Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының мәртебесі

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

Қ. А. Ясауи атындағы хаықаралық Қазақ-Түрік Университеті

Шымкент институты

Тарих факультеті

Қазақстан тарихы кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының мәртебесі (Шымкент қаласы мектептері негізінде)

Студенттің аты-жљні: Еркінбекова Бибігүл тобы: 44-22

Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Марина Ғ. А

Шымкент-2006

Жоспар

Кіріспе . . . 3

І. Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының әлеуметтік статусы . . . 7

1. 1. Жалпы білім саласының әлеуметтік-статистикалық сипаттамасы . . . . . 7

1. 2. Кәсіби-тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны . . . 15

ІІ. Шымкент қаласы тарихшы мамандарының кәсіби деңгейі . . . . 23

2. 1. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттары . . . 23

2. 2. Кәсіби тарихшы мамандарының іс тәжірибелік және ғылыми зерттеулері . . . 30

Қорытынды . . . 38

Сілтемелер тізімі . . . 41

Әдебиеттер тізімі . . . 43

Кіріспе

Тақырыптың љзектілігі . Ертеңгі келер күннің бүгінгіден гљрі нұрлырақ болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән. Қай елдің болсын љсіп-љркендеуі, љркениетті дүниеде љзіндік орын алуы оның ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына байланысты. Ел президенті Н. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” атты халыққа жолдауында мемлекеттің мерейін љсіріп, іргесін бекітерлік ұзақ мерзімді басымдықтар қатарында ерекше орында білімнің аталуы да сондықтан. Љйткені адамзат тарихы тағылымы осыны дәлелдеп отыр. Мәселен, АҚШ-тың “Америка 2000 білімді дамыту стратегиясы” ұлттық бағдарламасындағы мемлекет дамуының ең басты құралы экономика да, нарық та, құқық та, жекеменшік те, әскери күш-қуат та емес, тек қана жаңа сипаттағы білім беру жүйесі болып саналатыны баса айтылған.

Білім қадірін біздің халқымыз ерте түсінген. “Бақыт жолы тек білім мен табылар” дейді Ахмет Игунеки бабамыз. Ал іргелі мемлекет болашағы мен љскелең љркениет љзегі бастау бұлағын мектептен алатындығы даусыз. Себебі - мектеп бұл - қоғамның әлеуметтік институты. Оны қоғамға қажет нәтиже беріп, оның мүддесіне қызмет кљрсете алатын кадр даярлау үшін құрады. Сондықтан қай заманда қандай қоғамда болсын, мектептегі білім, тәрбие беру ең алдымен, осы қоғамның мүддесінен туындайтын әлеуметтік сұранысқа қарай қызмет кљрсету бағытын ұстанады. Он жылдан астам уақытта білім беру саласында іске асырылған стратегиялық шаралардың нәтижелері - мұғалімдердің тәжірибелерінен қорытындыланып, тұжырымдалған еді. Жарық кљрген ғылыми жұмыстар жалпы педагогикалық және методикалық бағыттар бойынша жүргізілген еді.

Жұмыстың зерттеу объектісі ретінде Шымкент қаласы мектептері алынды. Зерттеу барысында мектептердің дәрежесі ескерілді.

Жұмыстың мақсаты: Шымкент қаласы кәсіби тарихшы мамандарының мәртебесін зерттеу.

Жұмыстың міндеттері: 1. Жалпы Оңтүстік Қазақстандағы 1999 жылғы демографиялық санақ бойынша халықтардың санын, білім деңгейін, жасы мен жыныс жағынан зерттеу.

2. Шымкент қаласы мектептерінің саны мен құрамын анықтау.

3. Тарихшы мамандарының әлеуметтік-статискалық орны мен дәрежесін кљрсету.

4. Тарихты оқытудың негізгі проблемалары мен бағыттарын кљрсету.

5. Кәсіби тарихшы мамандарының педагогикалық іс-тәжірибесінің жетістіктері мен ғылыми зерттеу жұмыстарының бағыттары.

Жұмыстың дерек кљзі:

1. Облыстық статистикалық басқармасының статистикалық жылнамасы. 2000-2004 ж. ¹ (18, 41 б. )

2. Итоги переписи население 1999 года по Южно -Казахстанской области том І, ІІ ² (1, 21б. )

3. Оңтүстік Қазақстан облыстық мемлекеттік архив материалдары ³ (19, Фонд -176, опись -5, Связка - 6, 7 )

4. Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру институтының Шымкент қаласы мектептері бойынша мәліметтер ⁴ ( 20, 3-31б. )

5. Шымкент қалалық білім департаментінің материалдары ⁵ (23, Папка-4, 7 -18 б. )

Тақырыптың зерттеліну деңгейі (тарихнамасы) :

Қазіргі тарих ғылымына қойылатын талапқа қарай зерттеу мәселесі бойынша тарихнамалық еңбектер мен мақалаларды үш топқа бљліп сыныптауға болады. Бірінші топтағы еңбектерге - тарихи еңбектер мәселен, Ахмет Әділ “Білім бізді бақытқа бастайды” деген мақаласында білімнің күші оның құдіреттігі жайлы айтылады. Әрбір кезеңде адамзат баласына білімнің љте қажетті екені баяндалады. ⁶ (5, 21б. )

Баймолдаевтың “Қазақ мектебі қайтсе кљркейеді” атты мақаласында ұлт мектептерін дамыту жұмыстары қарастырылған. ⁷ (9, 19б. )

Екінші мәселе бойынша тарихты оқыту әдістемесі және технологиясына қатысты авторлардың мақалаларын жатқызуымызға болады. Шәмші Беркімбаева “Оқулықсыз љркендеу жоқ” атты мақаласында қазіргі таңдағы қоғамтану және тарих пәндерінің жағдайы сипатталған. Мектеп оқулықтарын жазу барысында кеткен қателіктер жайлы проблемалар қарастырылған. ⁸ (11,

7-8б. )

Алматы қаласында љткен дљңгелек үстелде тарихшы ұстаздар “Жас тарихшы - жарқын болашаққа” деген тақырыпта тарихты қалай дұрыс оқыту әдістері жайлы љз ойларын ортаға салды. Тотай Тұрлығұл тарих пәнін оқытуда ер азаматтардың беделін айрықша атап кљрсетеді, ал Қайыркен Құнапина трих пәнін оқытуда қолданылатын кљрнекі құралдарды сынайды. ⁹ (22, 81-82б. )

Үшінші мәселе бойынша озат тарихшы мұғалімдердің тәжірибесі туралы Асқарбаева “Ұстаз ізденістері озат мұғалімдер жайлы” атты еңбегінде қарастырады. ¹⁰ (3, 67б. )

Љкінішке орай Шымкент қаласындағы мектептердің озат тарихшы мұғалімдердің кәсіби деңгейі мен мәртебесі жайлы ғылыми зерттеу жұмыстары әлі күнге дейін толық зерттелінбеген. Сол себептен тақырыпқа байланысты мәліметтер Шымкент қалалық білім департаментінен және Оңтүстік Қазақстан үздіксіз білім жетілдіру интитутынан алынған. ¹¹ (23, 18б; 20, 31б. )

Жұмыстың зерттелу кезеңі: 1995 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін.

Қолданылған зерттеу тәсілдері: Жұмыста статистикалық, нақты логикалық анализ, проблемдік мәселелер, тарихи-салыстырмалық әдістер қолданылды.

Жұмыстың тәжірибелік қолдануы: Зерттеу барысында қарастырылған мәселелерді мектептерде, жоғарғы оқу орындарында, білім беру департаментінде, үздіксіз білім жетілдіру институтында насихаттап пайдалануға болады.

Жұмыстың құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, тљрт тақырыпшадан, қорытындыдан тұрады. Зерттеу жұмысында түрлі кестелер мен суреттер, сілтемелер тізімі мен әдебиеттер тізімі ұсынылған.

І . Оңтүстік Қазақстан кЄсіби тарихшыларының Єлеуметтік мЄртебесі.

1. Жалпы білім саласының әлеуметтік статистикалық сипаттамасы

Қазақстан Республикасы жер кљлемі жљнінен дүниежүзі бойынша тоғызыншы орын болса, ал халқының сан жағынан тљменгі кљрсеткішті кљрсетеді. Адамзаттың ғаламдық проблемаларының бірі - қазіргі уақыттағы демография мәселесі. 1999 жылы Қазақстан Республикасы бойынша халық санағы жүргізіледі. Санақ бойынша Республикада 14 млн 800 мың адам тіркелді, оның ішінде қазақтар саны 8 млн-дай болған, бұл халықтың шамамен 52-53 пайызын құрайды. ¹² (1, І том 7 б. )

Жалпы 1999 жылғы санақ бойынша Оңтүстік Қазақстан Облысының халықтарының саны - 1978339 адамды құрайды. Бұл Республика халық санынан шамамен 18 пайызын құрайды. Соның ішінде ерлердің саны - 975 330 адам. Яғни бұл облыс халқының - 49, 3 % құрайды, ал әйелдер саны - 103 009 адам. Бұл жалпы халықтың 50, 7% құрайды. Шымкент қаласы бойынша бұл кљрсеткіш мынадай. Жалпы халықтың саны - 729 587 ерлер саны 347 786 адам, бұл Шымкент қаласы халқының (47 %) құрап отыр, және әйелдер саны 381801 адам, бұл шамамен (52%) құрайды. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша 1 жастан 70 жас және одан жоғары халықтардың санын 16 категорияға бљліп, мұндағы ерлер мен әйелдер санын бљліп кљрсетуімізге болады. Халықтың саны жағынан кљрсеткіш 5 жас пен 14 жас аралығында - 498 512 адам (25, 2 %) бар. Бұл жас аралықтарында әйелдер саны ерлерге қарағанда басымырақ болып келеді. Мәселен, ерлер саны 253965 адам (26, 1%) болса, әйелдер - 249 547 адамды (24, 4%) құрап отыр. Керісініше ең тљменгі кљрсеткіш 60 жас пен 70 жас және одан жоғары жас аралығында адамдар саны 138 926 адам (6, 9%) болса, олардың ішінде ерлер саны 56002 адам (5, 5%) ал, әйелдер саны ерлерге қарағанда кљбірек 83321 адамды (8, 3 %)

құрайды. Міне осы және тағы басқа кљрсеткіштер № 1

кестесінде кљрініс алған. ¹³ ( 1, І том, 67бет)

Оңтүстік Қазақстан облысы халық санын жастық категорияларға бљлу

№1 кесте

Шымкент қаласы бойынша халықтың жалпы саны 729587 адам. Бұл облыс халқының 36, 8 пайызын құрайды. Жоғарыда кљрсетілген кљрсеткіштер сияқты Шымкент қаласы халықтарын да жас ерекшеліктеріне қарай 16 категорияға бљледі. 5жастан 14 жас аралығында халық саны ең жоғарғы кљрсеткіш 168258 адамды құрайды. (23, 1 %) және бұл жас аралығында ерлердің саны әйелдерге қарағанда жоары. 858 95 адам (24, 7 % ) ал ең тљменгі

кљрсеткіш 1 жасқа дейігі халық саны, ол небары 13170 адамды құрап отыр (1, 8%) . Бұдан шығатын қорытынды қала халқының туу деңгейі тљмендеуде.

Бұл мәліметтерді №2 кестесінен кљре аласыздар ¹⁴ . (1, І том 8-9б. )

Шымкент қаласы халық санын жастық категорияға бљлу

№2 кесте

Қазақстан Республикасы бойынша 160 ұлт љкілдері бар. Ал Оңтүстік Қазақстан облысында 108 ұлт љкілдері тұрады, яғни бұл љте жоғары кљрсеткіш болып табылады. Шымкент қаласы бойынша қазақ ұлтының саны 449584 адам. Бұл қала халқының 61, 6 пайызын құрайды. Шымкент қаласы бойынша љзге ұлт љкілдерінің сандық мәліметтерін №3 кестесінен кљрініс тапқан. ¹⁵ (1, ІІтом, 17 б. )

Шымкент қаласы тұрғындарын ұлттарға бљлу

№3 кесте

Қазақстан Республикасы білім беру концепциясы бойынша мемлекеттік тілді барлық ұлттар білуі тиіс. Љтінішке орай, бұл оң нәтижесін бермей отыр. Мемлекеттік тілді білу деңгейі қазақ ұлтынан кейін µзбек, орыс, әзірбайжан тағы басқа ұлт љкілдері орын алады. Мемлекеттік тілді мүлде білмейтін ұлттарға немістер, кәрістер және армяндықтар жатады. Ал мемлекеттік тілді үйренушілерге кљбіне орыстар, украиндар, кәрістер т. б. ұлттарды жатқызуымыға болады. ¹⁶ (1, І том, 38 б. )

Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша халықтың жас ерекшелікерінің білім деңгейін 12 категорияға бљліп қарастыруымызға болады. Жоғары білімділер кљбіне орта жас аралығындағы адамдар болып табылады. Бітірілмеген жоғары білімділер кљбіне жастар арасында, яғни 20-24 жастағылар.

Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша жоғары білімділер саны 94682 адам. Бітірмеген жоғары білімділер 3566 адамды құрайды. Орта білімді мамандар 124272 адам. Ал жалпы орта білімділер саны 246099 адам.

Бұл мәліметтерді толығырақ №4 кестеден кљреміз. ¹⁷ (2, ІІтом, 97-99 б. )

Оңтүстік Қазақстанда жас ерекшеліктері бойынша білім деңгейі

№4 кесте

№-ші кестеде кљрсетілгендей №5-шы кестеде Шымкент қаласында жоғары білімділер - кљбіне орта жастағы азаматтар, орта білімді мамандар кљбіне 35-39 жас аралықтарында жоғары кљрсеткіш кљрсетеді. Ал бітірмеген жоғары білімділер љкінішке орай тағы да жастар арасында кљп тараған.

Бұл мәліметерді №5 кестеден кљре аламыз. ¹⁸ (2, ІІ том, 97-99 б. )

Шымкент қаласында жас ерекшеліктер бойынша білім деңгейі

№5 кесте

Облыстық статистикалық басқармасының білім беру мекемелерінде оқитын халық сандарын қарастыратын болсақ облыс бойынша барлық оқитын адамдар саны - 540124 болса, ал қала бойынша олардың саны - 109402 адам екенін кљруге болады. Жалпы халықты жыныстық категорияға бљліп қарасақ, білім саласында ерлерге қарағанда әйелдердің санының басым екені байқалды. Ол туралы №6 Кестеде кљрсетіліп берілген. ¹⁹ (2, ІІтом, 34 б. )

Оңтүстік Қазақстан облысы және Шымкент қаласындағы білім беру мекемелерінде оқитындар.

№6кесте

Білім беру басқармасының қорытынды есептерінің мәліметтеріне сүйенетін болсақ, 1995-1996 оқу жылдарында Шымкент қаласында 71 мектеп болған, олардың 59 орта, он жартылай орта және екі бастауыш мектептер еді ²⁰ (19, Фонд-176, Связка-5, Опись-14, Документ-162, 1-б. )

Ал Шымкент қаласында 2001 жылы мектеп санының кљп болғандығын байқауымызға болады. Ал оқушылар саны 2003 жылы жоғары болғандығын кљреміз. 2000 жылы мектептер саны да, ондағы оқушылар саны да аз болған, небары - 97702 оқушы

Бұл мәліметерді №7 кестесінен кљруге болады. ²¹ (18, 41б )

Шымкент қаласында 2000 жылдан бастап күндізгі жалпы білім беретін мектептер саны

№7 кесте

²² (19, Фонд -176, опись - 5, связка - 7, документ - 72, 7-14б)

Шымкент қаласы білім беру мекемелерінің саны 1993-1994 жылдарда №8 кестеде үш ауданға бљлініп берілген.

№8 кесте

Ал қазіргі таңда қаламызда сазды және кљркем сурет мектептерін қоспағанда 79 мектеп бар және сол мектептерде 8037 ұстаз мұғалімдер қызмет етуде.

Шымкент қалалық білім беру кеңістігі.

Сурет №1

1 - мектепке дейінгі мекемелер

2 - орта мектептер

3 - негізгі мектептер

4 - бастауыш мектептер ²³ (20, папка - 2, 6 б)

1. 2. Кәсіби - тарихшы мамандарының қоғам структурасындағы әлеуметтік орны

Шымкент қаласындағы жалпы күндізгі білім беретін, тарих пәні 75 мектепте 512 тарихшы мұғалімдер жұмыс істейді. Тарих пәнінен дәріс беретін мұғалімдер әр мектепте сан жағынан әрқалай. Мысалы, А. Байтұрсынов атындағы №50 кљп салалы мектеп гимназиясында он сегіз тарих пәні мұғалімдері қызмет етеді және нақ осындай кљрсеткіш №57 орта мектебінде кљруге болады. Ал №57 орта мектебінде он жеті, №66 орта

мектебінде он алты, №64 орта мектебінде он бес тарихшы ұстаздар жұмыс істейді. Бұл љте жоғары кљрсеткіш болып табылады. Яғни бұл мектептер тарихшы ұстаздарды қажет етпейді және керісінше кейбір мектептерде мысалы: №22, №27, №61, №67, №71, №76 орта мектептерінде тарих пәнінен бір немесе екі мұғалімдерден ғана бар. ²⁴ (23, 10-12 б. )

Қаламыздағы 79 мектептің ішінде №46, №70, №73, №74 ші бастауыш мектептерінде тарих пәні љтілмейді. Ал қалған 75 мектептердегі 512 тарихшы мұғалімдердің 83 %-ін әйелдер, небары 16, 49 %-ін ер кісілер құрайды. ²⁵ (23, 13б. )

Басқа пән мұғалімдері сияқты мектептерде тарихшы мұғалімдер љте аз. Ал, жұртшылық талабымен ұстаздық - тәрбиелік тұрғыдан келсек, мектепте ер мұғалімдердің аз болуының себептері де баршылық: оларға кљрсетілетін әлеуметтік қамқорлықтың тљмендегі бірқатар институттардың жабылып қалуы, мұғалім кадрларын даярлауда кеткен елеулі кемшіліктер, мұғалімдердің білімін кљтеру жұмысының сапасыздығы. Осылардың арасында әсіресе, қазіргі нарық қыспағы заманында мұғалімдерге кљрсетілетін әлеуметтік қамқорлықтың нашарлығы яғни айлық жалақысының тљмендігі, міне, осы мәселелер ер мұғалімдерді љз кәсібінен кетуінің бірден-бір себебі болып табылады. Мәселен, Туркияда осындай жағдай сонау 50-60 жылдары болған екен. Олар мұның кері әсерін тез түсініп, ер мұғалімдерді мектепте кљбірек тарту мәселесін мемлекет тарапынан қойған. Ол үшін ер мұғалімдерге жалақыны екі-үш есе кљбейтіп жағдай жасаған ²⁶ (22, 81-87 б. ) Біз де бұл мәселені жедел шешу үшін, әрине жалақыны кљбейту қажет.

Біз љзі негізінде, қайнаған қоғамдық іс-әрекеттерден алыстау жүргенді қалайтын халықпыз. Љндірісте де, оқу - ағарту саласында да тұтқаны љзге ұлттың љкілдеріне ұстатып қойып, љзіміз сырттан бақылағанды ұнатамыз. Әрине, ондай мінез-құлықтың қалыптасуына кеңестік идеология да кері әсерін тигізген болар. Сол әдеттің салқынынан ба, тәуелсіздік алып, тізгін-болжаға љзіміз ие болдық деген тұста мектептің хал-ахуалы күрт тљмендеп кетті.

Одан соң, кейінгі он, он бес жылда мектеп бітірген қабілетті балалар педагогикалық оқу орындарына келмей, мамандықтың басқа түрлерін жағалады. Сондықтан қазіргі мұғалімдердің дені қыз балалар. Олар да тұрмысқа шыққан соң, ұзақ үзіліскекетіп қалып жатады. Қайта келгенде білімі ескіреді, жаңа талаптарды игеріп, үлгере алмайды. Осындай жағдайлар да оқыту жүйесін артқа тартады. Дәл қазіргі кезеңде ілгерілеудің бір ғана жолы бар, ол уақыт кљшінен кеш қалмай, заман ағымына сай ерінбей еңбектену, білім жетілдіру ²⁷ (9, 19 б) Бүгінде қаламыздағы 75 мектептегі тарихшыларды ұлттарға бљліп қарастырсақ, қазақ ұлтты ұстаздар тарихшы мұғалімдер қауымының 63%-н құрайды, љзбек ұлты - 17%, орыс ұлты - 12%, ал татар, украин, түрік, кәріс ұлттары тек 1% - н ғана құрайды. Бұдан шығатын қорытынды Шымкент қаласындағы қазақ ұлттарының 12% - н мектеп тарихшылары құрайды. Бұл тарихшылардың кљпшілігі орта жастағы мұғалімдер және кљпшілігі Қ. А. Яссауи атындағы халықаралық Қазақ - Түрік университетін, Шымкент Педагогикалық институтын, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік университетін бітіргендер болып табылады. Ал љзбек мектерінің ұстаздарының кљпшілігі Ташкент Педагогикалық иститутын бітіргендер екен. ²⁸ (23, папка - 4, 7-18 б)

Оңтүстік Қазақстан облысы мұғалімдерінің кәсіби біліктілігін (санаттарын) және олардың љсу деңгейінің кљрсеткіштері ²⁹ (20, папка - 2., 12 б)

Сурет №2

Бұл 2003 - 2004 жылдардағы мәліметтер бойынша облысымыздағы Жоғарғы санатты мұғалімдер санының тљмен екенін кљруімізге болады.

1. - жоғарғы санатты
2. - 1 санат
3. - 2 санат
4. - санаты жоқ

Педагог мамандар санаттық сапалық кљрсеткіштерін тљмендегідей диаграмма арқылы кљрсетуімізге болады.

Сурет №3

Ғылымының және тәжірибенің анықтаған шындығының бірі - әрбір жоғарғы оқу орнын бітірген маманның бес жыл љткеннен кейән бұрынғы алған білімі ескіре бастайды. Сондықтан бес жылда бір рет білім жетілдіру институттары арқылы олардың теориялық және тәжірибелік білімін кљтеру љте қажет. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында (бұл құжат Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы №1459 жарлығымен бекітілген) педагог кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктігін арттыру деген арнайы бљлім бар.

Онда былай деп тұжырымдалған: “Педагог кадрларды даярлау, олардың біліктігін арттыру және қайта даярлау саласында” біріншіден жетекші университеттер базасында жоғарғы оқу орындарының педагог кадрларын даярлау, олардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау жүйесін қалпына

келтіру және одан әрі дамыту; екіншіден мамандықтың қысқартылған білім беру бағдарламалары бойынша оның ішінде мемлекеттік тіл, шетел және ана тілдері, информатика, психология бойынша пән мұғалімдерін қайта даярлау; үшіншіден білім берудің жаңа мазмұнын, оқыту технологиялары мен сабақ беру әдістемелерінің љзгергенін ескере отырып, мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының басшыларын қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыру.

Бүкіл кеңестік кезеңде де педагог кадрлардың білімін кљтеру және қайта даярлау жүйелі түрде іске асырылады. Ол үшін барлық облыстарда мұғалімдердің білімін кљтеру институттары жұмыс істеді. ³⁰ (16, 89. -90б)

... жалғасы

Оңтүстік Қазақстан кәсіби тарихшыларының мәртебесі (шымкент қаласы мектептері негізінде)

Шымкент қаласы тарихшы мамандарының кәсіби деңгейі

Ғұн мемлекетінің қалыптасуы мен тарих сахнасынан шығуы

Тараз – ежелгi ислам мәдениетi орталығы

Қойшығара Салғараұлының тарих ғылымына қосқан үлесі

Орталық Азия халықтарының ортағасырлық мәдениеті

Тарихи сабақтастық және эволюция тарихы

Азияның ортағасырлық мәдениеті

«Тарихнама» пәні бойынша лекция сабақтары

Е. Бекмахановтың тарихи мұрасы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс