Білім беруді дамытудағы портфолио технологиясы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Білім беруді дамытудағы портфолио технологиясының негіздері
1.1 Портфолио технологиясының даму кезеңдері ... ... ... ... ..5
1.2 Портфолио мәні және жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.2.1 Оқушы портфолиосының мәні¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ ¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3 Портфолионың құрылымы және портфолио технологиясының білімді жетілдірудегі мүмкіндіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.3.1 Портфолионы құру реті ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
1.4 Портфолио технологиясын мектеп аясында қолданудың ұтымдылығы және оны қалыптастыру кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ..17
1.4.1 Портфолиомен жұмыс жүргізу кезеңдері ... ... ... ... ... 18
1.4.2 Портфолио құрылымын анықтау, материал жинақтау ... ... ..19
1.4.3 Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу ережелері 20
2 Портфолио технологиясы арқылы оқушылардың іс.әрекетін белсендендіру және білім сапасын жүйелі түрде қорытындылау
2.1 Оқыту процесінде портфолио технологиясы негізінде оқушының өзін.өзі бақылауының рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... .. 22
2.1.1 Портфолио технологисы бойынша танымдык тапсырмаларды орындау алгоритмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.2 Портфолио технологиясында оқушының өзін.өзі бағалауының ұтымдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
2.2.1 Портфолио бойынша өзін.өзі бағалауды ұйымдастыру ... ... 33
2.3 Портфолио технологиясы бойынша химия пәнінен оқушылардың іс.әрекетін жүйелі түрде қорытындылау ... ... ... ... ... ... ...36
2.3.1 «Портфолиоға» коментария жайында ... ... ... ... ... .37
2.4 Химия пәнінен Жұмыс портфолиосына енгізілген материалдар...45
2.4.1 Оқушы ізденістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
2.5 Пікірлер портфолиосына енгізілген материалдар ... ... ... ...51
3 ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 70
4 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ...71
1. Білім беруді дамытудағы портфолио технологиясының негіздері
1.1 Портфолио технологиясының даму кезеңдері ... ... ... ... ..5
1.2 Портфолио мәні және жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.2.1 Оқушы портфолиосының мәні¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ ¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3 Портфолионың құрылымы және портфолио технологиясының білімді жетілдірудегі мүмкіндіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.3.1 Портфолионы құру реті ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
1.4 Портфолио технологиясын мектеп аясында қолданудың ұтымдылығы және оны қалыптастыру кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ..17
1.4.1 Портфолиомен жұмыс жүргізу кезеңдері ... ... ... ... ... 18
1.4.2 Портфолио құрылымын анықтау, материал жинақтау ... ... ..19
1.4.3 Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу ережелері 20
2 Портфолио технологиясы арқылы оқушылардың іс.әрекетін белсендендіру және білім сапасын жүйелі түрде қорытындылау
2.1 Оқыту процесінде портфолио технологиясы негізінде оқушының өзін.өзі бақылауының рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... .. 22
2.1.1 Портфолио технологисы бойынша танымдык тапсырмаларды орындау алгоритмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.2 Портфолио технологиясында оқушының өзін.өзі бағалауының ұтымдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
2.2.1 Портфолио бойынша өзін.өзі бағалауды ұйымдастыру ... ... 33
2.3 Портфолио технологиясы бойынша химия пәнінен оқушылардың іс.әрекетін жүйелі түрде қорытындылау ... ... ... ... ... ... ...36
2.3.1 «Портфолиоға» коментария жайында ... ... ... ... ... .37
2.4 Химия пәнінен Жұмыс портфолиосына енгізілген материалдар...45
2.4.1 Оқушы ізденістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
2.5 Пікірлер портфолиосына енгізілген материалдар ... ... ... ...51
3 ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 70
4 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ...71
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев 2007 жылдың 28 ақпаны күнгі «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты жолдауында Қазақстандағы білім беру жүйесінің алдында тұрған негізгі мәселелерге тоқталып өтті. Бұнда біздің алдымызға үлкен мақсаттар қойылып отыр. Жолдаудағы басты міндет ретінде «еліміздегі білім берудің ұлттық үлгісін әлемдік стандарттарға сәйкестендіре отырып, білім сапасын арттыру» [1].
Көрсетілген міндеттерді шешуде жалпы орта білім беру жүйесіндегі оқушылардың танымдық қажеттіліктері мен белсенділіктерін, қызығушылықтары мен өмірлік ұстанымдарының қалыптасуында маңызды роль атқаратын және оларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін маңызды мәселе - оқушының өзін-өзі бақылауы бағалай білуі және соған сәйкес, танымдық іс-әрекетін оңтайлы ұйымдастыруға тікелей байланысты.
Сондықтан оқушылардың өзін-өзі бағалауы арқылы жеке тұлғасы қалыптасып қана қоймай, білім алу мен оны шығармашылық тұрғыда күнделікті өмір жағдайына дұрыс пайдалана білу, сондай-ақ болашақтағы бағдарын анықтауда өзін-өзі жетілдіруге көзқарасының қалыптасуына негіз болады. Демек, өзін-өзі бағалау - жеке тұлғаның келешектегі даму бағдары мен өмірлік мақсат-мұраттары, перспективалық ұстанымдарының қалыптасуьна әсері мол. Оқу-тәрбие үрдісінде оқушылардың өзін-өзі бағалауын қалыптастыру олардың жеке тұлғалық сапалары мен даралық ерекшеліктерін, танымдық қызығушылықтары мен дүниетанымын дамытуға бағьтталуы бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің шешіміне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Осы өзекті мәселелерді шешуге шетелдік тәжрибие негізінде портфолио технологиясын қолдану оқушылардың білім сапасы мен бейін алды оқуын анықтауға негіз болып отыр.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» жаңа Заңында бәсекеге қабілетті отандық білім беру жүйесін қалыптастыру туралы нақты айтылады.
Ол – жеке тұлғаның және қоғамның, «парасатты экономиканың» қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін бәсекелестікке қабілетті білім беру жүйесін қалыптастыру [2].
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңына сәйкес Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне кіру міндеттері:
- білім берудің құрылымы мен мазмұнын жаңарту;
- оқыту технологиясын жетілдіру;
- білім беру сапасының ұлттық бағалау жүйесін дамыту жолдары арқылы шешіледі.
Көрсетілген міндеттерді шешуде жалпы орта білім беру жүйесіндегі оқушылардың танымдық қажеттіліктері мен белсенділіктерін, қызығушылықтары мен өмірлік ұстанымдарының қалыптасуында маңызды роль атқаратын және оларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін маңызды мәселе - оқушының өзін-өзі бақылауы бағалай білуі және соған сәйкес, танымдық іс-әрекетін оңтайлы ұйымдастыруға тікелей байланысты.
Сондықтан оқушылардың өзін-өзі бағалауы арқылы жеке тұлғасы қалыптасып қана қоймай, білім алу мен оны шығармашылық тұрғыда күнделікті өмір жағдайына дұрыс пайдалана білу, сондай-ақ болашақтағы бағдарын анықтауда өзін-өзі жетілдіруге көзқарасының қалыптасуына негіз болады. Демек, өзін-өзі бағалау - жеке тұлғаның келешектегі даму бағдары мен өмірлік мақсат-мұраттары, перспективалық ұстанымдарының қалыптасуьна әсері мол. Оқу-тәрбие үрдісінде оқушылардың өзін-өзі бағалауын қалыптастыру олардың жеке тұлғалық сапалары мен даралық ерекшеліктерін, танымдық қызығушылықтары мен дүниетанымын дамытуға бағьтталуы бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің шешіміне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Осы өзекті мәселелерді шешуге шетелдік тәжрибие негізінде портфолио технологиясын қолдану оқушылардың білім сапасы мен бейін алды оқуын анықтауға негіз болып отыр.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» жаңа Заңында бәсекеге қабілетті отандық білім беру жүйесін қалыптастыру туралы нақты айтылады.
Ол – жеке тұлғаның және қоғамның, «парасатты экономиканың» қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін бәсекелестікке қабілетті білім беру жүйесін қалыптастыру [2].
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңына сәйкес Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне кіру міндеттері:
- білім берудің құрылымы мен мазмұнын жаңарту;
- оқыту технологиясын жетілдіру;
- білім беру сапасының ұлттық бағалау жүйесін дамыту жолдары арқылы шешіледі.
1. «Жаңа әлемдегі – жаңа Қазақстан», Н.Ә.Назарбаевтың 28 ақпан 2007.
2. «Білім туралы» Заңы 27 шілде 2007ж.
3. Жұпышева С. Оқушының тілдік құзіреттілігін дамытуда портфолионың ықпалы. // Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебі, 2010. -№3, С.98-114.
4. Уандыкова М.К. Инновационные образовательные технологии – интернет и электронные портфолио. Непрерывное экономическое образование модернизация и методического обеспечения. С.95-102.
5. . Байымбетова Л.Р. Портфолио- нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесіндегі бағалаудың жаңа тәсілі. // Открытая школа, 2009. -№8(89), С.12-14.
6. Новикова Т., Пинская М., Прутченков А. Портфолио учащихся в профильном обучении: философия, структура, методика работы.// Народное образование, 2007. -№1, С. 170-178.
7. Джаналиева Г.А. Образовательная технология «портфолио». //Әдіскер, 2009. -№3, С.14-17.
8. Құмарбекова Б.Қ. Мұғалім мен оқушының портфолиосы. // Оқушы тәрбисі, 2010. -№1, С.2-4.
9. Керімбаева М.С. Портфолио – оқушылар жетістігінің коллекциясы. // Білімдегі жаңалықтар, 2005. -№2(10), С.63-64.
10. Қараев Ж.А., Калмаганбетова А.К. Портфолио учебных достижений учащихся как средство повышения качества обучения. // Білім, 2008. -№1, С. 79-82.
11. Педагогика: учебное пособие / под ред. П.И.Пидкасистого. – М.: Высшее образование,2008. – 430 с. – (Основы наук).
12. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Астана, 2006. - 72 б.
13. Г. Б. Голуб, О. В. Чуракова. Портфолио в системе педа-гогической диагностики //Педагогическая диагностика. 2005. №3. С. 56-79.
14. Сүлейменова Ш.Е. Оқушы портфолиосын қалыптастыру. // Сынып жетекшісінің анықтамалығы, 2009. -№12 (12) , С.12-15.
15. . Новикова Т., Пинская М., Прутченков А. Методические рекомендации по сопровождению работы с портфолио учащихся старшей профильной школы. // Народное образование, 2007. -№2, С. 175-183.
16. Маханова З. Портфолио техналогиясы бағалаудың тиімді нысаны. // Тәрбие құралы, 2010. -№4, С.3-6.
17. Сергеева К.С. Портфолио как инновационный метод контроля достижений учащихся. // Вестник СГПИ, 2010. -№4(20), С.93-96.
18. Муканова Г.У., Портфолио технологиясын енгізу –педагогтың және оқушының кәсіби шеберлігін дамыту. // 12-жылдық білім беру, -№2 С.49-50.
19. Мыханова О.Ж. Бағдарлы оқыту портфолиосы. // Білім беру мекемесі басшыларының анықтамалығы, 2008. -№10(22), С.46-47.
20. В.К. Загвоздкин. Портфолио в учебном процессе //Естествознание в школе. 2004 -№2. С .251-259
21. Зернова Г. П. Составление портфолио ученика профильной школы: метод. рекомендации ; М-во образования Моск. обл., ГОУ "Пед.акад.". - М. : ГОУ "Пед. акад.", 2008. - 39 с. - (Областная целевая программа "Развитие образования в Московской области на период 2006-2010 гг.").
22. Т Новикова, А. Прутченков . Технология "Портфолио": предостережение от ошибок / Директор школы, 2007.-№5. С .44-51.
23. Баенова Б. Портфолио жасақтау мониторингтік қызметтің бір саласы. // Педагогикалық кеңес, 2007. -№5, С.9-11.
24. Е.Е. Федотова, Т.Г. Новикова. Зарубежный опыт применения портфолио в профильном обучении. // Внешкольник, 2005. -№6, С .10-14.
25. Т. Новикова, А. Прутченков, М. Пинская. Использование портфолио в практике российской школы. // Педагогическая техника. 2006, -№3. С .109-128.
26. Алексеева Л. Л. Теория и практика художественно-эстетического образования в профильной школе : монография / Л. Л. Алексеева. - М. : Компания Спутник+, 2008. - 286 с. : табл. - Библиогр.: с. 223--228, 268-269. - Содерж.: Приложение 4. Портфолио выпускника средней (полной) школы.
27. Пинская М. А., Место портфолио в современном образовании. // ОКО. 2008, -№2, С . 56-62.
28. Овсиенко В. В. Разработка портфолио для оценки результатов обучения биологии // Современные образовательные технологии / Институт современного образования (Калининград). - Калининград : Изд-во Рос. гос. ун-та им. И. Канта, 2007. - Ч.2. - С. 145-150 .
29. Аблесенова А.А. Портфолио оқушылардың оқу жетістіктері өлшеуіштерінің бірі ретінде. // Открытая школа, 2007. -№5(66), С. 10-11.
30. Прасолова О. А. Портфолио как элемент системы оценки качества физического образования / О. А. Прасолова // Системы оценивания качества образования в условиях его модернизации / Новосибирский ин-т повышения квалификации и переподготовки работников образования. - Новосибирск : НИПКиПРО, 2007. - Ч.3. - С. 58-62.
31. Н. В. Антонова. Презентация портфолио учителя как форма проведения аттестации. // Педагогические науки. 2007, -№6(28), С .9-19.
32. Е. В. Пажитнева Портфолио ученика, проявляющего признаки одаренности в области химии. // Одарённый ребёнок. 2009. -№2. C.123-133.
33. Волкова, Любовь Михайловна. Портфолио в школе / Л. М. Волкова. - Минск : Красико-принт, 2007. - 125 с. - (Деятельность классного руководителя).
34. Пинская М. А. Портфолио как инструмент оценивания образовательных достижений учащегося в условиях профильного обучения: автореф. дис. ... канд. пед. наук :13.00.01 / - М., 2007. - 22 с.
35. Римкявичене, О А Портфолио в современном образовательном поле - СПб. : ТОГИРРО, 2005 - .Ч.1. - 2005. - 39 с., включ. обл. : табл. - Библиогр.: с. 39.
36. Т. Новикова. Оценивание с помощью портфолио. // Народное образование. 2006. -№7, С . 137-141.
37. Т.М. Бенькович. Модель образовательного рейтинга в портфолио учебных достижений. // Профильная школа. 2005. -№2(11), С .48-50
38. И.В. Шалыгина. " Портфолио " - педагогическая технология школьной оценки. // Естествознание в школе. 2004. -№2, С .51-53.
39. В.К. Загвоздкин. Портфель индивидуальных учебных достижений: нечто большее, чем просто альтернативный способ оценки. // Педагогическая диагностика. 2005. -№1, C.116-125.
40. Пинская М. А. Портфолио как инструмент оценивания образовательных достижений учащегося в условиях профильного обучения: автореф. дис. ... канд. пед. наук :13.00.01 / - М., 2007. - 22 с.
41. Хуторский А. В. Инновации в образовании: человекосообразный ракурс: сб. науч. тр. / Рос. акад. образования, Центр дистанц. образования "Эйдос", Науч. шк. А. В. Хуторского ; - М. : Эйдос, 2009. - 219 с. : ил. - (Научная школа). - Библиогр. в конце ст. - Содерж.:; 15. Свидетельства для портфолио.
42. Римкявичене, О А Портфолио в современном образовательном поле - СПб. : ТОГИРРО, 2005 - .Ч.1. - 2005. - 39 с., включ. обл. : табл. - Библиогр.: с. 39.
43. Молчанова З. М., Личностное портфолио старшеклассника : учеб.-метод. пособие - М. : Глобус, 2006. - 125 с. : ил. - (Профильная школа). - На обл. авт. не указаны. - Библиогр.: с. 120-122.
44. Зернова Г. П. Составление портфолио ученика профильной школы: метод. рекомендации ; М-во образования Моск. обл., ГОУ "Пед.акад.". - М. : ГОУ "Пед. акад.", 2008. - 39 с. - (Областная целевая программа "Развитие образования в Московской области на период 2006-2010 гг.").
2. «Білім туралы» Заңы 27 шілде 2007ж.
3. Жұпышева С. Оқушының тілдік құзіреттілігін дамытуда портфолионың ықпалы. // Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебі, 2010. -№3, С.98-114.
4. Уандыкова М.К. Инновационные образовательные технологии – интернет и электронные портфолио. Непрерывное экономическое образование модернизация и методического обеспечения. С.95-102.
5. . Байымбетова Л.Р. Портфолио- нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесіндегі бағалаудың жаңа тәсілі. // Открытая школа, 2009. -№8(89), С.12-14.
6. Новикова Т., Пинская М., Прутченков А. Портфолио учащихся в профильном обучении: философия, структура, методика работы.// Народное образование, 2007. -№1, С. 170-178.
7. Джаналиева Г.А. Образовательная технология «портфолио». //Әдіскер, 2009. -№3, С.14-17.
8. Құмарбекова Б.Қ. Мұғалім мен оқушының портфолиосы. // Оқушы тәрбисі, 2010. -№1, С.2-4.
9. Керімбаева М.С. Портфолио – оқушылар жетістігінің коллекциясы. // Білімдегі жаңалықтар, 2005. -№2(10), С.63-64.
10. Қараев Ж.А., Калмаганбетова А.К. Портфолио учебных достижений учащихся как средство повышения качества обучения. // Білім, 2008. -№1, С. 79-82.
11. Педагогика: учебное пособие / под ред. П.И.Пидкасистого. – М.: Высшее образование,2008. – 430 с. – (Основы наук).
12. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Астана, 2006. - 72 б.
13. Г. Б. Голуб, О. В. Чуракова. Портфолио в системе педа-гогической диагностики //Педагогическая диагностика. 2005. №3. С. 56-79.
14. Сүлейменова Ш.Е. Оқушы портфолиосын қалыптастыру. // Сынып жетекшісінің анықтамалығы, 2009. -№12 (12) , С.12-15.
15. . Новикова Т., Пинская М., Прутченков А. Методические рекомендации по сопровождению работы с портфолио учащихся старшей профильной школы. // Народное образование, 2007. -№2, С. 175-183.
16. Маханова З. Портфолио техналогиясы бағалаудың тиімді нысаны. // Тәрбие құралы, 2010. -№4, С.3-6.
17. Сергеева К.С. Портфолио как инновационный метод контроля достижений учащихся. // Вестник СГПИ, 2010. -№4(20), С.93-96.
18. Муканова Г.У., Портфолио технологиясын енгізу –педагогтың және оқушының кәсіби шеберлігін дамыту. // 12-жылдық білім беру, -№2 С.49-50.
19. Мыханова О.Ж. Бағдарлы оқыту портфолиосы. // Білім беру мекемесі басшыларының анықтамалығы, 2008. -№10(22), С.46-47.
20. В.К. Загвоздкин. Портфолио в учебном процессе //Естествознание в школе. 2004 -№2. С .251-259
21. Зернова Г. П. Составление портфолио ученика профильной школы: метод. рекомендации ; М-во образования Моск. обл., ГОУ "Пед.акад.". - М. : ГОУ "Пед. акад.", 2008. - 39 с. - (Областная целевая программа "Развитие образования в Московской области на период 2006-2010 гг.").
22. Т Новикова, А. Прутченков . Технология "Портфолио": предостережение от ошибок / Директор школы, 2007.-№5. С .44-51.
23. Баенова Б. Портфолио жасақтау мониторингтік қызметтің бір саласы. // Педагогикалық кеңес, 2007. -№5, С.9-11.
24. Е.Е. Федотова, Т.Г. Новикова. Зарубежный опыт применения портфолио в профильном обучении. // Внешкольник, 2005. -№6, С .10-14.
25. Т. Новикова, А. Прутченков, М. Пинская. Использование портфолио в практике российской школы. // Педагогическая техника. 2006, -№3. С .109-128.
26. Алексеева Л. Л. Теория и практика художественно-эстетического образования в профильной школе : монография / Л. Л. Алексеева. - М. : Компания Спутник+, 2008. - 286 с. : табл. - Библиогр.: с. 223--228, 268-269. - Содерж.: Приложение 4. Портфолио выпускника средней (полной) школы.
27. Пинская М. А., Место портфолио в современном образовании. // ОКО. 2008, -№2, С . 56-62.
28. Овсиенко В. В. Разработка портфолио для оценки результатов обучения биологии // Современные образовательные технологии / Институт современного образования (Калининград). - Калининград : Изд-во Рос. гос. ун-та им. И. Канта, 2007. - Ч.2. - С. 145-150 .
29. Аблесенова А.А. Портфолио оқушылардың оқу жетістіктері өлшеуіштерінің бірі ретінде. // Открытая школа, 2007. -№5(66), С. 10-11.
30. Прасолова О. А. Портфолио как элемент системы оценки качества физического образования / О. А. Прасолова // Системы оценивания качества образования в условиях его модернизации / Новосибирский ин-т повышения квалификации и переподготовки работников образования. - Новосибирск : НИПКиПРО, 2007. - Ч.3. - С. 58-62.
31. Н. В. Антонова. Презентация портфолио учителя как форма проведения аттестации. // Педагогические науки. 2007, -№6(28), С .9-19.
32. Е. В. Пажитнева Портфолио ученика, проявляющего признаки одаренности в области химии. // Одарённый ребёнок. 2009. -№2. C.123-133.
33. Волкова, Любовь Михайловна. Портфолио в школе / Л. М. Волкова. - Минск : Красико-принт, 2007. - 125 с. - (Деятельность классного руководителя).
34. Пинская М. А. Портфолио как инструмент оценивания образовательных достижений учащегося в условиях профильного обучения: автореф. дис. ... канд. пед. наук :13.00.01 / - М., 2007. - 22 с.
35. Римкявичене, О А Портфолио в современном образовательном поле - СПб. : ТОГИРРО, 2005 - .Ч.1. - 2005. - 39 с., включ. обл. : табл. - Библиогр.: с. 39.
36. Т. Новикова. Оценивание с помощью портфолио. // Народное образование. 2006. -№7, С . 137-141.
37. Т.М. Бенькович. Модель образовательного рейтинга в портфолио учебных достижений. // Профильная школа. 2005. -№2(11), С .48-50
38. И.В. Шалыгина. " Портфолио " - педагогическая технология школьной оценки. // Естествознание в школе. 2004. -№2, С .51-53.
39. В.К. Загвоздкин. Портфель индивидуальных учебных достижений: нечто большее, чем просто альтернативный способ оценки. // Педагогическая диагностика. 2005. -№1, C.116-125.
40. Пинская М. А. Портфолио как инструмент оценивания образовательных достижений учащегося в условиях профильного обучения: автореф. дис. ... канд. пед. наук :13.00.01 / - М., 2007. - 22 с.
41. Хуторский А. В. Инновации в образовании: человекосообразный ракурс: сб. науч. тр. / Рос. акад. образования, Центр дистанц. образования "Эйдос", Науч. шк. А. В. Хуторского ; - М. : Эйдос, 2009. - 219 с. : ил. - (Научная школа). - Библиогр. в конце ст. - Содерж.:; 15. Свидетельства для портфолио.
42. Римкявичене, О А Портфолио в современном образовательном поле - СПб. : ТОГИРРО, 2005 - .Ч.1. - 2005. - 39 с., включ. обл. : табл. - Библиогр.: с. 39.
43. Молчанова З. М., Личностное портфолио старшеклассника : учеб.-метод. пособие - М. : Глобус, 2006. - 125 с. : ил. - (Профильная школа). - На обл. авт. не указаны. - Библиогр.: с. 120-122.
44. Зернова Г. П. Составление портфолио ученика профильной школы: метод. рекомендации ; М-во образования Моск. обл., ГОУ "Пед.акад.". - М. : ГОУ "Пед. акад.", 2008. - 39 с. - (Областная целевая программа "Развитие образования в Московской области на период 2006-2010 гг.").
Глоссарий
Білім – мінез- құлқы арқылы айқындалатын қандайда бір тұлға
жетістігі; адамның рухани бейнесі.
Құзіреттілік – оқу мен өмір жағдаяттарын шешу кезінде
білім алушылардың білімді, іскерлікті, дағдыны және қызметтің
әмбебап тәсілдерін меңгеруі көрінетін білім берудің нәтижесі.
Парадигма - қажеттілік пен мүмкіндікті сезіну, ұстаным.
Портфолио – оқушының жеке жетістіктерін бағалауын,
жинақтауын ұйымдастырудың негізгі тәсілі.
Технология – грек тілінен аударғанда tehne – өнер,
іскерлік, шеберлік және logos – білім, ұғым деген мағынаны
білдіреді, яғни технологияны шеберлік, маманның іскерлігі
туралы ілім деп айтуға болады
Аутентикалық - аутентикалық яғни, шынайы бағалауға
барынша жақындатылған) дараланған
бағалау тәсілдері.
Әдіс – (метод – грек сөзінен metodos –теория, ілім,
зерттеу жолы) – көздеген мақсатқа жетудің ыңғайланған
тәсілдері, тәртіпке келтірілген қызмет жүйесі. Ғылыми
негізделген әдістерді саналы түрде қолдану – жаңа мағлұматтар
алудың аса маңызды шарты.
Оқыту әдісі – оқушылардың оқу танымдық әрекетін ұйымдастыру
тәсілі.
Танымдық іс-әрекет – оқушының білімге деген өте белсенді
ақыл-ой әрекеті.
Танымдық іс–әрекет белсенділігі – мотивациялық-тұлғалық,
мазмұндық-амалдық және процессуалды-жігерлік бөліктерінен
тұратын тұлғаның интегралдық құрылымы, сипаттамасы.
Өзін-өзі бағалау - өзіне сыни тұрғыда қарай отырып, өзін-өзі
түсінуі мен кабылдауының психологиялық механизмдерін басқару
мен жеке тұлғалық маңызды салаларын дамытудағы ой-өрісінің,
санасының өзіне деген катынасы.
Өзін-өзі анықтау - оқушы өзінің іс-әрекеті мен
көзқарастарын, жеке ерекшеліктерін объективті бағалау аркылы
білім алу мен жеке өміріне, қоғамдық маңызды істер мен өзін-
өзі жетілдіруге құндылық бағытының қалыптасуына психологиялық
бағдарлауы.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе____________________________ ________________________3
1. Білім беруді дамытудағы портфолио технологиясының негіздері
1.1 Портфолио технологиясының даму
кезеңдері__________________5
1.2 Портфолио мәні және жіктелуі _____________________________
9
1.2.1 Оқушы портфолиосының мәні ____________________________12
1.3 Портфолионың құрылымы және портфолио технологиясының
білімді жетілдірудегі мүмкіндіктері
__________________________________1 4
1.3.1 Портфолионы құру реті_______________________________ __
15
1.4 Портфолио технологиясын мектеп аясында қолданудың
ұтымдылығы және оны қалыптастыру
кезеңдері__________________________ ____17
1.4.1 Портфолиомен жұмыс жүргізу
кезеңдері____________________18
1.4.2 Портфолио құрылымын анықтау, материал
жинақтау__________19
1.4.3 Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу
ережелері 20
2 Портфолио технологиясы арқылы оқушылардың іс-әрекетін
белсендендіру және білім сапасын жүйелі түрде қорытындылау
2.1 Оқыту процесінде портфолио технологиясы негізінде
оқушының өзін-өзі бақылауының рөлі
__________________________________ 22
2.1.1 Портфолио технологисы бойынша танымдык тапсырмаларды
орындау алгоритмі__________________________ _______________25
2.2 Портфолио технологиясында оқушының өзін-өзі бағалауының
ұтымдылығы_________________________ ____________________ 30
2.2.1 Портфолио бойынша өзін-өзі бағалауды ұйымдастыру_______
33
2.3 Портфолио технологиясы бойынша химия пәнінен оқушылардың
іс-әрекетін жүйелі түрде
қорытындылау_______________________ ____36
2.3.1 Портфолиоға коментария
жайында_____________________37
2.4 Химия пәнінен Жұмыс портфолиосына енгізілген
материалдар___45
2.4.1 Оқушы
ізденістері________________________ ______________47
2.5 Пікірлер портфолиосына енгізілген
материалдар_______________51
3 ҚОРЫТЫНДЫ__________________________ ___________________ 70
4 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ_______________________71
КІРІСПЕ
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев 2007 жылдың 28 ақпаны күнгі Жаңа
әлемдегі жаңа Қазақстан атты жолдауында Қазақстандағы білім
беру жүйесінің алдында тұрған негізгі мәселелерге тоқталып
өтті. Бұнда біздің алдымызға үлкен мақсаттар қойылып отыр.
Жолдаудағы басты міндет ретінде еліміздегі білім берудің
ұлттық үлгісін әлемдік стандарттарға сәйкестендіре отырып,
білім сапасын арттыру [1].
Көрсетілген міндеттерді шешуде жалпы орта білім беру
жүйесіндегі оқушылардың танымдық қажеттіліктері мен
белсенділіктерін, қызығушылықтары мен өмірлік ұстанымдарының
қалыптасуында маңызды роль атқаратын және оларды жүзеге
асыруға мүмкіндік беретін маңызды мәселе - оқушының өзін-өзі
бақылауы бағалай білуі және соған сәйкес, танымдық іс-әрекетін
оңтайлы ұйымдастыруға тікелей байланысты.
Сондықтан оқушылардың өзін-өзі бағалауы арқылы жеке тұлғасы
қалыптасып қана қоймай, білім алу мен оны шығармашылық тұрғыда
күнделікті өмір жағдайына дұрыс пайдалана білу, сондай-ақ
болашақтағы бағдарын анықтауда өзін-өзі жетілдіруге
көзқарасының қалыптасуына негіз болады. Демек, өзін-өзі
бағалау - жеке тұлғаның келешектегі даму бағдары мен өмірлік
мақсат-мұраттары, перспективалық ұстанымдарының қалыптасуьна
әсері мол. Оқу-тәрбие үрдісінде оқушылардың өзін-өзі бағалауын
қалыптастыру олардың жеке тұлғалық сапалары мен даралық
ерекшеліктерін, танымдық қызығушылықтары мен дүниетанымын
дамытуға бағьтталуы бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің
шешіміне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Осы өзекті
мәселелерді шешуге шетелдік тәжрибие негізінде портфолио
технологиясын қолдану оқушылардың білім сапасы мен бейін алды
оқуын анықтауға негіз болып отыр.
Қазақстан Республикасының Білім туралы жаңа Заңында
бәсекеге қабілетті отандық білім беру жүйесін қалыптастыру
туралы нақты айтылады.
Ол – жеке тұлғаның және қоғамның, парасатты экономиканың
қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін бәсекелестікке қабілетті
білім беру жүйесін қалыптастыру [2].
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңына сәйкес
Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне кіру міндеттері:
- білім берудің құрылымы мен мазмұнын жаңарту;
- оқыту технологиясын жетілдіру;
- білім беру сапасының ұлттық бағалау жүйесін дамыту
жолдары арқылы шешіледі.
Осылайша білім берудің парадигмасы өмір бойына алған
білімнен қажеттілік пен мүмкіндікті сезінуге бүкіл өмір
бойы білім алуға дейін өзгеріп отыр. Осы парадигмаға сәйкес
білім берудің жаңа технологиялары мен әдістемелері, білімді
өзгелерге жеткізу мен білім алушылардың уәжін дамытудың жаңа
тәсілдері енгізіледі[2].
Жұмыстың мақсаты. Орта мектеп химиясын оқытуда оқушылардың
білімін қорытындылауды портфолио технологиясы арқылы іске
асыру және портфолио мүмкіндіктерін қарастыру.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қоғамның әлеуметтік-
экономикалық, ғылыми-техникалык, рухани өміріндегі өзгерістер
қазіргі білім беру жүйесінде ізгілікті жеке тұлғаны
қалыптастыру бағытын көздеп отыр. Еліміздің білім беру жүйесін
дамытудағы жаңа бағыттары "Қазақстан - 2030" стратегиялық
бағдарламасында, ҚР Білім Заңы, ҚР білім беруді дамытудың 2005
- 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, Елбасы
жолдаулары мен 12 жылдық білім беру тұжырымдамасы т.б. ресми
құжаттарда қоғамдық өмірді демократияландыру және ізгілендіру
жағдайында ұлттық ерекшеліктерді айқындайтын, білімдік және
біліктілік, рухани деңгейлерімізді айқындайтын жеке тұлғалық
сапаларды дамыту мәселесі өзекті етіп көрсетіліп отыр .
Сондықтан портфолио технологиясы негізінде оқушылардың
өзін-өзі бақылауын жүзеге асыру, өзінің мүмкіндіктерін
анықтай білуде "өзін-өзі бағалау" ұғымының мәні мен мазмұнын,
механизмін анықтау маңыздылығы артуда. Педагогика ғылымында
бұл мәселені шешу үшін тұлғаны табиғи үйлесімділікте дамыту
және оның даралық мүмкіндіктерін ескере отырып, өзін-өзі
объективті бағалау арқылы жетілдіру жолдарын іздестіру өзекті
күйінде қалып отыр
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы мен теориялық
маңыздылығы:
Портфолио технологиясы жан-жақты қарастырылып оқушылардың
шынайы бағалануы мен бағалауы және оқушыларды зерттеушілік
қабілетін құзіреттілік тұрғыда қалыптастыруда оқушы мен
оқытушы және ата-ананың мүмкіндіктері анықталады.
Зерттеу жұмысының базасы: Алматы қаласындағы Ш. Уәлиханов
атындағы №12 гимназия
1. Білім беруді дамытудағы портфолио технологиясының негіздері
1.1 Портфолио технологиясының даму кезеңдері
Білім беру жүйесінде жаңа технологияларды енгізу, үйрену,
қолдану күннен-қүнге басты талапқа айналып, оқу
бағдарламасында жаңа үрдістер көптеп енгізілуде. Қазақстан
Республикасының жалпы білім беру жүйесін халықаралык,
стандартты басшылыққа алып ұйымдастыру ісінің қарқынды қолға
алынуы ғалым-әдіскерлер алдына білім беру мекемелерінің оқу
жоспарындағы пәндердің мазмұнын оқу - әдістемелік кешенін
қайта қарау қажеттігі туралы мәселе қояды.
Сабақ барысында әр оқушының тұлғалық қалыптасу бағдарын
баланың жеке ерекшелігі мен қабілетін есепке ала отырып
жоспарлау үшін төмендегідей шараларды ескеру шарт болмақ:
* сабақ үрдісінің орталық нүктесі - оқушы, оның білімге ынтасы
мен шығармашылық қызметі;
* мұғалімнің рөлі дәстүрлі оқыту кезіңдегідей емес, мұндай оқу
үрдісінде өзгеше жауапты;
* сабақтың сәтті өтуі үшін оқушылар аса ынталы болады әрі
өздерін соған жауапты сезінеді;
- бұлай оқытудағы басты мақсат - әрбір оқушының биік
интеллектісі мен шығармашылық қабілетін дамыту, мектепті
бітірген соң өз мүмкіндігін қоғам қажетіне керегінше, еркін
жұмсай алуға дайындау, өздігінен ой түйіп, келелі шешім
қабылдай алуға үйрету.
Жоғарыдағы мақсаттардың іске асуы үшін ұсынылып отырған
дидактикалық жүйенің жетіспей тұрған бір үзігі бар, ол -
психологтарша айтқанда, рефлексия, яғни, оқушылардың өзін-өзі
объективті бағалау қабілетін" қалыптастыру. Адамның өзін-өзі
артық немесе кем бағалауы көп жағдайда көңілсіз жайттарға
апарып соғатыны аян. Өзін асыра бағалап адамның өрекеттері тек
өзіне ғана емес, қоршаған қауымға да кесірін тигізіп жататыны
бар. Сонымен қатар, өзін жете бағаламайтьн адамдардың да
өмірде өзіне лайық орын табуы қиынға соғып жатады.
Бұл мәселені шешуге мүмкіндік беретін нұсқаның бірі
-оқушының тілдік құзыреттілігінің қалыптасуын бақылау және
бағалау әдісі ретінде "портфолио" әдісі ұсынылады. Ең алдымен
портфолио дегеніміз не? Портфолио сөзі қандай мағына
береді? деген сұрақтарға жауап беріп портфолио
технологиясының шығу тарихына және Қазақстанның білім беру
үдерісіне енгізуге негіз болған мәселелерге тоқталайық[3].
Оқушы жетістіктерін бағалаудың әр түрлі формалары бар.
Солардың ішінде тесттік бағалау туралы соңғы күндері көп
айтылып жатыр. Басқа бағалау құралдары сияқты тесттік
бағалаудың да жақсы жаман жақтары бар. Соның ішінде ұтымды
жағына тоқталатын болсақ, тест емтиханға қарағанда аз уақыт
ішінде көптеген балалардың білімін тексеруге, бағалауға
икемделген. Ал оның негізгі кемшілігі кейде нашар оқитын
балалардың кездейсоқ берген жауабы дұрыс болып, көп балл
жинап жоғарғы оқу орындарына түсіп, ал керісінше жақсы оқитын
бала аз балл жинап, шетте қалып отыр. Сондай-ақ, қазіргі
кезде дайындалып жатқан тест сұрақтары жалпы орта білім беру
мектебінің мазмұнынан алынып баланың тек пән бойынша алған
білімі ғана тексеріледі де, баланың қосымша атқарған
жұмыстары, яғни оқушының шығармашылығы шетте қалып отыр.
Тест бағалау формасын тәжірибеден өткізген шет ел мамандары
осындай олқылықтарды жою үшін, өткен ғасырдың 80 жылдарынан
бастап түзету жолдарын іздестіруде. Соның бір шешімі ретінде
АҚШ - та портфолио бойынша бағалау системасы жүзеге асырылуда.
Портфолио француз тілінен аударғанда "баяндау", "тұжырымдау",
"жеткізу", "бет", "парақ" және "досье", "жетістіктер жинағы",
ал итальян тілінен аударғанда портфель, немесе белгілі бір
уақыт аралығындагы жасалған жұмыстар жинақталатын папка деген
мағынаны білдіреді. Портфолио сөзіне шығармашылық зертхана,
педагогикалық багаж, жинақ папкасы, әдістемелік папка,
коллекция, архив, есеп, өзін-өзі бағалау, жинақтама (копилка)
сөздері де синоним бола алады. Европада бұл портфолио идеясы
кең өріс алуда. Ал Ресей Федерациясының білім беру
Министірлігінде 03.07.2003 ж Ресей Федерациясының білім беру
Министірлігінің В.Н Филипповтың басшылығымен портфельді
оқытуға байланысты өткен жиналысында білім алудағы
жетістіктер портфелін құрудағы бірнеше нұсқаларын тәжрибиеден
өткізу мақсатында тәжрибиелік-теоретиктерге профильді оқыту
проектісі бойынша ұсынды. Қазіргі таңда федеральды жұмыс тобы
портфолионы құрудың үш базалық нұсқадан құралған кеңейтілген
портфолионы қолдануда[4- 11].
Тәжірибие барысында осы тәжірибиеге қатысқан әрбір
муниципальды білім беру мекемелері портфолионы құрудың
белгілі бір типін өз бетінше таңдап алды. (ұсынылған
үлгілердің ішінен немесе өздерінің үлгілерін ұсына алады) және
осы портфолио тақырыбына байланысты коференцияны, 25-27
қыркүйекте Сочи қаласында ұйымдастырылып онда портфолиоға
қатысты ұсыныстар талқыланды[12].
ҰБТ мен бағдарлы оқыту енгізілуіне байланысты бұл тәжірибе
Қазақстанда да қолданысқа кіргізілуде. Ол туралы 12 жылдық
оқытуға арналған жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға
міндетті стандартының негізгі ережесінде, яғни Қазақстан
Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандартының 8.2.0қушылардың оқу жетістіктерін бағалау
пунктінің 8.2.3 бөлімінде былай делінген: Оқушылардың
оқужетістіктерін бағалаудың мынадай түрлері енгізіледі: сыртқы
баға, ішкі баға және портфолио[13].
Жеке білім беру траекториясының іске асырылуының, оқудағы
ілгерілеудің байқалуының, тұлғаның дамуы мен оқушының
әлеуметтік белсенділігінің деңгейі, жалпы мәдениетінің, оқушы
ой-өрісінің жеке қырларының ерекшеліктері, рефлексияга
қабілеттілігі белгілі оқу кезеңі, оқу жылы бойындағы оқу
жетістіктерін мақсатты, жүйелі, үздіксіз бағалау мен өзіндік
бағалау нысаны ретінде портфолио көмегімен есепке алынады және
бағаланады [14].
Осы жерден портфолионың заман талабы екенін айқын көруге
болады. Сол үшін де портфолио деген не? Портфолио арқылы нені
бағалауға болады?- деген сияқты сұрақтардың туындайтыны
даусыз.
Портфолио сөзі суретшілер әлемімен тығыз байланысты.
Ренассанс дәуірінде архитекторлар мен суретшілер жұмысқа
орналасу үшін өздерінің шеберлігін көрсету мақсатында салған
суреттерін, не болмаса құрылыс жобаларын арнайы бір папкаға
жинап алып барған. Міне осы папканы сол кезде портфолио деп
атаған.
Қазіргі күнде портфолио тек бір саланы емес, бірнеше саланы
қамтып отыр. Соның ішінде портфолионың білім саласына еніп,
негізгі мақсат еткені оқушының неге қабілетті екенін көрсету.
Портфолио әдеттегі білім, білік, дағдыдан басқа оқушының
компетенттілігін тексеруге, бағалауға көмектеседі. Қазіргі
таңда портфолио сөзіне бірнеше анықтамалар берілген соны
атап өтетін болсақ[4,6]:
1 сурет. Портфолио ұғымына анықтамалар
Сонымен портфолио арқылы баланың мектептен алған білімінен
басқа оның жан-жақты даму траекториясын қадағалай аламыз.
Портфолио жүйесін жүзеге асырған шет елдік мамандардың
тәжірибелерін зерделей келе біз төмендегіге көз жеткіздік.
т.б. үйренеді.
2 сурет. Портфолионың оқушыларға тигізетін әсері
Сондай- ақ портфолио бағдаралды дайындықты жүргізуге және
бағдарлы оқытуда оқушы - мұғалім - ата-ана арасындағы
байланысты нығайтып, баланың дұрыс кәсіп талдауына ықпал
етеді. Яғни ата-ана мен мұғалім осы портфолио арқылы баласының
қай салаға көбірек қабілеті, икемі бар екенін анықтауға
қосымша мүмкіндік алады.
Портфолио бағалаудың бір түрі ғана емес, сондай-ақ ол
оқушылардың оқу мотивациясына көмектеседі, оқу мүмкіндіктерін
кеңейтеді (өз алдына оқуға, өзін-өзі бағалауға), оқу
процесінде алдына мақсат қойып, өз алдына ізденіп оқуға, іс-
әрекетін жоспарлауға, ұйымдастыру қабілетінің қалыптасып,
дамуына көмектеседі.
Портфолиомен жұмыс алып жүргендегі негізгісі сол процестің
өзі, оның міндеті баланың неге қабілетгі екендігін көрсету.
Портфолио оқушылардың оқу жетістіктерін бағалайтын бағалау
құралының бір баламасы ретінде емес, жаңа оқу процесін
ұйымдастыру құралы болып есептеледі. Портфолиода оқу
нәтижелері ғана емес, сондай-ақ соған жету үшін қандай
талпыныстар жасалынғанын, оқушының бұрынғыға қарағанда білімі
мен білігіндегі ілгерілеу жолдары айқын көрінеді[15].
1.2 Портфолио мәні және жіктелуі
Қазіргі күнде портфолио тек бір саланы емес, бірнеше
саланы қамтып отырғанын жоғарыда айтып кеттік. Сонымен
портфолионың қолданылу аясы мынадай болып табылады.
3 сурет. Портфолионың қолдану аясы
Ендігі кезекте оқушы портфолиосының мәні, негізгі типтері
мен құрылымына тоқталайық.
- Жылдық жұмыс жоспары мен жылдық жұмыс есебі.
- Бақылау-тексеру және тест жұмыстарының
қорытындылары.
- Топтық және ұжымдық жұмыс қорытындылары.
-Өзекті мәселелер мен кәсіби шығармашылық тапсырмалардың
шешімдері.
-Ұжымдық және жеке ғылыми-әдістемелік жобалар.
-Жазбаша шығармашылық жұмыстар (рефераттар мен эсселер).
-Аудио және бейнематериалдар, фотосуреттер.
- Жалпылау материалдары (сызбалар мен кестелер, графиктер мен
диаграммалар).
- Сауалнамалар мен сұқбаттасулар және оларды өңдеу
қорытындылары.
- Берілген қосымша тапсырмалар т.б.
Портфолио қазіргі заманғы бағалаудың түрі болып қана қоймай,
сонымен қатар кейбір маңызды педогогикалық міндеттерді орындауға
көмектеседі.
- Оқушының оқуға деген ынтасын жоғары деңгейде ұстап тұрады.
- Белсенділігін, өз бетінше жұмыс жасай алуын бағалайды;
- Өзін-өзі бағалау рефлекциясын бағалайды;
- Өзінің оқу қызметін ұйымдастыру, жоспарлау, мақсат қоя білу
білігін қалыптастырады;
- Қоғамда өз орнын таба білуге көмектеседі.
Портфолионы жасауда оның негізгі үш түріне мақсатты
түрде бағдарлану қажет: 1-ші Құжаттар портфолиосының мән.
4 сурет. Құжаттар портфолиосы
5 сурет. Құжаттар портфолиосының құрылысы
6 сурет. Жұмыс портфолиосы
7 сурет. Тілек немесе Пікірлер портфолиосы
Пікірлер портфолиосы құжатының үлгісі.
- Жасалған жұмыстың сапа қорытындысы. (оқушылардың ғылыми
ортасында )
- Мақала рецензия.
- Қосымша сабақ беру мекемесіндегі колективтің шығармашылық
жұмысына тілек.
- Оқушылардың жеткен жетістіктері бар және сол оқушыларға
дайындалған резюме.
- Оқушының эссесі.
- Әлеуметтік практиканы өткендігі жайында ұсыныс хат.
- Тағы басқа[ 8, 13,16].
1. Көрсетілген портфолио нұсқаларының негізге ала отырып
эксперимент жасай келе портфолио модельдерін кешендеу
ұсынылады.(типтері бөлімдер ретінде бөлініп көрсетіледі)
8 сурет. Портфолио модельдері
1.2.1 Оқушы портфолиосының мәні
Оқушы портфолиосы - оқушының таным іс-әрекеті мен
шығармашылық еңбегін бағалауының құралы. Жеке қызметінің
рефлексиясы. Бұл қарастырылатын құжаттар кешені:
- Портфолиоға материялдар жинау жайлы оқушыға тапсырма .
- Оқушының жұмыстарымен мұқият танысуы керегін толтыратын
ата-анаға арналған сауалнама .
- Портфельді қарап шығуға арналған тәжірибиелік топтар
анкетасын беру.
Мұндай портфолионы дәстүрлі түрде немесе электрондық түрде
жасауға болады. Мұндай папкаға кіру мүмкіндігі тек авторда
болуы керек[17].
Оқушы өз қалауы бойынша немесе мұғалімнің тапсырысы
бойынша жұмыс алып, оны өз бетінше сыныпта немесе үйде
орындап, жүйелі түрде портфолиосына салып қояды. Таңдау
бір жылда немесе тоқсанда бір ғана пәнді таңдауы мүмкін. Жеке
жұмыстар немесе портфолио оқушының коментариясымен алынады:
не үшін ол дәл осы жұмысты ашуы керек; бұл жұмыстан не шықты,
яғни қандай нәтиже алады немесе не үшін нәтиже шықпай қалды.
Жұмысқа деген оқытушының бағасымен келісеме жоқ па?
Оқытушы жеке оқушыларға болмаса барлық топтарға осындай
портфолио яғни өзінің пәніне байланысты құруды ұсынуы
мүмкін. Бұл жұмыста маңыздысы оқушының өзін-өзі бағалауы.
Оқушының өзінің тілегі бойынша немесе жұмысының белгілі бір
көлемін аяқтаған соң, өз портфелін презентацияға қояды.
Алдымен ол презентацияны өзінің кіші тобында көрсетуді
ұсынуы мүмкін, содан соң барлық топқа көрсетеді. Басқаша
айтқанда оқушы жолдастары мен оқытушыларын паролін аша отырып
өзінің парағына шақырады (егер портфолио электронды нұсқада
болса) Осы мақсатта оқытушы бағалау үшін тәуелсіз
тәжрибиелерді тағайындайды (басқа топтан). Ұсынылып отырған
материал сабақ үстінде талқыланады, егер оған ауызша түрде
уақыт бөлінбесе жазбаша түрде сабақтан тыс талқыланады. Мұндай
форумда оқушы өзі таңдаған немесе мұғалімнің таңдауымен
алынған білім аймағында өзінің алға жылжуын көрсете білуі
қажет және осы жұмысқа максималды күш-қуатын жұмсағандығын
көрсетуі тиіс. Сонымен қатар оқушының өзін-өзі бағалауы
оқытушының, ата-аналардың және тәжірибиелер құрамының
бағалауымен сәйкес келеме немесе келмейді ме соны білуі
керек. Ол өзін-өзі бағалауын неге сәйкес келді немесе сәйкес
келмеді осыны түсіндіре отырып, болашақта осы аймақта қандай
танымдық және шығармашылық іс-әрекеттер істейтітіне қысқаша
мәлімет береді.
Егер олар өздеріне жақсы қарым-қатнаста болса, олар
сіздермен өз пікірлерін бөліседі. Дегенмен, өздерінің
еңбектеріне деген басқалардың пікірін білу де артық етпейді.
Тек осылай ғана тұлғаның өсуі және дамуы іске асады. Егер
сенім болмаса, ашық түрде әңгіме де болмайды. Қазіргі заманғы
оқушылар, әрине студенттер де мұндай техналогияны меңгеріп
алған. Ал интернет өзінің барлық жағдайын ұсынады[18].
Оқушының портфолиосы тек білімге бағытталмаған, ол
оқушының құзіреттілік қабілетін, өзін-өзі ұстау мәдениетін,
спорттық жетістіктерін де қамтиды. Егер әңгіме оқушы жайында
болса, онда портфельді талқылауда ата-ананың да белсенді
түрде араласқаны жөн. Ата-аналар өзінің баласының немесе
қызының портфелінде көрсетілген жұмыстарын бағалауы қажет,
бірақ мұғалімнің қайта бағалауымен іске асады.
Портфель авторының позициясын талқылауда мұндай
технологияның принциптерін былай жіктеуге болады:
1 Нәтижелерін бағалау (тоқсандық, жылдық). Таным іс-әрекеті
мынадай көрініс табады:
- Оқу бағдарламасына осы немесе басқа пәннің білімінің
сәйкестігі
- Таным іс-әрекетінде оқушының өз бетінше шешім қабылдай алу
дағдысы.
- Оқушының құзіреттілік қабілеттерінің ерекшелігі.
2 Өзіндік мониторингтің жүйелілігімен нақтылығы. Егер оқушы
өзінің жетістігі химиядан немесе басқа да пәндерден өзін
қадағалауға шешім шығарса, ол ең алдымен осы аймақта жүйелі
түрде іс-әрекетінің нәтижесін қарап отырады, өзінің
портфолиосына өте қызықты жұмыстарда таңдап алады да
құрылымын ойша ұйымдастырады. Оның міндеті - осы жұмыстарды
мұқият талдау, қажетті жетіспеушіліктерді жөндеу, қателеріне
жауаб беру. Осы жұмыста оның қолынан не келеді, болмаса неге
қол жеткізе алмады және не нәрсеге көп көңіл бөлу керек, яғни
осыларға жауап беруі тиіс. Дәл осы жерде оқушы оқытушының
берген бағасына өз көзқарасын білдіруіне болады. Осы
аргументтердің барлығы рефлексияның құраушылары болып
табылады және осы технологияда қолданылады[19].
3. Портфолионың құрылымы және портфолио технологиясының білімді
жетілдірудегі мүмкіндіктері
Мектеп оқушыларын, еліміздің болашақ кәсіби мамандарын
заман талабына сай тәрбиелеу және оларға жаңаша көзқарас
қалыптастырып, шапшаң шешiм қабылдауға бейiмделудi үйрету -
ұстаздар алдында тұрған үлкен міндет. Мектеп қабырғасындағы
оқушылардың алған білімдері, жоғарғы оқу орындарындағы
кәсіптік дайындық – маманның өз жұмысына деген шеберлігін
қалыптастыруға үлкен ықпалын тигізеді. Педагог ғалымдар “Нашар
мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, жақсы мұғалім оқушының өзін
ізденуге жетелейді“ дейтін қанатты сөзі, мұғалімнің негізгі
мақсаты оқушының өз бетімен іс-әрекетін дамытуға бағытталуы
тиіс екендігіне көз жеткізеді. Сонымен қатар мұғалім білім
беру кезінде әртүрлі технологияларды жиі пайдаланып жатады.
Осындай кезде порртфолио технологиясының білім беру үдерісінде
мүмкіндіктері өте жоғары. Ең алдымен осы портфолионың
құрылымын қарастырайық.
Портфолио құрылымы
Жетістіктер Портфолио құрамында:
• Титуль беті, оны оқушы ата-аналармен (заңды өкілдермен) бірге
толтырады, білім беру ұйымының басшысы қол қойып, мөрімен
бекітеді.
• Негізгі бөлімі, 3 тараудан тұрады:
- Құжаттар портфелі;
- Жұмыстар портфелі;
- Пікірлер портфелі.
• Қорытынды құжат [20].
1.3.1 Портфолионы құру реті
1. Портфолио қорытынды аттестацияның нәтижелерімен қатар
оқушыларды бағдарлы сыныпқа тіркеуде негізгі мектеп
түлектерінің білімдік рейтингісін құрайтын белгілі бір
көрсеткіші болып табылады.
2. Портфолионың жинақталу кезеңі – негізгі мектептің оқушылары.
3. Портфолионы қалыптастыру үрдісіне 5 сыныптан бастап
оқушылармен, ата-аналармен түсініктеме жұмыстары алдын-ала
жүргізіледі.
4. Мектеп өз түлегіне мектеп мөрі басылған және әкімшіліктің қолы
қойылған Портфолио туралы қорытынды құжат береді.
Сонымен портфолио құрылымының жалпы мазмұны мынадай түрде
көрініс табады.
1. Титулдық бет - бұл бөлім портфолио авторы – оқушы жөнінде
ақпарат ұсынуға, әртүрлі қолайлы тәсілдермен өзін таныстыруға
арналған. Бұл эссе, фотосурет және т.с.с. болуы мүмкін. Бөлім
портфолио авторы тұлғасының ерекшеліктерін сипаттауы тиіс, ол
туралы өзге адамдардың жазбаларын, мінездемелерді,
сертификаттарды, табыстардың қысқаша тарихын қамтуы керек[21].
2. Портфолионың Жұмыстар портфелі атты бөлімінің құрылымына
жалпы мазмұн.
• Жобалық жұмыстар. Жобаның тақырыбы, оның бағасы берілді,
жұмыстың сипаттамасы немесе жұмыстың өзі тіркеледі;
• Зерттеу жұмыстары және рефераттар. Рефераттың тақырыбы, оны
ұсынуы немесе қорғалуы қайда өткендігі және бағасы
көрсетіледі.
• Техникалық шығармашылық: модельдер, макеттер, құралдар. Нақты
жұмыс, оның қысқаша сипаттамасы, фотосурет, бағасы
көрсетіледі.
• Өнерпаздық жұмыстар. Жұмыстар тізімі, көрмелерге қатысу
тіркемесі берілді, фотосуреттер, қосымшалар салынады.
• Шығармашылық белсенділіктің басқа түрлері: мектеп театрына,
оркестіріне, хорына қатысуы. Концерттерде, гастрольдерде және
басқа да нәтижені анықтайтын басқа түрлеріне қатысқандығы
көрсетіледі;
• Элективті курстар және факультативтер. Курстың аты, оның
мазмұнының практикада іске асуы жазылады.
• Қосымша білім беру мекемелерінде және әр түрлі оқу курстарында
сабақ алуы. Мекеменің немесе ұйымның аты, сабақтың ұзақтығы
және оның нәтижесі көрсетіледі.
• Сайыстарға және олимпиядаларға қатысуы. Іс-шаралардың түрлері,
өткен уақыты, алынған нәтижелері көрсетіледі.
• Ғылыми конференцияларға, оқу семинарларына және лагерьлерге
қатысуы. Іс-шаралардың тақырыбы, оны өткізген ұйымның аты және
оқушының оған қатысу түрі көрсетіледі.
• Спорттық жетістіктер. Жарыстарға қатысуы туралы және алған
спорттық разряды туралы жасалады[22,13].
Жетістіктер күнделігі.
1. Элективті курстар
Курс аты Балл саны
2. Ғылыми-зерттеу жұмысы
Іс-шара деңгейі, пәні, Балл саны
қатысуы алған орны
3. Пәндік олимпиадалар
Олимпиада деңгейі, пәні, қатысуы Балл саны
алған орны
4. Қосымша білім саласындағы жетістіктер
Іс-әрекет бағыты, қатысу түрі, Балл саны
іс-шаралар, қатысуы диплом
Жалпы балл саны (белгілі бір жылда)
Сандық Жазбаша
Мекеме директорының қолы ______________
Сынып жетекшісінің қолы ________________
М.О.
___________________________________ ___________________
3. Портфолионың Пікірлер портфелі атты бөлімінің жалпы мазмұны.
• Жасалған жұмыстың сапасы туралы қорытынды (мысалы,
оқушылардың ғылыми қоғамында, конференцияларда, жарыстарда
және т.с.с.);
• БАҚ-да басылған мақалаға рецензия;
• Қосымша білім беру мекемесінің шығармашылық ұжымындағы жұмысы
туралы, жоғары сынып оқушыларының ғылыми-практикалық
конференцияларына қатынасуы туралы пікір;
• Оқушының өзі дайындаған оқу жетістіктерін бағалау резюмесі;
• Әрі қарай оқу бағытын таңдауға арналған оқушы эссесі;
• Әлеуметтік практиканы өтуі туралы кепілдік хат;
• Оқытушы-тренердің оқушының жарыстарға қатысуы, жиілігі,
сапалылығы және т.с.с. пікір.
4. Портфолио технологиясын мектеп аясында қолданудың ұтымдылығы
және оны қалыптастыру кезеңдері
Баланың жан жақты дамуына, өз пікірі мен ойын ашық
жеткізуіне, әр адамның қабілетіне қарай жүргізілетін
шығармашылық әрекеттерінің толық іске асырылуы тек оқытудың
негізгі кезеңдерін толық меңгерген ұстаздың көмегімен іске
асатыны баршаға мәлім. Ғылым мен техниканың күн сайын жаңара
жаңғырып дамуында күнделікті оқушыға жүргізілетін әрбір
пәннің, әрбір сабақтың алар орны ерекше. Ендеше, оқушылардың
сабақ барысында белсенділігін көрсетуіне, өзіндік шығармашылық
iс-әрекетін дамытуына мұғалімнің шеберлігі аса қажет.
Оқушылардың шығармашылық әрекеті – күнделiктi оқу жұмыстарында
оқу-танымдық тапсырмаларды жүйелi пайдалану, оқушының жеке
ерекшелiктерiне сай оқытудың дәстүрлi емес формаларын
пайдалану арқылы бiрте-бiрте қалыптасатын күрделi үрдiс.
Шығармашылық iс-әрекет күрделi процесс болғандықтан, мұғалiм
мен оқушының бiрлесiп жасайтын сапалы әрекетiн керек етедi.
Осы мақсатқа сай портфолио технологиясын мектеп аясында
қолдану – оқушының оқу жетістіктерін тұтас көруге мүмкіндік
беретін білім беру үрдісінің құжаттандырылған нәтижелерін
ұсынуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар:
Портфолио басты педагогикалық міндеттерді шешуге көмектеседі:
• оқушылардың жоғары оқу ынтасын қолдауға;
• олардың белсенділігін және өзіндік жұмыс істеуін (қолпаштауға)
мадақтауға, білім алу және өзіндік білім алу мүмкіндіктерін
кеңейтуге;
• оқушылардың кері байланыстық және бағалаушылық іс-әрекетіндегі
дағдыларын дамытуға;
• оқуға деген біліктілікті қалыптастыру – мақсат қою, жоспарлау
және өзінің оқу-әрекетін ұйымдастыру;
• оқушыларға білім беруді даралауға;
• оңтайлы әлеуметтендіру үшін қосымша алғы шарттар мен
мүмкіндіктерді белгілеу.
- Портфолио дәстүрлі бақылау-бағалау құралдарын толықтырады,
емтихандарды және оқушының білім алу іс-әрекетін бағалаудың
тиімді түрі болып табылады.
-Портфолиоға кіріктірілген жетістіктердің сонымен қатар,
портфолионың тұтас бағасы, ол сапалық және сандық болып
табылады.
- Портфолионы енгізу оқушылардың білімдік белсенділігін, өз
мүмкіндіктері мен мақсаттарын түсіну деңгейін арттыру. Сол
арқылы жоғары сынып оқушыларының әрі қарай білім алуының
бағыттары мен түрлерін таңдауда жауапкершілігін нақтылай
түседі.
-Портфолио кең білімдік контекісінде оқушының жеке
жетістіктерін ақпараттық қамтамасыздандыруға, және оның
қызығушылықтарын, қабілеттіліктерін, мәдени тәжірибесінің
спектрін құжаттық түрде көрсетуге мүмкіндік беретін құжат
болып табылады[23].
Портфолионы қалыптастыру барысында мыналар ескерілуі
тиіс:
▪ ашықтылығы (ақпарат білім беру процесіне қатысушылардың
барлығына дерлік қолайлы)
▪ көпаспектілігі (оқушының білімдерін ғана емес, сондай-ақ
оларды практикада қолдану білігін; оның әлеуметтік тәжірибесін
бағалау; оқушының тұлғалық даму динамикасын бақылау)
▪ бағаның мазмұндылығы (тек сандық көрсеткіштер ғана емес,
сондай-ақ оқу процесі де бағаланады)
▪ ізгілікті бағыты (әрбір оқушының жеке қабілеттерін есепке
алу)
▪ вариативтілігі (білім алушылардың жеке қабілеттерін есепке
алу)[24,32]
1.4.1 Портфолиомен жұмыс жүргізу кезеңдері
1 Мақсат қою.
Жұмыстың осы кезеңінде оқушыға сұрақтарға жауап беру
және мынадай тапсырмаларды орындау ұсынылуы мүмкін:
а) Осы жылғы іс-әрекетімді мен қалай жоспарлаймын
(кең тұрғыда: өзім тұратын қаланың мүмкіндіктерін ескере
отырып, тек мектептегі ғана емес, сондай-ақ одан тыс –
тәсілдер, нысандар)?
ә) Менің сәттіліктерім. Менің өткен жылдағы мақтана
алатын жемісім не? Менің күшті тұсым қайсы?
б) Өзіңнің белгілі сыныпты аяқтаудағы метафорлық
бейнеңді ойлап тауып, суретін сал – біз неге жеткіміз келеді?
в) Өзіндік жеке жоспарларды құру. Мысалы – өзіңнің
білім алу жылыңның жолын сал. Бала өзіне керек деп тапқан
дүниені салады және оны түсіндіреді.
Осы жұмыстан кейін оқушы мыналарды (мұғалімнің, ата-
анасының көмегімен) нақты анықтауы тиіс:
-Портфолио жасаудың мақсаты
Жыл бойындағы қызмет мақсаты (Мен неге қол жеткізгім
келеді? Нәтижесінде не болуы мүмкін? Қандай өзгерістер болуы
тиіс?) бірінші жартыжылдықта, екінші жартыжылдықта:
- Мақсатты нақтылайтын міндеттер (олар тоқсандық болуы
мүмкін)
- Нәтижеге қол жеткізу шарттары (маған мақсатқа жету үшін
не қажет?)
- Нәтижелерге қол жеткізу тәсілдері мен нысандары
(мақсатқа қалай жетуге болады?)
- Байланыстарды орнату (кіммен байланысып, кіммен бірлесу
қажет?)
- Нәтиже туралы нақты түсінік (нәтижеге қол жеткізгенім
туралы мен қалай біле аламын)
Портфолио технологиясын пайдалануға кіріспес бұрын
мұғалім мыналарды анықтап алуы қажет:
▪ Портфолиода жинақталған жұмыстары жөнінде оқушыларға қысқаша
ауызекі және жазбаша түсінік беріп, жеке-дара кеңес беру үшін
өз уақытыңды осылайша жоспарлаудың мүмкіндігі қаншалықты?
▪ Қайсыбір үлгілерді енгізу үшін қандай мерзім белгілеу
қажет?
▪ Оқушының өз жұмысын ұйымдастыруы мен бағалауы үшін іс-
әрекетке қандай нұсқауларды, үлгілерді, белгілер мен
көзқарастарды хабарлау қажет?
▪ Бақылау мен өзіндік бағалауды жүзеге асыру себептері
қандай? Кері байланыс, әңгімелесу мен портфолионы таныстыру
уақыты қай уақытта келеді?
▪ Портфолиоға арналған жұмыстарды іріктеу қайда және қашан
жүргізіледі?
▪ Презентацияның қандай нысаны арқылы оқытуды аяқтауға
болады? Бұл көрме немесе ауызекі есептер және т.с.с. бола
алады ма? Кімді шақыруға болады және шақыру қажет (ата-
аналарды, өзге сыныптардың оқушылары)[25].
1.4.2 Портфолио құрылымын анықтау, материал жинақтау
Осы кезеңдегі жұмыс оқушының өз қызметі мен оның
нәтижелерін өз бетімен талдауын көздейді. Ол оқушының оқу және
бейіндік бағытты таңдауымен байланысты процестердің саналылық
дәрежесін арттыратын өзіндік бағалау механизмдерін қосу
мүмкіндігін береді, оқушының мұғалімдер, ата-аналар,
сыныптастары, қосымша білім беру ұйымдарының қызметкерлері
және т.б. ұсынған іс-әрекет түрлеріне деген қарым-қатынасының
сипаттамасынан тұрады.
Жыл бойғы қызмет нәтижелерін ұсыну. Ол ұжымдық тәртіпте
ұйымдастырылуы мүмкін (портфолионы таныстыру).
Өзіндік талдау мен өзіндік есеп сұлбасы:
жылдық қызметтің қысқаша мазмұны;
қызмет мазмұнының қойылған мақсаттар мен міндеттерге
сәйкестілігі;
мақсаттарға сәйкес жыл бойында неге қол жеткізілді;
атқарылған жұмыстың күшті тұстары;
іс-әрекет процесіндегі кемшіліктер мен қиындықтар;
қорытындылар мен ұсыныстар.
1.4.3 Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу ережелері
Портфолио үшін бастысы – сыртқы келбет пен рәсімдеу стилі
емес, оның ішкі мазмұны.
Портфолионы жасақтаудың сұлбасын ұстану қажет: титулды және
негізгі бөлімдері.
Портфолио қалай жасалады?
▪ Құрылымы бойынша:
▪ Мазмұны бойынша:
▪ Қызметі бойынша:
▪ Нысаны бойынша:
▪ Ұстанымы бойынша:
Портфолио туралы мәліметтер
▪ Жинақтау
▪ Талдау
▪ Жүйелеу
▪ Қорыту
▪ Ұсыну
Жеке тұлғаның өзіндік ерекшелігі бойынша:
▪ Құндылық бағдары
▪ Жеке көзқарасы
▪ Қарым-қатынасы
▪ Қолдану мүмкіндігі
Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу барысында
мынадай ережелерді басшылыққа алу қажет:
Еріктілік қағидатын ұстану (ең әуелі бала көзқарасы
тұрғысынан)
1. Өзінің портфолиосы үшін материалдар жинақтаумен айналысып
жүрген оқушы өзінің жеке жетістіктері папкасына қандай
құжаттар мен материалдарды кіргізетінін өзі шешеді. Оның
портфолиосына ешбір жағдайда мәжбүрлеу арқылы (баланың
келісімінсіз) материалдар енгізуге болмайды.
2. Материалдар жинақтау мен портфолионы рәсімдеу кезінде ата-
аналар мен өзге ересектер тарапынан белгілі көмек пен қолдау
қажет, бірақ осы процесте ешбір жағдайда баланы толығымен
алмастырудың қажеті жоқ.
Оқушының өзі де белгілі күш жұмсауы қажет, өйткені
портфолионы жинақтау кезінде тек соңғы өнім ғана емес, сондай-
ақ өз жетістіктерін зерделеу процесі, алынған нәтижелерге
деген жеке қарым-қатынастың қалыптасуы да маңызды.
3. Портфолионы жасақтауда оқушы өз бетімен қосымша және
кәсіптік білім беру мекемелерімен, ұйымдарымен, қоғамдық
балалар ұйымдарымен байланыс жасағаны және сол ұйымдардан
жиі көмек сұрап отырғаны жөн.
Сонымен қатар, баланы сол ұйымдарда жүргізіліп отырған іс-
шараларға қатысуға ынталандыру қажет. Ол өз кезегінде
мектептер ұсынатын олимпиадалар шеңберінен шығуға мүмкіндік
береді. Осы әлеуметтік саладан көмек сұрау оқушының жеке
жетістіктерін демонстрациялау мен портфолио материалдарын
жинақтау мүмкіндіктерін кеңейтеді.
4. Портфолионы жасақтауда материалдар санын көбейтуге ден
қойып, өзге оқушылармен жарысуға жол берілмейді. Портфолио
материалдары мен құжаттарын сапалы іріктеуге барынша тиянақты
қарау қажет.
5. Портфолио материалдарын жинақтау кезінде ресми
сертификатталған құжаттарға ден қоюдың қажеті жоқ. Өйткені
оқушылардың барлығында дерлік сертификатталған ресми құжатты
алу мүмкіндігі бола бермейді.
6. Жеке жетістіктер папкасы нөмірленген беттері бар және
қайсыбір құжатты алып тастау немесе алмастыруға болмайтын
сынақ кітапшасына айналмауы тиіс.
Портфолио сынып жетекшісі немесе педагогикалық кеңес берген
қарапайым мінездемеге айналмауы тиіс.
Портфолио материалдарына мінездемені енгізу-енгізбеуді
(нұсқаулық немесе сынып жетекшісінің пікірі түрінде) – баланың
өзі шешеді.
7. Портфолио технологиясына бір реттік акция деп қарамай,
онымен жүйелі түрде жұмыс жүргізу.
8. Портфолио материалдарының сыртқы рәсімделуіне ден қоюдың
және олардың біркелкілігін талап етудің қажеті жоқ[25,26].
2 Портфолио технологиясы арқылы оқушылардың химия пәнінен іс-
әрекетін белсендендіру және білім сапасын жүйелі түрде
қорытындылау
2.1 Оқыту процесінде портфолио технологиясы негізінде оқушының
өзін-өзі бақылауының рөлі
Қазіргі кезде оқытушы мен оқушы арасындағы қатынас объект-
субъект қатынасынан диалогтық субъект-субъект қатынасына қарай
ауысуда. Бұл құблыс оқушының өз потенциалын барынша
толық жүзеге асыруды қамтамасыз етуге ұмтылуымен байланысты.
Бірінші орынға оқушының жай ғана дамуы емес, оның өзіндік
дамуына түрткі болу, көмектесу қойылады.
Кез келген педагогикалық бағыттағы жүйенің құрылымы оны
құрайтын компоненттердің өзара байланысының үйлесімділігіне
байланысты болады. Осындай тәсілді қажетсіну жеке мен жалпының
ара қатынасын түсіндіру, әртүрлі сапалы кластар мен
құбылыстарға ортақ жалпы заңдылықтарды анықтау жүйелік тәсілді
талап етеді. Портфолио технологиясы бойынша өзіндік бақылауға
бейімдеу проблемасын зерттеуге жүйелік тәсілді қолдану дұрыс
деп есептеледі.
Өзіндік бақылауға бейімдеу - оқушыны өзін-өзі дамытатын
белсенді тұлға ретінде өзін тануға, өзіндік дамуға, өзін
бақылап бағалауға қабілетті, Мұғаліммен тең диалогтық қарым-
қатынасқа түсе алатын тұлға ретінде қалыптастырушы фактор.
Өзіндік бақылау күрделі және кешенді сипатта іске асатын
әрекет, өйткені оның әрбір құрамдас бөліктерінің өзіндік
құрылымы бар. Оқыту процесіндегі өзіндік бақылау үш блоктан:
өзіндік әрекет, өзіндік басқару және өзіндік бағалаудан
тұрады. (1-сызба)
Өзіндік бақылауға кіретін өзіндік әрекеттер жүйесіне өзіндік
білім алуды жоспарлау, алған білімін жүйелеу, қорытындылау
және түзетіп отыру, білімін реттеу, түзету, өзінің танымдық
әрекетін білім маршрутына сай жоспарлау жатады. Аталған
компоненттер өзара тығыз байланысты біртұтас жүйені кұрайды.
Өзіндік әрекет блогының мақсатына өзіндік бақылауға
бейімдеуді жүзеге асыратын әрекет-қимылдарды оқушының өзінің
таңдап алуы, оларды алдын-ала жоспарлауы жатады.
Өзіндік жұмыстарды өзіндік әрекет арқылы орындау арқылы
өзіндік бақылау әрбір қоғам мүшесінің алдында тұрған аса
маңызды өткір проблемалардың бірі болып саналады. Өзіндік
бақылаудың бір құрам бөлігі болып табылатын өзіндік басқару
адам тұлғасының өзге адамға, мысалы, мұғалімнен тәуелсіз
дербес ойлауға және әрекет етуге бағытталған мінез қылығының
бір қыры[27].
Әрбір оқушы өз бетінше белгілі бір пән бойынша өзінің
әрекетінің мақсатын анықтайды, әрекетті жоспарлайды. Мақсатты
айқындау сапасы оқушының өзіндік әрекет арқылы өзінің оқу
процесін жетілдіруді қажетсіну мен қызығушылығына тікелей
тәуелді.
Портфолиодағы өзіндік бақылау, бағалау толыққанды процесс
ретінде белгілі бір мақсатта оқушының өзіндік басқаруы және
өзіндік әрекеті арқылы іске асады. Демек, бұл ұғымдар әралуан
өзіндік жұмыстармен тікелей байланыста болады. Олай болса, біз
өзіндік әрекетті ұйымдастыруға арқау боларлық танымдық
тапсырмаларды дидактикалық құрал ретінде қарастыра отырып
олардың өзара байланысын шартты түрде төмендегі сызбадағыдай
нақтылаймыз .
1 сызба. Портфолио бойынша өзіндік бақылауға бейімдеу
құрылымы
Өзіндік әрекет білім беру процесінің барлық кезеңдерін
қамтуы тиіс. Портфолионы жасақтау кезінде өзіндік әрекеттің
бастапқы кезеңінде оқушының танымдық қызығушылығының бағытын
және оқушының бұрын алған білімінің қаншалықты саналы
игерілгендігін анықтау қажет.
Портфолионы жасау кезінде өзіндік әрекеттің мақсатын
айқындаудағы мұғалімнің миссиясы оқушыны оқыту процесіндегі
өзінің рөлін мойындауына қажетті жағдайлармен қамтамасыз ету.
Өзіндік әрекеттің мақсатын үш тұрғыдан қарастыруға болады:
а) Диагностикалық мақсат және оқу материалын игеру сапасын
объективтік бақылау;
ә) оқушының жалпы даму деңгейі;
б) элементтері өзара үйлесімді әрекеттесетін белгілі бір
педагогикалық жүйенің жобасын жасау, яғни тұтас оқу-тәрбиелік
процестің жобасын жасау[28].
Оқушы тұлғасы даралығымен, тек өзіне ғана тән қасиеттерімен
ерекшеленетіндіктен мұғалім өз мақсатын үнемі оқушы мақсатымен
салыстырып, сәйкестендіріп отыруы тиіс. Мақсатқа түзетулер
енгізе отырып нәтижеге бағдарланған оқытудың да мақсаттарын
тұжырымдайды. Мұғалім мен оқушының бірлескен әрекеті оқыту
процесіндегі субъектілердің мақсаттарының қарама-қайшылықтарын
жойып отырады. Сонда ғана мұғалім мен оқушы арасында өзара
сыйластық пен теңдікке негізделген қарым-қатнас орнайды.
Бұдан шығатын қорытынды мұғалім оқушыны тек оқытып және
тәрбиелеп қана қоймай, оның психологиялық және әлеуметтік
адамгершілік тұрғысынан дамуына әсер ете отырып өз ойын жүзеге
асыруына, өзін ілгерілетуге, ішкі ресурстарын толық
пайдалануына мүмкіндік туғызады. Өзіндік әрекеттің екінші
компоненті - мазмұн оқу-танымдық тапсырмаларды орындаумен
байланысты іс-қимылдардың жиынтықтарының құрылым элементтерін,
яғни операциялардың орындалу реттілігін анықтаумен
байланысты[29].
Тұлғаның рефлексивтік позициясының көзге түсетін
көрсеткіштеріне сын тұрғысынан ойлау, дәлелдеуге ұмтылу, өзін
орынды дұрыс бағалау, пікірталас жүргізуге қабілетті болу,
мәселені дұрыс қоя білу т.с.с. жатады. Портфолио
технологиясында біз анықтаған өзіндік бақылау жүйесін
пайдалану және оқу-танымдық тапсырмаларды талдау кезінде
оқушының өзіндік әрекетіне мол мүмкіндік туғызу арқылы осы
көрсеткіштердің қалыптасуы жеңілдейді.
Екінші кезеңде оқушы қимылдардың қандай ретте
орындалатындығын анықтайды. Қимылдарды орындау кезінде жаңа
әрекеттің мазмұнына ғана емес, оның дұрыс орындалуына да мән
беріледі.
Алдыңғы кезеңдерде орындалған қимылдар соңғы кезеңдерде
қысқартылып орындалады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Білім – мінез- құлқы арқылы айқындалатын қандайда бір тұлға
жетістігі; адамның рухани бейнесі.
Құзіреттілік – оқу мен өмір жағдаяттарын шешу кезінде
білім алушылардың білімді, іскерлікті, дағдыны және қызметтің
әмбебап тәсілдерін меңгеруі көрінетін білім берудің нәтижесі.
Парадигма - қажеттілік пен мүмкіндікті сезіну, ұстаным.
Портфолио – оқушының жеке жетістіктерін бағалауын,
жинақтауын ұйымдастырудың негізгі тәсілі.
Технология – грек тілінен аударғанда tehne – өнер,
іскерлік, шеберлік және logos – білім, ұғым деген мағынаны
білдіреді, яғни технологияны шеберлік, маманның іскерлігі
туралы ілім деп айтуға болады
Аутентикалық - аутентикалық яғни, шынайы бағалауға
барынша жақындатылған) дараланған
бағалау тәсілдері.
Әдіс – (метод – грек сөзінен metodos –теория, ілім,
зерттеу жолы) – көздеген мақсатқа жетудің ыңғайланған
тәсілдері, тәртіпке келтірілген қызмет жүйесі. Ғылыми
негізделген әдістерді саналы түрде қолдану – жаңа мағлұматтар
алудың аса маңызды шарты.
Оқыту әдісі – оқушылардың оқу танымдық әрекетін ұйымдастыру
тәсілі.
Танымдық іс-әрекет – оқушының білімге деген өте белсенді
ақыл-ой әрекеті.
Танымдық іс–әрекет белсенділігі – мотивациялық-тұлғалық,
мазмұндық-амалдық және процессуалды-жігерлік бөліктерінен
тұратын тұлғаның интегралдық құрылымы, сипаттамасы.
Өзін-өзі бағалау - өзіне сыни тұрғыда қарай отырып, өзін-өзі
түсінуі мен кабылдауының психологиялық механизмдерін басқару
мен жеке тұлғалық маңызды салаларын дамытудағы ой-өрісінің,
санасының өзіне деген катынасы.
Өзін-өзі анықтау - оқушы өзінің іс-әрекеті мен
көзқарастарын, жеке ерекшеліктерін объективті бағалау аркылы
білім алу мен жеке өміріне, қоғамдық маңызды істер мен өзін-
өзі жетілдіруге құндылық бағытының қалыптасуына психологиялық
бағдарлауы.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе____________________________ ________________________3
1. Білім беруді дамытудағы портфолио технологиясының негіздері
1.1 Портфолио технологиясының даму
кезеңдері__________________5
1.2 Портфолио мәні және жіктелуі _____________________________
9
1.2.1 Оқушы портфолиосының мәні ____________________________12
1.3 Портфолионың құрылымы және портфолио технологиясының
білімді жетілдірудегі мүмкіндіктері
__________________________________1 4
1.3.1 Портфолионы құру реті_______________________________ __
15
1.4 Портфолио технологиясын мектеп аясында қолданудың
ұтымдылығы және оны қалыптастыру
кезеңдері__________________________ ____17
1.4.1 Портфолиомен жұмыс жүргізу
кезеңдері____________________18
1.4.2 Портфолио құрылымын анықтау, материал
жинақтау__________19
1.4.3 Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу
ережелері 20
2 Портфолио технологиясы арқылы оқушылардың іс-әрекетін
белсендендіру және білім сапасын жүйелі түрде қорытындылау
2.1 Оқыту процесінде портфолио технологиясы негізінде
оқушының өзін-өзі бақылауының рөлі
__________________________________ 22
2.1.1 Портфолио технологисы бойынша танымдык тапсырмаларды
орындау алгоритмі__________________________ _______________25
2.2 Портфолио технологиясында оқушының өзін-өзі бағалауының
ұтымдылығы_________________________ ____________________ 30
2.2.1 Портфолио бойынша өзін-өзі бағалауды ұйымдастыру_______
33
2.3 Портфолио технологиясы бойынша химия пәнінен оқушылардың
іс-әрекетін жүйелі түрде
қорытындылау_______________________ ____36
2.3.1 Портфолиоға коментария
жайында_____________________37
2.4 Химия пәнінен Жұмыс портфолиосына енгізілген
материалдар___45
2.4.1 Оқушы
ізденістері________________________ ______________47
2.5 Пікірлер портфолиосына енгізілген
материалдар_______________51
3 ҚОРЫТЫНДЫ__________________________ ___________________ 70
4 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ_______________________71
КІРІСПЕ
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев 2007 жылдың 28 ақпаны күнгі Жаңа
әлемдегі жаңа Қазақстан атты жолдауында Қазақстандағы білім
беру жүйесінің алдында тұрған негізгі мәселелерге тоқталып
өтті. Бұнда біздің алдымызға үлкен мақсаттар қойылып отыр.
Жолдаудағы басты міндет ретінде еліміздегі білім берудің
ұлттық үлгісін әлемдік стандарттарға сәйкестендіре отырып,
білім сапасын арттыру [1].
Көрсетілген міндеттерді шешуде жалпы орта білім беру
жүйесіндегі оқушылардың танымдық қажеттіліктері мен
белсенділіктерін, қызығушылықтары мен өмірлік ұстанымдарының
қалыптасуында маңызды роль атқаратын және оларды жүзеге
асыруға мүмкіндік беретін маңызды мәселе - оқушының өзін-өзі
бақылауы бағалай білуі және соған сәйкес, танымдық іс-әрекетін
оңтайлы ұйымдастыруға тікелей байланысты.
Сондықтан оқушылардың өзін-өзі бағалауы арқылы жеке тұлғасы
қалыптасып қана қоймай, білім алу мен оны шығармашылық тұрғыда
күнделікті өмір жағдайына дұрыс пайдалана білу, сондай-ақ
болашақтағы бағдарын анықтауда өзін-өзі жетілдіруге
көзқарасының қалыптасуына негіз болады. Демек, өзін-өзі
бағалау - жеке тұлғаның келешектегі даму бағдары мен өмірлік
мақсат-мұраттары, перспективалық ұстанымдарының қалыптасуьна
әсері мол. Оқу-тәрбие үрдісінде оқушылардың өзін-өзі бағалауын
қалыптастыру олардың жеке тұлғалық сапалары мен даралық
ерекшеліктерін, танымдық қызығушылықтары мен дүниетанымын
дамытуға бағьтталуы бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің
шешіміне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Осы өзекті
мәселелерді шешуге шетелдік тәжрибие негізінде портфолио
технологиясын қолдану оқушылардың білім сапасы мен бейін алды
оқуын анықтауға негіз болып отыр.
Қазақстан Республикасының Білім туралы жаңа Заңында
бәсекеге қабілетті отандық білім беру жүйесін қалыптастыру
туралы нақты айтылады.
Ол – жеке тұлғаның және қоғамның, парасатты экономиканың
қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін бәсекелестікке қабілетті
білім беру жүйесін қалыптастыру [2].
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңына сәйкес
Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне кіру міндеттері:
- білім берудің құрылымы мен мазмұнын жаңарту;
- оқыту технологиясын жетілдіру;
- білім беру сапасының ұлттық бағалау жүйесін дамыту
жолдары арқылы шешіледі.
Осылайша білім берудің парадигмасы өмір бойына алған
білімнен қажеттілік пен мүмкіндікті сезінуге бүкіл өмір
бойы білім алуға дейін өзгеріп отыр. Осы парадигмаға сәйкес
білім берудің жаңа технологиялары мен әдістемелері, білімді
өзгелерге жеткізу мен білім алушылардың уәжін дамытудың жаңа
тәсілдері енгізіледі[2].
Жұмыстың мақсаты. Орта мектеп химиясын оқытуда оқушылардың
білімін қорытындылауды портфолио технологиясы арқылы іске
асыру және портфолио мүмкіндіктерін қарастыру.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қоғамның әлеуметтік-
экономикалық, ғылыми-техникалык, рухани өміріндегі өзгерістер
қазіргі білім беру жүйесінде ізгілікті жеке тұлғаны
қалыптастыру бағытын көздеп отыр. Еліміздің білім беру жүйесін
дамытудағы жаңа бағыттары "Қазақстан - 2030" стратегиялық
бағдарламасында, ҚР Білім Заңы, ҚР білім беруді дамытудың 2005
- 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, Елбасы
жолдаулары мен 12 жылдық білім беру тұжырымдамасы т.б. ресми
құжаттарда қоғамдық өмірді демократияландыру және ізгілендіру
жағдайында ұлттық ерекшеліктерді айқындайтын, білімдік және
біліктілік, рухани деңгейлерімізді айқындайтын жеке тұлғалық
сапаларды дамыту мәселесі өзекті етіп көрсетіліп отыр .
Сондықтан портфолио технологиясы негізінде оқушылардың
өзін-өзі бақылауын жүзеге асыру, өзінің мүмкіндіктерін
анықтай білуде "өзін-өзі бағалау" ұғымының мәні мен мазмұнын,
механизмін анықтау маңыздылығы артуда. Педагогика ғылымында
бұл мәселені шешу үшін тұлғаны табиғи үйлесімділікте дамыту
және оның даралық мүмкіндіктерін ескере отырып, өзін-өзі
объективті бағалау арқылы жетілдіру жолдарын іздестіру өзекті
күйінде қалып отыр
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы мен теориялық
маңыздылығы:
Портфолио технологиясы жан-жақты қарастырылып оқушылардың
шынайы бағалануы мен бағалауы және оқушыларды зерттеушілік
қабілетін құзіреттілік тұрғыда қалыптастыруда оқушы мен
оқытушы және ата-ананың мүмкіндіктері анықталады.
Зерттеу жұмысының базасы: Алматы қаласындағы Ш. Уәлиханов
атындағы №12 гимназия
1. Білім беруді дамытудағы портфолио технологиясының негіздері
1.1 Портфолио технологиясының даму кезеңдері
Білім беру жүйесінде жаңа технологияларды енгізу, үйрену,
қолдану күннен-қүнге басты талапқа айналып, оқу
бағдарламасында жаңа үрдістер көптеп енгізілуде. Қазақстан
Республикасының жалпы білім беру жүйесін халықаралык,
стандартты басшылыққа алып ұйымдастыру ісінің қарқынды қолға
алынуы ғалым-әдіскерлер алдына білім беру мекемелерінің оқу
жоспарындағы пәндердің мазмұнын оқу - әдістемелік кешенін
қайта қарау қажеттігі туралы мәселе қояды.
Сабақ барысында әр оқушының тұлғалық қалыптасу бағдарын
баланың жеке ерекшелігі мен қабілетін есепке ала отырып
жоспарлау үшін төмендегідей шараларды ескеру шарт болмақ:
* сабақ үрдісінің орталық нүктесі - оқушы, оның білімге ынтасы
мен шығармашылық қызметі;
* мұғалімнің рөлі дәстүрлі оқыту кезіңдегідей емес, мұндай оқу
үрдісінде өзгеше жауапты;
* сабақтың сәтті өтуі үшін оқушылар аса ынталы болады әрі
өздерін соған жауапты сезінеді;
- бұлай оқытудағы басты мақсат - әрбір оқушының биік
интеллектісі мен шығармашылық қабілетін дамыту, мектепті
бітірген соң өз мүмкіндігін қоғам қажетіне керегінше, еркін
жұмсай алуға дайындау, өздігінен ой түйіп, келелі шешім
қабылдай алуға үйрету.
Жоғарыдағы мақсаттардың іске асуы үшін ұсынылып отырған
дидактикалық жүйенің жетіспей тұрған бір үзігі бар, ол -
психологтарша айтқанда, рефлексия, яғни, оқушылардың өзін-өзі
объективті бағалау қабілетін" қалыптастыру. Адамның өзін-өзі
артық немесе кем бағалауы көп жағдайда көңілсіз жайттарға
апарып соғатыны аян. Өзін асыра бағалап адамның өрекеттері тек
өзіне ғана емес, қоршаған қауымға да кесірін тигізіп жататыны
бар. Сонымен қатар, өзін жете бағаламайтьн адамдардың да
өмірде өзіне лайық орын табуы қиынға соғып жатады.
Бұл мәселені шешуге мүмкіндік беретін нұсқаның бірі
-оқушының тілдік құзыреттілігінің қалыптасуын бақылау және
бағалау әдісі ретінде "портфолио" әдісі ұсынылады. Ең алдымен
портфолио дегеніміз не? Портфолио сөзі қандай мағына
береді? деген сұрақтарға жауап беріп портфолио
технологиясының шығу тарихына және Қазақстанның білім беру
үдерісіне енгізуге негіз болған мәселелерге тоқталайық[3].
Оқушы жетістіктерін бағалаудың әр түрлі формалары бар.
Солардың ішінде тесттік бағалау туралы соңғы күндері көп
айтылып жатыр. Басқа бағалау құралдары сияқты тесттік
бағалаудың да жақсы жаман жақтары бар. Соның ішінде ұтымды
жағына тоқталатын болсақ, тест емтиханға қарағанда аз уақыт
ішінде көптеген балалардың білімін тексеруге, бағалауға
икемделген. Ал оның негізгі кемшілігі кейде нашар оқитын
балалардың кездейсоқ берген жауабы дұрыс болып, көп балл
жинап жоғарғы оқу орындарына түсіп, ал керісінше жақсы оқитын
бала аз балл жинап, шетте қалып отыр. Сондай-ақ, қазіргі
кезде дайындалып жатқан тест сұрақтары жалпы орта білім беру
мектебінің мазмұнынан алынып баланың тек пән бойынша алған
білімі ғана тексеріледі де, баланың қосымша атқарған
жұмыстары, яғни оқушының шығармашылығы шетте қалып отыр.
Тест бағалау формасын тәжірибеден өткізген шет ел мамандары
осындай олқылықтарды жою үшін, өткен ғасырдың 80 жылдарынан
бастап түзету жолдарын іздестіруде. Соның бір шешімі ретінде
АҚШ - та портфолио бойынша бағалау системасы жүзеге асырылуда.
Портфолио француз тілінен аударғанда "баяндау", "тұжырымдау",
"жеткізу", "бет", "парақ" және "досье", "жетістіктер жинағы",
ал итальян тілінен аударғанда портфель, немесе белгілі бір
уақыт аралығындагы жасалған жұмыстар жинақталатын папка деген
мағынаны білдіреді. Портфолио сөзіне шығармашылық зертхана,
педагогикалық багаж, жинақ папкасы, әдістемелік папка,
коллекция, архив, есеп, өзін-өзі бағалау, жинақтама (копилка)
сөздері де синоним бола алады. Европада бұл портфолио идеясы
кең өріс алуда. Ал Ресей Федерациясының білім беру
Министірлігінде 03.07.2003 ж Ресей Федерациясының білім беру
Министірлігінің В.Н Филипповтың басшылығымен портфельді
оқытуға байланысты өткен жиналысында білім алудағы
жетістіктер портфелін құрудағы бірнеше нұсқаларын тәжрибиеден
өткізу мақсатында тәжрибиелік-теоретиктерге профильді оқыту
проектісі бойынша ұсынды. Қазіргі таңда федеральды жұмыс тобы
портфолионы құрудың үш базалық нұсқадан құралған кеңейтілген
портфолионы қолдануда[4- 11].
Тәжірибие барысында осы тәжірибиеге қатысқан әрбір
муниципальды білім беру мекемелері портфолионы құрудың
белгілі бір типін өз бетінше таңдап алды. (ұсынылған
үлгілердің ішінен немесе өздерінің үлгілерін ұсына алады) және
осы портфолио тақырыбына байланысты коференцияны, 25-27
қыркүйекте Сочи қаласында ұйымдастырылып онда портфолиоға
қатысты ұсыныстар талқыланды[12].
ҰБТ мен бағдарлы оқыту енгізілуіне байланысты бұл тәжірибе
Қазақстанда да қолданысқа кіргізілуде. Ол туралы 12 жылдық
оқытуға арналған жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға
міндетті стандартының негізгі ережесінде, яғни Қазақстан
Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандартының 8.2.0қушылардың оқу жетістіктерін бағалау
пунктінің 8.2.3 бөлімінде былай делінген: Оқушылардың
оқужетістіктерін бағалаудың мынадай түрлері енгізіледі: сыртқы
баға, ішкі баға және портфолио[13].
Жеке білім беру траекториясының іске асырылуының, оқудағы
ілгерілеудің байқалуының, тұлғаның дамуы мен оқушының
әлеуметтік белсенділігінің деңгейі, жалпы мәдениетінің, оқушы
ой-өрісінің жеке қырларының ерекшеліктері, рефлексияга
қабілеттілігі белгілі оқу кезеңі, оқу жылы бойындағы оқу
жетістіктерін мақсатты, жүйелі, үздіксіз бағалау мен өзіндік
бағалау нысаны ретінде портфолио көмегімен есепке алынады және
бағаланады [14].
Осы жерден портфолионың заман талабы екенін айқын көруге
болады. Сол үшін де портфолио деген не? Портфолио арқылы нені
бағалауға болады?- деген сияқты сұрақтардың туындайтыны
даусыз.
Портфолио сөзі суретшілер әлемімен тығыз байланысты.
Ренассанс дәуірінде архитекторлар мен суретшілер жұмысқа
орналасу үшін өздерінің шеберлігін көрсету мақсатында салған
суреттерін, не болмаса құрылыс жобаларын арнайы бір папкаға
жинап алып барған. Міне осы папканы сол кезде портфолио деп
атаған.
Қазіргі күнде портфолио тек бір саланы емес, бірнеше саланы
қамтып отыр. Соның ішінде портфолионың білім саласына еніп,
негізгі мақсат еткені оқушының неге қабілетті екенін көрсету.
Портфолио әдеттегі білім, білік, дағдыдан басқа оқушының
компетенттілігін тексеруге, бағалауға көмектеседі. Қазіргі
таңда портфолио сөзіне бірнеше анықтамалар берілген соны
атап өтетін болсақ[4,6]:
1 сурет. Портфолио ұғымына анықтамалар
Сонымен портфолио арқылы баланың мектептен алған білімінен
басқа оның жан-жақты даму траекториясын қадағалай аламыз.
Портфолио жүйесін жүзеге асырған шет елдік мамандардың
тәжірибелерін зерделей келе біз төмендегіге көз жеткіздік.
т.б. үйренеді.
2 сурет. Портфолионың оқушыларға тигізетін әсері
Сондай- ақ портфолио бағдаралды дайындықты жүргізуге және
бағдарлы оқытуда оқушы - мұғалім - ата-ана арасындағы
байланысты нығайтып, баланың дұрыс кәсіп талдауына ықпал
етеді. Яғни ата-ана мен мұғалім осы портфолио арқылы баласының
қай салаға көбірек қабілеті, икемі бар екенін анықтауға
қосымша мүмкіндік алады.
Портфолио бағалаудың бір түрі ғана емес, сондай-ақ ол
оқушылардың оқу мотивациясына көмектеседі, оқу мүмкіндіктерін
кеңейтеді (өз алдына оқуға, өзін-өзі бағалауға), оқу
процесінде алдына мақсат қойып, өз алдына ізденіп оқуға, іс-
әрекетін жоспарлауға, ұйымдастыру қабілетінің қалыптасып,
дамуына көмектеседі.
Портфолиомен жұмыс алып жүргендегі негізгісі сол процестің
өзі, оның міндеті баланың неге қабілетгі екендігін көрсету.
Портфолио оқушылардың оқу жетістіктерін бағалайтын бағалау
құралының бір баламасы ретінде емес, жаңа оқу процесін
ұйымдастыру құралы болып есептеледі. Портфолиода оқу
нәтижелері ғана емес, сондай-ақ соған жету үшін қандай
талпыныстар жасалынғанын, оқушының бұрынғыға қарағанда білімі
мен білігіндегі ілгерілеу жолдары айқын көрінеді[15].
1.2 Портфолио мәні және жіктелуі
Қазіргі күнде портфолио тек бір саланы емес, бірнеше
саланы қамтып отырғанын жоғарыда айтып кеттік. Сонымен
портфолионың қолданылу аясы мынадай болып табылады.
3 сурет. Портфолионың қолдану аясы
Ендігі кезекте оқушы портфолиосының мәні, негізгі типтері
мен құрылымына тоқталайық.
- Жылдық жұмыс жоспары мен жылдық жұмыс есебі.
- Бақылау-тексеру және тест жұмыстарының
қорытындылары.
- Топтық және ұжымдық жұмыс қорытындылары.
-Өзекті мәселелер мен кәсіби шығармашылық тапсырмалардың
шешімдері.
-Ұжымдық және жеке ғылыми-әдістемелік жобалар.
-Жазбаша шығармашылық жұмыстар (рефераттар мен эсселер).
-Аудио және бейнематериалдар, фотосуреттер.
- Жалпылау материалдары (сызбалар мен кестелер, графиктер мен
диаграммалар).
- Сауалнамалар мен сұқбаттасулар және оларды өңдеу
қорытындылары.
- Берілген қосымша тапсырмалар т.б.
Портфолио қазіргі заманғы бағалаудың түрі болып қана қоймай,
сонымен қатар кейбір маңызды педогогикалық міндеттерді орындауға
көмектеседі.
- Оқушының оқуға деген ынтасын жоғары деңгейде ұстап тұрады.
- Белсенділігін, өз бетінше жұмыс жасай алуын бағалайды;
- Өзін-өзі бағалау рефлекциясын бағалайды;
- Өзінің оқу қызметін ұйымдастыру, жоспарлау, мақсат қоя білу
білігін қалыптастырады;
- Қоғамда өз орнын таба білуге көмектеседі.
Портфолионы жасауда оның негізгі үш түріне мақсатты
түрде бағдарлану қажет: 1-ші Құжаттар портфолиосының мән.
4 сурет. Құжаттар портфолиосы
5 сурет. Құжаттар портфолиосының құрылысы
6 сурет. Жұмыс портфолиосы
7 сурет. Тілек немесе Пікірлер портфолиосы
Пікірлер портфолиосы құжатының үлгісі.
- Жасалған жұмыстың сапа қорытындысы. (оқушылардың ғылыми
ортасында )
- Мақала рецензия.
- Қосымша сабақ беру мекемесіндегі колективтің шығармашылық
жұмысына тілек.
- Оқушылардың жеткен жетістіктері бар және сол оқушыларға
дайындалған резюме.
- Оқушының эссесі.
- Әлеуметтік практиканы өткендігі жайында ұсыныс хат.
- Тағы басқа[ 8, 13,16].
1. Көрсетілген портфолио нұсқаларының негізге ала отырып
эксперимент жасай келе портфолио модельдерін кешендеу
ұсынылады.(типтері бөлімдер ретінде бөлініп көрсетіледі)
8 сурет. Портфолио модельдері
1.2.1 Оқушы портфолиосының мәні
Оқушы портфолиосы - оқушының таным іс-әрекеті мен
шығармашылық еңбегін бағалауының құралы. Жеке қызметінің
рефлексиясы. Бұл қарастырылатын құжаттар кешені:
- Портфолиоға материялдар жинау жайлы оқушыға тапсырма .
- Оқушының жұмыстарымен мұқият танысуы керегін толтыратын
ата-анаға арналған сауалнама .
- Портфельді қарап шығуға арналған тәжірибиелік топтар
анкетасын беру.
Мұндай портфолионы дәстүрлі түрде немесе электрондық түрде
жасауға болады. Мұндай папкаға кіру мүмкіндігі тек авторда
болуы керек[17].
Оқушы өз қалауы бойынша немесе мұғалімнің тапсырысы
бойынша жұмыс алып, оны өз бетінше сыныпта немесе үйде
орындап, жүйелі түрде портфолиосына салып қояды. Таңдау
бір жылда немесе тоқсанда бір ғана пәнді таңдауы мүмкін. Жеке
жұмыстар немесе портфолио оқушының коментариясымен алынады:
не үшін ол дәл осы жұмысты ашуы керек; бұл жұмыстан не шықты,
яғни қандай нәтиже алады немесе не үшін нәтиже шықпай қалды.
Жұмысқа деген оқытушының бағасымен келісеме жоқ па?
Оқытушы жеке оқушыларға болмаса барлық топтарға осындай
портфолио яғни өзінің пәніне байланысты құруды ұсынуы
мүмкін. Бұл жұмыста маңыздысы оқушының өзін-өзі бағалауы.
Оқушының өзінің тілегі бойынша немесе жұмысының белгілі бір
көлемін аяқтаған соң, өз портфелін презентацияға қояды.
Алдымен ол презентацияны өзінің кіші тобында көрсетуді
ұсынуы мүмкін, содан соң барлық топқа көрсетеді. Басқаша
айтқанда оқушы жолдастары мен оқытушыларын паролін аша отырып
өзінің парағына шақырады (егер портфолио электронды нұсқада
болса) Осы мақсатта оқытушы бағалау үшін тәуелсіз
тәжрибиелерді тағайындайды (басқа топтан). Ұсынылып отырған
материал сабақ үстінде талқыланады, егер оған ауызша түрде
уақыт бөлінбесе жазбаша түрде сабақтан тыс талқыланады. Мұндай
форумда оқушы өзі таңдаған немесе мұғалімнің таңдауымен
алынған білім аймағында өзінің алға жылжуын көрсете білуі
қажет және осы жұмысқа максималды күш-қуатын жұмсағандығын
көрсетуі тиіс. Сонымен қатар оқушының өзін-өзі бағалауы
оқытушының, ата-аналардың және тәжірибиелер құрамының
бағалауымен сәйкес келеме немесе келмейді ме соны білуі
керек. Ол өзін-өзі бағалауын неге сәйкес келді немесе сәйкес
келмеді осыны түсіндіре отырып, болашақта осы аймақта қандай
танымдық және шығармашылық іс-әрекеттер істейтітіне қысқаша
мәлімет береді.
Егер олар өздеріне жақсы қарым-қатнаста болса, олар
сіздермен өз пікірлерін бөліседі. Дегенмен, өздерінің
еңбектеріне деген басқалардың пікірін білу де артық етпейді.
Тек осылай ғана тұлғаның өсуі және дамуы іске асады. Егер
сенім болмаса, ашық түрде әңгіме де болмайды. Қазіргі заманғы
оқушылар, әрине студенттер де мұндай техналогияны меңгеріп
алған. Ал интернет өзінің барлық жағдайын ұсынады[18].
Оқушының портфолиосы тек білімге бағытталмаған, ол
оқушының құзіреттілік қабілетін, өзін-өзі ұстау мәдениетін,
спорттық жетістіктерін де қамтиды. Егер әңгіме оқушы жайында
болса, онда портфельді талқылауда ата-ананың да белсенді
түрде араласқаны жөн. Ата-аналар өзінің баласының немесе
қызының портфелінде көрсетілген жұмыстарын бағалауы қажет,
бірақ мұғалімнің қайта бағалауымен іске асады.
Портфель авторының позициясын талқылауда мұндай
технологияның принциптерін былай жіктеуге болады:
1 Нәтижелерін бағалау (тоқсандық, жылдық). Таным іс-әрекеті
мынадай көрініс табады:
- Оқу бағдарламасына осы немесе басқа пәннің білімінің
сәйкестігі
- Таным іс-әрекетінде оқушының өз бетінше шешім қабылдай алу
дағдысы.
- Оқушының құзіреттілік қабілеттерінің ерекшелігі.
2 Өзіндік мониторингтің жүйелілігімен нақтылығы. Егер оқушы
өзінің жетістігі химиядан немесе басқа да пәндерден өзін
қадағалауға шешім шығарса, ол ең алдымен осы аймақта жүйелі
түрде іс-әрекетінің нәтижесін қарап отырады, өзінің
портфолиосына өте қызықты жұмыстарда таңдап алады да
құрылымын ойша ұйымдастырады. Оның міндеті - осы жұмыстарды
мұқият талдау, қажетті жетіспеушіліктерді жөндеу, қателеріне
жауаб беру. Осы жұмыста оның қолынан не келеді, болмаса неге
қол жеткізе алмады және не нәрсеге көп көңіл бөлу керек, яғни
осыларға жауап беруі тиіс. Дәл осы жерде оқушы оқытушының
берген бағасына өз көзқарасын білдіруіне болады. Осы
аргументтердің барлығы рефлексияның құраушылары болып
табылады және осы технологияда қолданылады[19].
3. Портфолионың құрылымы және портфолио технологиясының білімді
жетілдірудегі мүмкіндіктері
Мектеп оқушыларын, еліміздің болашақ кәсіби мамандарын
заман талабына сай тәрбиелеу және оларға жаңаша көзқарас
қалыптастырып, шапшаң шешiм қабылдауға бейiмделудi үйрету -
ұстаздар алдында тұрған үлкен міндет. Мектеп қабырғасындағы
оқушылардың алған білімдері, жоғарғы оқу орындарындағы
кәсіптік дайындық – маманның өз жұмысына деген шеберлігін
қалыптастыруға үлкен ықпалын тигізеді. Педагог ғалымдар “Нашар
мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, жақсы мұғалім оқушының өзін
ізденуге жетелейді“ дейтін қанатты сөзі, мұғалімнің негізгі
мақсаты оқушының өз бетімен іс-әрекетін дамытуға бағытталуы
тиіс екендігіне көз жеткізеді. Сонымен қатар мұғалім білім
беру кезінде әртүрлі технологияларды жиі пайдаланып жатады.
Осындай кезде порртфолио технологиясының білім беру үдерісінде
мүмкіндіктері өте жоғары. Ең алдымен осы портфолионың
құрылымын қарастырайық.
Портфолио құрылымы
Жетістіктер Портфолио құрамында:
• Титуль беті, оны оқушы ата-аналармен (заңды өкілдермен) бірге
толтырады, білім беру ұйымының басшысы қол қойып, мөрімен
бекітеді.
• Негізгі бөлімі, 3 тараудан тұрады:
- Құжаттар портфелі;
- Жұмыстар портфелі;
- Пікірлер портфелі.
• Қорытынды құжат [20].
1.3.1 Портфолионы құру реті
1. Портфолио қорытынды аттестацияның нәтижелерімен қатар
оқушыларды бағдарлы сыныпқа тіркеуде негізгі мектеп
түлектерінің білімдік рейтингісін құрайтын белгілі бір
көрсеткіші болып табылады.
2. Портфолионың жинақталу кезеңі – негізгі мектептің оқушылары.
3. Портфолионы қалыптастыру үрдісіне 5 сыныптан бастап
оқушылармен, ата-аналармен түсініктеме жұмыстары алдын-ала
жүргізіледі.
4. Мектеп өз түлегіне мектеп мөрі басылған және әкімшіліктің қолы
қойылған Портфолио туралы қорытынды құжат береді.
Сонымен портфолио құрылымының жалпы мазмұны мынадай түрде
көрініс табады.
1. Титулдық бет - бұл бөлім портфолио авторы – оқушы жөнінде
ақпарат ұсынуға, әртүрлі қолайлы тәсілдермен өзін таныстыруға
арналған. Бұл эссе, фотосурет және т.с.с. болуы мүмкін. Бөлім
портфолио авторы тұлғасының ерекшеліктерін сипаттауы тиіс, ол
туралы өзге адамдардың жазбаларын, мінездемелерді,
сертификаттарды, табыстардың қысқаша тарихын қамтуы керек[21].
2. Портфолионың Жұмыстар портфелі атты бөлімінің құрылымына
жалпы мазмұн.
• Жобалық жұмыстар. Жобаның тақырыбы, оның бағасы берілді,
жұмыстың сипаттамасы немесе жұмыстың өзі тіркеледі;
• Зерттеу жұмыстары және рефераттар. Рефераттың тақырыбы, оны
ұсынуы немесе қорғалуы қайда өткендігі және бағасы
көрсетіледі.
• Техникалық шығармашылық: модельдер, макеттер, құралдар. Нақты
жұмыс, оның қысқаша сипаттамасы, фотосурет, бағасы
көрсетіледі.
• Өнерпаздық жұмыстар. Жұмыстар тізімі, көрмелерге қатысу
тіркемесі берілді, фотосуреттер, қосымшалар салынады.
• Шығармашылық белсенділіктің басқа түрлері: мектеп театрына,
оркестіріне, хорына қатысуы. Концерттерде, гастрольдерде және
басқа да нәтижені анықтайтын басқа түрлеріне қатысқандығы
көрсетіледі;
• Элективті курстар және факультативтер. Курстың аты, оның
мазмұнының практикада іске асуы жазылады.
• Қосымша білім беру мекемелерінде және әр түрлі оқу курстарында
сабақ алуы. Мекеменің немесе ұйымның аты, сабақтың ұзақтығы
және оның нәтижесі көрсетіледі.
• Сайыстарға және олимпиядаларға қатысуы. Іс-шаралардың түрлері,
өткен уақыты, алынған нәтижелері көрсетіледі.
• Ғылыми конференцияларға, оқу семинарларына және лагерьлерге
қатысуы. Іс-шаралардың тақырыбы, оны өткізген ұйымның аты және
оқушының оған қатысу түрі көрсетіледі.
• Спорттық жетістіктер. Жарыстарға қатысуы туралы және алған
спорттық разряды туралы жасалады[22,13].
Жетістіктер күнделігі.
1. Элективті курстар
Курс аты Балл саны
2. Ғылыми-зерттеу жұмысы
Іс-шара деңгейі, пәні, Балл саны
қатысуы алған орны
3. Пәндік олимпиадалар
Олимпиада деңгейі, пәні, қатысуы Балл саны
алған орны
4. Қосымша білім саласындағы жетістіктер
Іс-әрекет бағыты, қатысу түрі, Балл саны
іс-шаралар, қатысуы диплом
Жалпы балл саны (белгілі бір жылда)
Сандық Жазбаша
Мекеме директорының қолы ______________
Сынып жетекшісінің қолы ________________
М.О.
___________________________________ ___________________
3. Портфолионың Пікірлер портфелі атты бөлімінің жалпы мазмұны.
• Жасалған жұмыстың сапасы туралы қорытынды (мысалы,
оқушылардың ғылыми қоғамында, конференцияларда, жарыстарда
және т.с.с.);
• БАҚ-да басылған мақалаға рецензия;
• Қосымша білім беру мекемесінің шығармашылық ұжымындағы жұмысы
туралы, жоғары сынып оқушыларының ғылыми-практикалық
конференцияларына қатынасуы туралы пікір;
• Оқушының өзі дайындаған оқу жетістіктерін бағалау резюмесі;
• Әрі қарай оқу бағытын таңдауға арналған оқушы эссесі;
• Әлеуметтік практиканы өтуі туралы кепілдік хат;
• Оқытушы-тренердің оқушының жарыстарға қатысуы, жиілігі,
сапалылығы және т.с.с. пікір.
4. Портфолио технологиясын мектеп аясында қолданудың ұтымдылығы
және оны қалыптастыру кезеңдері
Баланың жан жақты дамуына, өз пікірі мен ойын ашық
жеткізуіне, әр адамның қабілетіне қарай жүргізілетін
шығармашылық әрекеттерінің толық іске асырылуы тек оқытудың
негізгі кезеңдерін толық меңгерген ұстаздың көмегімен іске
асатыны баршаға мәлім. Ғылым мен техниканың күн сайын жаңара
жаңғырып дамуында күнделікті оқушыға жүргізілетін әрбір
пәннің, әрбір сабақтың алар орны ерекше. Ендеше, оқушылардың
сабақ барысында белсенділігін көрсетуіне, өзіндік шығармашылық
iс-әрекетін дамытуына мұғалімнің шеберлігі аса қажет.
Оқушылардың шығармашылық әрекеті – күнделiктi оқу жұмыстарында
оқу-танымдық тапсырмаларды жүйелi пайдалану, оқушының жеке
ерекшелiктерiне сай оқытудың дәстүрлi емес формаларын
пайдалану арқылы бiрте-бiрте қалыптасатын күрделi үрдiс.
Шығармашылық iс-әрекет күрделi процесс болғандықтан, мұғалiм
мен оқушының бiрлесiп жасайтын сапалы әрекетiн керек етедi.
Осы мақсатқа сай портфолио технологиясын мектеп аясында
қолдану – оқушының оқу жетістіктерін тұтас көруге мүмкіндік
беретін білім беру үрдісінің құжаттандырылған нәтижелерін
ұсынуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар:
Портфолио басты педагогикалық міндеттерді шешуге көмектеседі:
• оқушылардың жоғары оқу ынтасын қолдауға;
• олардың белсенділігін және өзіндік жұмыс істеуін (қолпаштауға)
мадақтауға, білім алу және өзіндік білім алу мүмкіндіктерін
кеңейтуге;
• оқушылардың кері байланыстық және бағалаушылық іс-әрекетіндегі
дағдыларын дамытуға;
• оқуға деген біліктілікті қалыптастыру – мақсат қою, жоспарлау
және өзінің оқу-әрекетін ұйымдастыру;
• оқушыларға білім беруді даралауға;
• оңтайлы әлеуметтендіру үшін қосымша алғы шарттар мен
мүмкіндіктерді белгілеу.
- Портфолио дәстүрлі бақылау-бағалау құралдарын толықтырады,
емтихандарды және оқушының білім алу іс-әрекетін бағалаудың
тиімді түрі болып табылады.
-Портфолиоға кіріктірілген жетістіктердің сонымен қатар,
портфолионың тұтас бағасы, ол сапалық және сандық болып
табылады.
- Портфолионы енгізу оқушылардың білімдік белсенділігін, өз
мүмкіндіктері мен мақсаттарын түсіну деңгейін арттыру. Сол
арқылы жоғары сынып оқушыларының әрі қарай білім алуының
бағыттары мен түрлерін таңдауда жауапкершілігін нақтылай
түседі.
-Портфолио кең білімдік контекісінде оқушының жеке
жетістіктерін ақпараттық қамтамасыздандыруға, және оның
қызығушылықтарын, қабілеттіліктерін, мәдени тәжірибесінің
спектрін құжаттық түрде көрсетуге мүмкіндік беретін құжат
болып табылады[23].
Портфолионы қалыптастыру барысында мыналар ескерілуі
тиіс:
▪ ашықтылығы (ақпарат білім беру процесіне қатысушылардың
барлығына дерлік қолайлы)
▪ көпаспектілігі (оқушының білімдерін ғана емес, сондай-ақ
оларды практикада қолдану білігін; оның әлеуметтік тәжірибесін
бағалау; оқушының тұлғалық даму динамикасын бақылау)
▪ бағаның мазмұндылығы (тек сандық көрсеткіштер ғана емес,
сондай-ақ оқу процесі де бағаланады)
▪ ізгілікті бағыты (әрбір оқушының жеке қабілеттерін есепке
алу)
▪ вариативтілігі (білім алушылардың жеке қабілеттерін есепке
алу)[24,32]
1.4.1 Портфолиомен жұмыс жүргізу кезеңдері
1 Мақсат қою.
Жұмыстың осы кезеңінде оқушыға сұрақтарға жауап беру
және мынадай тапсырмаларды орындау ұсынылуы мүмкін:
а) Осы жылғы іс-әрекетімді мен қалай жоспарлаймын
(кең тұрғыда: өзім тұратын қаланың мүмкіндіктерін ескере
отырып, тек мектептегі ғана емес, сондай-ақ одан тыс –
тәсілдер, нысандар)?
ә) Менің сәттіліктерім. Менің өткен жылдағы мақтана
алатын жемісім не? Менің күшті тұсым қайсы?
б) Өзіңнің белгілі сыныпты аяқтаудағы метафорлық
бейнеңді ойлап тауып, суретін сал – біз неге жеткіміз келеді?
в) Өзіндік жеке жоспарларды құру. Мысалы – өзіңнің
білім алу жылыңның жолын сал. Бала өзіне керек деп тапқан
дүниені салады және оны түсіндіреді.
Осы жұмыстан кейін оқушы мыналарды (мұғалімнің, ата-
анасының көмегімен) нақты анықтауы тиіс:
-Портфолио жасаудың мақсаты
Жыл бойындағы қызмет мақсаты (Мен неге қол жеткізгім
келеді? Нәтижесінде не болуы мүмкін? Қандай өзгерістер болуы
тиіс?) бірінші жартыжылдықта, екінші жартыжылдықта:
- Мақсатты нақтылайтын міндеттер (олар тоқсандық болуы
мүмкін)
- Нәтижеге қол жеткізу шарттары (маған мақсатқа жету үшін
не қажет?)
- Нәтижелерге қол жеткізу тәсілдері мен нысандары
(мақсатқа қалай жетуге болады?)
- Байланыстарды орнату (кіммен байланысып, кіммен бірлесу
қажет?)
- Нәтиже туралы нақты түсінік (нәтижеге қол жеткізгенім
туралы мен қалай біле аламын)
Портфолио технологиясын пайдалануға кіріспес бұрын
мұғалім мыналарды анықтап алуы қажет:
▪ Портфолиода жинақталған жұмыстары жөнінде оқушыларға қысқаша
ауызекі және жазбаша түсінік беріп, жеке-дара кеңес беру үшін
өз уақытыңды осылайша жоспарлаудың мүмкіндігі қаншалықты?
▪ Қайсыбір үлгілерді енгізу үшін қандай мерзім белгілеу
қажет?
▪ Оқушының өз жұмысын ұйымдастыруы мен бағалауы үшін іс-
әрекетке қандай нұсқауларды, үлгілерді, белгілер мен
көзқарастарды хабарлау қажет?
▪ Бақылау мен өзіндік бағалауды жүзеге асыру себептері
қандай? Кері байланыс, әңгімелесу мен портфолионы таныстыру
уақыты қай уақытта келеді?
▪ Портфолиоға арналған жұмыстарды іріктеу қайда және қашан
жүргізіледі?
▪ Презентацияның қандай нысаны арқылы оқытуды аяқтауға
болады? Бұл көрме немесе ауызекі есептер және т.с.с. бола
алады ма? Кімді шақыруға болады және шақыру қажет (ата-
аналарды, өзге сыныптардың оқушылары)[25].
1.4.2 Портфолио құрылымын анықтау, материал жинақтау
Осы кезеңдегі жұмыс оқушының өз қызметі мен оның
нәтижелерін өз бетімен талдауын көздейді. Ол оқушының оқу және
бейіндік бағытты таңдауымен байланысты процестердің саналылық
дәрежесін арттыратын өзіндік бағалау механизмдерін қосу
мүмкіндігін береді, оқушының мұғалімдер, ата-аналар,
сыныптастары, қосымша білім беру ұйымдарының қызметкерлері
және т.б. ұсынған іс-әрекет түрлеріне деген қарым-қатынасының
сипаттамасынан тұрады.
Жыл бойғы қызмет нәтижелерін ұсыну. Ол ұжымдық тәртіпте
ұйымдастырылуы мүмкін (портфолионы таныстыру).
Өзіндік талдау мен өзіндік есеп сұлбасы:
жылдық қызметтің қысқаша мазмұны;
қызмет мазмұнының қойылған мақсаттар мен міндеттерге
сәйкестілігі;
мақсаттарға сәйкес жыл бойында неге қол жеткізілді;
атқарылған жұмыстың күшті тұстары;
іс-әрекет процесіндегі кемшіліктер мен қиындықтар;
қорытындылар мен ұсыныстар.
1.4.3 Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу ережелері
Портфолио үшін бастысы – сыртқы келбет пен рәсімдеу стилі
емес, оның ішкі мазмұны.
Портфолионы жасақтаудың сұлбасын ұстану қажет: титулды және
негізгі бөлімдері.
Портфолио қалай жасалады?
▪ Құрылымы бойынша:
▪ Мазмұны бойынша:
▪ Қызметі бойынша:
▪ Нысаны бойынша:
▪ Ұстанымы бойынша:
Портфолио туралы мәліметтер
▪ Жинақтау
▪ Талдау
▪ Жүйелеу
▪ Қорыту
▪ Ұсыну
Жеке тұлғаның өзіндік ерекшелігі бойынша:
▪ Құндылық бағдары
▪ Жеке көзқарасы
▪ Қарым-қатынасы
▪ Қолдану мүмкіндігі
Материалдарды жинақтау мен портфолионы рәсімдеу барысында
мынадай ережелерді басшылыққа алу қажет:
Еріктілік қағидатын ұстану (ең әуелі бала көзқарасы
тұрғысынан)
1. Өзінің портфолиосы үшін материалдар жинақтаумен айналысып
жүрген оқушы өзінің жеке жетістіктері папкасына қандай
құжаттар мен материалдарды кіргізетінін өзі шешеді. Оның
портфолиосына ешбір жағдайда мәжбүрлеу арқылы (баланың
келісімінсіз) материалдар енгізуге болмайды.
2. Материалдар жинақтау мен портфолионы рәсімдеу кезінде ата-
аналар мен өзге ересектер тарапынан белгілі көмек пен қолдау
қажет, бірақ осы процесте ешбір жағдайда баланы толығымен
алмастырудың қажеті жоқ.
Оқушының өзі де белгілі күш жұмсауы қажет, өйткені
портфолионы жинақтау кезінде тек соңғы өнім ғана емес, сондай-
ақ өз жетістіктерін зерделеу процесі, алынған нәтижелерге
деген жеке қарым-қатынастың қалыптасуы да маңызды.
3. Портфолионы жасақтауда оқушы өз бетімен қосымша және
кәсіптік білім беру мекемелерімен, ұйымдарымен, қоғамдық
балалар ұйымдарымен байланыс жасағаны және сол ұйымдардан
жиі көмек сұрап отырғаны жөн.
Сонымен қатар, баланы сол ұйымдарда жүргізіліп отырған іс-
шараларға қатысуға ынталандыру қажет. Ол өз кезегінде
мектептер ұсынатын олимпиадалар шеңберінен шығуға мүмкіндік
береді. Осы әлеуметтік саладан көмек сұрау оқушының жеке
жетістіктерін демонстрациялау мен портфолио материалдарын
жинақтау мүмкіндіктерін кеңейтеді.
4. Портфолионы жасақтауда материалдар санын көбейтуге ден
қойып, өзге оқушылармен жарысуға жол берілмейді. Портфолио
материалдары мен құжаттарын сапалы іріктеуге барынша тиянақты
қарау қажет.
5. Портфолио материалдарын жинақтау кезінде ресми
сертификатталған құжаттарға ден қоюдың қажеті жоқ. Өйткені
оқушылардың барлығында дерлік сертификатталған ресми құжатты
алу мүмкіндігі бола бермейді.
6. Жеке жетістіктер папкасы нөмірленген беттері бар және
қайсыбір құжатты алып тастау немесе алмастыруға болмайтын
сынақ кітапшасына айналмауы тиіс.
Портфолио сынып жетекшісі немесе педагогикалық кеңес берген
қарапайым мінездемеге айналмауы тиіс.
Портфолио материалдарына мінездемені енгізу-енгізбеуді
(нұсқаулық немесе сынып жетекшісінің пікірі түрінде) – баланың
өзі шешеді.
7. Портфолио технологиясына бір реттік акция деп қарамай,
онымен жүйелі түрде жұмыс жүргізу.
8. Портфолио материалдарының сыртқы рәсімделуіне ден қоюдың
және олардың біркелкілігін талап етудің қажеті жоқ[25,26].
2 Портфолио технологиясы арқылы оқушылардың химия пәнінен іс-
әрекетін белсендендіру және білім сапасын жүйелі түрде
қорытындылау
2.1 Оқыту процесінде портфолио технологиясы негізінде оқушының
өзін-өзі бақылауының рөлі
Қазіргі кезде оқытушы мен оқушы арасындағы қатынас объект-
субъект қатынасынан диалогтық субъект-субъект қатынасына қарай
ауысуда. Бұл құблыс оқушының өз потенциалын барынша
толық жүзеге асыруды қамтамасыз етуге ұмтылуымен байланысты.
Бірінші орынға оқушының жай ғана дамуы емес, оның өзіндік
дамуына түрткі болу, көмектесу қойылады.
Кез келген педагогикалық бағыттағы жүйенің құрылымы оны
құрайтын компоненттердің өзара байланысының үйлесімділігіне
байланысты болады. Осындай тәсілді қажетсіну жеке мен жалпының
ара қатынасын түсіндіру, әртүрлі сапалы кластар мен
құбылыстарға ортақ жалпы заңдылықтарды анықтау жүйелік тәсілді
талап етеді. Портфолио технологиясы бойынша өзіндік бақылауға
бейімдеу проблемасын зерттеуге жүйелік тәсілді қолдану дұрыс
деп есептеледі.
Өзіндік бақылауға бейімдеу - оқушыны өзін-өзі дамытатын
белсенді тұлға ретінде өзін тануға, өзіндік дамуға, өзін
бақылап бағалауға қабілетті, Мұғаліммен тең диалогтық қарым-
қатынасқа түсе алатын тұлға ретінде қалыптастырушы фактор.
Өзіндік бақылау күрделі және кешенді сипатта іске асатын
әрекет, өйткені оның әрбір құрамдас бөліктерінің өзіндік
құрылымы бар. Оқыту процесіндегі өзіндік бақылау үш блоктан:
өзіндік әрекет, өзіндік басқару және өзіндік бағалаудан
тұрады. (1-сызба)
Өзіндік бақылауға кіретін өзіндік әрекеттер жүйесіне өзіндік
білім алуды жоспарлау, алған білімін жүйелеу, қорытындылау
және түзетіп отыру, білімін реттеу, түзету, өзінің танымдық
әрекетін білім маршрутына сай жоспарлау жатады. Аталған
компоненттер өзара тығыз байланысты біртұтас жүйені кұрайды.
Өзіндік әрекет блогының мақсатына өзіндік бақылауға
бейімдеуді жүзеге асыратын әрекет-қимылдарды оқушының өзінің
таңдап алуы, оларды алдын-ала жоспарлауы жатады.
Өзіндік жұмыстарды өзіндік әрекет арқылы орындау арқылы
өзіндік бақылау әрбір қоғам мүшесінің алдында тұрған аса
маңызды өткір проблемалардың бірі болып саналады. Өзіндік
бақылаудың бір құрам бөлігі болып табылатын өзіндік басқару
адам тұлғасының өзге адамға, мысалы, мұғалімнен тәуелсіз
дербес ойлауға және әрекет етуге бағытталған мінез қылығының
бір қыры[27].
Әрбір оқушы өз бетінше белгілі бір пән бойынша өзінің
әрекетінің мақсатын анықтайды, әрекетті жоспарлайды. Мақсатты
айқындау сапасы оқушының өзіндік әрекет арқылы өзінің оқу
процесін жетілдіруді қажетсіну мен қызығушылығына тікелей
тәуелді.
Портфолиодағы өзіндік бақылау, бағалау толыққанды процесс
ретінде белгілі бір мақсатта оқушының өзіндік басқаруы және
өзіндік әрекеті арқылы іске асады. Демек, бұл ұғымдар әралуан
өзіндік жұмыстармен тікелей байланыста болады. Олай болса, біз
өзіндік әрекетті ұйымдастыруға арқау боларлық танымдық
тапсырмаларды дидактикалық құрал ретінде қарастыра отырып
олардың өзара байланысын шартты түрде төмендегі сызбадағыдай
нақтылаймыз .
1 сызба. Портфолио бойынша өзіндік бақылауға бейімдеу
құрылымы
Өзіндік әрекет білім беру процесінің барлық кезеңдерін
қамтуы тиіс. Портфолионы жасақтау кезінде өзіндік әрекеттің
бастапқы кезеңінде оқушының танымдық қызығушылығының бағытын
және оқушының бұрын алған білімінің қаншалықты саналы
игерілгендігін анықтау қажет.
Портфолионы жасау кезінде өзіндік әрекеттің мақсатын
айқындаудағы мұғалімнің миссиясы оқушыны оқыту процесіндегі
өзінің рөлін мойындауына қажетті жағдайлармен қамтамасыз ету.
Өзіндік әрекеттің мақсатын үш тұрғыдан қарастыруға болады:
а) Диагностикалық мақсат және оқу материалын игеру сапасын
объективтік бақылау;
ә) оқушының жалпы даму деңгейі;
б) элементтері өзара үйлесімді әрекеттесетін белгілі бір
педагогикалық жүйенің жобасын жасау, яғни тұтас оқу-тәрбиелік
процестің жобасын жасау[28].
Оқушы тұлғасы даралығымен, тек өзіне ғана тән қасиеттерімен
ерекшеленетіндіктен мұғалім өз мақсатын үнемі оқушы мақсатымен
салыстырып, сәйкестендіріп отыруы тиіс. Мақсатқа түзетулер
енгізе отырып нәтижеге бағдарланған оқытудың да мақсаттарын
тұжырымдайды. Мұғалім мен оқушының бірлескен әрекеті оқыту
процесіндегі субъектілердің мақсаттарының қарама-қайшылықтарын
жойып отырады. Сонда ғана мұғалім мен оқушы арасында өзара
сыйластық пен теңдікке негізделген қарым-қатнас орнайды.
Бұдан шығатын қорытынды мұғалім оқушыны тек оқытып және
тәрбиелеп қана қоймай, оның психологиялық және әлеуметтік
адамгершілік тұрғысынан дамуына әсер ете отырып өз ойын жүзеге
асыруына, өзін ілгерілетуге, ішкі ресурстарын толық
пайдалануына мүмкіндік туғызады. Өзіндік әрекеттің екінші
компоненті - мазмұн оқу-танымдық тапсырмаларды орындаумен
байланысты іс-қимылдардың жиынтықтарының құрылым элементтерін,
яғни операциялардың орындалу реттілігін анықтаумен
байланысты[29].
Тұлғаның рефлексивтік позициясының көзге түсетін
көрсеткіштеріне сын тұрғысынан ойлау, дәлелдеуге ұмтылу, өзін
орынды дұрыс бағалау, пікірталас жүргізуге қабілетті болу,
мәселені дұрыс қоя білу т.с.с. жатады. Портфолио
технологиясында біз анықтаған өзіндік бақылау жүйесін
пайдалану және оқу-танымдық тапсырмаларды талдау кезінде
оқушының өзіндік әрекетіне мол мүмкіндік туғызу арқылы осы
көрсеткіштердің қалыптасуы жеңілдейді.
Екінші кезеңде оқушы қимылдардың қандай ретте
орындалатындығын анықтайды. Қимылдарды орындау кезінде жаңа
әрекеттің мазмұнына ғана емес, оның дұрыс орындалуына да мән
беріледі.
Алдыңғы кезеңдерде орындалған қимылдар соңғы кезеңдерде
қысқартылып орындалады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz