Коммерциялық банктердің несиелік қызметі: талдау және даму болашағы. «Каспий банк» АҚ негізінде

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 6

1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ НЕСИЕЛІК ПРОЦЕСТІ

ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Несие қызметінің түсінігі және экономикалық мәні . . . 8

1. 2 Несиелеу принциптері мен әдістері . . . 17

1. 3 Коммерциялық банктерде несиелік процесті ұйымдастыру,

және оның түрлері . . . 35

2 «КАСПИЙ БАНК» АҚ-НЫҢ НЕСИЕЛІК ҚЫЗМЕТІН

ҚАРЖЫЛЫҚ ТАЛДАУ

2. 1 «Каспий банк» АҚ - ның жалпы қаржылық жағдайы . . . 46

2. 2 «Каспий банк» АҚ- ның үлгісінде несие қызметін ұйымдастыру . . . 49

2. 3 «Каспий банк» АҚ- ның несие қоржынын бағалау . . . 54

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТІК

НЕСИЕНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ

ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Әлемдік қаржы дағдарысының Қазақстан банк жүйесіне әсері . . . 64

3. 2 Банктік несиенің өзекті мәселелерін шешудегі мемлекеттің

араласу саясаты . . . 68

Қорытынды . . . 73

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 75

Кіріспе

Дағдарысты құбылыстардан өтумен байланысты Қазақстан экономикасының қазіргі проблемалар тұрғысында банк жүйесінің алдағы уақыттағы дамуы мен жетілдірілуі үлкен тәжірибелік мәнділікке ие.

Қазіргі банктер клиенттерге қызметтің кең ауқымды спектірін ұсынып, банк операцияларының жаңа техникасын қолданып, қызмет көрсетудің жоғарғы деңгейімен қамтамасыз етіп отыр. Банктердің ең басты қызметі - несиелеу. Ол кәсіпорындардың, ұйымдардың және кәсіпкерлік фирмалардың тұтынушылық және инвестициялық мақсаттары үшін іске асырылады. Банктер өздерінің несие қызметін қаншалықты тиімді жүзеге асырса, соншалықты клиенттердің экономикалық жағдайына әсерін тигізеді. Себебі банктік қарыз жаңа кәсіпорындардың пайда болуына, жұмыс орны санының өсуіне мүмкіндік туғызады және олардың экономикалық өмір икемділігін қамтамасыз етеді.

Қазіргі банктік несиелеу жүйесі нарықтық қатынастарды қалыптастыру мен дамытуға, өндірістің тиімділігін арттыруға, мемлекет экономикасын нығайтуға, айналыстағы негізсіз ақша массасының өсуін шектеуге, инфляциялық процестердің алдын алуға және ұлттық валютаны нығайтуға бағытталған.

Несиелік операциялар коммерциялық банктің активтік операцияларына жатады. Банктік бизнес құрылымында осы операция түрі оларға табыстың негізгі бөлігін алып келеді. Нақты банктің несиелік операцияларының құрылымы, оның активтерінің мөлшеріне, орталық бөлімінің орналасуына, бөлімдерінің санына, клиенттер құрамына, банктің мамандануына және тағы басқаларына байланысты. Және де үлкен ықпалды мемлекеттің экономикалық конъюктурасының жағдайын да көрсетеді. Мысалы, шет аймақтардағы қалаларда орналасқан кіші және орташа банктер клиенттердің шектелген көлемімен байланыста болады және жалпы ұлттық сонымен қатар әлемдік ақша нарығымен салыстырмалы түрде әлсіз байланыста болады. Сондықтан олардың активтер құрылымында ссудалық операциялардың мөлшері қаржылық орталықтарда орналасқан ірі банктерге қарағанда аз болып келеді.

Несиелеу банктік операциялардың ең табыстыларының қатарына жатқызылғанымен осы аумақ шеңберіндегі дұрыс саясат қазіргі таңда коммерциялық банктің дамуының кепілі болады. Осы фактіні есепке ала отырып, дипломдық жұмыстың осы тақырыбы нарықтық жағдайда өзекті болып табылады.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі Коммерциялық банктердің несиелік қызметі: талдау және даму болашағы «Каспий банк» АҚ негізінде қарастырылады.

Осы дипломдық жұмыстың мақсаты тек қана теориялық аспектілер ғана емес, тәжірбиелік тұрғыдан:

коммерциялық банктің несиелік қызметі «Каспий банк» АҚ негізінде қарастырылады;
коммерциялық банктегі несиелік процесстің берілу деңгейін;
несиелеу қағидаларын ұйымдастыруды талдау;
банктің несие операцияларын жүргізудің тәжірибелік жақтары;
банктің несие қоржынының жағдайы және пайда болған проблемаларды шешудің перспективалық бағыты табылады.

Коммерциялық банктің несиелік қызметіне толығырақ зерттеуді жүргізу үшін біз келесі негізгі мақсаттарды ашып қарастыруымыз керек және бұл мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер қойылып отыр:

Несие қоржынының ролін анықтау, банктің несие саясаты тиімділігі көрсеткіштерінің жүйесін және оны қамтамасыз ету механизмдерін әзірлеу.
"Каспий банк" Акционерлік Қоғамының несие қоржынына талдау жүргізу.

Жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, 75 беттен, 10 суреттен, 19 кестеден, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Теориялық және әдістемелік база. Дипломдық жұмысты дайындау барысында банктік қызметті реттейтін әртүрлі заңдық, пруденциялық нормативтік заң актілер, әдістемелік сілтемелер мен нұсқаулықтар, отандық және шетел экономистерінің ғылыми еңбектері қолданылды, АҚ «Каспий Банк»-тің жылдық есебі және т. б. қолданылды.

1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДЕ НЕСИЕЛІК ПРОЦЕСТІ

ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Несие қызметінің түсінігі және экономикалық мәні

Несиенің қызметін айтқанда, әдетте оның мәнінің арнайы көрінісі ұғылады. Қызмет несиенің мәнімен өзара тығыз байланысты; қызметтің атқаруындағы қарым-қатынастардың мәнінсіз ол өмір сүре алмайды. Қызметтің несие мәні сияқты объективті сипаты болады. Әрбір сәттегі өзінің өрістеу барысында несие барлық қызметінің мәнін емес, бір немесе бірнеше қызметтерімен ғана көрінеді. Қызмет - қатып қалған емес, өзгеріп тұратын құбылыс. Несие мәнінің өзгеруімен қатар, оның көрініс танытуы да өзгеріп отырады. Қызмет бүтіндей процесс ретінде өзінің арнайы көрінісін байқатады, яғни қызмет несиелік қатынасқа бүтіндей қатысты. Несие қызметі оның барлық формалары мен түрлері өзіндік ерекшелігімен көрініс танытуын сипаттайды.

Несиенің ұдайы өндіріс процесінде алатын орны жайлы біркелкі ғалымдардың пікірлері жоқ. Кейбір ғалымдар оны айналым белгісіне жатқызса, басқалары бөлу белгісіне жатқызады. В. М. Тарасов несиені ұлттық табысты (несиеден қарыз алушыға және керісінше) қайта бөлу процесіне қатысатындықтан бөлу категориясына жатқызады. Және де соған қарамастан, несиенің айырбас қатынастарына тән ерекшеліктері мен мүмкіндіктері бар.

Айырбас фазасында бөлу (өндіріс нәтижелерін бөлу) қатынастарының сәтін айрықшалап көрсету мүмкін болғандықтан несиелік қатынастарды да дәл осыған жатқызуға болады. Сондықтан несие бөлу категориясы бола отырып, айырбас белгісіне де жатады, немесе екі жақтылық ерекшелікке де ие. Мұның өзі несиенің қызметіне тән екендігін көрсетеді.

Несие туралы теорияда, оның атқаратын қызметінің саны мен мазмұны жайлы орныққан біркелкі көзқарас жоқ. Біреулер екі (қайта бөлумен айналымның несиелік құралдарын жасау), басқалар үш түрлі (осы аталған екеуінен бөтен бақылауды қосады), үшіншілер - төрт (және капиталды шоғырландыру мен орталықтандыруды бөліп көрсетеді) көзқарастарды атайды. Ал, жекелеген авторлар несиенің қызметін: айналымдағы шығындарды үнемдеп, экономиканы ретке келтіру, уақытша бос қаражаттарды жинастыру т. б. деп түсіндіреді.

Несиенің бақылау қызметі дегенде: ол - ақша, қаржы сияқты басқа да категорияларға тән екендігін айтқан дұрыс. Ал, шындығында бақылауды несие емес, банк жүзеге асырады.

Несие өндірістік қорлар айналымның құралы деп қарасақ, онда оның бұл қызметі ақшаларға да, бюджетке, пайдаға қаржыға да тән - бұл біріншіден, екіншіден - несие қорлар айналымдардың құндылық категорияларының мазмұнына да енеді.

Экономиканы ретке келтіру қызметі жайлы айтатын болсақ, ол несиенің көмегімен ғана емес, баға, бюджет сияқты құндылық

категориялары арқылы да жүзеге асырылады. Қорларды ынталандыру жайлы да осылай деуге болады.

Осыған қарай отырып, жекелеген ғалымдардың несие дербес қызмет атқара алады дегендерінің негізі жеткіліксіз. Қызмет - қарап отырған экономикалық категорияның өзгешелік мәнін таныту болып табылады.

Айналымның құралы түрдегі қызметі, бақылаумен ынталандыру, экономиканы ретке келтіру тек несиеге ғана емес, баға, қаржы, еңбекақы, бюджет, табыс, т. б. құндылық категорияларына да тән.

Қоғамның экономикалық жүйесіндегі несиенің рөлі және орны, олар атқаратын жалпы және селективті сипаттағы функциялармен, сұрыпталған сипаттағы функциялармен анықталады:

1. Несиенің қайта бөлу қызметі

Несие қайта бөлу қызметін атқарады. Оның мағынасы қарыз алушыға (шаруашылық, халыққа) төлем негізінде уақытша пайдалануға берілетін кәсіпорындардың, ұйымдардың, халық пен мемлекеттің бос ақша қаржыларын (ақша капиталдары мен табыстар) несие арқылы шоғырландырып, қарыз беру капиталына айналдыру. Қарыз беру капиталы несие механизмі арқылы халық шаруашылығы салаларының арасында қайта қайтарылу негізінде несиеге айналды. Қарыз капиталын кәсіпорындар, салалар, халық арасында қайта бөлу жүзеге асырылып, ақша түріндегі капитал төменгі пайда нормасы бар саладан босатылып, банктерде жинақталады да жоғары пайда нормасы бар салаларға ағылады. Екінші сөзбен айтқанда, өндірістік тепе-теңдіктер, капитал мен экономиканың бірлесіп басқарылу ретке келтіріледі. Мәселенің мәнісі өндіріс құралдары ретіндегі (машиналар, жабдықтар, шикізаттар мен материалдар) капитал физикалық түрде бір саладан екінші салаға ауысып, құйыла алмайды. Бұл процесс ақша капиталының қозғалыс жағдайына жүзеге асырылатындықтан, несие нарықтық экономикада ең алдымен капиталдың бір саладан басқа салаларға ауысып, құйылуы үшін икемді механизм ретінде керек және пайда нормаларын теңестіру қызметі арқылы несие капиталдың өндірістің бір саласынан екіншілеріне еркін түрде ауысып құйылуын және өндіруші капиталдың белгілі бір нақты үлгіде бекуін қамтамасыз етеді.

Құндылықтардың несие арқылы қайта бөлінуі - салалық, салааралық, аумақтық бағыттарда, несие қатынасының субъектісі іспеттес кәсіпорындар деңгейінде жүзеге асады. Қандай бір жағдайлар болмасын, әңгіме уақытша бос тұрған құндылықты қайта бөлу жағдайында болып отыр. Сондықтан да қайтарым жағдайында қайта бөлінеді. Осы ретте қайта бөлудің қаншама түрлері болғанмен, меншік иесі ауыстырылмай, ол несие берушінің қолында қала береді.

Сонымен несие өзінің қайта бөлу қызметінде экономиканы стихиялық түрде реттеуші болып табылады. Алайда, несие кейбір жағдайларда экономиканың тепе-теңдігін де күшейтіп жібере алады. Нақты айтар болсақ, 1993-1996 жылдары капиталдың өндіріс саласынан айналыс сауда саласына

ауысуы орын алды да өндіріс дағдарысын тереңдете түсті, яғни несие бұл жылдары сауда-делдалдық салаға ауысып кетіп, нағыз сектор дағдарыс жағдайында қалып қойды.

Несиенің қайта бөлу қызметінің ерекшеліктері төмендегідей:

Біріншіден, несиенің көмегі арқылы тек мына материалдық игіліктердің құндылығы, өндіріс құралдары мен тұтыну заттары, яғни бір жылдың барысында өндірілген ұлттық жалпы өнімдер емес, сондай-ақ ел экономикасының өткен кезеңдерде жасалған құндылықтары да қайта бөлінеді;

Екіншіден, несиенің қайта бөлу қызметі жалпы құндылықты қайта бөлуді емес, уақытша босаған құндылықты қайта бөлуге қатысты;

Үшіншіден , қайта бөлу қызметінде уақытша босаған құндылықты уақытша пайдалануға беру процесі өте маңызды болып табылады;

Төртіншіден, несиенің көмегімен уақытша босаған құндылықты несиеге беру нарықтық экономикаға тән делдалдардың банктер мен басқа да несиелік мекемелердің қатысуымен жүзеге асырылады.

Нарықтық экономика жағдайында ссудалық капитал нарығы, уақытша бос қаржы ресурстарын шаруашылық қызметінің бір сферасынан екінші бір неғұрлым жоғары пайдамен қамтамасыз ететін сферасына бағыттап отыратын насос тәріздес. Әр түрлі салаларда немесе аймақтардағы оның дифференциялдық деңгейіне бағыттала отырып, несие қосымша қаржы ресурстарын қажет ететін, динамикалы дамитын объектілерді қанағаттандыруды қамтамасыз ететін экономиканың макрореттеушісі болып табылады.

Бірақ кейбір жағдайларда бұл функцияның тәжірибеде жүзеге асуы нарық құрылымындағы қарама-қайшылықтардың тереңдеуіне ықпал етеді, оған Ресейде нарықтық экономикаға көшу кезеңіндегі капиталдың өндіріс сферасынан айналым сферасына құйылуы қауіпті сипат алғанын мысал етуге болады. Сондықтан несиелік жүйені мемлекеттік реттеудің аса маңызды міндеттерінің бірі - экономикалық басымдылықтарды рационалды анықтап, несие ресурстарын ұлттық мүдде тұрғысынан жедел дамуы қажет салаларға немесе аймақтарға тартуды ынталандыру болып табылады.

2. Айналым шығындарын үнемдеу

Қазіргі кездегі нарық шаруашылығында шын мәніндегі ақшалар (алтын) ел ішінде айналысқа түспейді, олардың несие негізінде шығарылған ақша белгілері айналымда болады. Нақты ақшалардың шығарылуы немесе қолма-қолсыз есептегі ақша қорларын ұлғайту сол мезетте экономиканың несие ресурсы болып табылады.

Несиенің мұндай қызметінің дамуы банк жүйесінің пайда боуымен байланысты екендігін ескерген жөн. Ақшаларды банкінің есеп шотында сақтау ақшалай міндеттемелер бойынша тауарлар мен қызмет үшін қолма- қол ақшасыз есептерді жүзеге асыруға, өзара қарыздарды есепке жатқызып

жойып отыруға мүмкіндік береді. Мұның өзі ақшаны қолмен санап алыс-беріс жасап айналымын және айналым шығындары мен өнімсіз шығындарды едәуір азайтты. Шаруашылық жүргізу субъектілерінің және халықтың есеп шоттардағы қаржылары банктердің несиелік ресурсы болып саналып, есепшоттардағы көрсетілген ақша айналымы банкінің ақша қаржыларының иелерімен несиелік байланыстарын туғызады.

Несиелеу процесі кезінде ақша массасының құрылымына, төлем айналысына және ақша айналымының жылдамдығына әсер ететін, сол ақша айналымы (қолма-қол және қолма-қол ақшасыз есеп) үшін түрліше төлем қаржылары құрылады. Яғни нағыз ақшаларды несиелік ақшалармен және несиелік операциялар ауыстыру жүзеге асырылады. Айналымда ең қарапайым қарыздық міндеттемелер - вексельдерден бастап қазіргі электрондық ақшаларға дейінгі несие ақшаларының түрліше формалары пайда болады.

Экономиканың дамуының алғашқы сатысында бұл айналымнан алтынды ығыстырып шығарумен байланысты болды. Қазіргі кезде нағыз ақшаларды алмасытыратын несие қызметі ақша тасқындарының қозғалысын тездететін қолма-қол ақшасыз есептер, несие карточкаларын, вексельдерді, чектерді, депозиттік сертификаттарды қолдану арқылы көрініс танытады.

Осы кездегі шаруашылықта қолдағы ақшаны несие операцияларымен ауыстырудың қажетті шарттары жасалған. Ақшаларды бір есепшоттан екіншілеріне қолма-қол ақшасыз есеп жасау үшін аудару, өзара талаптарды қанағаттандыруға байланысты, ақша айналымының құрылымын жақсартуға мүмкіндіктер туады.

Бұл жерде айрықша ескеретін жәйт - несие осы қызметінің барысында ақшаларды жалпылама ауыстырудың емес, оларды экономикалық айналымда уақытша ауыстыру қызметін, яғни несие ақшаның ролін атқарады. ТМҚ-ны (тауарлы-материалдық құндылық) алу, қызметтерді төлеу, еңбекақыларды, зейнетақыларды төлеу үшін пайдалануды және т. б.

Демек, нағыз ақшаларды несиелік ақшалармен және несиелік операциялармен алмастыру, негізінен, екі түрлі жолмен жүзеге асырылады:

- алтынның орнына айналымға экономиканы несиелеу жолындағы несиелік ақшалар шығарылады, олар тауарлармен және қызметтермен қамтамасыз етіліп, міндетті түрде банкідегі эмитентке қайта келіп түсулері қажет;

- несиелеу барысында төлем қаржылары жасалды, яғни, қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды ұйымдастыруға байланысты айналымға ақшасыз қолма-қол есептер жасалынатын ақшалар келіп түседі.

Бұл функцияның тәжірибеде жүзеге асуы тікелей несиенің экономикалық мәнінен шығады. Шаруашылық субъектілерінің ақша қаражаттарының түсуі мен шығындалуы арасындағы уақыт айырмасы қаржы ресурстарының артықшылығын ғана емес, жетіспеушілігін де

анықтайды. Міне сондықтан қарыз алушылардың барлық категориялары қолданатын меншікті айналым қаражаттарының уақытша жетіспеушілігін де анықтайды. Олар капиталдың айналымдылығын жеделдетуді қамтамасыз етіп, жалпы айналым шығындарын үнемдейді.

3. Капиталдың шоғырлануын жеделдету

Капиталды шоғырландыру мен орталықтандыруды жеделдету несиенің маңызды қызметі болып табылады. Несие механизмі қосымша құнды капиталдандыру барысына ықпал етеді.

Несие капиталды шоғырландырудың аса қуатты факторы ретінде оның жекелеп жинақталуының шекараларын кеңейте түседі. Өндірістің ауқымын кеңейту үшін жекелеген шаруашылық кәсіпорындарының, кәсіпкерлердің қаржылары көбінесе жеткіліксіз болып саналатындықтан, әбір кәсіпорындардың, халықтың шағын мөлшердегі уақытша бос тұрған шашыраңқы қаржылары жұмылдырылып банкілерде жинақталады да, үлкен көлемге жеткеннен кейін ол несие ретінде кең ауқымды ұдайы өндірісте белсенді түрде пайдаланады.

Несие жекелеген кәсіпорындарды акционерлік қоғамдарға айналдырудың, монополиялар мен халықаралық компаниялардың жаңа түрлерін құрудың факторларның бірі болып саналады. К. Маркстің айтуы бойынша несие «бәсекелстік күресте әрі жаңа әрі сұрапыл қаруға айнала отырып, соңғы нәтижеде капиталдарды орталықтандырудың аса зор әлеуметтік механизмі бола бастайды». Монополизмге берілетін жеңілдік несиелеріне байланысты және шағын тауар өндірушілердің несие алу жағдайларының нашарлауы бір полюсте (шекте) капиталдың шоғырлануы мен орталықтандырылуының күшейіп, екінші жақтың ойсырауына, тақыр кедейленіп, банкротқа айналуына әкеп соғады.

Капиталды шоғырландыру процесі экономиканың тұрақты дамуының аса қажет шарты және кез келген шаруашылық субъектісінің басым мақсаты болып табылады. Бұл міндетті шешуде өндіріс масштабтарын кеңейтіп (немесе басқа шаруашылық операциясын) сол арқылы қосымша пайдамен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін қарыз қаражаттар нақты көмек береді. Оның бір бөлігін кредитормен есеп айырысуға бөлу қажеттігін ескерген күннің өзінде несие ресурстарын тарту тек меншікті қаражаттарға ғана сүйенуге қарағанда тиімді.

Бірақ, айта кететін жайт, экономикалық құлдырау кезеңінде (әсіресе, нарықтық экономикаға көшу жағдайында) бұл ресурстардың қымбаттылығы шаруашылық қызметінің көптеген сфераларында оларды капиталды шоғырландыру міндетін шешу үшін белсенді қолдануға мүмкіндік бермейді.

4. Тауар айналымына қызмет көрсету

Бұл функцияның жүзеге асуы процесінде несие тауар айналымымен қатар ақша айналымында жеделдетеді. Ақша айналымына вексельдер, чектер, несие карточкалары және басқа да құралдарды енгізе отырып,

қолмақол есеп айырысуды қолма-қол ақшасыз операциялармен ауыстырып, ішкі және халықаралық нарықтардағы экономикалық қарым - қатынастар механизмін жеделдетіп, жеңілдетеді. Осы міндетті шешуде

тауар айырбасының аса қажет элементі ретінде коммерциялық несие белсенді рөль атқарады.

5. Ғылыми-техникаклық прогресті жеделдету

Соғыстан кейінгі жылдары ғылыми-техникалық прогресс шаруашылық субъектісінің экономикалық дамуындағы анықтаушы фактор болып табылады.

Оны жеделдетудегі несиенің рөлін ғылыми-техникалық ұйымдар қызметін қаржыландыру процесі мысалынан байқауға болады. Олардың қызметіндегі ерекшелік, ондағы алғашқы қаражатты салу мен дайын өнімді өткізу арасындағы уақыт айырмасы басқа салаларға қарағанда ұзақ болып келеді.

Сондықтан көпшілік ғылыми орталықтардың қалыпты қызмет етуі несие ресурстарын қолданусыз мүмкін емес (бюджеттік қаржыландырудағыларды қоспағанда) . Сонымен қатар несие тікелей өндіріске ғылыми жаңалықтар мен технологияларды енгізу формасындағы инновациялық процестерді жүзеге асыру үшін қажет. Оның шығындарын кәсіпорын мақсатты орта және ұзақ мерзімді банк ссудасы есебінен қаржыландырады. Сонымен, несие кредитормен қарыз алушының арасында уақытша қолдануда құнға байланысты туындайтын экономикалық қарым-қатынастар.

Нарықтық экономика жағдайында несие келесі қызметтерді атқарады:

- уақытша бос ақша қаражаттарын аккумуляциялау;

- ақша қаражаттарын қайтарымдылық шартында қайта бөлу;

- айналымның несиелік құралдарын жасау ( банкнот және қазына

билеттері) және несие операцияларын жасау;

- жиынтық ақша айналымының көлемін реттеу.

Қоғамда несиелік қатынастардың пайда болуы капитал айналыстары мен айналымдарының біркелкі еместігінен туындайды да, объективті, қажетті және нақты сипаттарға ие болады. Қарыз беру қорының құрылуы жайында да осыны айтуға болады. Несиелік қатынастар пайда болғаннан кейін, қарыз беру қоры да объективті, қажетті және аса маңызды сипатқа ие болады. Несиелік қорлар ұдайы өндірістің барысында уақытша бос тұратын қаржылардың негізінде құрылып, қосымша қаржыларды қажет ететін дұрыс талаптарды қанағаттандыруға жұмсалуы тиіс. Мұның өзі несиенің белгілі бір шегін сақтап, соған сәйкес сол шекараның бұзылуына жол бермейтін механизм (яғни, несиені пайдалану бағытын негізсіз кеңейтіп немесе тарылтып) құру қажет екенін көрсетеді.

Несиенің пайда болу заңының экономикадағы тауар-ақша қатынастарының дұрыс жұмыс істеуі жағдайында ғана әрекеттік күші бар. Нақты несие қатынастары шаруашылық байланыстары баламалық және

тепе-теңдік қатынастарға негізделген экономика салаларында ғана туындайды. Егер шаруашылық субъектісінің өзі атқарып отырған жұмысының нәтижесі үшін нақты материалдық жауапкершілігі болмаса,

несиелік қатынастардың дұрыс жұмыс істеуінің, несиенің қайтарылып келетіндігінің кепілдігі болмайды. Несиенің пайда болу Заңының бұзылуы экономикадағы қарама-қайшылыққа және инфляцияға әкеп соқтырады.

Несие заңдарының басқа да экономикалық заңдар сияқты жалпыламалық, объективтік, қажеттілік, өте маңыздылық, нақтылық сипаты бар.

Несие заңдары өзінің қозғалыс заңдары іспеттес көрініс табады. Жоғарыда анықтағанымыздан, несиелік қатынастар тартылған құндылықтар несие берушіден қарыз алушыға өтіп, қайта қайтқанда пайда болады, яғни несие тұрақты түрде қозғалыс үстінде болады. Егер ол бір буында тоқтап тұрып қалса, өзінің мәнін жоғалтып, несие болудан қалады. Сондықтан несиенің қозғалысы объективті, қажетті, маңызды, жалпыламалы, нақты дүние. Яғни, несиенің қозғалысы оның аса маңызды сипаты, өмір сүруінің заңы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.