Ұйымның табыстарының есебі мен аудиті

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Есеп және аудит кафедрасы

Диплом жұмысы

ҰЙЫМНЫҢ ТАБЫСТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ МЕН АУДИТІ

Орындаған,

3 курс студенті Узбекова А.

Ғылыми жетекші,

аға оқытушы Тойлыбек Т. Г.

Норма бақылаушы Оңдаш А. О.

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі,

э. ғ. к., PhD докторы Товма Н. А.

Алматы, 2010

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 ҰЙЫМ ҚЫЗМЕТІНІҢ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ТАБЫСТАР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

1. 1 Табыс түсінігі және экономикалық мәні 6

1. 2 «ДПО Алматы» ЖШС қызметінің сипаттамасы 13

1. 3 Ұйымның есеп саясаты - табыстар есебін ұйымдастырудың негізі 22

2 ҰЙЫМДАҒЫ ТАБЫСТАР ЕСЕБІНІҢ ЖҮРГІЗІЛУІ

2. 1 Негізгі табыстар есебі 31

2. 2 Басқа да табыстар есебі 38

2. 3 «ДПО Алматы» ЖШС-нің табыстарының есебі 44

3 ТАБЫСТАР ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ

3. 1 Табыстар есебі аудитінің ұйымдастырылуы 51

3. 2 Табыстар есебі аудитінің әдістемесі 57

ҚОРЫТЫНДЫ 64

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ КӨЗДЕРІ 66

КІРІСПЕ

Еліміздің жағдайын жақсарту, эконикамызды одан ары көтеру мемлекеттік тұрғыдан бақылауға алынған мәселер күн тәртібінде бірінші кезекке қойылып отыр.

Қоғамымыздың даму кезеңдерінің қай сатыларында болмасын дамудың объективті экономикалық заңдылықтарын анықтау және ол заңдылықтарды пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін есеп жұмыстарын, әсіресе бухгалтерлік есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор.

Еліміздің егемендік алып, өз алдына ел болғанына да біраз уақыт өтті. Осы жылдардың аралығында көптеген өзгерістер орын алды. Кеңестер Одағы тұсында жоспарлы экономика жолымен дамып келген шаруашылықтарды нарықтық жолға көшіруге тура келді. Осыған сәйкес ұйымдардағы бухгалтерлік есеп пен аудит жұмысына өзгерістер енгізу, қайта құру, әдістерін ұйымның ерекшеліктеріне сай халықаралық стандарттардың талабына сәйкес жүргізу керектігі анық байқалды.

Соған орай 2007 жылы ақпанда “Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жөнінде” Қазақстан Республикасының Заңы күшіне енді. Сондай-ақ бухгалтерлік есеп жүргізу халықаралық стандарттарға барынша жақындастырылуда және де Бас шоттар жоспарының орнына Типтік шоттар жоспары енгізілді. Жеке кәсіпкерлік өкілдері үшін есеп жүйесінің жаңа тәртібі Ұлттық қаржылық есептілік стандарттары бойынша және соған сәйкес Типтік шоттар жоспары түрінде 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа ұсынылған болатын.

Нарықтық экономикаға көшу ұйымның тиімділігін, ҒТП-тің жетістіктерін ендіру арқылы өнімнің (жұмыс, қызмет) бәсекелестігін, өндірісті басқарудың тиімділігін арттыруын және пайдаланбаған резервтерді қолдануын талап етеді.

Бірақ осындай мақсаттарды жүзеге асыру үшін ақшалай немесе басқадай түрде табыс келіп түсуі керек.

Егер ұйымдар табыс таппаса, экономиканың күйреуіне әкелетіндігі белгілі. Өйткені, табыс арқылы мемлекеттің бюджеті өсіп отырады; капиталдың айналымы өседі; өндіріс ұлғаяды; құрылтайшылар мен жұмысшылардың әлеуметтік және материалдық қажеттіліктері қанағаттандырылады; төлем қабілеттілік жоғарлайды.

Табыс - бүкіл ұйымның өндірістік-шаруашылық қызметін сипаттайтын яғни ұйымның экономикалық даму негізін құрайтын қаржылық нәтиже. Табыстың өсуі - ұйым қызметін өзін қаржыландыру негізін қалап, өндірісті ұлғайту негізін қалап, өндірісті ұлғайту негізін қалыптастырады.

Табыс табу басқару жұмыстарының тиімділігіне, өндірісті нақты ұйымдастыруға, ресурстарды үнемдеу саясатының жүргізілуіне одан ары тәуелді бола бастады.

Табыс - өндірістің тиімділігін шығарылған өнімнің көлемі мен сапасын, еңбек өнімділігі жағдайын, өзіндік құн деңгейін толық көрсететін көрсеткіш болып есептеледі.

Табыстың өсуі есебінен бюджет алдында, банктер және тағы басқа ұйымдардың алдындағы ұйым өзінің міндеттерін орындайды. Осының негізінде табыс ұйымның өндірістік және қаржылық қызметін бағалауда өте маңызды болып келеді.

Табыстардың шығындарға қарағанда артуы ұйымның қойған мақсаттарына жетудегі және қызметінің тиімділігін арттырудағы талпынысын көрсетеді. Ұйымдар құрылған кезде өздерінің алдарына ең жоғары дәрежедегі табыс табу мақсатын қояды. Бұл кәсіпорынның негізгі өндірістік және әлеуметтік дамуының көзі болып табылады. Бұл принцип өнімді өндірудегі шығындардың ақталуын және кәсіпорынның өндірістік-техникалық базасының кеңеюіне негізделеді. Бұл әр кәсіпорын өзінің ағымдағы және күрделі шығындарын өзінің меншікті қаржы көздерінен жабатындығын білдіреді. Табыс есебінен, сондай-ақ кәсіпорынның бюджет алдындағы, банктер мен басқа да кәсіпорындар, ұйымдар алдындағы міндеттемелері орындалады.

Сонымен табыс кәсіорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалаудағы негізгі көрсеткіші болып табылады. Ол оның іскерлік белсенділігі мен қаржылық тұрақтылығын сипаттайды. Табыс бойынша авансталған қаржылардың қайтарымдылық деңгейі мен осы кәсіпорынның активтеріне салынған салымдардың табыстылығы анықталынады.

Мемлекеттің экономикасы нарық қарынастарына негізделіп құрылған жағдайда табыстың мағынасы көп аспектілі түрде күшейе түседі. Ұйымның акционерлік, жалдық, жеке және тағы басқа меншік түрі қаржылық тәуелсіздікті алғаннан кейін, бюджетке салықты және тағы басқа міндетті төлемдерді төлегеннен кейін қалған табысты қандай мақсаттарға және қандай көлемде жұмсау жөнінде шешімді өзі шешуге құқылы. Қазіргі жағдайларда табыс тұтынуға емес, ұйымның экономикалық өсімі мен бәсекелестікті қамтамасыз ететін инвестициялық, инновациялық мақсаттарға жұмсалады.

Нарықтық экономика жағдайында қаржылық нәтиже - табыстың рөлі ол атқаратын қызметтермен анықталады. Сондықтан да диплом жұмысын жазу үшін таңдалынып алынған. «Ұйымның табыстарының есебі мен талдауы» тақырыбы бүгінгі таңдағы өзекті тақырыптардың бірі болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты ұйымның қызметінің нәтижесі ретінде қалыптастын табыстары есебі және талдауын теориялық тұрғыдан зерттеп, осы тақырып бойынша маңызды сұрақтарын зерделеп және өз ұсыныстарымды келтіру болып табылады.

Жұмысты жазудағы міндеттерге келесілер жатады:

Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын табыстар есебін қарастыру;
Қаржыландырудан түсетін және басқа да табыстардың есебін ашып көрсету;
Табыстар есебінің тылық көрсеткіштерін талдап, табыстылықты арттыратын факторларды анықтау және олдары іс жүзінде қолдану нәтижелерін зерттеу.
«ДПО Алматы» ЖШС-і мысалында табыстар есебінің ұйымдастырылуын қарастыру;
«ДПО Алматы» ЖШС-і бойынша «Пайда және зиян» жөніндегі есептілікті құрастыру мен оны аудиторлық тексерудің ақпарат көзі ретінде қарастыру;
Табыстар есебінің аудиторлық тексеруін ұйымдастыру мен тексеруді жүргізу әдістемесін қарастыру.

«Ұйымның табыстарының есебі мен аудиті» тақырыбында диплом жұмысын орындау үшін осы тақырыпқа қатысы бар барлық заңнамалық актілер, нормативтік-құқықтық нұсқаулар, отандық және шет елдік экономисттер мен ғалымдардың оқулықтары, оқу құралдары мен баспасөз материалдары қолданылды.

Диплом жұмысы құрылысы бойынша кіріспеден, үш негізгі бөлімдерден, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымша беттерден құралады. Жұмыс жалпы көлемі 67 бетте орындалған, оның ішінде 14 кесте, 4 сурет бар.

1 ҰЙЫМ ҚЫЗМЕТІНІҢ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ТАБЫСТАР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

1. 1 Табыс түсінігі және экономикалық мәні

Табыс дегенеміз - ұйымның әдеттегі қызметінің нәтижесінде жеке меншік капиталдың жеке меншіктердің есебінен капиталдың өсуін айтамыз.

Нарықтық қатынастар жағдайында кез-келген кәсіпорынның басты мақсаты - табыс алу. Табыс түрлі маңызда қолданылатын көп мағыналы ұғым. Сөздің кең мағынасында ақшалай құнына ие болуды кез-келген ақша қаражаттарының түсімі немесе материалдық құндылықты алуды көрсетеді. Кәсіпорынның табысы оның активтерінің артуы немес капитал меншігінің көбеюіне әкелетін міндеттемелердің кемуі. «Табыс» ұғымы жалпы мемлекетте ұлттық табыс, кәсіпорындарда жалпы табыс, таза табыс, ал жеке тұлғаларда халықтың ақшалай табысы, жеке табыс болып қолданылады. Кәсіпорынның жалпы табысына тауарларды сату және қызмет көрсетуден түсетін ақшалай түсім, атқарылған қызметтен, мүліктік бағалылықтарды сатудан, несие берілгендегі алынатын тиісті проценттер және басқа да ақшалай және материалдық түсімдер жатады. [15]

Жиі қолданылатын «таза табыс» ұғымы жалпы табыс және материалдық ресурстардың шығындары арасындағы айырмашылығы болып саналады. Экономикалық теорияда табыс деп тұрақты және нарықтық субъектілердің қарамағына заңды түрде тікелей түсетін ақша сомаларын айтады. Табыс алудың шарты - бұл қоғамның пайдалы қызметі. Бұл сұраныстың қажетіне жататын тауарларды шығару. Мына төмендегі табыстардың түрлерін ажыратуға болады:[14]

1. Жалпы табыс - бұл тауарлардың белгілі мөлшерін сатудан түскен ақшалай сомасы. Ол тауар бағасын тауар мөлшеріне көбейтуге тең.

2. Орта табыс - жалпы табысты өнім өдшемінің мөлшеріне бөлу арқылы анықталатын табыс.

3. Шекті (маржиналды) табыс - бұл өнім өлшемін сатуды көбейту арқылы жалпы табыстың үстелуі.

Шекті табыс шығарған әрбір қосымша өнім өлшемінің өтемділігін бағалауға мүмкіндік береді. Және де өзіндік құнмен ұштаса отырып, кәсіпорынды ұлғайту мүмкіндігіне құндық бағдарлар қызмет етеді.

Бухгалтерлік есеп жүйесінде «Пайда және зиян» жөніндегі есептілік негізінде табыстар жөніндегі келесідей ақпаратты алуға болады:

өнімдер (жұмыстар, қызметтерді) сатудан алынған табыс;
жиынтық табыс;
негізгі қызметтен алынған табыс;
негізгі емес қызметтен алынған табыс;
салық салуға дейінгі әдеттегі қызметтен алынған табыс;
салық салынғаннан кейінгі әдеттегі қызметтен алынған табыс;
төтенше оқиғалардан алынған табыс;
таза табыс.

Өнімдер (жұмыстар, қызметтерді) сатудан алынған табыс қосылған құн салығын, акциз құнын, басқа да міндетті төлемдер және салықтарды, қайтарылған тауарлар құнын, сату көлемі мен сауда бағасынан жасалынған жеңілдіктерді алып тастап көрсетіледі. Осы бап бойынша ұйымның негізгі қызметінен алған табыстарының сомасы көрсетіледі. Негізгі қызметтен алынатын табыс сомалары тауарлық-материалдық құндылықтарды сату арқылы алынған, ұтыс түріндегі, пайыз, дивиденд, қалам ақы, рента түрінде алынатын табыстарды қамтиды. Оның мөлшері №11 журнал-ордер мәліметтері арқылы анықталады. [4]

Бүгінгі күні кәсіпорындар сатудан алынатын түсім сомасын есептеу қағидасына сәйкес анықтайтын болғандықтан, сатып алушыдан төлем сомасының келіп түсуін күтпестен, сату мерзімі деп тауарларды тиеп-жөнелту, өнімді өткізу және банкке төлем құжаттарын ұсыну мерзімі танылады. Тауарларды сату қорлар айналысының соңғы кезеңі саналады. Оның мөлшері бойынша қаржылық-шаруашылық қызмет нәтижелері, айналымдылық және рентабелділік көрсеткіштері анықталады.

Негізгі қызметтен алынған табыс сомасы жиынтық табыс сомасынан жалпы және әкімшілік шығындарды, пайыздар мен сату шығындарын шегеру арқылы анықталады.

Негізгі емес қызметтен алынған табыс сомалары өнімді өндіру және сату операцияларына тәуелді емес. Ол келесідей табыс түрлерін қамтиды:

материалды емес активтерді сатудан алынған табыстар;
негізгі құралдарды сатудан алынған табыстар;
бағалы қағаздарды сатудан алынған табыстар;
акциялар бойынша дивидендтер және пайыз түріндегі табыстар;
бағамдық айырма түріндегі табыстар;
үкіметтің атқару ұйымдарының субсидиялары.

Осы негізгі және негізгі емес қызмет түрлерінен алынған табыстар қосындысын жиынтық табыс деп атаймыз.

Табыстардың соңғы көрсеткіші - таза табыс. Ол әдеттегі қызметтен алынған табыстар мен төтенше оқиғалардан алынған табыстардың жиынтық сомасы болып табылады. Таза табыс сомасы 5610 «Жиынтық пайда (зиян) » шотының дебеттік және кредиттік айналымдарын салыстыру арқылы анықталады.

Нарықтық қатынастарға көшу өндірістік шығындарды есепке алуды ұйымдастыруда озық әдіс тәсілдерді қолдануды талап етеді. Маржиналды табысты екі жақты қарастыруға болады:[12]

1. Маржиналды табыс сатудан алынған табыс пен өзгермелі шығындар арасындағы айырма ретінде анықталады.

2. Маржиналды табысты негізгі қызметтен алынған табыстар мен тұрақты шығындар қосынды ретінде қарауға болады.

Табыс бухгалтерлік есептілікте мойындалып, қаржылық есептілікте есептеу қағидасына сүйеніп көрсетіледі.

Басқа да табысқа басқа баптар бейнелейтін ұйымның жұмыс істеу кезіндегі табыстың анықтамасына сәйкес табыстар кіреді.

Кез келген стандарттың басты мақсаты - өнім бойынша мойындаудың бірыңғай түрі және қаржылық есеп беру көрсеткішінің негізгі бағасын табыс, шығыс және қаржы қозғалысын бухгалтерлік баланстың жекелеген баптары бойынша көрсетіліп, қаржылық есеп беру құрылымы бойынша талаптарын айқындау. Нағыз стандарттың мақсаты табыс есебінің тәртібін айқындаудан тұрады. Табысты есептеуде басты мәселе оны мойындау сәтін айқындаудан тұрады. Қаржылық көрсеткіштердің құрылысы бойынша ең маңызды табыстың бағасы және оны мойындау болып табылады. Мойындау дегеніміз - компанияның қаржылық нәтижесін айқындауда тапқан табыс есеп беруде кірісі мен шығысына негіздеп кіргізу. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарты «Табыс» 18 табыс деп мойындап және соған сәйкес есеп беруде кіріс пен шығысқа сәйкестеліп, негізделген сәтті айқындау мақсатымен құрылған. Оның екінші міндеті, сөз жоқ, кіріс пен шығыс туралы есеп беруге жататын тапқан табыстың анық бағасы. Қаржылық есеп берудің «Табыс» 18 халықаралық стандарты ішкі пайдаланушылардың қызығушылығын ескере отырып, тапқан табысты мойындаудың шартын айқындау. [22]

ХҚЕС 18 «Табыс» стандарты бойынша түсім сомасын танудың келесідей критерилері көрсетілген:

1. Түсім сомасын сенімді бағалау мүмкін болған жағдайда.

2. Мәміленің іске асуымен байланысты экономикалық пайданың алынуы ықтимал болса.

3. Мәміле кезеңдерінің белгілі-бір есепті мерзімге қатысты аяқталғандығын сенімді бағалау мүмкін болса.

4. Мәміленің жүзеге асырылуына, аяқталуына қажетті жұмсалған шығындарды сенімді бағалау мүмкін болса.

Әділ құн дегеніміз - активке айырбастауға болатын немесе бұдан жақсы хабардар тәуелсіз жақпен бұл операцияны тезірек аяқтағысы келетін міндеттемені жабатын немесе активке айырбастауға болатын қаржы.

Баға табыс алынған эквивалент бойынша немесе алуға тиіс деп күтіліп отырған ақша қаржысының эквиваленттері немесе басқа да соның орнын толтыратын басқа бұл істен жақсы хабардар және жақсы дайындығы бар тәуелсіз жақтың келісімі бойынша бағаланады. Ақшалай емес басқа да айырбастаулардан түскен табыс сол айырбастап алған тауар мен оған көрсетілген қызметтің әділ құнымен бағаланады.

Тауарды сатудан түскен табыс табыс және шығыс туралы есеп беруде көрсетіледі, тек қана төмендегі мойындаудың шарттарын қанағаттандырғанда ғана:

- өндіріс сатып алушыға тауардың жеке меншіктілігімен байланысты айтарлықтай тәуекелге баруға итермелесе; өндіріс тауардың жекеменшілігіне құқығына қатысы жоқ, сатылған товарды бақылауға қатыспаса;

- табыстың ақшасы сенімді түрде бағаланса;

- операциямен байланысты келген немесе болады деп күтілген шығын сенімді түрде бағаланса.

Халықаралық стандартта қаржылық есеп беруде заңдық форманың үстінен қарайтын экономикалық мазмұндағы үстемдік принціпі бар екенін ескере отырып, табысты мойындаудың шартын келісіп алу керек.

Операцияның немесе келісімнің экономикалық мазмұндағы үстемдігі бар болғандықтан және олардың заңдық формасы жасалған операциялар мен келісімдердің экономикалық мазмұндағы көзқарасы тұрғысынан стандарттағы көрсету шартын мойындауды талап етеді.

Табысты мойындаудың бірінші шарты - сатып алушының тауарға меншіліктілігімен байланысты айтарлықтай тәуекелге баруы және тиімділігі.

Экономикалық мазмұндағы көзқарас тұрғысынан сатылған тауарлар тауардағы экономикалық тиімділік сатып алушының атына көшірілгенде мойындалады. Соған сәйкес бақылауға байланысты тәуекелге бару да сатып алушыға ауысады.

Бірінші талап бойынша тауарды сатудағы меншіктілік құқығы заңды түрдегі формасының экономикалық мазмұны айқындалады. Экономикалық мазмұндағы көзқарас бойынша, тауар сатылады деп мынадай жағдайда мойындалады, егер актив сатушының активінен сатып алушының активіне ауысса, яғни активте бекітілген экономикалық тиімділікті пайдалану құқығы сатушыдан сатып алушыға ауысқан жағдайда. Бұл құқық «Табыс 18» активтерге кірістірілген экономикалық тиімділікті басқарудағы бақылау сияқты анықталған. Ал бұл тапқан табыстың екінші критериі болып танылады.

Өндіріс - сатушы бұл активтерді басқаруға араласпай және сатылған активтерді сатушы бақыламаса, тауарлар сатылды деп танылады.

Активтің анықтамасын еске түсірейік. Халықаралық стандарт бойынша, актив дегеніміз - өнеркәсіптің бақылауындағы өткен уақыттағы жасалған келісімдердің нәтижесінде болашақта экономикалық түсім күтіп отырған ресурстар. Соған сәйкес сатушының өндірісі сатып алушының өндірісіне өткізіп берген активтер заң жүзінде ғана емес, экономикалық мазмұндағы да сатылған тауарлар деп танылады.

Тауар сатып алушының өндірісінің активті болып танысу үшін, сатушының бақылауындағы келешекте сатушыға экономикалық тиімді болудан қалып, сатып алушының бақылауындағы экономикалық ресурс болу керек. Соған сәйкес активке кірістірілген бүкіл экономикалық пайда және соған сәйкес тәуекелге бару, меншіктік құқығынан сатып алушыға ауысады. Активке кірістірілген экономикалық пайда өндіріске түсу мүмкіндігі болу керек.

Бұл - табысты мойындаудың негізгі талаптарының бірі.

Бұл дегеніміз, ондай жағдайда тауарды сатудан түскен табыс деп танылады, егер сатушыға айтарлықтай меншіктілік құқығына байланысты, тәуекелге бару мен табыс берілген болса.

Егер өндіріс меншіктілікке байланысты, тәуекелге бару қауіпі сақталса, одан түскен табыс табыс деп танылмайды.

Мынаған көңіл бөліңіз, егер өндіріс меншіктілікке байланысты, елеусіз ғана тәуекелге баратын жағдайда болса, сату операциясы жүрген болып шығады да, табыс та табыс деп танылады. Мысалы, жеке заттарды сататын дүкен, тауардың кейбір бөліктерінің сатушыға қайтарылу мүмкіндігі болса да, қайтарылған тауар саны аз болғандықтан, тауарды жіберген уақыттан бастап, табыс деп танылады. Егер өндіріс, жасаған келісім бойынша, экономикалық пайда көрсе, табыс бар деп танылады. Бір келісім бойынша түскен табыс пен келген шығын бір мезгілде танылады. Қызмет көрсетуден түскен табыс бағасы есеп беретін күнгі операцияның аяқталу кезеңін анықтау жолымен танылуға тиіс.

Төмендегідей шарттарды орындағанда ғана операция қорытындысы сенімді түрде бағаланады:

- Табыстың ақшасы сенімді түрде бағалану мүмкін болған жағдайда;

- Операциямен байланысты өндіріс орны экономикалық пайда көру мүмкіндігі болғанда;

- Операцияның аяқталу кезеңі есеп беретін күнгесенімді түрде бағаланса;

- Сатудың аяқталуы үшін қажет болған сату опрециясы кезінде болған шығындар сенімді түрде бағаланса.

Табысқа сонымен қатар ұйымның әдеттегі дайын өнімдерді сатудан түсетін (тауар, қызмет көрсетуден) пайда кіреді. Дайын өнімдерді сатудан түсетін табыс дегеніміз ( тауар, жұмыс, қызмет көрсету) - акционерлердің үлесі есебінен капиталдың өсуін яғни ұйымның жұмыс істеп тұрған кездегі экономикалық тиімділіктен түскен пайда.

Типтік шоттар жоспарының «Табыстар» бөлімі табыстарды есепке алу үшін қажет. Бұл бөлім келесі бөлімдерден тұрады. [20]

6000 - сатылған өнім мен көрсетілген қызметтен түскен табыс;

6100 - қаржыландырудан алынатын табыстар;

6200 - тағы басқа табыстар;

6300 - тоқтатылған қызметпен байланысты табыстар;

6400- үлестік қатысу әдісі бойынша есепке алынатын табыстар.

Есепті кезең соңында бұл бөлім шоттары «5610 есепті кезең пайдасы немесе зияны» атты шотымен жабылады.

Халықаралық бухгалтерлік стандарттарға сәйкес Табыс - капиталдың ұлғаюына алып келетін, активтердиң өсуіне немесе міндеттемелердін азаюы түріндегі есепті кезең ішіндегі экономикалық пайданың ұлғаюы. Субъектінің негізгі немесе негізгі емес қызметтен алынған табыс оның біріккен табысын құрайды.

Табыс келесілерден пайда болады:

тауарлы- материалдық қордың сатылуы;
Қызметтерді көрсету;
Субъектіге қатысты пайыз, роялти, дивиденд алып келетін активтерді қолдануға беру.

Тауарды сатудан, қызмет көрсетуден табыс субъектілер арасындағы келісімшарттағы сату бағасы бойынша анықталады. Табыс халықаралық стандарттарға сәйкес 2 түрге бөлінеді: қарапайым және басқа да табыстар.

Қызметтің қарапайым түрлерінен түскен табысқа өнім мен тауарды сатудан түскен ақша және жұмыстың орындалуы мен қызмет көрсетуден түскен ақша жатады.

Ұйымдарда, қызмет көрсетуіне уақытша пайдалануға берілген төлемақы ( уақытша иелік ету және пайдалану) осы қызмет түрінен ( жалға беру ақысы) түсетін ақша жатады.

Ұйымдардың қызметіне басқа ұйымдардың жарғылық капиталына қатысу және осы қызметке байланысты түскен ақша кіреді.

Ұйымның уақытша пайдалану үшін төленген төлемақы, патенттің өнертапқыштығының, өндірісті үлгілер және меншіктің басқа түрлерінен, басқа мекемелердің жарғылық капиталына қатысқанда, бұл ұйымның қызметіне қатысы жоқ болса, операциялық кіріске жатады.

Бұдан түскен ақша бухгалтерлік есепке кіреді егер ақшалай түсетін қаржы дебиторлық қарыздың көлеміндей болса.

Егер түскен қаржы түсуге тиіс қаржының бір бөлігі ғана болса, онда бухгалтерлердің есебіне дебиторлық қарыз ретінде кіреді (қарыздың жабылмаған бір бөлігі ретінде) .

Түсуге тиісті қаржының көлемі және дебиторлық қарыздың көлемі ұйым мен сатып алушының (тапсырыс берушінің) немесе ұйым белсенділерін пайдалану арасындағы келісім-шартпен анықталады. Егер бағасы келісім- шартта қаралмаған болса, онда түскен қаржы дебиторлық қарыздың бағасын әдетте ұйым салыстырмалы жағдайларда аналогтық өнімдер ( тауар, қызмет көрсету, жұмыс) бойынша немесе аналогтық белсенділердің уақытша пайдаланғанын көрсету арқылы анықталады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.