Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының мәртебесі
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І. Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының әлеуметтік статусы ... ... ... ... 7
1.1. Жалпы білім саласының әлеуметтік.статистикалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Кәсіби.тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
ІІ. Шымкент қаласы тарихшы мамандарының кәсіби деңгейі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2.1. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттары ... ... ... ... ... ... .23
2.2. Кәсіби тарихшы мамандарының іс тәжірибелік және ғылыми зерттеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
І. Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының әлеуметтік статусы ... ... ... ... 7
1.1. Жалпы білім саласының әлеуметтік.статистикалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Кәсіби.тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
ІІ. Шымкент қаласы тарихшы мамандарының кәсіби деңгейі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2.1. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттары ... ... ... ... ... ... .23
2.2. Кәсіби тарихшы мамандарының іс тәжірибелік және ғылыми зерттеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
Тақырыптың љзектілігі. Ертеңгі келер күннің бүгінгіден гљрі нұрлырақ болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән. Қай елдің болсын љсіп-љркендеуі, љркениетті дүниеде љзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. Ел президенті Н.Назарбаевтың “Қазақстан-2030” атты халыққа жолдауында мемлекеттің мерейін љсіріп, іргесін бекітерлік ұзақ мерзімді басымдықтар қатарында ерекше орында білімнің аталуы да сондықтан. Љйткені адамзат тарихы тағылымы осыны дәлелдеп отыр. Мәселен, АҚШ-тың “Америка 2000 білімді дамыту стратегиясы” ұлттық бағдарламасындағы мемлекет дамуының ең басты құралы экономика да, нарық та, құқық та, жекеменшік те, әскери күш-қуат та емес, тек қана жаңа сипаттағы білім беру жүйесі болып саналатыны баса айтылған.
Білім қадірін біздің халқымыз ерте түсінген. “Бақыт жолы тек білім мен табылар” дейді Ахмет Игунеки бабамыз. Ал іргелі мемлекет болашағы мен љскелең љркениет љзегі бастау бұлағын мектептен алатындығы даусыз. Себебі – мектеп бұл – қоғамның әлеуметтік институты. Оны қоғамға қажет нәтиже беріп, оның мүддесіне қызмет кљрсете алатын кадр даярлау үшін құрады. Сондықтан қай заманда қандай қоғамда болсын, мектептегі білім, тәрбие беру ең алдымен, осы қоғамның мүддесінен туындайтын әлеуметтік сұранысқа қарай қызмет кљрсету бағытын ұстанады. Он жылдан астам уақытта білім беру саласында іске асырылған стратегиялық шаралардың нәтижелері - мұғалімдердің тәжірибелерінен қорытындыланып, тұжырымдалған еді. Жарық кљрген ғылыми жұмыстар жалпы педагогикалық және методикалық бағыттар бойынша жүргізілген еді.
Жұмыстың зерттеу объектісі ретінде Шымкент қаласы мектептері алынды. Зерттеу барысында мектептердің дәрежесі ескерілді.
Жұмыстың мақсаты: Шымкент қаласы кәсіби тарихшы мамандарының мәртебесін зерттеу.
Білім қадірін біздің халқымыз ерте түсінген. “Бақыт жолы тек білім мен табылар” дейді Ахмет Игунеки бабамыз. Ал іргелі мемлекет болашағы мен љскелең љркениет љзегі бастау бұлағын мектептен алатындығы даусыз. Себебі – мектеп бұл – қоғамның әлеуметтік институты. Оны қоғамға қажет нәтиже беріп, оның мүддесіне қызмет кљрсете алатын кадр даярлау үшін құрады. Сондықтан қай заманда қандай қоғамда болсын, мектептегі білім, тәрбие беру ең алдымен, осы қоғамның мүддесінен туындайтын әлеуметтік сұранысқа қарай қызмет кљрсету бағытын ұстанады. Он жылдан астам уақытта білім беру саласында іске асырылған стратегиялық шаралардың нәтижелері - мұғалімдердің тәжірибелерінен қорытындыланып, тұжырымдалған еді. Жарық кљрген ғылыми жұмыстар жалпы педагогикалық және методикалық бағыттар бойынша жүргізілген еді.
Жұмыстың зерттеу объектісі ретінде Шымкент қаласы мектептері алынды. Зерттеу барысында мектептердің дәрежесі ескерілді.
Жұмыстың мақсаты: Шымкент қаласы кәсіби тарихшы мамандарының мәртебесін зерттеу.
1. Агентство Республики Казахстан по статистике. Итоги переписи населения 1999 года по Южно - Казахстанской области (под. ред. Смаилова А. Н.) Алматы, 2001. – І том б. 7-68
2. Агентство Республики Казахстан по статистике. Итоги переписи населения 1999 года по Южно-Казахстанской области (под. ред. Смаилова А. Н.) Алматы, 2001. – І І том б. 34-217
3. Асқарбаева А. Ұстаз ізденістері озат мұғалімдер туралы. – Алматы, 1987. 67 б.
4. Асылбеков М. Тарих оқулығына әділ сын болсын // Қазақ тарихы.- 1995 - №1 -№2 – б. 23-24
5. Ахмет Әділ. Білім бізді бақытқа бастайды // Қазақстан мектебі. – 1998. -№ 9 – б. 20 – 21
6. Әбдіғұлова Б. Оқулықтың ғылыми - әдістемелік негіздері // Қазақ тарихы – 2000. - №3. – б. 65
7. Боспалько В. П. Слагаемые педагогические технологии. Москва, 1989. - 25 б.
8. Берлибаев Е. Қазақстан интеллигенциясының әлеуметтік белсенділігі. – Алматы, 1999 .- 40 – 44 б.
9. Баймолдаев Т. Қазақ мектебі қайтсе кљркейеді? // Қазақстан мектебі. – 1995. - № 9 - б. 19
10. Бектенғалиева С. Зор міндетке зәредей үлес қоссақ ...// Қазақстан мектебі.- 1995.- №9 – б. 17 – 18
11. Беркімбаева Ш. Кеңістікке кљз тіксек. 3. Оқулықсыз љркендеу жоқ. // Қазақстан мектебі. – 1996. - №9. – б. 7-8
12. Дљкенова Б. Тарих сабағында оқушыладардың іздену ынтасын арттыру. // Қазақ тарихы. – 2005. -№ 4. – б. 103 – 105
13. Исаев С. Оқулық қалай жазылады? // Қазақстан мектебі. – 1998. -№7. – б. 67
14. Кларин М. В. Технология обучения ; идеал и реальность. – Рига.: Эксперимент, 1999. – 180 б.
15. Қараев Ж. А. Деңгейлеп – саралап оқыту технологиясы негіздері.- Алматы, 1997. - 64 б.
16. Қарабаева З. Білім сапасы қайтсе жақсарады? // Қазақ тарихы. – 2006. - №1 . – б. 89 – 90
17. Мемлекеттің білім беру саласындағы саясаттанушының тұжырымдамасы. Білім беру жүйесінің жай күйі // Қазақстан мектебі. – 1996. - № 2. –б. 17 – 18
18. Облыстық статистикалық басқармасының статистикалық жылнамасы. 2000 – 2004 ж. Шымкент, 2005. – 41 б.
19. Оңтүстік Қазақстан облыстық мемлекеттік архив материалдары. Фонд – 176, связка – 6, 7, 14, документ – 52, 72, 90, 60, 85, 159, 162
20. Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру институтының Шымкент қаласы мектептері бойынша мәліметтер. Папка № 2. Шымкен, 2005. – 3 – 31 б.
21. Рауан баспасынан тарих пәні үшін шыққан оқулықтар мен оқу құралдары. (1995 – 1997 ж.ж) // Қазақ тарихы. – 1998. - № 7. – б. 67
22. Тұрлығұл Т., Құнапина Қ. Жас тарихшы – жарқын болашаққа // Қазақ тарихы. – 2005. - № 6. – б. 81 – 82
23. Шымкент қалалық білім департаментінің материалдары. Папка – 4. Шымкент, 2005. – б. 7 - 18
2. Агентство Республики Казахстан по статистике. Итоги переписи населения 1999 года по Южно-Казахстанской области (под. ред. Смаилова А. Н.) Алматы, 2001. – І І том б. 34-217
3. Асқарбаева А. Ұстаз ізденістері озат мұғалімдер туралы. – Алматы, 1987. 67 б.
4. Асылбеков М. Тарих оқулығына әділ сын болсын // Қазақ тарихы.- 1995 - №1 -№2 – б. 23-24
5. Ахмет Әділ. Білім бізді бақытқа бастайды // Қазақстан мектебі. – 1998. -№ 9 – б. 20 – 21
6. Әбдіғұлова Б. Оқулықтың ғылыми - әдістемелік негіздері // Қазақ тарихы – 2000. - №3. – б. 65
7. Боспалько В. П. Слагаемые педагогические технологии. Москва, 1989. - 25 б.
8. Берлибаев Е. Қазақстан интеллигенциясының әлеуметтік белсенділігі. – Алматы, 1999 .- 40 – 44 б.
9. Баймолдаев Т. Қазақ мектебі қайтсе кљркейеді? // Қазақстан мектебі. – 1995. - № 9 - б. 19
10. Бектенғалиева С. Зор міндетке зәредей үлес қоссақ ...// Қазақстан мектебі.- 1995.- №9 – б. 17 – 18
11. Беркімбаева Ш. Кеңістікке кљз тіксек. 3. Оқулықсыз љркендеу жоқ. // Қазақстан мектебі. – 1996. - №9. – б. 7-8
12. Дљкенова Б. Тарих сабағында оқушыладардың іздену ынтасын арттыру. // Қазақ тарихы. – 2005. -№ 4. – б. 103 – 105
13. Исаев С. Оқулық қалай жазылады? // Қазақстан мектебі. – 1998. -№7. – б. 67
14. Кларин М. В. Технология обучения ; идеал и реальность. – Рига.: Эксперимент, 1999. – 180 б.
15. Қараев Ж. А. Деңгейлеп – саралап оқыту технологиясы негіздері.- Алматы, 1997. - 64 б.
16. Қарабаева З. Білім сапасы қайтсе жақсарады? // Қазақ тарихы. – 2006. - №1 . – б. 89 – 90
17. Мемлекеттің білім беру саласындағы саясаттанушының тұжырымдамасы. Білім беру жүйесінің жай күйі // Қазақстан мектебі. – 1996. - № 2. –б. 17 – 18
18. Облыстық статистикалық басқармасының статистикалық жылнамасы. 2000 – 2004 ж. Шымкент, 2005. – 41 б.
19. Оңтүстік Қазақстан облыстық мемлекеттік архив материалдары. Фонд – 176, связка – 6, 7, 14, документ – 52, 72, 90, 60, 85, 159, 162
20. Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру институтының Шымкент қаласы мектептері бойынша мәліметтер. Папка № 2. Шымкен, 2005. – 3 – 31 б.
21. Рауан баспасынан тарих пәні үшін шыққан оқулықтар мен оқу құралдары. (1995 – 1997 ж.ж) // Қазақ тарихы. – 1998. - № 7. – б. 67
22. Тұрлығұл Т., Құнапина Қ. Жас тарихшы – жарқын болашаққа // Қазақ тарихы. – 2005. - № 6. – б. 81 – 82
23. Шымкент қалалық білім департаментінің материалдары. Папка – 4. Шымкент, 2005. – б. 7 - 18
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы хаықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Шымкент институты
Тарих факультеті
Қазақстан тарихы кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының мәртебесі (Шымкент қаласы мектептері негізінде)
Студенттің аты-жљні: Еркінбекова Бибігүл тобы: 44-22
Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Марина Ғ.А
Шымкент-2006
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының әлеуметтік статусы ... ... ... ... 7
1.1. Жалпы білім саласының әлеуметтік-статистикалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Кәсіби-тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
ІІ. Шымкент қаласы тарихшы мамандарының кәсіби деңгейі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.1. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттары ... ... ... ... ... ... .2 3
2.2. Кәсіби тарихшы мамандарының іс тәжірибелік және ғылыми зерттеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
Кіріспе
Тақырыптың љзектілігі. Ертеңгі келер күннің бүгінгіден гљрі нұрлырақ болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән. Қай елдің болсын љсіп-љркендеуі, љркениетті дүниеде љзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. Ел президенті Н.Назарбаевтың “Қазақстан-2030” атты халыққа жолдауында мемлекеттің мерейін љсіріп, іргесін бекітерлік ұзақ мерзімді басымдықтар қатарында ерекше орында білімнің аталуы да сондықтан. Љйткені адамзат тарихы тағылымы осыны дәлелдеп отыр. Мәселен, АҚШ-тың “Америка 2000 білімді дамыту стратегиясы” ұлттық бағдарламасындағы мемлекет дамуының ең басты құралы экономика да, нарық та, құқық та, жекеменшік те, әскери күш-қуат та емес, тек қана жаңа сипаттағы білім беру жүйесі болып саналатыны баса айтылған.
Білім қадірін біздің халқымыз ерте түсінген. “Бақыт жолы тек білім мен табылар” дейді Ахмет Игунеки бабамыз. Ал іргелі мемлекет болашағы мен љскелең љркениет љзегі бастау бұлағын мектептен алатындығы даусыз. Себебі – мектеп бұл – қоғамның әлеуметтік институты. Оны қоғамға қажет нәтиже беріп, оның мүддесіне қызмет кљрсете алатын кадр даярлау үшін құрады. Сондықтан қай заманда қандай қоғамда болсын, мектептегі білім, тәрбие беру ең алдымен, осы қоғамның мүддесінен туындайтын әлеуметтік сұранысқа қарай қызмет кљрсету бағытын ұстанады. Он жылдан астам уақытта білім беру саласында іске асырылған стратегиялық шаралардың нәтижелері - мұғалімдердің тәжірибелерінен қорытындыланып, тұжырымдалған еді. Жарық кљрген ғылыми жұмыстар жалпы педагогикалық және методикалық бағыттар бойынша жүргізілген еді.
Жұмыстың зерттеу объектісі ретінде Шымкент қаласы мектептері алынды. Зерттеу барысында мектептердің дәрежесі ескерілді.
Жұмыстың мақсаты: Шымкент қаласы кәсіби тарихшы мамандарының мәртебесін зерттеу.
Жұмыстың міндеттері: 1. Жалпы Оңтүстік Қазақстандағы 1999 жылғы демографиялық санақ бойынша халықтардың санын, білім деңгейін, жасы мен жыныс жағынан зерттеу.
2. Шымкент қаласы мектептерінің саны мен құрамын анықтау.
3. Тарихшы мамандарының әлеуметтік-статискалық орны мен дәрежесін кљрсету.
4. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттарын кљрсету.
5. Кәсіби тарихшы мамандарының педагогикалық іс-тәжірибесінің жетістіктері мен ғылыми зерттеу жұмыстарының бағыттары.
Жұмыстың дерек кљзі:
1.Облыстық статистикалық басқармасының статистикалық жылнамасы.2000-2004 ж. 1 (18,41 б.)
2. Итоги переписи население 1999 года по Южно -Казахстанской области том І, ІІ 2 (1,21б.)
3. Оңтүстік Қазақстан облыстық мемлекеттік архив материалдары 3 (19, Фонд -176, опись -5, Связка - 6,7 )
4. Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру институтының Шымкент қаласы мектептері бойынша мәліметтер 4( 20, 3-31б.)
5. Шымкент қалалық білім департаментінің материалдары 5 (23, Папка-4,7 -18 б.)
Тақырыптың зерттеліну деңгейі (тарихнамасы):
Қазіргі тарих ғылымына қойылатын талапқа қарай зерттеу мәселесі бойынша тарихнамалық еңбектер мен мақалаларды үш топқа бљліп сыныптауға болады. Бірінші топтағы еңбектерге – тарихи еңбектер мәселен, Ахмет Әділ “Білім бізді бақытқа бастайды” деген мақаласында білімнің күші оның құдіреттігі жайлы айтылады. Әрбір кезеңде адамзат баласына білімнің љте қажетті екені баяндалады.6 (5,21б.)
Баймолдаевтың “Қазақ мектебі қайтсе кљркейеді” атты мақаласында ұлт мектептерін дамыту жұмыстары қарастырылған.7 (9,19б.)
Екінші мәселе бойынша тарихты оқыту әдістемесі және технологиясына қатысты авторлардың мақалаларын жатқызуымызға болады. Шәмші Беркімбаева “Оқулықсыз љркендеу жоқ” атты мақаласында қазіргі таңдағы қоғамтану және тарих пәндерінің жағдайы сипатталған. Мектеп оқулықтарын жазу барысында кеткен қателіктер жайлы проблемалар қарастырылған. 8 (11,
7-8б.)
Алматы қаласында љткен дљңгелек үстелде тарихшы ұстаздар “Жас тарихшы – жарқын болашаққа” деген тақырыпта тарихты қалай дұрыс оқыту әдістері жайлы љз ойларын ортаға салды. Тотай Тұрлығұл тарих пәнін оқытуда ер азаматтардың беделін айрықша атап кљрсетеді, ал Қайыркен Құнапина трих пәнін оқытуда қолданылатын кљрнекі құралдарды сынайды.9 (22,81-82б.)
Үшінші мәселе бойынша озат тарихшы мұғалімдердің тәжірибесі туралы Асқарбаева “Ұстаз ізденістері озат мұғалімдер жайлы” атты еңбегінде қарастырады.10 (3,67б.)
Љкінішке орай Шымкент қаласындағы мектептердің озат тарихшы мұғалімдердің кәсіби деңгейі мен мәртебесі жайлы ғылыми зерттеу жұмыстары әлі күнге дейін толық зерттелінбеген. Сол себептен тақырыпқа байланысты мәліметтер Шымкент қалалық білім департаментінен және Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру интитутынан алынған.11 (23,18б;20,31б.)
Жұмыстың зерттелу кезеңі: 1995 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін.
Қолданылған зерттеу тәсілдері: Жұмыста статистикалық, нақты логикалық анализ, проблемдік мәселелер, тарихи-салыстырмалық әдістер қолданылды.
Жұмыстың тәжірибелік қолдануы: Зерттеу барысында қарастырылған мәселелерді мектептерде, жоғарғы оқу орындарында, білім беру департаментінде, үздіксіз білім жетілдіру институтында насихаттап пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, тљрт тақырыпшадан, қорытындыдан тұрады. Зерттеу жұмысында түрлі кестелер мен суреттер, сілтемелер тізімі мен әдебиеттер тізімі ұсынылған.
І . Оңтүстік Қазақстан кЄсіби тарихшыларының Єлеуметтік мЄртебесі.
1.1. Жалпы білім саласының әлеуметтік статистикалық сипаттамасы
Қазақстан Республикасы жер кљлемі жљнінен дүниежүзі бойынша тоғызыншы орын болса, ал халқының сан жағынан тљменгі кљрсеткішті кљрсетеді. Адамзаттың ғаламдық проблемаларының бірі – қазіргі уақыттағы демография мәселесі. 1999 жылы Қазақстан Республикасы бойынша халық санағы жүргізіледі. Санақ бойынша Республикада 14 млн 800 мың адам тіркелді, оның ішінде қазақтар саны 8 млн-дай болған, бұл халықтың шамамен 52-53 пайызын құрайды.12(1, І том 7 б.)
Жалпы 1999 жылғы санақ бойынша Оңтүстік Қазақстан Облысының халықтарының саны – 1978339 адамды құрайды. Бұл Республика халық санынан шамамен 18 пайызын құрайды. Соның ішінде ерлердің саны – 975 330 адам. Яғни бұл облыс халқының – 49,3 құрайды, ал әйелдер саны – 103 009 адам. Бұл жалпы халықтың 50,7 құрайды. Шымкент қаласы бойынша бұл кљрсеткіш мынадай. Жалпы халықтың саны - 729 587 ерлер саны 347 786 адам, бұл Шымкент қаласы халқының (47 %) құрап отыр, және әйелдер саны 381801 адам, бұл шамамен (52%) құрайды. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша 1 жастан 70 жас және одан жоғары халықтардың санын 16 категорияға бљліп, мұндағы ерлер мен әйелдер санын бљліп кљрсетуімізге болады. Халықтың саны жағынан кљрсеткіш 5 жас пен 14 жас аралығында – 498 512 адам (25,2 %) бар. Бұл жас аралықтарында әйелдер саны ерлерге қарағанда басымырақ болып келеді. Мәселен, ерлер саны 253965 адам (26,1%) болса, әйелдер – 249 547 адамды (24,4%) құрап отыр. Керісініше ең тљменгі кљрсеткіш 60 жас пен 70 жас және одан жоғары жас аралығында адамдар саны 138 926 адам (6,9%) болса, олардың ішінде ерлер саны 56002 адам (5,5%) ал, әйелдер саны ерлерге қарағанда кљбірек 83321 адамды (8,3 %)
құрайды. Міне осы және тағы басқа кљрсеткіштер № 1
кестесінде кљрініс алған.13 ( 1, І том, 67бет)
Оңтүстік Қазақстан облысы халық санын жастық категорияларға бљлу
№1 кесте
Жас аралықтары
Жалпы барлығы
Ерлер
әйелдер
Барлығы
1 жасқа дейін
1-4 жас
5-9 жас
10-14жас
15-19 жас
20-24 жас
25-28 жас
30-34 жас
35-38 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54 жас
55-59 жас
60-64жас
65-69 жас
70-жас және жоғары
1978339
44536
187140
253308
245204
196845
171944
155579
141972
139824
111181
86603
52314
52566
49895
30842
58586
100
2,3
9,5
12,8
12,4
10,0
8,7
7,9
7,2
7,1
5,6
4,4
2,6
2,6
2,4
1,5
3,0
975330
22966
95449
129323
124642
99178
85775
78517
70822
68434
54250
41268
24658
24046
22765
13311
19926
100
2,4
9,8
13,3
12,8
10,2
8,8
8,1
7,3
7,0
5,6
4,2
2,5
2,5
2,2
1,3
2,0
103009
21570
91691
123985
1200562
97667
86169
77062
71150
71390
56931
45335
27656
28570
27130
17531
38660
100
2,2
9,1
12,4
12,0
9,7
8,6
7,7
7,1
7,1
5,7
4,5
2,8
2,8
1,7
2,7
3,9
Шымкент қаласы бойынша халықтың жалпы саны 729587 адам. Бұл облыс халқының 36,8 пайызын құрайды. Жоғарыда кљрсетілген кљрсеткіштер сияқты Шымкент қаласы халықтарын да жас ерекшеліктеріне қарай 16 категорияға бљледі. 5жастан 14 жас аралығында халық саны ең жоғарғы кљрсеткіш 168258 адамды құрайды. (23,1 %) және бұл жас аралығында ерлердің саны әйелдерге қарағанда жоары. 858 95 адам (24,7 % ) ал ең тљменгі
кљрсеткіш 1 жасқа дейігі халық саны, ол небары 13170 адамды құрап отыр (1,8%) . Бұдан шығатын қорытынды қала халқының туу деңгейі тљмендеуде.
Бұл мәліметтерді №2 кестесінен кљре аласыздар14.(1, І том 8-9б.)
Шымкент қаласы халық санын жастық категорияға бљлу
№2 кесте
Жас аралықтары
Жалпы барлығы
Ерлер
әйелдер
Барлығы
1 жасқа дейін
1-4 жас
5-9 жас
10-14жас
15-19 жас
20-24 жас
25-28 жас
30-34 жас
35-38 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54 жас
55-59 жас
60-64жас
65-69 жас
70-жас және жоғары
729587
13170
57220
83686
84572
69596
59738
57281
56135
58418
47907
37321
22359
20709
21977
14465
25033
100
1,8
7,8
11,5
11,6
9,5
8,2
7,9
7,7
8,0
6,6
5,1
3,1
2,8
3,0
2,0
3,4
347786
6845
29165
42798
43097
34171
27930
27103
26546
27596
22725
17201
10308
9075
9332
6005
7889
100
2.0
8.4
12.3
12.4
9.8
8.0
7.8
7.6
7.9
6.5
4.9
3.0
2.6
2.7
1.7
2.3
381801
6325
28055
40888
41475
35425
31808
30178
29589
30822
25182
20120
12051
11634
12645
8460
17144
100
1.7
7.3
10.7
10.9
9.3
8.3
7.9
7.7
8.1
6.6
5.3
3.2
3.0
3.3
2.2
4.5
Қазақстан Республикасы бойынша 160 ұлт љкілдері бар. Ал Оңтүстік Қазақстан облысында 108 ұлт љкілдері тұрады, яғни бұл љте жоғары кљрсеткіш болып табылады. Шымкент қаласы бойынша қазақ ұлтының саны 449584 адам.Бұл қала халқының 61,6 пайызын құрайды. Шымкент қаласы бойынша љзге ұлт љкілдерінің сандық мәліметтерін №3 кестесінен кљрініс тапқан.15 (1, ІІтом, 17 б.)
Шымкент қаласы тұрғындарын ұлттарға бљлу
№3 кесте
Ұлт атаулары
Ада Ұлттардың саны
1. қазақтар
2. Орыстар
3. Љзбектер
4. татарлар
5. Украиндар
6. Кәрістер
7. Әзірбайжандар
8. Түріктер
9. немістер
10. Ұйғырлар
11. Гректер
12. Белорустар
13. Күрділер
14. Армяндар
449584
132327
85577
18100
9891
8469
6231
3483
3341
1840
1410
1063
775
473
Қазақстан Республикасы білім беру концепциясы бойынша мемлекеттік тілді барлық ұлттар білуі тиіс. Љтінішке орай, бұл оң нәтижесін бермей отыр. Мемлекеттік тілді білу деңгейі қазақ ұлтынан кейін µзбек, орыс, әзірбайжан тағы басқа ұлт љкілдері орын алады. Мемлекеттік тілді мүлде білмейтін ұлттарға немістер, кәрістер және армяндықтар жатады. Ал мемлекеттік тілді үйренушілерге кљбіне орыстар, украиндар, кәрістер т.б. ұлттарды жатқызуымыға болады.16 (1, І том, 38 б.)
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша халықтың жас ерекшелікерінің білім деңгейін 12 категорияға бљліп қарастыруымызға болады. Жоғары білімділер кљбіне орта жас аралығындағы адамдар болып табылады. Бітірілмеген жоғары білімділер кљбіне жастар арасында, яғни 20-24 жастағылар.
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша жоғары білімділер саны 94682 адам. Бітірмеген жоғары білімділер 3566 адамды құрайды. Орта білімді мамандар 124272 адам. Ал жалпы орта білімділер саны 246099 адам.
Бұл мәліметтерді толығырақ №4 кестеден кљреміз.17 (2, ІІтом, 97-99 б.)
Оңтүстік Қазақстанда жас ерекшеліктері бойынша білім деңгейі
№4 кесте
Жас ерекшеліктері
Жоғары білімдері
Бітірілмеген жоғ. білімдер
Орта білімді
Жалпы орта білімді
Жалпы арнайы
Жалпы бастауыш
15-19 жас
20-24 жас
25-29 жас
30-34 жас
35-39 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54жас
55-59 жас
60-64 жас
65-72 жас
73жас жоғары
-
6323
13129
15554
18417
15676
13079
7186
3771
1316
215
16
146
1482
677
457
316
215
141
73
42
18
2
-
1783
14594
20168
22091
23090
18847
13885
6068
2845
749
136
16
20208
43304
42899
38817
37018
28902
19828
8667
5066
1127
240
23
3672
5681
5543
5161
5301
4544
3782
2177
1726
550
104
22
49
138
152
232
245
378
556
501
668
326
134
72
№-ші кестеде кљрсетілгендей №5-шы кестеде Шымкент қаласында жоғары білімділер – кљбіне орта жастағы азаматтар, орта білімді мамандар кљбіне 35-39 жас аралықтарында жоғары кљрсеткіш кљрсетеді. Ал бітірмеген жоғары білімділер љкінішке орай тағы да жастар арасында кљп тараған.
Бұл мәліметерді №5 кестеден кљре аламыз.18 (2,ІІ том,97-99 б.)
Шымкент қаласында жас ерекшеліктер бойынша білім деңгейі
№5 кесте
Жас ерекшеліктері
Жоғары білімдері
Бітірілмеген жоғ.білімдер
Орта білімді
Жалпы орта білімді
Жалпы арнайы
Жалпы бастауыш
15-19 жас
20-24 жас
25-29 жас
30-34 жас
35-39 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54жас
55-59 жас
60-64 жас
65-72 жас
73жас жоғары
-
3171
6679
8068
9265
8213
6655
3747
1801
610
123
8
54
689
366
258
182
138
87
52
23
10
2
-
651
5624
8232
9032
10039
8378
6346
2969
1058
310
73
4
2377
5777
6933
7205
7707
6484
4830
2167
862
202
58
8
576
1273
1441
1380
1582
1414
1200
775
452
158
22
5
2
7
38
45
38
75
94
94
121
68
21
11
Облыстық статистикалық басқармасының білім беру мекемелерінде оқитын халық сандарын қарастыратын болсақ облыс бойынша барлық оқитын адамдар саны - 540124 болса, ал қала бойынша олардың саны – 109402 адам екенін кљруге болады. Жалпы халықты жыныстық категорияға бљліп қарасақ, білім саласында ерлерге қарағанда әйелдердің санының басым екені байқалды. Ол туралы №6 Кестеде кљрсетіліп берілген.19 (2,ІІтом,34 б.)
Оңтүстік Қазақстан облысы және Шымкент қаласындағы білім беру мекемелерінде оқитындар.
№6кесте
Барлық оқитындар
Жалпы біл.беру мекде
Орта білімді меке-р оқи.
Жоғ.оқу орындары
Баст.оқу орын
Оқымайтын
дар
1. Оңт. Қаз. Обл. бойынша
2. Шымкент қ.
2.1. Ерлер
2.2. Әйелдер
540124
100
109402
100
54688
100
54714
100
49766
92,0
88270
80,7
44811
81,9
43459
79,4
10462
1,9
4197
3,8
2243
4,1
1954
3,6
29288
5,4
15475
14,1
6904
12,6
8524
15,7
2461
0,5
875
0,8
491
0,9
384
0,7
1154901
-
264980
-
119148
-
145832
-
Білім беру басқармасының қорытынды есептерінің мәліметтеріне сүйенетін болсақ, 1995-1996 оқу жылдарында Шымкент қаласында 71 мектеп болған, олардың 59 орта, он жартылай орта және екі бастауыш мектептер еді 20 (19, Фонд-176, Связка-5, Опись-14, Документ-162, 1-б.)
Ал Шымкент қаласында 2001 жылы мектеп санының кљп болғандығын байқауымызға болады. Ал оқушылар саны 2003 жылы жоғары болғандығын кљреміз. 2000 жылы мектептер саны да, ондағы оқушылар саны да аз болған, небары – 97702 оқушы
Бұл мәліметерді №7 кестесінен кљруге болады.21 (18, 41б )
Шымкент қаласында 2000 жылдан бастап күндізгі жалпы білім беретін мектептер саны
№7 кесте
2000 жылы
2001 жылы
2002 жылы
2003 жылы
2004 жылы
Мектептер саны
92
100
98
99
98
Оқушылар саны
97702
99969
105879
107110
105374
22 (19,Фонд -176, опись – 5, связка – 7, документ – 72, 7-14б)
Шымкент қаласы білім беру мекемелерінің саны 1993-1994 жылдарда №8 кестеде үш ауданға бљлініп берілген.
№8 кесте
Қала
Абай ауд
Ул.Фараби ауданы
Еңбекші ауд
Жалпы мектептер саны
Баст. мектептер
Баст. орта мек.
Орта мектептер
Оқушының саны
70
4
9
57
72140
26
1
7
18
22925
20
1
1
18
21597
24
2
1
21
27618
Ал қазіргі таңда қаламызда сазды және кљркем сурет мектептерін қоспағанда 79 мектеп бар және сол мектептерде 8037 ұстаз мұғалімдер қызмет етуде.
Шымкент қалалық білім беру кеңістігі.
Сурет №1
1 - мектепке дейінгі мекемелер
2 – орта мектептер
3 – негізгі мектептер
4 – бастауыш мектептер 23 (20, папка – 2, 6 б)
1.2. Кәсіби – тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны
Шымкент қаласындағы жалпы күндізгі білім беретін, тарих пәні 75 мектепте 512 тарихшы мұғалімдер жұмыс істейді. Тарих пәнінен дәріс беретін мұғалімдер әр мектепте сан жағынан әрқалай. Мысалы, А.Байтұрсынов атындағы №50 кљп салалы мектеп гимназиясында он сегіз тарих пәні мұғалімдері қызмет етеді және нақ осындай кљрсеткіш №57 орта мектебінде кљруге болады. Ал №57 орта мектебінде он жеті, №66 орта
мектебінде он алты, №64 орта мектебінде он бес тарихшы ұстаздар жұмыс істейді. Бұл љте жоғары кљрсеткіш болып табылады. Яғни бұл мектептер тарихшы ұстаздарды қажет етпейді және керісінше кейбір мектептерде мысалы: №22, №27, №61, №67, №71, №76 орта мектептерінде тарих пәнінен бір немесе екі мұғалімдерден ғана бар.24(23,10-12 б.)
Қаламыздағы 79 мектептің ішінде №46, №70, №73, №74 ші бастауыш мектептерінде тарих пәні љтілмейді. Ал қалған 75 мектептердегі 512 тарихшы мұғалімдердің 83 -ін әйелдер, небары 16,49 -ін ер кісілер құрайды.25(23,13б.)
Басқа пән мұғалімдері сияқты мектептерде тарихшы мұғалімдер љте аз. Ал, жұртшылық талабымен ұстаздық – тәрбиелік тұрғыдан келсек, мектепте ер мұғалімдердің аз болуының себептері де баршылық: оларға кљрсетілетін әлеуметтік қамқорлықтың тљмендегі бірқатар институттардың жабылып қалуы, мұғалім кадрларын даярлауда кеткен елеулі кемшіліктер, мұғалімдердің білімін кљтеру жұмысының сапасыздығы. Осылардың арасында әсіресе, қазіргі нарық қыспағы заманында мұғалімдерге кљрсетілетін әлеуметтік қамқорлықтың нашарлығы яғни айлық жалақысының тљмендігі, міне, осы мәселелер ер мұғалімдерді љз кәсібінен кетуінің бірден-бір себебі болып табылады. Мәселен, Туркияда осындай жағдай сонау 50-60 жылдары болған екен. Олар мұның кері әсерін тез түсініп, ер мұғалімдерді мектепте кљбірек тарту мәселесін мемлекет тарапынан қойған. Ол үшін ер мұғалімдерге жалақыны екі-үш есе кљбейтіп жағдай жасаған 26 (22, 81-87 б.) Біз де бұл мәселені жедел шешу үшін, әрине жалақыны кљбейту қажет.
Біз љзі негізінде, қайнаған қоғамдық іс-әрекеттерден алыстау жүргенді қалайтын халықпыз. Љндірісте де, оқу - ағарту саласында да тұтқаны љзге ұлттың љкілдеріне ұстатып қойып, љзіміз сырттан бақылағанды ұнатамыз. Әрине, ондай мінез-құлықтың қалыптасуына кеңестік идеология да кері әсерін тигізген болар. Сол әдеттің салқынынан ба, тәуелсіздік алып,тізгін-болжаға љзіміз ие болдық деген тұста мектептің хал-ахуалы күрт тљмендеп кетті.
Одан соң, кейінгі он, он бес жылда мектеп бітірген қабілетті балалар педагогикалық оқу орындарына келмей, мамандықтың басқа түрлерін жағалады. Сондықтан қазіргі мұғалімдердің дені қыз балалар. Олар да тұрмысқа шыққан соң, ұзақ үзіліскекетіп қалып жатады. Қайта келгенде білімі ескіреді, жаңа талаптарды игеріп, үлгере алмайды. Осындай жағдайлар да оқыту жүйесін артқа тартады. Дәл қазіргі кезеңде ілгерілеудің бір ғана жолы бар, ол уақыт кљшінен кеш қалмай, заман ағымына сай ерінбей еңбектену, білім жетілдіру 27 (9, 19 б) Бүгінде қаламыздағы 75 мектептегі тарихшыларды ұлттарға бљліп қарастырсақ, қазақ ұлтты ұстаздар тарихшы мұғалімдер қауымының 63-н құрайды, љзбек ұлты - 17, орыс ұлты - 12, ал татар, украин, түрік, кәріс ұлттары тек 1% - н ғана құрайды. Бұдан шығатын қорытынды Шымкент қаласындағы қазақ ұлттарының 12% - н мектеп тарихшылары құрайды.Бұл тарихшылардың кљпшілігі орта жастағы мұғалімдер және кљпшілігі Қ. А. Яссауи атындағы халықаралық Қазақ – Түрік университетін, Шымкент Педагогикалық институтын, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік университетін бітіргендер болып табылады. Ал љзбек мектерінің ұстаздарының кљпшілігі Ташкент Педагогикалық иститутын бітіргендер екен. 28 (23, папка – 4, 7-18 б)
Оңтүстік Қазақстан облысы мұғалімдерінің кәсіби біліктілігін (санаттарын) және олардың љсу деңгейінің кљрсеткіштері 29 (20, папка – 2., 12 б)
Сурет №2
Бұл 2003 – 2004 жылдардағы мәліметтер бойынша облысымыздағы Жоғарғы санатты мұғалімдер санының тљмен екенін кљруімізге болады.
1. – жоғарғы санатты
2. – 1 санат
3. – 2 санат
4. – санаты жоқ
Педагог мамандар санаттық сапалық кљрсеткіштерін тљмендегідей диаграмма арқылы кљрсетуімізге болады.
Сурет №3
Ғылымының және тәжірибенің анықтаған шындығының бірі - әрбір жоғарғы оқу орнын бітірген маманның бес жыл љткеннен кейән бұрынғы алған білімі ескіре бастайды. Сондықтан бес жылда бір рет білім жетілдіру институттары арқылы олардың теориялық және тәжірибелік білімін кљтеру љте қажет. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында (бұл құжат Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы №1459 жарлығымен бекітілген) педагог кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктігін арттыру деген арнайы бљлім бар.
Онда былай деп тұжырымдалған: “Педагог кадрларды даярлау, олардың біліктігін арттыру және қайта даярлау саласында” біріншіден жетекші университеттер базасында жоғарғы оқу орындарының педагог кадрларын даярлау, олардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау жүйесін қалпына
келтіру және одан әрі дамыту; екіншіден мамандықтың қысқартылған білім беру бағдарламалары бойынша оның ішінде мемлекеттік тіл, шетел және ана тілдері, информатика, психология бойынша пән мұғалімдерін қайта даярлау; үшіншіден білім берудің жаңа мазмұнын, оқыту технологиялары мен сабақ беру әдістемелерінің љзгергенін ескере отырып, мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының басшыларын қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыру.
Бүкіл кеңестік кезеңде де педагог кадрлардың білімін кљтеру және қайта даярлау жүйелі түрде іске асырылады. Ол үшін барлық облыстарда мұғалімдердің білімін кљтеру институттары жұмыс істеді. 30 (16, 89.-90б)
1995 жылғы мәліметтер бойынша Оңтүстік Қазақстан облысында қырық мыңнан астам педагог, алты мыңнан астам мектепке дейінгі мекеме тәрбиешілері еңбек еткен. Жыл сайын бұл қызметкерлердің тљрт мыңдайы педагог кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау институттарында білімдерін жетілдіреді. Мысалы: 1992 жылы – 4138, 1993 ж 4208, 1994ж – 4277, 1995 жылдың бірінші жыртысында 2500 маман біліктілігін арттыру курстарынан љткен. Бұдан институттарға келушілердің жылма жыл артып келе жатқандығын кљруге болады.
Мұнымен қатар институт – білім департаментімен бірігіп, республикалық және облыстық тақырыптық семинарлар мен конференциялар ұйымдастырып отырады. Сонымен қатар шет елдерден келген тәжірибелі мамандармен біздің педагог мамандар тәжірибе бљліседі.
1995 жылы облысымызда -959 мектеп болған. Олардың 32- сі тәжірибе – экспериментттік мектептер 179 мектепте пәндер тереңдетіліп оқытылады. Жаңа типті лицензияланған мектептер – 22, оның 10 –ы лицей, 9 – ы гимназия, 3- і кешенді мектептер.
Демек, бұл оқу жүйесінің түрі мен мазмұны да тереңдеп мұғалімдердің кәсіби шеберлігіне деген талап та арта түсті деген сљз. Ендеше облыстық
мұғалімдер біліктілігін арттыру институтының да міндеті љз - љзінше күрделене береді. Мұнда басты күш оқытуды дифференциялы жүргізуге жұмылдырылады. Мақсат - әрбір мұғалімнің шығармашылық потенциялын ашып, олардың білім жетілдіру ісіндегі љскелең талаптарын қанағаттандыру болып табылады31 (10, 17 – 18 б).
Демек, мұғалім ең алдымен љзі оқытатын пәнді терең білуі, онан соң оны оқушылар санасына жеткізе алатын болуы тиіс. Оқушыларды қызызықтыру үшін білімді қажет жағынан бастап, түсінікті түрде айтып жеткізу ең басты мәселеге тоқтала білу, ең мәнді нәрсені екінші қатардағы мәселеден ажырата білу, осының бәрін нақты, мысалдар келтіре отырып айтып беру – үлкен љнер.
Педагог кадрлардың кәсіби мамандығын жетілдіру қажеттігі мынадай мәселелерден туындап отыр. Біріншіден, жалпы алғанда пединституттарды бітіргендердің білім дәрежесінің тљмендігінен. Мысалы 1976-1980 жылдары республикамыздың педагогикалық оқу орындарында 33337 студент мемлекеттік емтихан тапсырғанда олардың жыл сайын 9-10 пайызы ғана үздік диплом алған, ал “5,4” және тек ғана “4” деген бағаға тапсырғандары 15 пайызды құраған. 615 студент “2” деген бағаға тапсырған. Бірақ бұлар да мектептерге жұмысқа жіберілген.
Ал кейбір оқу орындарында жағымсыз кљрсеткіштер бұдан да тљмен болған. Қарағанды пединститутында жыл сайын студенттердің 48,15,36,22 пайызы “3” деген бағаға тапсырған. Мұндай кемшіліктер Абай атындағы сондай-ақ, Жезқазған, Гурьев Павлодар, Љскемен пединституттарында да орын алған. Осы сияқты кемшіліктер жыл сайын кездеседі. Екіншіден, кљптеген педагоггикалық оқу орындарында сырттан оқу кең етек алған. Статистикалық мәліметтерге жүгінсек олардың білім деңгейі күндізгі бљлім студенттерінен әлдеқайда тљмен. Мысалы аталған 5 жылдықта 15667 адам мемлекеттік емтихан тапсырса олардың 3653 – ші “3” деген баға алған, ал
642 –і “2” деген баға алып институтты бітіре алмай бұрынғы ұстаздық жұмысын жалғастыра берген.32 (16, 89 – 90 б).
Ал біздің қаламыздағы мектептердегі тарихшы мұғалімдердің шамамен 43 пайызы љз білімдерін жетілдірген болса, ал болашақта шамамен 54 пайыз арнайы курстан љту жұмыстары жоспарланған. Мысалы: Оңтүстік Қазақстан облыстық үздіксіз білім жетілдіру институтында 1995 – 2005 жылдар аралығында № 54 орта мектебінің тарих пәні мұғалімдері атап айтсақ – Б. Исакова, С. Мырзахамадамова, Ш. Пайзахметова, З. Назарова, А. Сайджанов, Л. Оразова, М. Мұратовалар љз білімдерін жетілдірген болатын. Сол сияқты 2000 – 2003 жылдар аралығында Н. Тљреқұлов атындағы № 62 орта мектептен – С. Қожахметова, З. Алтаева, З. Сембиева, А. Нуримова, А. Бимұратова арнайы курстан љтсе, 2001 – 2005 жылдар аралығында №2 орта мектебінен – А. Сұлтанова, Ғ. Жұманова, М. Гомаршен, Т. Еременко, З. Ашировалар да аталмыш оқу орнында білімдерін жетілдірген болатын. Тек аталмыш үш мектеп қана емес, қаламыздағы 79 мектептегі барлық педагог мамандар әр бес жылда арнайы курстардан љтіп љз білімдерін жетілдіріп отырады. 33 (23, папка – 4, 7 – 18б)
Жоғарыдағылардан шығатын қорытынды – мұғалімдердің білімін кљтеру жаңа талапқа сәйкес келуі қажет. Педагог кадрлардың біліктілігін арттыру, оларды қайта даярлау қоғамдық талаптан туындап отыр. Білім бљлімдері мен департаменттері және барлық мектеп басшылары бұл талапты орындап, әрбір мұғалімді курстық оқуға жіберіп олардың теориялық және әдістемелік шеберлігін арттырып отырғаны дұрыс. Бұл - љмір талабы.
ІІ. ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ ТАРИХШЫ МАМАНДАРЫНЫҢ КӘСІБИ ДЕҢГЕЙІ.
2.1. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттары.
Еліміздің болашағы кљркейіп љркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақтың біліктік, іскерлік қабілеттеріне тікелей тәуелді. Осыдан жас ұрпақтың бойында іскерлік қабілеттерін ашумен оларды шығармашылыққа баулу мәселесі туындайды. Ал оқушыға жүйелі білім беру, ынта – ықыласын арттыру, қабілет – қасиетін дамыту мұғалімнің қолында ал мұғалімнің беделін кљтеретін – білім. Елбасы Н. Назарбаев Қазақстанның болашағы – бүгінгі жастар. Сіздер оларға қалай білім берсеңіздер, Қазақстан сол деңгейде болады – деп атап кљрсетеді мұғалімдердің сьезінде. Әрбір мемлекеттің болашағы мектебінде шыңдалады. Ертең осы елге ие болып, тізгінін ұстар - азаматтар – бүгінгі мектеп оқушысы. Мемлекеттің бүгінгі жайы, даму бағыты, келешегінің кљкжиектері бүкіл қоғамның, мемлекеттің назарында.
Қазіргі кезде білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді, технология дамып, ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты. Қазіргі кезде оқушыларды ғылыми жұмыстарға баулу заман талабына сай љз ойын еркін жеткізе білетін дарынды, білімді де салауатты тұлғаны қалыптастыру жолындағы жасампаз еңбек, адам баласы қызметінің ең күрделі түріне жатады. 34 (12, 103-105 б).
Бұрынғы КСРО мемлекетінде болған љзгерістер Қазақстанның тәуелсіздігін алу мектептермен Жоғарғы оқу орындарына арналған қайта жазып, жаңа бағдарлама жасауды талап етті. Бұл - оңай шаруа емес. Әйтсе де белгілі ғалымдардың күшімен, білім министрлігінің ұйымдастыруымен 1993-94 жылдары мектептер үшін Қазақстан тарихының бірнеше оқулықтары басылып шықты. 35 (4, 23-24 б).
Білім беру оқыту жүйесінде оқулықтың мәні ерекше екені белгілі Оқулық белгілі бір класқа арнылып бекітілген бағдарламаға сүйенеді. Яғни оқулықтың мазмұнын тақырыптың шеңберін айқындайтын құжат – оқу бағдарламысы. Ал оқу бағдарламасы әр класқа сағат санын (апталық және жылдық) айқындалып, Білім министрлігі бекіткен оқу жоспарына негізделеді. Сљйтіп, оқу жоспары әр сипаттағы жылдық және апталық сағат саны мен бақылау - сынақ түрлерін кљрсетеді, соның негізінде оқу бағдарламасы жасалады. Оқулыққа қойылатын тағы бір талап - сол пәнді игерумен бірге жалпы білімдік, тәрбиелік мәнін кљтеріп, сапасын арттыру, пәнаралық байланысты күшейту.
Сондықтан ұстазды ақылшысы да, болжап, бағыт сілтер бағдарламасы да қайта – қайта сусындап білім кљзі –де оқулық. Ұстаз үйрете отырып, үйрене түседі, білім бере отырып - љзі де білім бұлағынан сусындайды Оқулық осы талапқа да сай келуі керек. 36 (13, 21-22б).
Қалалық Білім департаментінің 1995 – 1996 оқу жылының қорытынды есебі бойынша – бір жыл ішінде Шымкент қаласы мектептерінде қазақ, орыс және љзбек тілдерінде 348900 дана оқулық келген. Бірақ бір айта кете мәселе – қазақ тілінде оқулықтар мектептерде 45-80 пайыз қамтамасыз етілсе, орыс мектептерінде 90 пайыз және љзбек тіліндегі мектептерде 82 пайыз қамтамасыз етілген еді. Бұл ең алдымен сол кездегі “Рауан” баспасына шығатын оқулықтар болып табылады.
1996 – 1997 және 1997-1998 оқу жылдары “Рауан”, “Просвещение”, “Унитивчи”баспаларының оқулықтарына тапсырыстар берілген сонымен қатар “Прайс” фирмасымен бірігіп шығарылған 5- сыныптарға арналған “Қазақстан тарихы” оқулығына да тапсырыстар берілген болатын. 37 (19, документ – 162, 4 – 5 б).
1995 - 1997 жылдар аралығындағы “Рауан” баспасынан тарих пәні үшін шыққан оқулықтар мен оқу құралдары
1. Тұрлығұлов Т. Қазақ елінің қысқаша тарихы. 5 – сынып.
2. Тұрлығұлов Т. Қазақ елінің қысқаша тарихы. 5 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
3. Байпақов К. Ежелгі қазақстан тарихы. 6 – сынып (Орыс тілінде).
4. Бабаев Д. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып.
5. Бабаев Д. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
6. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып.
7. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып. (Орыс тілінде).
8. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
9. Бабаев Д. Қазақстан тарихы. (Ұйғыр тілінде).
10. Аяғанов Б. Дүние жүзі тарихы.
11. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып.
12. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып. (Орыс тілінде).
13. Қозыбаев М. Қазақстан тарихы. 10 – сынып.
14. Қозыбаев М. Қазақстан тарихы. 10 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
15. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11-сынып.
16. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11-сынып. (Орыс тілінде)
17. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11 сынып. (Ұйғыр тілінде).
18. Қозыбаев М. Қазақстан тарихының құжаттар жинағы. 10-11 сыныптар. (Орыс тілінде).
19. Досанұлы Т. Кіші жүздің шежіресі.
20. Асфендияров С. 1916 жыл (1916 жылғы Қазақстандағы ұлт-азаттық кљтерілісінің 80 жылдығына). (Орыс тілінде).
21. Дербісәлиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары 1996 жыл.
22. Тұрлығулов Т. Қазақ елінің қысқаша тарихы. 5 – сынып.
23. Тљлебаев Т. Ежелгі дүние тарихы. 6 – сынып.
24. Байпақов К. Ежелгі Қазақстан тарихы. 6 – сынып.
25. Байпақов К. Ежелгі Қазақстан тарихы. 6 – сынып. (Орыс тілінде).
26. Бабаев Д. Қазақстан тарихы 15-18 ғысыр. 8 – сынып.
27. Алғанов Б. Орта ғасырлардағы дүние жүзі тарихы. ІІ -бљлім 8 – сынып.
28. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы. 9 – сынып. (Ұйғыр тілінде) 1997 жыл.
29. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып.
30. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – 8 сыныптар. (Орыс тілінде).
31. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып.
32. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып. (Орыс тілінде).
33. Қозыбаев М. Қазақстан тарихы 10 – сынып.
34. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11- сынып. (Орыс тілінде).
35. Әбдіғұлова Б. Қазақстан тарихынан оқу материалдары. 38 (21, 67 б).
Бұл кезде жоғарыда айтып љткендей “Рауан” баспасынан бірнеше оқулықтар басылып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.А.Ясауи атындағы хаықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Шымкент институты
Тарих факультеті
Қазақстан тарихы кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының мәртебесі (Шымкент қаласы мектептері негізінде)
Студенттің аты-жљні: Еркінбекова Бибігүл тобы: 44-22
Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Марина Ғ.А
Шымкент-2006
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының әлеуметтік статусы ... ... ... ... 7
1.1. Жалпы білім саласының әлеуметтік-статистикалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Кәсіби-тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
ІІ. Шымкент қаласы тарихшы мамандарының кәсіби деңгейі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.1. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттары ... ... ... ... ... ... .2 3
2.2. Кәсіби тарихшы мамандарының іс тәжірибелік және ғылыми зерттеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
Кіріспе
Тақырыптың љзектілігі. Ертеңгі келер күннің бүгінгіден гљрі нұрлырақ болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән. Қай елдің болсын љсіп-љркендеуі, љркениетті дүниеде љзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. Ел президенті Н.Назарбаевтың “Қазақстан-2030” атты халыққа жолдауында мемлекеттің мерейін љсіріп, іргесін бекітерлік ұзақ мерзімді басымдықтар қатарында ерекше орында білімнің аталуы да сондықтан. Љйткені адамзат тарихы тағылымы осыны дәлелдеп отыр. Мәселен, АҚШ-тың “Америка 2000 білімді дамыту стратегиясы” ұлттық бағдарламасындағы мемлекет дамуының ең басты құралы экономика да, нарық та, құқық та, жекеменшік те, әскери күш-қуат та емес, тек қана жаңа сипаттағы білім беру жүйесі болып саналатыны баса айтылған.
Білім қадірін біздің халқымыз ерте түсінген. “Бақыт жолы тек білім мен табылар” дейді Ахмет Игунеки бабамыз. Ал іргелі мемлекет болашағы мен љскелең љркениет љзегі бастау бұлағын мектептен алатындығы даусыз. Себебі – мектеп бұл – қоғамның әлеуметтік институты. Оны қоғамға қажет нәтиже беріп, оның мүддесіне қызмет кљрсете алатын кадр даярлау үшін құрады. Сондықтан қай заманда қандай қоғамда болсын, мектептегі білім, тәрбие беру ең алдымен, осы қоғамның мүддесінен туындайтын әлеуметтік сұранысқа қарай қызмет кљрсету бағытын ұстанады. Он жылдан астам уақытта білім беру саласында іске асырылған стратегиялық шаралардың нәтижелері - мұғалімдердің тәжірибелерінен қорытындыланып, тұжырымдалған еді. Жарық кљрген ғылыми жұмыстар жалпы педагогикалық және методикалық бағыттар бойынша жүргізілген еді.
Жұмыстың зерттеу объектісі ретінде Шымкент қаласы мектептері алынды. Зерттеу барысында мектептердің дәрежесі ескерілді.
Жұмыстың мақсаты: Шымкент қаласы кәсіби тарихшы мамандарының мәртебесін зерттеу.
Жұмыстың міндеттері: 1. Жалпы Оңтүстік Қазақстандағы 1999 жылғы демографиялық санақ бойынша халықтардың санын, білім деңгейін, жасы мен жыныс жағынан зерттеу.
2. Шымкент қаласы мектептерінің саны мен құрамын анықтау.
3. Тарихшы мамандарының әлеуметтік-статискалық орны мен дәрежесін кљрсету.
4. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттарын кљрсету.
5. Кәсіби тарихшы мамандарының педагогикалық іс-тәжірибесінің жетістіктері мен ғылыми зерттеу жұмыстарының бағыттары.
Жұмыстың дерек кљзі:
1.Облыстық статистикалық басқармасының статистикалық жылнамасы.2000-2004 ж. 1 (18,41 б.)
2. Итоги переписи население 1999 года по Южно -Казахстанской области том І, ІІ 2 (1,21б.)
3. Оңтүстік Қазақстан облыстық мемлекеттік архив материалдары 3 (19, Фонд -176, опись -5, Связка - 6,7 )
4. Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру институтының Шымкент қаласы мектептері бойынша мәліметтер 4( 20, 3-31б.)
5. Шымкент қалалық білім департаментінің материалдары 5 (23, Папка-4,7 -18 б.)
Тақырыптың зерттеліну деңгейі (тарихнамасы):
Қазіргі тарих ғылымына қойылатын талапқа қарай зерттеу мәселесі бойынша тарихнамалық еңбектер мен мақалаларды үш топқа бљліп сыныптауға болады. Бірінші топтағы еңбектерге – тарихи еңбектер мәселен, Ахмет Әділ “Білім бізді бақытқа бастайды” деген мақаласында білімнің күші оның құдіреттігі жайлы айтылады. Әрбір кезеңде адамзат баласына білімнің љте қажетті екені баяндалады.6 (5,21б.)
Баймолдаевтың “Қазақ мектебі қайтсе кљркейеді” атты мақаласында ұлт мектептерін дамыту жұмыстары қарастырылған.7 (9,19б.)
Екінші мәселе бойынша тарихты оқыту әдістемесі және технологиясына қатысты авторлардың мақалаларын жатқызуымызға болады. Шәмші Беркімбаева “Оқулықсыз љркендеу жоқ” атты мақаласында қазіргі таңдағы қоғамтану және тарих пәндерінің жағдайы сипатталған. Мектеп оқулықтарын жазу барысында кеткен қателіктер жайлы проблемалар қарастырылған. 8 (11,
7-8б.)
Алматы қаласында љткен дљңгелек үстелде тарихшы ұстаздар “Жас тарихшы – жарқын болашаққа” деген тақырыпта тарихты қалай дұрыс оқыту әдістері жайлы љз ойларын ортаға салды. Тотай Тұрлығұл тарих пәнін оқытуда ер азаматтардың беделін айрықша атап кљрсетеді, ал Қайыркен Құнапина трих пәнін оқытуда қолданылатын кљрнекі құралдарды сынайды.9 (22,81-82б.)
Үшінші мәселе бойынша озат тарихшы мұғалімдердің тәжірибесі туралы Асқарбаева “Ұстаз ізденістері озат мұғалімдер жайлы” атты еңбегінде қарастырады.10 (3,67б.)
Љкінішке орай Шымкент қаласындағы мектептердің озат тарихшы мұғалімдердің кәсіби деңгейі мен мәртебесі жайлы ғылыми зерттеу жұмыстары әлі күнге дейін толық зерттелінбеген. Сол себептен тақырыпқа байланысты мәліметтер Шымкент қалалық білім департаментінен және Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру интитутынан алынған.11 (23,18б;20,31б.)
Жұмыстың зерттелу кезеңі: 1995 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін.
Қолданылған зерттеу тәсілдері: Жұмыста статистикалық, нақты логикалық анализ, проблемдік мәселелер, тарихи-салыстырмалық әдістер қолданылды.
Жұмыстың тәжірибелік қолдануы: Зерттеу барысында қарастырылған мәселелерді мектептерде, жоғарғы оқу орындарында, білім беру департаментінде, үздіксіз білім жетілдіру институтында насихаттап пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, тљрт тақырыпшадан, қорытындыдан тұрады. Зерттеу жұмысында түрлі кестелер мен суреттер, сілтемелер тізімі мен әдебиеттер тізімі ұсынылған.
І . Оңтүстік Қазақстан кЄсіби тарихшыларының Єлеуметтік мЄртебесі.
1.1. Жалпы білім саласының әлеуметтік статистикалық сипаттамасы
Қазақстан Республикасы жер кљлемі жљнінен дүниежүзі бойынша тоғызыншы орын болса, ал халқының сан жағынан тљменгі кљрсеткішті кљрсетеді. Адамзаттың ғаламдық проблемаларының бірі – қазіргі уақыттағы демография мәселесі. 1999 жылы Қазақстан Республикасы бойынша халық санағы жүргізіледі. Санақ бойынша Республикада 14 млн 800 мың адам тіркелді, оның ішінде қазақтар саны 8 млн-дай болған, бұл халықтың шамамен 52-53 пайызын құрайды.12(1, І том 7 б.)
Жалпы 1999 жылғы санақ бойынша Оңтүстік Қазақстан Облысының халықтарының саны – 1978339 адамды құрайды. Бұл Республика халық санынан шамамен 18 пайызын құрайды. Соның ішінде ерлердің саны – 975 330 адам. Яғни бұл облыс халқының – 49,3 құрайды, ал әйелдер саны – 103 009 адам. Бұл жалпы халықтың 50,7 құрайды. Шымкент қаласы бойынша бұл кљрсеткіш мынадай. Жалпы халықтың саны - 729 587 ерлер саны 347 786 адам, бұл Шымкент қаласы халқының (47 %) құрап отыр, және әйелдер саны 381801 адам, бұл шамамен (52%) құрайды. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша 1 жастан 70 жас және одан жоғары халықтардың санын 16 категорияға бљліп, мұндағы ерлер мен әйелдер санын бљліп кљрсетуімізге болады. Халықтың саны жағынан кљрсеткіш 5 жас пен 14 жас аралығында – 498 512 адам (25,2 %) бар. Бұл жас аралықтарында әйелдер саны ерлерге қарағанда басымырақ болып келеді. Мәселен, ерлер саны 253965 адам (26,1%) болса, әйелдер – 249 547 адамды (24,4%) құрап отыр. Керісініше ең тљменгі кљрсеткіш 60 жас пен 70 жас және одан жоғары жас аралығында адамдар саны 138 926 адам (6,9%) болса, олардың ішінде ерлер саны 56002 адам (5,5%) ал, әйелдер саны ерлерге қарағанда кљбірек 83321 адамды (8,3 %)
құрайды. Міне осы және тағы басқа кљрсеткіштер № 1
кестесінде кљрініс алған.13 ( 1, І том, 67бет)
Оңтүстік Қазақстан облысы халық санын жастық категорияларға бљлу
№1 кесте
Жас аралықтары
Жалпы барлығы
Ерлер
әйелдер
Барлығы
1 жасқа дейін
1-4 жас
5-9 жас
10-14жас
15-19 жас
20-24 жас
25-28 жас
30-34 жас
35-38 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54 жас
55-59 жас
60-64жас
65-69 жас
70-жас және жоғары
1978339
44536
187140
253308
245204
196845
171944
155579
141972
139824
111181
86603
52314
52566
49895
30842
58586
100
2,3
9,5
12,8
12,4
10,0
8,7
7,9
7,2
7,1
5,6
4,4
2,6
2,6
2,4
1,5
3,0
975330
22966
95449
129323
124642
99178
85775
78517
70822
68434
54250
41268
24658
24046
22765
13311
19926
100
2,4
9,8
13,3
12,8
10,2
8,8
8,1
7,3
7,0
5,6
4,2
2,5
2,5
2,2
1,3
2,0
103009
21570
91691
123985
1200562
97667
86169
77062
71150
71390
56931
45335
27656
28570
27130
17531
38660
100
2,2
9,1
12,4
12,0
9,7
8,6
7,7
7,1
7,1
5,7
4,5
2,8
2,8
1,7
2,7
3,9
Шымкент қаласы бойынша халықтың жалпы саны 729587 адам. Бұл облыс халқының 36,8 пайызын құрайды. Жоғарыда кљрсетілген кљрсеткіштер сияқты Шымкент қаласы халықтарын да жас ерекшеліктеріне қарай 16 категорияға бљледі. 5жастан 14 жас аралығында халық саны ең жоғарғы кљрсеткіш 168258 адамды құрайды. (23,1 %) және бұл жас аралығында ерлердің саны әйелдерге қарағанда жоары. 858 95 адам (24,7 % ) ал ең тљменгі
кљрсеткіш 1 жасқа дейігі халық саны, ол небары 13170 адамды құрап отыр (1,8%) . Бұдан шығатын қорытынды қала халқының туу деңгейі тљмендеуде.
Бұл мәліметтерді №2 кестесінен кљре аласыздар14.(1, І том 8-9б.)
Шымкент қаласы халық санын жастық категорияға бљлу
№2 кесте
Жас аралықтары
Жалпы барлығы
Ерлер
әйелдер
Барлығы
1 жасқа дейін
1-4 жас
5-9 жас
10-14жас
15-19 жас
20-24 жас
25-28 жас
30-34 жас
35-38 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54 жас
55-59 жас
60-64жас
65-69 жас
70-жас және жоғары
729587
13170
57220
83686
84572
69596
59738
57281
56135
58418
47907
37321
22359
20709
21977
14465
25033
100
1,8
7,8
11,5
11,6
9,5
8,2
7,9
7,7
8,0
6,6
5,1
3,1
2,8
3,0
2,0
3,4
347786
6845
29165
42798
43097
34171
27930
27103
26546
27596
22725
17201
10308
9075
9332
6005
7889
100
2.0
8.4
12.3
12.4
9.8
8.0
7.8
7.6
7.9
6.5
4.9
3.0
2.6
2.7
1.7
2.3
381801
6325
28055
40888
41475
35425
31808
30178
29589
30822
25182
20120
12051
11634
12645
8460
17144
100
1.7
7.3
10.7
10.9
9.3
8.3
7.9
7.7
8.1
6.6
5.3
3.2
3.0
3.3
2.2
4.5
Қазақстан Республикасы бойынша 160 ұлт љкілдері бар. Ал Оңтүстік Қазақстан облысында 108 ұлт љкілдері тұрады, яғни бұл љте жоғары кљрсеткіш болып табылады. Шымкент қаласы бойынша қазақ ұлтының саны 449584 адам.Бұл қала халқының 61,6 пайызын құрайды. Шымкент қаласы бойынша љзге ұлт љкілдерінің сандық мәліметтерін №3 кестесінен кљрініс тапқан.15 (1, ІІтом, 17 б.)
Шымкент қаласы тұрғындарын ұлттарға бљлу
№3 кесте
Ұлт атаулары
Ада Ұлттардың саны
1. қазақтар
2. Орыстар
3. Љзбектер
4. татарлар
5. Украиндар
6. Кәрістер
7. Әзірбайжандар
8. Түріктер
9. немістер
10. Ұйғырлар
11. Гректер
12. Белорустар
13. Күрділер
14. Армяндар
449584
132327
85577
18100
9891
8469
6231
3483
3341
1840
1410
1063
775
473
Қазақстан Республикасы білім беру концепциясы бойынша мемлекеттік тілді барлық ұлттар білуі тиіс. Љтінішке орай, бұл оң нәтижесін бермей отыр. Мемлекеттік тілді білу деңгейі қазақ ұлтынан кейін µзбек, орыс, әзірбайжан тағы басқа ұлт љкілдері орын алады. Мемлекеттік тілді мүлде білмейтін ұлттарға немістер, кәрістер және армяндықтар жатады. Ал мемлекеттік тілді үйренушілерге кљбіне орыстар, украиндар, кәрістер т.б. ұлттарды жатқызуымыға болады.16 (1, І том, 38 б.)
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша халықтың жас ерекшелікерінің білім деңгейін 12 категорияға бљліп қарастыруымызға болады. Жоғары білімділер кљбіне орта жас аралығындағы адамдар болып табылады. Бітірілмеген жоғары білімділер кљбіне жастар арасында, яғни 20-24 жастағылар.
Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша жоғары білімділер саны 94682 адам. Бітірмеген жоғары білімділер 3566 адамды құрайды. Орта білімді мамандар 124272 адам. Ал жалпы орта білімділер саны 246099 адам.
Бұл мәліметтерді толығырақ №4 кестеден кљреміз.17 (2, ІІтом, 97-99 б.)
Оңтүстік Қазақстанда жас ерекшеліктері бойынша білім деңгейі
№4 кесте
Жас ерекшеліктері
Жоғары білімдері
Бітірілмеген жоғ. білімдер
Орта білімді
Жалпы орта білімді
Жалпы арнайы
Жалпы бастауыш
15-19 жас
20-24 жас
25-29 жас
30-34 жас
35-39 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54жас
55-59 жас
60-64 жас
65-72 жас
73жас жоғары
-
6323
13129
15554
18417
15676
13079
7186
3771
1316
215
16
146
1482
677
457
316
215
141
73
42
18
2
-
1783
14594
20168
22091
23090
18847
13885
6068
2845
749
136
16
20208
43304
42899
38817
37018
28902
19828
8667
5066
1127
240
23
3672
5681
5543
5161
5301
4544
3782
2177
1726
550
104
22
49
138
152
232
245
378
556
501
668
326
134
72
№-ші кестеде кљрсетілгендей №5-шы кестеде Шымкент қаласында жоғары білімділер – кљбіне орта жастағы азаматтар, орта білімді мамандар кљбіне 35-39 жас аралықтарында жоғары кљрсеткіш кљрсетеді. Ал бітірмеген жоғары білімділер љкінішке орай тағы да жастар арасында кљп тараған.
Бұл мәліметерді №5 кестеден кљре аламыз.18 (2,ІІ том,97-99 б.)
Шымкент қаласында жас ерекшеліктер бойынша білім деңгейі
№5 кесте
Жас ерекшеліктері
Жоғары білімдері
Бітірілмеген жоғ.білімдер
Орта білімді
Жалпы орта білімді
Жалпы арнайы
Жалпы бастауыш
15-19 жас
20-24 жас
25-29 жас
30-34 жас
35-39 жас
40-44 жас
45-49 жас
50-54жас
55-59 жас
60-64 жас
65-72 жас
73жас жоғары
-
3171
6679
8068
9265
8213
6655
3747
1801
610
123
8
54
689
366
258
182
138
87
52
23
10
2
-
651
5624
8232
9032
10039
8378
6346
2969
1058
310
73
4
2377
5777
6933
7205
7707
6484
4830
2167
862
202
58
8
576
1273
1441
1380
1582
1414
1200
775
452
158
22
5
2
7
38
45
38
75
94
94
121
68
21
11
Облыстық статистикалық басқармасының білім беру мекемелерінде оқитын халық сандарын қарастыратын болсақ облыс бойынша барлық оқитын адамдар саны - 540124 болса, ал қала бойынша олардың саны – 109402 адам екенін кљруге болады. Жалпы халықты жыныстық категорияға бљліп қарасақ, білім саласында ерлерге қарағанда әйелдердің санының басым екені байқалды. Ол туралы №6 Кестеде кљрсетіліп берілген.19 (2,ІІтом,34 б.)
Оңтүстік Қазақстан облысы және Шымкент қаласындағы білім беру мекемелерінде оқитындар.
№6кесте
Барлық оқитындар
Жалпы біл.беру мекде
Орта білімді меке-р оқи.
Жоғ.оқу орындары
Баст.оқу орын
Оқымайтын
дар
1. Оңт. Қаз. Обл. бойынша
2. Шымкент қ.
2.1. Ерлер
2.2. Әйелдер
540124
100
109402
100
54688
100
54714
100
49766
92,0
88270
80,7
44811
81,9
43459
79,4
10462
1,9
4197
3,8
2243
4,1
1954
3,6
29288
5,4
15475
14,1
6904
12,6
8524
15,7
2461
0,5
875
0,8
491
0,9
384
0,7
1154901
-
264980
-
119148
-
145832
-
Білім беру басқармасының қорытынды есептерінің мәліметтеріне сүйенетін болсақ, 1995-1996 оқу жылдарында Шымкент қаласында 71 мектеп болған, олардың 59 орта, он жартылай орта және екі бастауыш мектептер еді 20 (19, Фонд-176, Связка-5, Опись-14, Документ-162, 1-б.)
Ал Шымкент қаласында 2001 жылы мектеп санының кљп болғандығын байқауымызға болады. Ал оқушылар саны 2003 жылы жоғары болғандығын кљреміз. 2000 жылы мектептер саны да, ондағы оқушылар саны да аз болған, небары – 97702 оқушы
Бұл мәліметерді №7 кестесінен кљруге болады.21 (18, 41б )
Шымкент қаласында 2000 жылдан бастап күндізгі жалпы білім беретін мектептер саны
№7 кесте
2000 жылы
2001 жылы
2002 жылы
2003 жылы
2004 жылы
Мектептер саны
92
100
98
99
98
Оқушылар саны
97702
99969
105879
107110
105374
22 (19,Фонд -176, опись – 5, связка – 7, документ – 72, 7-14б)
Шымкент қаласы білім беру мекемелерінің саны 1993-1994 жылдарда №8 кестеде үш ауданға бљлініп берілген.
№8 кесте
Қала
Абай ауд
Ул.Фараби ауданы
Еңбекші ауд
Жалпы мектептер саны
Баст. мектептер
Баст. орта мек.
Орта мектептер
Оқушының саны
70
4
9
57
72140
26
1
7
18
22925
20
1
1
18
21597
24
2
1
21
27618
Ал қазіргі таңда қаламызда сазды және кљркем сурет мектептерін қоспағанда 79 мектеп бар және сол мектептерде 8037 ұстаз мұғалімдер қызмет етуде.
Шымкент қалалық білім беру кеңістігі.
Сурет №1
1 - мектепке дейінгі мекемелер
2 – орта мектептер
3 – негізгі мектептер
4 – бастауыш мектептер 23 (20, папка – 2, 6 б)
1.2. Кәсіби – тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны
Шымкент қаласындағы жалпы күндізгі білім беретін, тарих пәні 75 мектепте 512 тарихшы мұғалімдер жұмыс істейді. Тарих пәнінен дәріс беретін мұғалімдер әр мектепте сан жағынан әрқалай. Мысалы, А.Байтұрсынов атындағы №50 кљп салалы мектеп гимназиясында он сегіз тарих пәні мұғалімдері қызмет етеді және нақ осындай кљрсеткіш №57 орта мектебінде кљруге болады. Ал №57 орта мектебінде он жеті, №66 орта
мектебінде он алты, №64 орта мектебінде он бес тарихшы ұстаздар жұмыс істейді. Бұл љте жоғары кљрсеткіш болып табылады. Яғни бұл мектептер тарихшы ұстаздарды қажет етпейді және керісінше кейбір мектептерде мысалы: №22, №27, №61, №67, №71, №76 орта мектептерінде тарих пәнінен бір немесе екі мұғалімдерден ғана бар.24(23,10-12 б.)
Қаламыздағы 79 мектептің ішінде №46, №70, №73, №74 ші бастауыш мектептерінде тарих пәні љтілмейді. Ал қалған 75 мектептердегі 512 тарихшы мұғалімдердің 83 -ін әйелдер, небары 16,49 -ін ер кісілер құрайды.25(23,13б.)
Басқа пән мұғалімдері сияқты мектептерде тарихшы мұғалімдер љте аз. Ал, жұртшылық талабымен ұстаздық – тәрбиелік тұрғыдан келсек, мектепте ер мұғалімдердің аз болуының себептері де баршылық: оларға кљрсетілетін әлеуметтік қамқорлықтың тљмендегі бірқатар институттардың жабылып қалуы, мұғалім кадрларын даярлауда кеткен елеулі кемшіліктер, мұғалімдердің білімін кљтеру жұмысының сапасыздығы. Осылардың арасында әсіресе, қазіргі нарық қыспағы заманында мұғалімдерге кљрсетілетін әлеуметтік қамқорлықтың нашарлығы яғни айлық жалақысының тљмендігі, міне, осы мәселелер ер мұғалімдерді љз кәсібінен кетуінің бірден-бір себебі болып табылады. Мәселен, Туркияда осындай жағдай сонау 50-60 жылдары болған екен. Олар мұның кері әсерін тез түсініп, ер мұғалімдерді мектепте кљбірек тарту мәселесін мемлекет тарапынан қойған. Ол үшін ер мұғалімдерге жалақыны екі-үш есе кљбейтіп жағдай жасаған 26 (22, 81-87 б.) Біз де бұл мәселені жедел шешу үшін, әрине жалақыны кљбейту қажет.
Біз љзі негізінде, қайнаған қоғамдық іс-әрекеттерден алыстау жүргенді қалайтын халықпыз. Љндірісте де, оқу - ағарту саласында да тұтқаны љзге ұлттың љкілдеріне ұстатып қойып, љзіміз сырттан бақылағанды ұнатамыз. Әрине, ондай мінез-құлықтың қалыптасуына кеңестік идеология да кері әсерін тигізген болар. Сол әдеттің салқынынан ба, тәуелсіздік алып,тізгін-болжаға љзіміз ие болдық деген тұста мектептің хал-ахуалы күрт тљмендеп кетті.
Одан соң, кейінгі он, он бес жылда мектеп бітірген қабілетті балалар педагогикалық оқу орындарына келмей, мамандықтың басқа түрлерін жағалады. Сондықтан қазіргі мұғалімдердің дені қыз балалар. Олар да тұрмысқа шыққан соң, ұзақ үзіліскекетіп қалып жатады. Қайта келгенде білімі ескіреді, жаңа талаптарды игеріп, үлгере алмайды. Осындай жағдайлар да оқыту жүйесін артқа тартады. Дәл қазіргі кезеңде ілгерілеудің бір ғана жолы бар, ол уақыт кљшінен кеш қалмай, заман ағымына сай ерінбей еңбектену, білім жетілдіру 27 (9, 19 б) Бүгінде қаламыздағы 75 мектептегі тарихшыларды ұлттарға бљліп қарастырсақ, қазақ ұлтты ұстаздар тарихшы мұғалімдер қауымының 63-н құрайды, љзбек ұлты - 17, орыс ұлты - 12, ал татар, украин, түрік, кәріс ұлттары тек 1% - н ғана құрайды. Бұдан шығатын қорытынды Шымкент қаласындағы қазақ ұлттарының 12% - н мектеп тарихшылары құрайды.Бұл тарихшылардың кљпшілігі орта жастағы мұғалімдер және кљпшілігі Қ. А. Яссауи атындағы халықаралық Қазақ – Түрік университетін, Шымкент Педагогикалық институтын, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік университетін бітіргендер болып табылады. Ал љзбек мектерінің ұстаздарының кљпшілігі Ташкент Педагогикалық иститутын бітіргендер екен. 28 (23, папка – 4, 7-18 б)
Оңтүстік Қазақстан облысы мұғалімдерінің кәсіби біліктілігін (санаттарын) және олардың љсу деңгейінің кљрсеткіштері 29 (20, папка – 2., 12 б)
Сурет №2
Бұл 2003 – 2004 жылдардағы мәліметтер бойынша облысымыздағы Жоғарғы санатты мұғалімдер санының тљмен екенін кљруімізге болады.
1. – жоғарғы санатты
2. – 1 санат
3. – 2 санат
4. – санаты жоқ
Педагог мамандар санаттық сапалық кљрсеткіштерін тљмендегідей диаграмма арқылы кљрсетуімізге болады.
Сурет №3
Ғылымының және тәжірибенің анықтаған шындығының бірі - әрбір жоғарғы оқу орнын бітірген маманның бес жыл љткеннен кейән бұрынғы алған білімі ескіре бастайды. Сондықтан бес жылда бір рет білім жетілдіру институттары арқылы олардың теориялық және тәжірибелік білімін кљтеру љте қажет. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында (бұл құжат Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы №1459 жарлығымен бекітілген) педагог кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктігін арттыру деген арнайы бљлім бар.
Онда былай деп тұжырымдалған: “Педагог кадрларды даярлау, олардың біліктігін арттыру және қайта даярлау саласында” біріншіден жетекші университеттер базасында жоғарғы оқу орындарының педагог кадрларын даярлау, олардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау жүйесін қалпына
келтіру және одан әрі дамыту; екіншіден мамандықтың қысқартылған білім беру бағдарламалары бойынша оның ішінде мемлекеттік тіл, шетел және ана тілдері, информатика, психология бойынша пән мұғалімдерін қайта даярлау; үшіншіден білім берудің жаңа мазмұнын, оқыту технологиялары мен сабақ беру әдістемелерінің љзгергенін ескере отырып, мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының басшыларын қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыру.
Бүкіл кеңестік кезеңде де педагог кадрлардың білімін кљтеру және қайта даярлау жүйелі түрде іске асырылады. Ол үшін барлық облыстарда мұғалімдердің білімін кљтеру институттары жұмыс істеді. 30 (16, 89.-90б)
1995 жылғы мәліметтер бойынша Оңтүстік Қазақстан облысында қырық мыңнан астам педагог, алты мыңнан астам мектепке дейінгі мекеме тәрбиешілері еңбек еткен. Жыл сайын бұл қызметкерлердің тљрт мыңдайы педагог кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау институттарында білімдерін жетілдіреді. Мысалы: 1992 жылы – 4138, 1993 ж 4208, 1994ж – 4277, 1995 жылдың бірінші жыртысында 2500 маман біліктілігін арттыру курстарынан љткен. Бұдан институттарға келушілердің жылма жыл артып келе жатқандығын кљруге болады.
Мұнымен қатар институт – білім департаментімен бірігіп, республикалық және облыстық тақырыптық семинарлар мен конференциялар ұйымдастырып отырады. Сонымен қатар шет елдерден келген тәжірибелі мамандармен біздің педагог мамандар тәжірибе бљліседі.
1995 жылы облысымызда -959 мектеп болған. Олардың 32- сі тәжірибе – экспериментттік мектептер 179 мектепте пәндер тереңдетіліп оқытылады. Жаңа типті лицензияланған мектептер – 22, оның 10 –ы лицей, 9 – ы гимназия, 3- і кешенді мектептер.
Демек, бұл оқу жүйесінің түрі мен мазмұны да тереңдеп мұғалімдердің кәсіби шеберлігіне деген талап та арта түсті деген сљз. Ендеше облыстық
мұғалімдер біліктілігін арттыру институтының да міндеті љз - љзінше күрделене береді. Мұнда басты күш оқытуды дифференциялы жүргізуге жұмылдырылады. Мақсат - әрбір мұғалімнің шығармашылық потенциялын ашып, олардың білім жетілдіру ісіндегі љскелең талаптарын қанағаттандыру болып табылады31 (10, 17 – 18 б).
Демек, мұғалім ең алдымен љзі оқытатын пәнді терең білуі, онан соң оны оқушылар санасына жеткізе алатын болуы тиіс. Оқушыларды қызызықтыру үшін білімді қажет жағынан бастап, түсінікті түрде айтып жеткізу ең басты мәселеге тоқтала білу, ең мәнді нәрсені екінші қатардағы мәселеден ажырата білу, осының бәрін нақты, мысалдар келтіре отырып айтып беру – үлкен љнер.
Педагог кадрлардың кәсіби мамандығын жетілдіру қажеттігі мынадай мәселелерден туындап отыр. Біріншіден, жалпы алғанда пединституттарды бітіргендердің білім дәрежесінің тљмендігінен. Мысалы 1976-1980 жылдары республикамыздың педагогикалық оқу орындарында 33337 студент мемлекеттік емтихан тапсырғанда олардың жыл сайын 9-10 пайызы ғана үздік диплом алған, ал “5,4” және тек ғана “4” деген бағаға тапсырғандары 15 пайызды құраған. 615 студент “2” деген бағаға тапсырған. Бірақ бұлар да мектептерге жұмысқа жіберілген.
Ал кейбір оқу орындарында жағымсыз кљрсеткіштер бұдан да тљмен болған. Қарағанды пединститутында жыл сайын студенттердің 48,15,36,22 пайызы “3” деген бағаға тапсырған. Мұндай кемшіліктер Абай атындағы сондай-ақ, Жезқазған, Гурьев Павлодар, Љскемен пединституттарында да орын алған. Осы сияқты кемшіліктер жыл сайын кездеседі. Екіншіден, кљптеген педагоггикалық оқу орындарында сырттан оқу кең етек алған. Статистикалық мәліметтерге жүгінсек олардың білім деңгейі күндізгі бљлім студенттерінен әлдеқайда тљмен. Мысалы аталған 5 жылдықта 15667 адам мемлекеттік емтихан тапсырса олардың 3653 – ші “3” деген баға алған, ал
642 –і “2” деген баға алып институтты бітіре алмай бұрынғы ұстаздық жұмысын жалғастыра берген.32 (16, 89 – 90 б).
Ал біздің қаламыздағы мектептердегі тарихшы мұғалімдердің шамамен 43 пайызы љз білімдерін жетілдірген болса, ал болашақта шамамен 54 пайыз арнайы курстан љту жұмыстары жоспарланған. Мысалы: Оңтүстік Қазақстан облыстық үздіксіз білім жетілдіру институтында 1995 – 2005 жылдар аралығында № 54 орта мектебінің тарих пәні мұғалімдері атап айтсақ – Б. Исакова, С. Мырзахамадамова, Ш. Пайзахметова, З. Назарова, А. Сайджанов, Л. Оразова, М. Мұратовалар љз білімдерін жетілдірген болатын. Сол сияқты 2000 – 2003 жылдар аралығында Н. Тљреқұлов атындағы № 62 орта мектептен – С. Қожахметова, З. Алтаева, З. Сембиева, А. Нуримова, А. Бимұратова арнайы курстан љтсе, 2001 – 2005 жылдар аралығында №2 орта мектебінен – А. Сұлтанова, Ғ. Жұманова, М. Гомаршен, Т. Еременко, З. Ашировалар да аталмыш оқу орнында білімдерін жетілдірген болатын. Тек аталмыш үш мектеп қана емес, қаламыздағы 79 мектептегі барлық педагог мамандар әр бес жылда арнайы курстардан љтіп љз білімдерін жетілдіріп отырады. 33 (23, папка – 4, 7 – 18б)
Жоғарыдағылардан шығатын қорытынды – мұғалімдердің білімін кљтеру жаңа талапқа сәйкес келуі қажет. Педагог кадрлардың біліктілігін арттыру, оларды қайта даярлау қоғамдық талаптан туындап отыр. Білім бљлімдері мен департаменттері және барлық мектеп басшылары бұл талапты орындап, әрбір мұғалімді курстық оқуға жіберіп олардың теориялық және әдістемелік шеберлігін арттырып отырғаны дұрыс. Бұл - љмір талабы.
ІІ. ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ ТАРИХШЫ МАМАНДАРЫНЫҢ КӘСІБИ ДЕҢГЕЙІ.
2.1. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттары.
Еліміздің болашағы кљркейіп љркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақтың біліктік, іскерлік қабілеттеріне тікелей тәуелді. Осыдан жас ұрпақтың бойында іскерлік қабілеттерін ашумен оларды шығармашылыққа баулу мәселесі туындайды. Ал оқушыға жүйелі білім беру, ынта – ықыласын арттыру, қабілет – қасиетін дамыту мұғалімнің қолында ал мұғалімнің беделін кљтеретін – білім. Елбасы Н. Назарбаев Қазақстанның болашағы – бүгінгі жастар. Сіздер оларға қалай білім берсеңіздер, Қазақстан сол деңгейде болады – деп атап кљрсетеді мұғалімдердің сьезінде. Әрбір мемлекеттің болашағы мектебінде шыңдалады. Ертең осы елге ие болып, тізгінін ұстар - азаматтар – бүгінгі мектеп оқушысы. Мемлекеттің бүгінгі жайы, даму бағыты, келешегінің кљкжиектері бүкіл қоғамның, мемлекеттің назарында.
Қазіргі кезде білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді, технология дамып, ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты. Қазіргі кезде оқушыларды ғылыми жұмыстарға баулу заман талабына сай љз ойын еркін жеткізе білетін дарынды, білімді де салауатты тұлғаны қалыптастыру жолындағы жасампаз еңбек, адам баласы қызметінің ең күрделі түріне жатады. 34 (12, 103-105 б).
Бұрынғы КСРО мемлекетінде болған љзгерістер Қазақстанның тәуелсіздігін алу мектептермен Жоғарғы оқу орындарына арналған қайта жазып, жаңа бағдарлама жасауды талап етті. Бұл - оңай шаруа емес. Әйтсе де белгілі ғалымдардың күшімен, білім министрлігінің ұйымдастыруымен 1993-94 жылдары мектептер үшін Қазақстан тарихының бірнеше оқулықтары басылып шықты. 35 (4, 23-24 б).
Білім беру оқыту жүйесінде оқулықтың мәні ерекше екені белгілі Оқулық белгілі бір класқа арнылып бекітілген бағдарламаға сүйенеді. Яғни оқулықтың мазмұнын тақырыптың шеңберін айқындайтын құжат – оқу бағдарламысы. Ал оқу бағдарламасы әр класқа сағат санын (апталық және жылдық) айқындалып, Білім министрлігі бекіткен оқу жоспарына негізделеді. Сљйтіп, оқу жоспары әр сипаттағы жылдық және апталық сағат саны мен бақылау - сынақ түрлерін кљрсетеді, соның негізінде оқу бағдарламасы жасалады. Оқулыққа қойылатын тағы бір талап - сол пәнді игерумен бірге жалпы білімдік, тәрбиелік мәнін кљтеріп, сапасын арттыру, пәнаралық байланысты күшейту.
Сондықтан ұстазды ақылшысы да, болжап, бағыт сілтер бағдарламасы да қайта – қайта сусындап білім кљзі –де оқулық. Ұстаз үйрете отырып, үйрене түседі, білім бере отырып - љзі де білім бұлағынан сусындайды Оқулық осы талапқа да сай келуі керек. 36 (13, 21-22б).
Қалалық Білім департаментінің 1995 – 1996 оқу жылының қорытынды есебі бойынша – бір жыл ішінде Шымкент қаласы мектептерінде қазақ, орыс және љзбек тілдерінде 348900 дана оқулық келген. Бірақ бір айта кете мәселе – қазақ тілінде оқулықтар мектептерде 45-80 пайыз қамтамасыз етілсе, орыс мектептерінде 90 пайыз және љзбек тіліндегі мектептерде 82 пайыз қамтамасыз етілген еді. Бұл ең алдымен сол кездегі “Рауан” баспасына шығатын оқулықтар болып табылады.
1996 – 1997 және 1997-1998 оқу жылдары “Рауан”, “Просвещение”, “Унитивчи”баспаларының оқулықтарына тапсырыстар берілген сонымен қатар “Прайс” фирмасымен бірігіп шығарылған 5- сыныптарға арналған “Қазақстан тарихы” оқулығына да тапсырыстар берілген болатын. 37 (19, документ – 162, 4 – 5 б).
1995 - 1997 жылдар аралығындағы “Рауан” баспасынан тарих пәні үшін шыққан оқулықтар мен оқу құралдары
1. Тұрлығұлов Т. Қазақ елінің қысқаша тарихы. 5 – сынып.
2. Тұрлығұлов Т. Қазақ елінің қысқаша тарихы. 5 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
3. Байпақов К. Ежелгі қазақстан тарихы. 6 – сынып (Орыс тілінде).
4. Бабаев Д. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып.
5. Бабаев Д. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
6. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып.
7. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып. (Орыс тілінде).
8. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
9. Бабаев Д. Қазақстан тарихы. (Ұйғыр тілінде).
10. Аяғанов Б. Дүние жүзі тарихы.
11. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып.
12. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып. (Орыс тілінде).
13. Қозыбаев М. Қазақстан тарихы. 10 – сынып.
14. Қозыбаев М. Қазақстан тарихы. 10 – сынып. (Ұйғыр тілінде).
15. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11-сынып.
16. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11-сынып. (Орыс тілінде)
17. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11 сынып. (Ұйғыр тілінде).
18. Қозыбаев М. Қазақстан тарихының құжаттар жинағы. 10-11 сыныптар. (Орыс тілінде).
19. Досанұлы Т. Кіші жүздің шежіресі.
20. Асфендияров С. 1916 жыл (1916 жылғы Қазақстандағы ұлт-азаттық кљтерілісінің 80 жылдығына). (Орыс тілінде).
21. Дербісәлиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары 1996 жыл.
22. Тұрлығулов Т. Қазақ елінің қысқаша тарихы. 5 – сынып.
23. Тљлебаев Т. Ежелгі дүние тарихы. 6 – сынып.
24. Байпақов К. Ежелгі Қазақстан тарихы. 6 – сынып.
25. Байпақов К. Ежелгі Қазақстан тарихы. 6 – сынып. (Орыс тілінде).
26. Бабаев Д. Қазақстан тарихы 15-18 ғысыр. 8 – сынып.
27. Алғанов Б. Орта ғасырлардағы дүние жүзі тарихы. ІІ -бљлім 8 – сынып.
28. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы. 9 – сынып. (Ұйғыр тілінде) 1997 жыл.
29. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – сынып.
30. Байпақов К. Орта ғасырлардағы қазақстан тарихы. 7 – 8 сыныптар. (Орыс тілінде).
31. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып.
32. Қасымбаев Ж. Қазақстан тарихы 9 – сынып. (Орыс тілінде).
33. Қозыбаев М. Қазақстан тарихы 10 – сынып.
34. Нұрпейісов К. Қазақстан тарихы 11- сынып. (Орыс тілінде).
35. Әбдіғұлова Б. Қазақстан тарихынан оқу материалдары. 38 (21, 67 б).
Бұл кезде жоғарыда айтып љткендей “Рауан” баспасынан бірнеше оқулықтар басылып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz