұндай масштабта көрсету мүмкін емес. Егер 1:2000 масштабта қателік 0, 1 мм(масштабтың графиккалық дәлдігінің шегі) болса, жер бетіне көшіргенде, 200 мм болып шығады, ал мұндай қателік бөлу жұмыстарында жол берілмеуі мүмкін. Жобадағы белгілердің жылжу қателігі негізінен 2-5 мм-ді құрайды. Сондықтан, пландағы нүктелердің өлшемдері мен орналасуын аналитикалық жолмен алады. Ал координаталарын алу үшін 1:500 масштабтық план қолданылады.

Бөлу жұмыстарының құрамы:

1) Триангуляция, полигонометрия, трилатерация, құрылыс торы, сызықтық-бұрыштық құрылымдар түріндегі бөлу жұмыстарының негізін салу. Геодезиялық бөлу негізі сыртқы бөлу торын салуға және түсіріс жүргізуге қажет;

2) Ғимараттың басты немесе негізгі өстерін (сыртқы бөлу негізін жасау) және жобалық белгілерін жерге орналастыру. Сыртқы бөлу негізі нақты бөлу жұмыстарының орындалуы үшін базис болып табылады;

3) Нақты бөлу жұмыстары тоғанның бөліктері, коммуникацияны, фундаменттің құрылымын бөлу жұмыстары сиректетуінің үзінділері, тоғанның түбіне белгілерді және өстерді беру, ғимараттың жерүсті бөлігін қалау. Бөлу жұмыстарының негізгі элементтері жобалық бұрышты, жобалық қашықтықты, жобалық еңісті және жобалық белгіні жер бетіне шығару болып табылады. Ғимараттың түріне, өлшеу шартына және оның құрыу дәлдігіне қатысты талаптарға байланысты бөлу жұмыстары полярлық орындалу біледі немесе тіктөртбұрыштық координат, бұрыштық, сызықтық немесе тұстамалылы кертілген таңба және басқа да әдістермен орындалуы мүмкін.

Жобадан жердің бетіне инженерлік құрылысты шығару үшін келесі жоба құжаттарының негізгі топтары қолданылады:

Бас және топографиялық пландардың масштабтары 1:5000-1:500, бұнда құрылыстың пландық-биіктік қалпы, оның пішіні, мөлшері және бірі-біріне өзара орналасуы көрсетіледі.

Құрылыстың негізгі қималарының бойлық пен көлденең профильдері, бұнда құрылыстың бөліктерінің жердің бетінен биіктікпен орналасуы көрсетіледі.

Инженерлік құрылысты жобадан жер бетіне шығару үшін істелетін геодезиялық жұмыстардың алдында жобалық реттеулерді дайындайды. Бұл дайындық кезінде жоба шамалары көрсетіледі және ееептелінеді, сызбадан алынбаған деректер өлшенеді. Бұлар бөлек журналға жазылып, жоба сызбалары жасалынады.

2. 3 Құрылысты бөлу пункттері мен тірек торлары

Бөлудің пландық тірек торлары. Бұл торларды құру бөлетін инженерлік құрылыстың пішіні мен мөлшеріне, орналасу жағдайына, бөлу жұмыстарының әдісі мен дәлдігіне негізгі пункттерді ыңғайлы орналастыруына байланысты болады. Пландық тірек торлары үшін мемлекеттік геодезиялық торлар мен толықтыру торларының нүктелері, инженерлік ізденісте салынған геодезиялық торлар мен құрылысқа байланысты жаңадан құрылған геодезиялық торлардың нүктелері қолданылады. Құрылатын торлар үшбұрыш түрінде триангуляция мен трилатерация торларымен, геодезиялық төртбұрышпен, квадратты және тікбұрышты құрылыс торларымен, тұйық және ашық тердолиттік жүріспен, параллактикалық полигонометриямен дамиды.

Бөлудің биіктік тірек торлары мемлекеттік геодезиялықторлардың реперлері маркаларымен байланыстырылған ыңғайлы орналасқан реперлердің қатарынан тұрады. Пландық-биіктіктік геодезиялық негізі мен басты бөлу өстері інүктелерінің орнын анықтау және оларды бекіту процесі құрылысты бөлудің негізгі кезеңіне жатады. Бұл кезең торларды қабылдау актысын жасаумен аяқталады. Құрылысты толық бөлу құрылыстың жеке бөліктері мен элементтерінің қосымша және көлденең өстерін бөлуден басталады.

Әр түрлі инженерлік құрылыстарды жобалау және салу үшін, топографиялық пландар мен карталарды құру мақсатында жүргізілетін барлық геодезиялық өлшемдер және топографиялық түсірістер, пландық координаталары және биіктіктері белгілі, жер бетінде бекітілген геодезиялық пункттер деп аталатын нүктелерден бастау алады. Осындай нүктелердің жүйелі қосындысын геодезиялық тор деп атайды.

2. 4 Мемлекеттік геодезиялық торларының пункттері

ТМД елдерінде геодезиялық торды Мемлекеттік тор, геодезиялық жиілету және геодезиялық түсіру торы деп бөледі. Торларды құрғанда «жалпыдан жекеге ауысу» қағидасын сақтай отырып, іске асырады. Яғни, аумақты алқапты қамтитын салыстырмалы түрде қосындар жүйесін құрады да, олардың координаталарын және биіктіктерін жоғарғы дәлдікпен анықтайды. Әрі қарай тор бірнеше сатылап жиілетіледі де, қосындарының координаталарын және биіктіктерін алдағы тордағы дәлдіктен төмен дәлдікпен атқарады.

Мемлекеттік геодезиялық тордың пландық жағдайы жалпылама мемлекеттік координаттық жүйеде, ал биіктіктер бірегей мемлекеттік жүйеде анықталады.

Мемлекеттік геодезиялық тор (МГТ) - мемлекеттің территориясында координаталардың таралуын қамтамасыз ететін және басқа да геодезиялық торларды құруға негіз бола алатын геодезиялық тор. Мемлекеттік геодезиялық торларды пландық және биіктік геодезиялық торларға бөледі. Қазіргі кезде Мемлекеттік геодезиялық торлардың тағы бір түрін ажыратады, бұл мемлекеттік гравиметриялық тор.

Кез-келген топографиялық түсірістер жер бетінде пландық және биіктік жайы (X, Y, H) белгілі нүктелерге негіделген. Бұндай нүктелерді тірек пунктері деп атайды. Осы пунктердің жиынтығы тірек торларын құрайды.

Тірек пунктердің жер бетіндегі жайы астрономиялық және геодезиялық әдістермен анықталады.

Астрономиялық әдіспен берілген пункттің геодезиялық координаталарын (геодезиялық ендік В және геодезиялық бойлық L) аспан шырақтарын бағдарлау арқылы анықталады. Астрономиялық бағдарлаудың нәтижесінде пункттерге бағытталған сызықтардың геодезиялық азимуттарында А анықтауға болады. Азимуттар, сонымен қатар, гирокомпастың не гиротеодолиттің көмегімен анықталады. Бұдан әрі қарай геодезиялық координаталардан (B, L) және геодезиялық азимуттан (А) тікбұрышты координаталарға (X, Y) және дирекциондық бұрышқа (α) өтуге болады.

Пункттердің координаталарын тәуелсіз анықталуы бұл әдістің құндылығына жатады. Бірақ та нүктелердің геодезиялық координаталарын анықтауда пайда болатын аз қателер тіктеуіш сызығының эллипсоид бетіндегі нормальдан ауытқу қатесімен есептегенде, тікбұрышты координаталарда шамасы 60 - 100 метрге дейін үлкен қателердің пайда болуына әкеледі. Сондықтан, астрономиялық әдістің басты кемшілігі жер бетіндегі нүктелердің тікбұрышты координаталары біршама аз дәлдікпен анықталынады.

Геодезиялық әдісті қолданғанда тек кей нүктелердің (негізгі нүктелер) тікбұрышты координаталары астрономиялық бағдарлаумен анықталады. Тірек торларының қалған пункттері жердің бетінде төбелері тірек пункттері болатын геометриялық фигуралардың қабырғалары мен бұрыштарын өлшеу арқылы негізгі нүктелермен байланыстырылады. Тірек торларын ослай құру схемасы қателердің жиналуына шек қояды, өлшеуге сенімді бақылауды қамтамасыз етеді және әртүрлі жердің бөліктерінде геодезиялық жұмысты тәуелсіз істеуге мүмкіншілік береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.