Шағын кәсіпкерлік жайлы
КІРІСПЕ
ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК
ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ
ҚОРТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК
ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ
ҚОРТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Біздің елімсіздің болашағы — оның интеллектуалды қоры, ғылым және инновация жетістіктерінде. Бүл сөздер Президент Н.Ә. Назарбаевтың халыққа арпалған жолдауында айтылған болатын. Өмір өзі көрсеткендей, шикізат сатуға бейімделген экономика құлдырауға бағытталған. Тек жоғарғы сапалы, ең соңғы ғылым жетістіктеріне сай техника мен технологиялар ғана экономиканы көркейтіп, халық өмірін жақсартуға қабілетті. Сондықтанда, ғылымға және ғылыми-техникалық және инновациялық саясатға ерекше көңіл бөлінуі тиіс.
Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында Қазақстан ғылыми-техникалық потенциалы қиындықтармен қақтығысын, түбірімен өзгеріскеұшырады. Тек 1999 жылдан бастап ғана ғылым жетістіктері мен инновацияларды игеру, ғылым-өндіріс тізбегін дамытудың маңыздылығын мойындай бастадық. Рынокты экономика тұсында ғылыми жаңалықтарды инновациялық компаниялар игеріп өндіріске енгізіп отырады. Бүл салаға шағын инновациялык кәсіпкерлік айтарлықтай үлес қосады.
Шағын кәсіпкерлік кез келген мемлекет экономикасының негізгі саласының бірі. Шағын және орта кәсіпкерлікке кез келген рынокты дамыған елдерде 10 кәсіпорынның 9-ы кіріп отырады. Егер, Европа елдерінде әр мың түрғынға шакқанда 45—50 шағын кәсіпорын болса, АҚШ-та ол көрсеткіш 75 кәсіпорын шамасында, ал Қазақстанда не бары 7—8 кәсіпорын ғана құрайды екен.
Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында Қазақстан ғылыми-техникалық потенциалы қиындықтармен қақтығысын, түбірімен өзгеріскеұшырады. Тек 1999 жылдан бастап ғана ғылым жетістіктері мен инновацияларды игеру, ғылым-өндіріс тізбегін дамытудың маңыздылығын мойындай бастадық. Рынокты экономика тұсында ғылыми жаңалықтарды инновациялық компаниялар игеріп өндіріске енгізіп отырады. Бүл салаға шағын инновациялык кәсіпкерлік айтарлықтай үлес қосады.
Шағын кәсіпкерлік кез келген мемлекет экономикасының негізгі саласының бірі. Шағын және орта кәсіпкерлікке кез келген рынокты дамыған елдерде 10 кәсіпорынның 9-ы кіріп отырады. Егер, Европа елдерінде әр мың түрғынға шакқанда 45—50 шағын кәсіпорын болса, АҚШ-та ол көрсеткіш 75 кәсіпорын шамасында, ал Қазақстанда не бары 7—8 кәсіпорын ғана құрайды екен.
1. «Саясат» журналы # 3 2001
2. «Қаржы Қаражат» журналы # 7 2001
3. «Егемен Қазақстан» газеті 14 шілде 2002
4. «Шағын кәсіпкерлік» Нысанбаев С.Н., Алматы: Қазақ Университеті 2002
2. «Қаржы Қаражат» журналы # 7 2001
3. «Егемен Қазақстан» газеті 14 шілде 2002
4. «Шағын кәсіпкерлік» Нысанбаев С.Н., Алматы: Қазақ Университеті 2002
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК
ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ
ҚОРТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Біздің елімсіздің болашағы — оның интеллектуалды қоры, ғылым және инновация жетістіктерінде. Бүл сөздер Президент Н.Ә. Назарбаевтың халыққа арпалған жолдауында айтылған болатын. Өмір өзі көрсеткендей, шикізат сатуға бейімделген экономика құлдырауға бағытталған. Тек жоғарғы сапалы, ең соңғы ғылым жетістіктеріне сай техника мен технологиялар ғана экономиканы көркейтіп, халық өмірін жақсартуға қабілетті. Сондықтанда, ғылымға және ғылыми-техникалық және инновациялық саясатға ерекше көңіл бөлінуі тиіс.
Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында Қазақстан ғылыми-техникалық потенциалы қиындықтармен қақтығысын, түбірімен өзгеріскеұшырады. Тек 1999 жылдан бастап ғана ғылым жетістіктері мен инновацияларды игеру, ғылым-өндіріс тізбегін дамытудың маңыздылығын мойындай бастадық. Рынокты экономика тұсында ғылыми жаңалықтарды инновациялық компаниялар игеріп өндіріске енгізіп отырады. Бүл салаға шағын инновациялык кәсіпкерлік айтарлықтай үлес қосады.
Шағын кәсіпкерлік кез келген мемлекет экономикасының негізгі саласының бірі. Шағын және орта кәсіпкерлікке кез келген рынокты дамыған елдерде 10 кәсіпорынның 9-ы кіріп отырады. Егер, Европа елдерінде әр мың түрғынға шакқанда 45—50 шағын кәсіпорын болса, АҚШ-та ол көрсеткіш 75 кәсіпорын шамасында, ал Қазақстанда не бары 7—8 кәсіпорын ғана құрайды екен.
ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК
Бүл кәсіпкерлік сферасында шағын инновациялық бизнес ерекшеорыналып, мемлекет әкономикасынын, дамуына көп әсер етеді. Ол бірқатар артықшылықтарға ие:
1. шағын инновациялық кәсіпкерлік бір салада тоқтап қалмай экономиканың барлық сферасын қамтиды.
2. ірі фирмалар ғылыми зеріттеулер мен тәжірбиелерді жүргізуге мүмкіншілігі әлдеқайда көп болса да, күрделі басқару пирамидалары себебінен инновациялык. процесс баяу атқарылады. Сондай-ақ ірі фирмалар сыртқы орта әсеріне икемсіз болып келеді. Ал шағын инновациялық фирмалар сыртқы орта өзгерістеріне тез икемделініп, жауап қайырып, процесс бағытын жылдам өзгертугө қабілетті.
3. шағын фирмалар ірі компанияларға қарағанда ғылыми-техни-калык зеріттеулөр нәтижелерін, инновацияларды өндіріс пен өнеркәсіпке жылдамырақ енгізеді. АҚШ Үлттық ғылыми қорының зеріттеулері бойынша ірі компанияларға қарағанда шағын фирмаларда 2,5 есе көп жаңалықашады, өнеркәсіптегі инновациялардың 50% шағын кәсіпкерлік саласымен жасалынған, ал соңғы өнеркәсіпке енгізу процессі шағын кәсіпкерлікке 1 жылға ертерек іске асырыладьу
Осы көрсетілген ерекшеліктердің бәрі шағын инновациялық кәсіпкерлікті қолдаү маңыздылығын ескертіп отыр. Дамыған елдерде шағын инновациялық кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан қолдау жүйесі мынадай сүрақтарды қамтиды:
Шағын инновациялық кәсіпорындар қызметін құқұқ және заңмен қамтамасыз ету;
кредиттік жеңілдіктер үсыну, жеңілдетілген салық түрлерін енгізу;
шағын инновациялық фирмапар проекттерін тікелей бюджеттік қаржыландыру, жеке кәсіпкерлік саласының қаржысын бағыттау;
Информациялы — консультативті, маркетинг бойынша көмек беру, шағын фирмалар кызметін мамандармен қамтамасыз ету.
Дүниежүзілік тәжірбиеге қарайтын болсақ, шағын инновациялық кәсіпкерлік қызметіне және дамуына ең қолайлы жағдай ғылыми технологиялық орталықтарда — инкубаторларда, техно-парктерде, технополистерде ұйымдастырылады екен. Бүл үйымдар шағын инновациялық кәсіпорындарды бір шатырдың астында, бір калада шоғырландырып, оларға ғылыми-техникалық зерттеу лабораторияларын, өндіріс-тәжірбиелік цехтарын және жалға бөлмелер үсынады. Бүл жерде мемлекеттік қаржы, коммерциялық банктер және венчурлы қорлар қаржылары шоғырланады. Әдетте ғылыми паркттер мынадай жерлерде орналасады.
Жоғарғы оқу орындары, университеттер бар жерлерде; өндіріс зоналарын, жер учаскелерін, лабораториялар жал-ға алуға мүмкіндік баржерлерде; Мемлекет тарапынан қолдау, салық жеңілдіктерін алуға мүмкіншілік бар жерлерде; автокөлік, темір жол магистралдарына және шикізат көздеріне жақын жерлерде.
Қазір дүниежүзінде 400 жуық ірі технопарктер бар, олардың жартысы АҚШ-та орналаскан.
Алғашқы ғылыми парк 40—50 жылдар түсында АҚШ-та Стенфордс университетінің іргесінде қалыптасқан. Солкезде осығылы-ми орталықтардан өз бастаула-рын алған кәсіпорындар ірі компа-нияларға айналған. Дүние жүзіне әйгілі технополистер Калифорниядағы Селиконования долина зонасында Хьюлетт-Паккард. Тексас инструмент, Дженерл электрик, Кремниевая долина технополисінде Локхид, Эр-эм-си, т.б. көптеген фирмалар өз бастауларыналып, көркейген.
Европа континентінде технопаркті қүрылымдар 70 жылдардын басынан дами бастады.
Алдымөн Ұлы Британияда, онан кейін Франция, Германияда. Қазір Францияда техникалық регио-налды комплекстерді дамыту бойынша мемлекеттік қызмет бар. Франциядағы ең ірі технопарктер — София-Антиполис. Бұлтехно-паркте 26 өнеркәсіптік кәсіпорын, 14 ғылыми-зеріттеу ұйымы бар. Жалпы ф ранцияда 50-ге жуы қ тех-нополистер мен технопарктер бар.
Жапонияда мемлекеттік про-граммалар пегізінде 20-ға жуық технополистер қалыптасқан, олардың ішіндегі ең ірісі Цуруба. Мұнда 47 зеріттеу ұйымы, бүкіл ғалымдардың40% шоғырланған. 80 жылдардан баетап дамушы елдерде Бразилия, Индия, Қытай мемлекеттеріде технопаркттер маңыздылығын түсініп, олардың қызметіне жағдай туғыза баста-ды.
Алғашқы технопарктер пайда болғанынан жарты ғасыр өткеннен кейін кана Ресейде де осындай ғылыми орталықтар қалыптаса бастады. Олардың алғашқысы 1990 жылы Томск университеті қолдауымен қурылды. Қазір Ресейде 60-ка жуықғылыми парктер мен орталықтар бар.
Ал Қазақстан да болса олар тек 90 жылдар аяғында ғана пайда
бола бастады. Қазір бізде бірнеше технопарк қызмет
істейді, олар: әл-Фараби атындағы Қяз МҚУ тұсындағы технопарк,
Қарағанды мемлекеттік университетіндегі технопарк және Алматыдағы Үлттық ғылыми-технологиялық парк, сондай-ақ өткен жылдын, қазан айында алғашқы бизнес инкубаторлары қалыптастырылған.
Ғйлыми технологиялық орталықтардың қызмет көрсету деңгейінің кеңейуі, өспелілігіне байланысты оларды былайша тізіп көрсетугеболады: инкубаторлар, технологиялықпаркттер, технополистер, ғылым мен технология аймақтары. Инкубатор — инновациялық қызметтің көптеген түрлерін ұсы-нушы комплекс, ол бір немесе бірнешө ғимаратты алып тұрады, ал шағын инновациялық фирмалар осы ғимарат ішінен белгілі бір тер-риторияларды жалға алып қызметін бастайды, инкубациялы период 2—3 жыл, осы мерзімнен кейін фирмалар өз бетінше қызмет жасау үшін бүл комплекстен шы-ғып кетеді. Инкубаторда жаңа ғана қалыптасқан фирмаларға бухгалтерлік, маркетингтік (бизнес-жоспарынжасау, өнімге жарнама, маркетингтік талдау жасау), компьютер, басқа да құрал-жаб-дықтарды жалға үсыну сияқты көмектер көрсетілөді. Бүл ғылыми-өнеркәсіптік қүрылымның негізгі мақсаты — шағын инновациялық фирмаларды ғылыми идея-дан практикаға жөткізу, бәсеке күресіне төтеп бере алатын кәсіпорын дәрежесіне жеткізу. Ол кәсіпорындар инкубаторлардан шыққан соң технопарктер де немесе басқа да өнеркәсіптік орта-ларда қызмет етуге қабілетті болады.
Технопарк — ғылыми-техникалық, территориалды комплекс, негізгі мақсаты шағын бизнес фирмаларының қызмет етуіне тиімді, ыңғайлы жағдай қалыптастыру. Оларжоғарғы оқу орындары, зеріттеу орталықтары, лабораториялар түсында қалыптаса-ды. Онын, құрамына: зеріттеу орталықтары, инкубаторлар, инновациялықорталықтар, маркетинг т.б. орталықтар енеді. Технопарк шағын инновациялык. кәсіпорындарға қажетті бухгалтерлік, аудиторлық, консалтингті, маркетингті қызметтер үсынып отырады.
Технополис — жеке қала негізінде қүрылған ғылыми-өндірістік қүрылым. Негізгі кұрылыми — технопарктер, инкубатор-лар, ғылыми орталықтар мен университеттер.
Ғалым мен технология аймақтары ірі оқу орындары, ірі өндіріс кәсіпорындары шоғырланған территориясы шектелмеген ғылыми өнім өндіруге маманданған аймақ. Технополистер мен ғылым мен технология аймақтары инновациялық фирмалар қызмет ететін қаржы оазисіне айналды. Мүнда мемлекеттік, коммерциялы банк-тер, өнеркәсіптік корпорациялар, венчурлы қорлар, қайрымдылық қорларынынкапиталдары шоғырланды, онын, үстіне мемлекеттік жеңілдетілген салықтар, кредит-терқосылды.
Бүл үйымдардың тағы бір ар-ықшылығы ғылыми-техникалық кадрлардың бір жерде шоғырлануы: негізгі лабораториялар, университеттер, консалтинг фирмалары. Осынын арқасында компаниялар инновациялық процесс үшін тез арада уақытша проектті топтар қүруға мүмкіндік алды.
Сондай-ақ ең негізгі артықшы-лығы инновациялық процесс нәтижесінің тез арада өнеркәсіпке енуі. Өйткені технополистер ғылыми-техникалық прогрессті жүргізуші өнеркәсіптер орналасқан жерлерде қызмет етеді, мысалы Селиконовая долина электронды өнеркәсіп кәсіпорындары шоғырланған, Цуруба электрони-ка және робототехника бағытын-да қызмет атқарады.
Сонымен, дүниежүзілік тәжірбе көрсетуіне қарағанда, шағын инновациялык кәсіпкерлікті колдау мемлекеттік ғылыми-техникалық саясаттың басты бағыты. Біздің елде шағын инновациялық кәсіпкерлікті қолдау бойынша на-қты занлы негіз жок, бүл сала шағын кәсіпкерлік бойынша зандар мен проекттір бойынша реттелініп келеді, ал барлық дамыған елдер-де бүл бизнес түрін мемлекет тарапынан белсенді қолдау ұйымдастырылған. Бүл елдерде шағын кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан колдау жүйесі мынадай келесі негізгі әлементтерді қамтиды:
шағын инновациялық кәсіпкер-лік қызметін қүқпен, заңмен қам-тамасыз ету;
шағын инновациялық бизнесті жеңілдетілген салықпен және кре-дитпен қамту жүйесі. Мысалы, АҚШ-та кіші бизнесті жеңілдетілген кредитпен қаржыландыру бойынша зан, 1958 жылдан бері қолдалынып келеді. Осы заң негізіндө 1958 жылдан 1990 жылға дейінгі мерзімде 55 мың шағын фирмалар қаржыландырылған. 5ВІС программасы көптеген шағын инновациялық компаниялардын, функция атқарып, дамуына жағдай жасады, оған мысал атақты Интел, Эппл, Федерал Экспресс, Крэй Рисчер және тағы да баскалар.
Ал Германияда Жеке капитал калыптастыру программасы бойынша шағын бизнеске айтарлық-тай жеңілдетілген шартпен кредит беріліп отырады. Кредит көлемі 400 мың марка, және ол 20 жылдык, мерзімге беріледі де мынадай әдіспен кайтарылады: алғашқы үш жылда процент төленбейді, төртіншіжылда—2%, бесіншіжыл-ға — 3%, алтыншы-оныншы жылдарға —5%тен тағайындалады. Ал қалған он жылда процент көлемі өзгерістерге түседі.
Ғылыми-техникалық саясаттың басты бағыты — шағын инновациялық фирмалардын, қызметін тікелей қаржыландыру. Мысалы АҚШ-та шағын фирмалардың ғылыми-техникалық, инновациялық қызметтерін мемлекет тарапынан қаржыландыру бойынша заң бар. Осы заңға байланысты шағын фирмалардың инновация-лық қызметі үшін федералды министерствалар өз бюджеттерінен жылына 1% қаржы көлемінде жіберіп отырулары тиіс.
Ал біз неден бастауымыз керек? Жаңа сапаға ие өнімер мен технологияларды жасауға қабілетті ғылыми жаңалықтар мен инновациялық идеяларға ие ғалымдар мен кәсіпкерлердің өз бизнестерін үйымдастыруға көмөкберу керек.
Біріншіден Қазақстанға шағын инновациялық бизнесті мемлекеттік қолдаудың нақты жүйесі болуы керек. Осы жүйе арқылы экономиканы жаңалықтармен қамтамасыз етіп, оны ескірген және шет елдік экологиялық таза емес техника мен технологиялардан қорғау. Алдымен инновациялық кәсіпкерлікті құқпен қамтамасыз ету керек, яғни Ғылыми-техникалық және инновациялық кәсіпкерлікті қолдау туралы, Шағын инновациялық фирмаларды қалыптастырушы инкубаторлар мен технопарктер туралы заңдарды қабылдау.
Екіншіден, тез арада инкубатор, технопарк сиякты ұйымдарды қалыптастыру керек. Олар инновациялық идеяларды маркетингтік талдаудан өткізіп, өнімніңқанша-лықты бәсекеге қабілеттілігін анықтап, ол өнімді өндіруге қаржы, өндіруші іздестіріп рыноқ қажет кізуі тиіс. Мемлекет осы ұйымдарды қалыптастыру мәселесін шешуді өз қарамағына алуы керек.
Үшіншіден, егер ғалым инновациялық идеянын, авторы болса, университеттегі жүмысынан кетпей, осы идеяны өндіріске жеткізу мақсатымен шағын кәсіпорын не-месе консультативті фирма ашуға мүмкіндік алса. Басқа кәсіпкерлер мен ғалымдарды, халықты хабардар ету мақсатымен инновациялык өнімдер жәрменкелерін үйымдастырып түру қажет.
Бүкіл қиындықтарға қарамастан Қазақстанда инновациялық идеяларды өмірге енгізетін зеріттеушілерді колдайтын бюро қызмет атқарады, сондай-ақ ин-новациялар менжаңалықтар және технологиялар дамыту орны құрылады. Сондай-ақ, ғылым жөне ғылыми-техникалық саясат концепциясының проекты, Ғылым туралы заңжәне мемлекеттік инновациялық даму бағдарламасы-ның проекттері талғыланған.
1998 жылы Экономикалық реформа қоры колдауымен ең жақсы үш бизнес-инкубатор ашуға сайыс жарияланған болатын. Нәтижесінде 2000 жылдың қазан айында үш бизнес-инкубатор проекттері таңдалынып алынды: Лига предпринимате-лей Казахстана ассоциациясы, НПО СотБИ және Бизнес-инкубатор. Бүл бизнес-инкуба-торлардың қызметін бастауына Сорос— Казахстан қоры аты-нан 258 469 доллар көлемінде қаржы бөлінген. Бүл инкубаторлар Польша және Турция елдерінін тәжірбиесі негізінде құрылған.
ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ
Дамыған елдердің көпшілігінде экономикалық өсудің шешуші бір факторы шағын бизнесті жан-жақты дамыту болып табылады. Олардағы кәсіпорындардың жалпы санының ішінде шағын және орта фирмалардың үлесі 80-нен 99 проценткедейінгі мөлшерді қамтып, елдің жалпы ұлттық өнімінің 50 процентке жуығын өндіруді қамтамасыз етіп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК
ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ
ҚОРТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Біздің елімсіздің болашағы — оның интеллектуалды қоры, ғылым және инновация жетістіктерінде. Бүл сөздер Президент Н.Ә. Назарбаевтың халыққа арпалған жолдауында айтылған болатын. Өмір өзі көрсеткендей, шикізат сатуға бейімделген экономика құлдырауға бағытталған. Тек жоғарғы сапалы, ең соңғы ғылым жетістіктеріне сай техника мен технологиялар ғана экономиканы көркейтіп, халық өмірін жақсартуға қабілетті. Сондықтанда, ғылымға және ғылыми-техникалық және инновациялық саясатға ерекше көңіл бөлінуі тиіс.
Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында Қазақстан ғылыми-техникалық потенциалы қиындықтармен қақтығысын, түбірімен өзгеріскеұшырады. Тек 1999 жылдан бастап ғана ғылым жетістіктері мен инновацияларды игеру, ғылым-өндіріс тізбегін дамытудың маңыздылығын мойындай бастадық. Рынокты экономика тұсында ғылыми жаңалықтарды инновациялық компаниялар игеріп өндіріске енгізіп отырады. Бүл салаға шағын инновациялык кәсіпкерлік айтарлықтай үлес қосады.
Шағын кәсіпкерлік кез келген мемлекет экономикасының негізгі саласының бірі. Шағын және орта кәсіпкерлікке кез келген рынокты дамыған елдерде 10 кәсіпорынның 9-ы кіріп отырады. Егер, Европа елдерінде әр мың түрғынға шакқанда 45—50 шағын кәсіпорын болса, АҚШ-та ол көрсеткіш 75 кәсіпорын шамасында, ал Қазақстанда не бары 7—8 кәсіпорын ғана құрайды екен.
ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК
Бүл кәсіпкерлік сферасында шағын инновациялық бизнес ерекшеорыналып, мемлекет әкономикасынын, дамуына көп әсер етеді. Ол бірқатар артықшылықтарға ие:
1. шағын инновациялық кәсіпкерлік бір салада тоқтап қалмай экономиканың барлық сферасын қамтиды.
2. ірі фирмалар ғылыми зеріттеулер мен тәжірбиелерді жүргізуге мүмкіншілігі әлдеқайда көп болса да, күрделі басқару пирамидалары себебінен инновациялык. процесс баяу атқарылады. Сондай-ақ ірі фирмалар сыртқы орта әсеріне икемсіз болып келеді. Ал шағын инновациялық фирмалар сыртқы орта өзгерістеріне тез икемделініп, жауап қайырып, процесс бағытын жылдам өзгертугө қабілетті.
3. шағын фирмалар ірі компанияларға қарағанда ғылыми-техни-калык зеріттеулөр нәтижелерін, инновацияларды өндіріс пен өнеркәсіпке жылдамырақ енгізеді. АҚШ Үлттық ғылыми қорының зеріттеулері бойынша ірі компанияларға қарағанда шағын фирмаларда 2,5 есе көп жаңалықашады, өнеркәсіптегі инновациялардың 50% шағын кәсіпкерлік саласымен жасалынған, ал соңғы өнеркәсіпке енгізу процессі шағын кәсіпкерлікке 1 жылға ертерек іске асырыладьу
Осы көрсетілген ерекшеліктердің бәрі шағын инновациялық кәсіпкерлікті қолдаү маңыздылығын ескертіп отыр. Дамыған елдерде шағын инновациялық кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан қолдау жүйесі мынадай сүрақтарды қамтиды:
Шағын инновациялық кәсіпорындар қызметін құқұқ және заңмен қамтамасыз ету;
кредиттік жеңілдіктер үсыну, жеңілдетілген салық түрлерін енгізу;
шағын инновациялық фирмапар проекттерін тікелей бюджеттік қаржыландыру, жеке кәсіпкерлік саласының қаржысын бағыттау;
Информациялы — консультативті, маркетинг бойынша көмек беру, шағын фирмалар кызметін мамандармен қамтамасыз ету.
Дүниежүзілік тәжірбиеге қарайтын болсақ, шағын инновациялық кәсіпкерлік қызметіне және дамуына ең қолайлы жағдай ғылыми технологиялық орталықтарда — инкубаторларда, техно-парктерде, технополистерде ұйымдастырылады екен. Бүл үйымдар шағын инновациялық кәсіпорындарды бір шатырдың астында, бір калада шоғырландырып, оларға ғылыми-техникалық зерттеу лабораторияларын, өндіріс-тәжірбиелік цехтарын және жалға бөлмелер үсынады. Бүл жерде мемлекеттік қаржы, коммерциялық банктер және венчурлы қорлар қаржылары шоғырланады. Әдетте ғылыми паркттер мынадай жерлерде орналасады.
Жоғарғы оқу орындары, университеттер бар жерлерде; өндіріс зоналарын, жер учаскелерін, лабораториялар жал-ға алуға мүмкіндік баржерлерде; Мемлекет тарапынан қолдау, салық жеңілдіктерін алуға мүмкіншілік бар жерлерде; автокөлік, темір жол магистралдарына және шикізат көздеріне жақын жерлерде.
Қазір дүниежүзінде 400 жуық ірі технопарктер бар, олардың жартысы АҚШ-та орналаскан.
Алғашқы ғылыми парк 40—50 жылдар түсында АҚШ-та Стенфордс университетінің іргесінде қалыптасқан. Солкезде осығылы-ми орталықтардан өз бастаула-рын алған кәсіпорындар ірі компа-нияларға айналған. Дүние жүзіне әйгілі технополистер Калифорниядағы Селиконования долина зонасында Хьюлетт-Паккард. Тексас инструмент, Дженерл электрик, Кремниевая долина технополисінде Локхид, Эр-эм-си, т.б. көптеген фирмалар өз бастауларыналып, көркейген.
Европа континентінде технопаркті қүрылымдар 70 жылдардын басынан дами бастады.
Алдымөн Ұлы Британияда, онан кейін Франция, Германияда. Қазір Францияда техникалық регио-налды комплекстерді дамыту бойынша мемлекеттік қызмет бар. Франциядағы ең ірі технопарктер — София-Антиполис. Бұлтехно-паркте 26 өнеркәсіптік кәсіпорын, 14 ғылыми-зеріттеу ұйымы бар. Жалпы ф ранцияда 50-ге жуы қ тех-нополистер мен технопарктер бар.
Жапонияда мемлекеттік про-граммалар пегізінде 20-ға жуық технополистер қалыптасқан, олардың ішіндегі ең ірісі Цуруба. Мұнда 47 зеріттеу ұйымы, бүкіл ғалымдардың40% шоғырланған. 80 жылдардан баетап дамушы елдерде Бразилия, Индия, Қытай мемлекеттеріде технопаркттер маңыздылығын түсініп, олардың қызметіне жағдай туғыза баста-ды.
Алғашқы технопарктер пайда болғанынан жарты ғасыр өткеннен кейін кана Ресейде де осындай ғылыми орталықтар қалыптаса бастады. Олардың алғашқысы 1990 жылы Томск университеті қолдауымен қурылды. Қазір Ресейде 60-ка жуықғылыми парктер мен орталықтар бар.
Ал Қазақстан да болса олар тек 90 жылдар аяғында ғана пайда
бола бастады. Қазір бізде бірнеше технопарк қызмет
істейді, олар: әл-Фараби атындағы Қяз МҚУ тұсындағы технопарк,
Қарағанды мемлекеттік университетіндегі технопарк және Алматыдағы Үлттық ғылыми-технологиялық парк, сондай-ақ өткен жылдын, қазан айында алғашқы бизнес инкубаторлары қалыптастырылған.
Ғйлыми технологиялық орталықтардың қызмет көрсету деңгейінің кеңейуі, өспелілігіне байланысты оларды былайша тізіп көрсетугеболады: инкубаторлар, технологиялықпаркттер, технополистер, ғылым мен технология аймақтары. Инкубатор — инновациялық қызметтің көптеген түрлерін ұсы-нушы комплекс, ол бір немесе бірнешө ғимаратты алып тұрады, ал шағын инновациялық фирмалар осы ғимарат ішінен белгілі бір тер-риторияларды жалға алып қызметін бастайды, инкубациялы период 2—3 жыл, осы мерзімнен кейін фирмалар өз бетінше қызмет жасау үшін бүл комплекстен шы-ғып кетеді. Инкубаторда жаңа ғана қалыптасқан фирмаларға бухгалтерлік, маркетингтік (бизнес-жоспарынжасау, өнімге жарнама, маркетингтік талдау жасау), компьютер, басқа да құрал-жаб-дықтарды жалға үсыну сияқты көмектер көрсетілөді. Бүл ғылыми-өнеркәсіптік қүрылымның негізгі мақсаты — шағын инновациялық фирмаларды ғылыми идея-дан практикаға жөткізу, бәсеке күресіне төтеп бере алатын кәсіпорын дәрежесіне жеткізу. Ол кәсіпорындар инкубаторлардан шыққан соң технопарктер де немесе басқа да өнеркәсіптік орта-ларда қызмет етуге қабілетті болады.
Технопарк — ғылыми-техникалық, территориалды комплекс, негізгі мақсаты шағын бизнес фирмаларының қызмет етуіне тиімді, ыңғайлы жағдай қалыптастыру. Оларжоғарғы оқу орындары, зеріттеу орталықтары, лабораториялар түсында қалыптаса-ды. Онын, құрамына: зеріттеу орталықтары, инкубаторлар, инновациялықорталықтар, маркетинг т.б. орталықтар енеді. Технопарк шағын инновациялык. кәсіпорындарға қажетті бухгалтерлік, аудиторлық, консалтингті, маркетингті қызметтер үсынып отырады.
Технополис — жеке қала негізінде қүрылған ғылыми-өндірістік қүрылым. Негізгі кұрылыми — технопарктер, инкубатор-лар, ғылыми орталықтар мен университеттер.
Ғалым мен технология аймақтары ірі оқу орындары, ірі өндіріс кәсіпорындары шоғырланған территориясы шектелмеген ғылыми өнім өндіруге маманданған аймақ. Технополистер мен ғылым мен технология аймақтары инновациялық фирмалар қызмет ететін қаржы оазисіне айналды. Мүнда мемлекеттік, коммерциялы банк-тер, өнеркәсіптік корпорациялар, венчурлы қорлар, қайрымдылық қорларынынкапиталдары шоғырланды, онын, үстіне мемлекеттік жеңілдетілген салықтар, кредит-терқосылды.
Бүл үйымдардың тағы бір ар-ықшылығы ғылыми-техникалық кадрлардың бір жерде шоғырлануы: негізгі лабораториялар, университеттер, консалтинг фирмалары. Осынын арқасында компаниялар инновациялық процесс үшін тез арада уақытша проектті топтар қүруға мүмкіндік алды.
Сондай-ақ ең негізгі артықшы-лығы инновациялық процесс нәтижесінің тез арада өнеркәсіпке енуі. Өйткені технополистер ғылыми-техникалық прогрессті жүргізуші өнеркәсіптер орналасқан жерлерде қызмет етеді, мысалы Селиконовая долина электронды өнеркәсіп кәсіпорындары шоғырланған, Цуруба электрони-ка және робототехника бағытын-да қызмет атқарады.
Сонымен, дүниежүзілік тәжірбе көрсетуіне қарағанда, шағын инновациялык кәсіпкерлікті колдау мемлекеттік ғылыми-техникалық саясаттың басты бағыты. Біздің елде шағын инновациялық кәсіпкерлікті қолдау бойынша на-қты занлы негіз жок, бүл сала шағын кәсіпкерлік бойынша зандар мен проекттір бойынша реттелініп келеді, ал барлық дамыған елдер-де бүл бизнес түрін мемлекет тарапынан белсенді қолдау ұйымдастырылған. Бүл елдерде шағын кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан колдау жүйесі мынадай келесі негізгі әлементтерді қамтиды:
шағын инновациялық кәсіпкер-лік қызметін қүқпен, заңмен қам-тамасыз ету;
шағын инновациялық бизнесті жеңілдетілген салықпен және кре-дитпен қамту жүйесі. Мысалы, АҚШ-та кіші бизнесті жеңілдетілген кредитпен қаржыландыру бойынша зан, 1958 жылдан бері қолдалынып келеді. Осы заң негізіндө 1958 жылдан 1990 жылға дейінгі мерзімде 55 мың шағын фирмалар қаржыландырылған. 5ВІС программасы көптеген шағын инновациялық компаниялардын, функция атқарып, дамуына жағдай жасады, оған мысал атақты Интел, Эппл, Федерал Экспресс, Крэй Рисчер және тағы да баскалар.
Ал Германияда Жеке капитал калыптастыру программасы бойынша шағын бизнеске айтарлық-тай жеңілдетілген шартпен кредит беріліп отырады. Кредит көлемі 400 мың марка, және ол 20 жылдык, мерзімге беріледі де мынадай әдіспен кайтарылады: алғашқы үш жылда процент төленбейді, төртіншіжылда—2%, бесіншіжыл-ға — 3%, алтыншы-оныншы жылдарға —5%тен тағайындалады. Ал қалған он жылда процент көлемі өзгерістерге түседі.
Ғылыми-техникалық саясаттың басты бағыты — шағын инновациялық фирмалардын, қызметін тікелей қаржыландыру. Мысалы АҚШ-та шағын фирмалардың ғылыми-техникалық, инновациялық қызметтерін мемлекет тарапынан қаржыландыру бойынша заң бар. Осы заңға байланысты шағын фирмалардың инновация-лық қызметі үшін федералды министерствалар өз бюджеттерінен жылына 1% қаржы көлемінде жіберіп отырулары тиіс.
Ал біз неден бастауымыз керек? Жаңа сапаға ие өнімер мен технологияларды жасауға қабілетті ғылыми жаңалықтар мен инновациялық идеяларға ие ғалымдар мен кәсіпкерлердің өз бизнестерін үйымдастыруға көмөкберу керек.
Біріншіден Қазақстанға шағын инновациялық бизнесті мемлекеттік қолдаудың нақты жүйесі болуы керек. Осы жүйе арқылы экономиканы жаңалықтармен қамтамасыз етіп, оны ескірген және шет елдік экологиялық таза емес техника мен технологиялардан қорғау. Алдымен инновациялық кәсіпкерлікті құқпен қамтамасыз ету керек, яғни Ғылыми-техникалық және инновациялық кәсіпкерлікті қолдау туралы, Шағын инновациялық фирмаларды қалыптастырушы инкубаторлар мен технопарктер туралы заңдарды қабылдау.
Екіншіден, тез арада инкубатор, технопарк сиякты ұйымдарды қалыптастыру керек. Олар инновациялық идеяларды маркетингтік талдаудан өткізіп, өнімніңқанша-лықты бәсекеге қабілеттілігін анықтап, ол өнімді өндіруге қаржы, өндіруші іздестіріп рыноқ қажет кізуі тиіс. Мемлекет осы ұйымдарды қалыптастыру мәселесін шешуді өз қарамағына алуы керек.
Үшіншіден, егер ғалым инновациялық идеянын, авторы болса, университеттегі жүмысынан кетпей, осы идеяны өндіріске жеткізу мақсатымен шағын кәсіпорын не-месе консультативті фирма ашуға мүмкіндік алса. Басқа кәсіпкерлер мен ғалымдарды, халықты хабардар ету мақсатымен инновациялык өнімдер жәрменкелерін үйымдастырып түру қажет.
Бүкіл қиындықтарға қарамастан Қазақстанда инновациялық идеяларды өмірге енгізетін зеріттеушілерді колдайтын бюро қызмет атқарады, сондай-ақ ин-новациялар менжаңалықтар және технологиялар дамыту орны құрылады. Сондай-ақ, ғылым жөне ғылыми-техникалық саясат концепциясының проекты, Ғылым туралы заңжәне мемлекеттік инновациялық даму бағдарламасы-ның проекттері талғыланған.
1998 жылы Экономикалық реформа қоры колдауымен ең жақсы үш бизнес-инкубатор ашуға сайыс жарияланған болатын. Нәтижесінде 2000 жылдың қазан айында үш бизнес-инкубатор проекттері таңдалынып алынды: Лига предпринимате-лей Казахстана ассоциациясы, НПО СотБИ және Бизнес-инкубатор. Бүл бизнес-инкуба-торлардың қызметін бастауына Сорос— Казахстан қоры аты-нан 258 469 доллар көлемінде қаржы бөлінген. Бүл инкубаторлар Польша және Турция елдерінін тәжірбиесі негізінде құрылған.
ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІ
Дамыған елдердің көпшілігінде экономикалық өсудің шешуші бір факторы шағын бизнесті жан-жақты дамыту болып табылады. Олардағы кәсіпорындардың жалпы санының ішінде шағын және орта фирмалардың үлесі 80-нен 99 проценткедейінгі мөлшерді қамтып, елдің жалпы ұлттық өнімінің 50 процентке жуығын өндіруді қамтамасыз етіп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz