Автоматтандыру объектісі ретіндегі магистралды мұнай құбыры

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

1 АВТОМАТТАНДЫРУ ОБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕГІ МАГИСТРАЛДЫ МҰНАЙ ҚҰБЫРЫ

1. 1 Құбырлардың жіктелуі

Мұнай құбыры деп мұнай және мұнай өнімдерін айдауға арналған құбырларды атайды. Тек мұнай өнімдері ғана айдалады деп айту қажет болған кезде, мұнай өнімінің құбыры терминін қолданады. Айдалатын мұнай өнімінің түріне байланысты құбырларды бензин құбыры, керосин құбыры, мазут құбыры деп атайды.

Мұнай құбырлары мұнай өнімдерінің құбырлары міндеттері бойынша келесі топтарға бөлінеді:

- ішкі - кәсіптерде, мұнай өңдейтін зауыттарында және мұнай базаларында әртүрлі объектілер мен қондырғыларды біріктіреді.

- жергілікті - ішкімен салыстырғанда ұзындығы көбірек (бірнеше ондық километрге дейін) және мұнай кәсіптерін немесе мұнай өңдеуші зауыттарын магистральды мұнай құбырларының басты бекеттерімен немесе темір жолындағы құю пункттерімен біріктіреді.

- магистральды - үлкен ұзақтылықпен сипатталады (жүздеген және мыңдаған километрлер), сондықтан айдау трасса бойынша орналасқан бірнеше бекеттермен іске асырылады. Құбырлардың жұмыс режимі - үзіліссіз (уақытша тоқтамдар кездейсоқ болады немесе жөндеумен байланысты) .

2. 05. 06 -85 СНиП сәйкес магистральды мұнай құбырлары мен мұнай өнімінің құбырлары құбырдың шартты диаметріне байланысты төрт класқа бөлінеді (миллиметрмен) : І - 1000-1200; І - 500-1000; І - 300-500; ІV - 300-ден төмен.

Мұнай құбырларының төсемін іс-әректіндегі немесе жобаланатын магистральды құбырларға параллельді және бір-бірден іске асыруға болады - техникалық өткелінде 2. 05. 06-85 СНиП сәйкес магистральды құбырлардың техникалық өткел деп мұнай және газ тасымалдауға арналған бір трассаның бойына параллельді орналастырылған құбырлар жүйесін айтады. Жеке жағдайларда мұнай құбырлары мен газ құбырларының бір техникалық өткелінде біріккен төсем жүргізуге рұқсат етіледі.

1. 2 Мұнайды құбырлық тасымалдау жүйелерін автоматты басқару тапсырмалары

Құбырлық тасымалдау жүйелеріне әртүрлі сипаттағы қатаң ішкі (технологиялық, экономикалық, бағдарламалық) және сыртқы (отын-энергетикалық кешенімен және мұнай өңдеуші салалармен) байланыстар тән. Технологиялық байланыс өндіру үрдісінің үзіліссіздігімен, мұнайды алысқа тасымалдауға дайындаумен, мұнайды өңдеумен, тасымалдаумен шартталады. Экономикалық және бағдарламалық байланыстар жобалау, жоспарлау, басқару тапсырмаларын шешу барысында бір-бірімен тығыз байланысады.

Көптеген тұтынушыларды үзіліссіз мұнаймен қамсыздандыруды қамтамасыз ету реттеудің өзара байланысқан тапсырмалар кешенін кезекпен өткізу және өңдеуді талап етеді. Мұнаймен қамсыздандыру сапасы мен сенімділігіне талаптардың әрдайым өсуі, шығындар мен жоғалтулардың төмендеуіне қажеттілік реттеудің ішкі жүйесін нақты бөліп алуды және оны сала ішінде максималды оптималдауды іске асырады.

Мұнаймен қамсыздандырудың құбырлық жүйелеріндегі реттеу тапсырмалары құбырлық тасымалдау жүйесінің дамуын оптималды жобалау мен жоспарлау сатысында, сонымен қатар қызмет ету үрдісінде шешіледі.

Құбырлық жүйелерді автоматты басқару жүйесі келесі үрдістерді автоматтандыру үшін арналған:

- мұнай ағымдарын оперативті жоспарлу және өз қажеттілігне кететін энергия шығындарын минималдау шарттарындағы қажеттіліктерді максималды қанағаттандыру мақсатымен жұмыс режимдерін оперативті жоспарлау.

- апаттық ауытқуларды жекелеу және жоспарлы режимдерді қамтамасыз ету мақсатымен құбырлық транспорттың негізгі объектілерін оперативті басқару.

- қызмет ету режимінің тиімділігін талдау мен техникалық жағдайын бақылау мақсатымен құбыр жүйелерінің жұмысының іс жүзіндегі режимдері туралы режимдік-технологиялық ақпараттарды жинақтау, өңдеу және іске қосу;

- мұнайды тасымалдау және тұтыну, өндіру жоспарының іс жүзіндегі орындалуы туралы жоспарлы-есептік ақпараттарды жинақтау, өңдеу және іске асыру.

- құбырлық тасымалдау жүйесінің объектілерінің құрылымы, техникалық сипаттамалары, жоспарлы және режимдік көрсеткіштері туралы мәліметтерден тұратын салалық ақпараттық деректер банкін құру және жүргізу.

Міндеттеріне сәйкес АБЖ құбырлық тасымалдау жүйесі үшін бес функционалды-бағытталған және ақпаратты бір-бірімен байланысқан тапсырмалар кешенін шешеді:

- жұмыстар режимін оперативті жоспарлау.

- жұмыстар режимін диспетчерлік талдау және бақылау.

- жұмыстар режимін оперативті басқару.

- құрылымды оптималды дамыту және қайта құру.

- тасымалдау және үлестіру, өндіру жоспарының орындалуын бақылау және ескеру.

Құбырлық жүйені үлкен жүйе ретінде ішкі жүйелер арасындағы байланыс жүйе шегінде ішкі параметрлері ғана іске асырылып, ал қалған бөлігі ішкі жүйелерге байланыспайтындай етіп, олардың әрқайсысы көптеген ішкі және сыртқы параметрлерімен сипатталатындай бірнеше ішкі жүйелерге бөліп тастауға болады.

Шектеулер жүйесін екі бөлікке бөлуге болады, біріншісі - бұл сыртқы параметрлердің шектеулеру, екіншісі - әр ішкі жүйенің ішкі және сыртқы параметрлеріне шектеулер.

Оптималдау тапсырмасы бірнеше кезеңдермен шешіледі.

1 Кезең. Сыртқы параметрлер үшін рұқсат етілетін өзгеріс аудандарын құрастыру. Әр ішкі жүйе үшін сыртқы параметрлерінің өзгеру аудандары әр сыртқы параметрлердің мәндер жиынтығына арналған ішкі параметрлер мәндерінің жиынтығы болатындай етіп құрастырылады, мұнда ішкі және сыртқы параметрлер берілген ішкі жүйе үшін екінші жоспардағы шектеулер жүйесін қанағаттандыруы қажет. Сонымен қатар сыртқы параметрлер құрастырылған мүмкін ауданға кірмейтін сыртқы және ішкі параметрлердің жинағы екінші жоспарлы шектеулерді қанағаттандырмау қажет. Айдау бекеттері ішкі жүйе ретінде қарастырылатын жағдайларда мүмкін аудан келесі координаталарда үш өлшемді болуы мүмкін: кірістегі қысым, шығыстағы қысым беру. Оған іске асырылуы технологиялық шектеулердің бұзылуынсыз жүретін қысым мен берудің мәндері кіреді.

2 Кезең. Ішкі жүйелердің агрегатталған сипаттамаларын құру. Агрегатталған сипаттама мүмкін аудандағы ішкі жүйенің сыртқы параметрлерінің әр векторына сәйкес берілген жүйе бойынша критериясын құрайтын оптималды мән беретін функция, мұнда оптималдау технологиялық шектеулерді ескере отырып, ішкі парамтрлердің барлық мәндері бойынша жүргізіледі.

Айдау бекетін ішкі жүйе ретінде қабылдайтын жағдайда агрегаттық сипаттама МАБ кірісі мен шығысындағы әртүрлі қысымдар жинағында минималды режимдік - мүмкін шығындарды бейнелейтін функция болып табылады.

1. 3 Магистральдық мұнай құбырлары жасақтарының құрамы

1-суретінде көрсетілгендей, магистральды мұнай құбырларының құрамына кіретіндер: байланыс сызықтары, коррозияға қарсы қорғаныс жүйесі, құбырдың өзі ретінде алынатын сызықтық жасақ; айдаушы және жылу бекеттері; құбыр бойынша келіп түсетін өнімді қабылдап, оны тұтынушылар арасында үлестіретін, зауытқа өңдеу үшін жіберетін немесе әрі қарай транпорттың басқа түрлерімен жіберетін мұнай құбырларының соңғы пункттері.

1 - кәсіптік мұнай жинағыш пункті.

2 - жеткізу құбырлары.

3 - құбырдың басты жасақтары.

4 - магистралды құбырлар.

5 - сызықтық арматура.

6 - аралық МАБ.

7 - жерасты мұнай қоймалары.

8 - басты магистралдың бұрмалары.

9 - мұнай үлестіретін бекет.

Сурет 1 - Магистралды мұнай құбырларының сұлбасы

Кейбір жағдайларда магистральды құбырдың құрамына мұнай кәсіптен құбырдың басты жасақтарына берілетін жеткізу құбырлары да кіреді.

Магистральды құбырлардың негізгі элементтері - құбырдың өзі сияқты, құбырдың үзіліссіз жібіне пісірілген. Ережеге сай магистральдық құбырларды жоғарғы құраушы құбырға дейін 0, 8 метр тереңдікке әдетте топыраққа ендіреді, егер ендірудің үлкен немесе кіші тереңдігі ерекше геологиялық ерекшеліктермен және белгілі деңгейде айдалатын өнімнің температурасын сақтаудың қажеттілігімен жүрмесе. Магистральды құбырлар үшін 300-1420 миллиметр диаметрлі бүтін тартылған немесе пісірмелі құбырларды қолданады. Құбыр қабырғаларының қалыңдығы 10 мегапаскальға дейін жететін құбырдағы жобалық қысыммен анықталады. Мәңгі салқын топырақты немесе батпақ аудандары арқылы жүргізілетін құбырды тіректерге немесе жасанды төкпелерге орнатады.

Кейбір жағдайларды ірі өзендердің қиылысындағы мұнай құбырларын біртұтас бетондық жабулармен немесе жүктермен құбырларға бекіту арқылы ауырлатып, өзеннің төменгі түбіне батырады. Негізгіден басқа сол диаметрдегі өтудің резервті жібін орнатады. Темір және ірі шоссейлік жолдардың қиылысындағы құбыр, құбыр диаметрінен 100-200 миллиметрге үлкен диаметрлі құбыр патронында өтеді. Қосымша мұнай қажеттілігін талап ететін мұнай өңдеу зауыттарын немесе трассаға жақын орналасқан басқа түрдегі транспорт үшін мұнай қабылдау орнын қанағаттандыру үшін, осы пункттерге мұнайдың бөлігі жеткізілетін кіші диаметрлері құбырлардан тармақшалар немесе бұрмалар жүргізіледі. Трасса бедеріне байланысты 10-30 километр интервалмен құбырда жөндеу немесе апат жағдайларында аймақты жабу үшін ысырмалар немесе сызықты крандар орнатады.

Трасса бойымен диспетчерлік атауы бар байланыс сызығы (сымтетік, радиорелелі) жүргізіледі. Оны телеөлшеу және телебасқару сигналдарын жіберу үшін пайдаланады. Трасса бойымен орналасқан катодты және дренажды қорғаныс бекеттері, сонымен қатар протекторлар құбырдың коррозияға қарсы изоляциялық жабуына қосымша ретінде құбырды сыртқы коррозиядан қорғайды. Трасса бойымен бір-бірінен 10-20 километр қашықтықта сызықты қарап шығу мекендері орналастырылған, олардың міндеттеріне өзінің аймағындағы құбырдың дұрыстығын бақылау және құбырды коррозиядан электрлік қорғайтын құрылғыларды бақылау кіреді.

Айдаушы бекеттерді 50-150 километрлер интервалымен орналастырады. Мұнай құбырларының айдаушы сораптық бекеттері электр жетекті центрден тарқыш сораптармен жабдықталған. Қазіргі кезде қолданылатын магистральді сораптардың берілісі сағатына 12500 текше метріне дейін жетеді. Мұнай құбырының басында басты сорапты бекет орналасқан. Үлкен территорияда шашыранды орналасқан бір кәсіп немесе бірнеше кәсіптерді қызмет көрсететін магистральды мұнай құбыры бар болса, жеткізу құбырларының аяғында немесе мұнай кәсібінің төңірегінде орналастырылады. Басты сораптық бекет аралықтықтан мұнай құбырының 2-3 тәуліктік өткізу қабілеттілігіне тең көлемдегі резервуарлық паркі бар болуымен айрықшаланады. Әр сораптық бекетте негізігі объектілерден басқа көмекші жасақтар кешені бар: токтың электр берілісіне БҚ немесе 35-36 киловаттқа дейін берілетін кернеуді төмендететін трансформаторлық ішкі бекет, қазандық, сонымен қатар сумен қамсыздандыру, канализация, салқындату және т. б. жүйелері. Егер мұнай құбырының ұзындығы 800 километрден асса, оны шектерінде сорап жабдықтарының тәуелсіз жұмысы мүмкін болатындай етіп, 400-800 километрлер ұзындықты пайдалану аумақтарына бөліп тастайды. Аумақтар шектеріндегі аралықтық сораптық бекеттер құбырдың 0, 3-1, 5 тәуліктік өткізу қабілеттілігіне тең көлемді резервуарлық парктерге ие болуы керек. Резервуарлы парктер бар басты және аралықтық сорапты бекеттер тіректі сораптармен жабдықталады.

Жоғары тұтқырлы және қоюланған мұнайды тасымалдайтын құбырларда жылу бекеттерін орнатады, кейде оларды сораптық бекеттемен біріктіреді. Айдалатын өнімді жылыту үшін булық немесе оттық (пештер) жылытқыштар қолданады. Жылу жоғалтуларын төмендету үшін мұндай құбырларды жылу изоляциялық жабулармен жабдықтайды.

Мұнай құбырының соңғы пункті - мұнай өңдеуші зауытының шикізат паркі, не мұнай өңдеуші зауыттарға немесе шетелге экспортталу үшін мұнайды танкерлермен тасымалдайтын теңіздік мұнай базасы.

1. 4 Сорапты бекеттер туралы жалпы мәліметтер

Сорапты бекеттеріндегі автоматтандыру көлемі мен жабдықтар құрамы, мұнайды мұнай құбырымен тасымалдау әдісіне байланысты.

Айдаудың үш әдісі қолданылады: бекеттер бойынша, қосылған резервуармен, сораптан сорапқа. Бекет бойынша айдауда басты немесе аралықтық сорапты бекеттер мұнайды келесі бекеттің ыдысына құяды, ал мұнадй кері айдау басқа резервуардан жүргізіледі, мұнда бекетте екіден кем емес резервуарлар болуы қажет. Осы әдістің негізгі кемшілігіне резервуарлардағы мұнай өнімдерін булану арқылы жоғалтулар жатады.

Қосылған резервуарлармен айдау кезінде сұйықтық беретін сораптан келесі сорапты бекеттеріне тікелей келіп түседі. құбырға параллельді қосылған резервуар көршілес бекеттердің келістірілмеген жұмыстарын реттейтін буфер ретінде қызмет атқарады. Айдаудың осындай әдісінде құбырдың бір аумағы бұзылған жағдайда да құбырдың жұмысы жалғаса береді. Бұзылған аумақты өшіріп тастайды, ал қалғандары аралықтық бекеттердің ыдыстарындағы мұнайлармен жұмыс істейді.

Сораптан сорапқа айдау әдісінде мұнай алдыңғы сораптан келесі сорапқа келіп түседі. Аралықтық бекеттерде резервукарлар жоқ, бұл өнімді буланудан жоғалтулардың алдын алады. Айдаудың бұл әдісі келесі бекеттің тіреуін пайдалануға мүмкіндік беріп, бекет бойынша айдау мен қосылған резервуармен айдау әдісіне қарағанда тіреуіш сораптарын орнату қажеттілігін жоқ қылады.

Магистральды мұнай құбырларының сорапты бекеттері 2 - суретіне сәйкес ортадан тартқыш сораптарымен жабдықталады.

Сурет 2 - Мұнай құбырындағы сорапты бекетіндегі магистралды (МН1-МН4) және тіреуіш сораптарының (ТС) қосылуының сұлбасы

Айдау цикліне біреуі резервті (МН1-МН4) болатындай, кезекпен біріктірілген үш-төрт сораптарды орнатады.

Бірсатылы спираль түріндегі тіреуіш сораптар ТС, бір жұмысшы, екіншісі резервті - параллельді біріктіріледі. әр сораптың сору мен айдау жерінде ысырма орнатылып, ал сорапқа параллельді - сорапты тоқтатып, оның ысырмаларын жапқан кезде, мұнай ағымы айналдыру құбырaымен автоматты түрде келесі сорапқа немесе магистральды мұнай құбырына бағытталатындай етіп, кері клапан орнатады. Нәтижесінде сораптарға параллельді кері клапанды сораптың, әдетте сораптының коллекторы деп аталатын, айналдыру құбыры құралады. Осы коллектордың соңына айдау жағынан сораптың айдау және соруындағы қысымды автоматты реттеу жүйесінің реттеуші дроссельдеуші мүшелері құрастырылады.

Негізгі сораптардың жетегі ретінде бұрын ашық (ААЖ) және тұйық (АТЖ) асинхронды вентиляциясы бар, және 4000 кВТ қуатпен орындалатын синхронды қолданатын. Соңғы жылдары мұнай құбырларында 4000 және 6300 кВт қуатты, СҮҚЖ (синхронды, үшфазалы, артық қысыммен үрілетін) түріндегі қолданады.

1. 5 Мұнайды тасымалдауға дайындау

Мұнай кен орындарындағы алғашқы өңдеу кезеңі, әдетте, фонтандалған ұңғылардан сусыз мұнай өндірумен сипатталады. Бірақ, әр кен орындарында қабаттан мұнаймен бірге судың аз мөлшері, кейін көбірек мөлшері шығып бастайтын кезеңі туады. Мұнайдың шамамен 60-75% суланған қалыпта өндіріледі.

Әр кен орындарындағы ұңғылардан шығатын қабаттық сулар, олардың құрамындағы минералды тұздардың, газ бен микроорганизмдерінің құрамы мен концентрациясына байланысты бір-бірінен айрықшаланады. Мұнай мен қабат суының қоспалары көбейген кезде, біреуі екіншісінің көлемінде әртүрлі өлшемдегі тамшылар түрінде анықталатын, екі ерімейтін сұйықтықтардың (мұнай мен су) механикалық қоспасы ретінде қарастырылуы қажет эмульсия қалыптасады. Мұнай құрамында судың болуы, сұйықтық пен оның көбейген тұтқырлығын тасымалдау көлемінің өсуіне байланысты тасымалдаудың қымбаттануына әкеледі. Мұнайда судың 0, 1% болуы да мұнай өңдеуші зауыттарының рктификациялық тізбектерінде оның көпіршектенуін қарқындандырып, өңдеудің технологиялық режимін бұзады және конденсациялық аппаратураларды ластайды.

Өндірілетін өнімнің сапасы көбінесе бастапқы шикізаттың, яғни мұнайдың сапасына тәуелді. Егер бұрын мұнай өңдеуші зауыттың технололгиялық қондырғыларын құрамында минералды тұздар (бір литрге 100-500 миллиграмм) бар мұнай келетін болса, қазіргі кезде терең тұздалмаған мұнай талап етіледі, көбінесе мұнады өңдеу алдында оны толығымен тұздан тазарту қажет болады.

Мұнай құрамында механикалық қоспалардың (құм мен балшық бөлшектері) болуы мұнай айдаушы құрал-жабдықтарының, құбырлардың қажалып тозуына әкеліп, мұнай өңдеуді қиындатады, мазуттар мен гудрондардың тұздылығын өсіреді, жылу беру коэффициентінің төмендеуі мен қатардан тез шығуына әкелетін пештер мен жылу бергіштерде, тоңазытқыштарды шөгінділерді қалыптастырады. Механикалық қоспалар қиын бөлінетін эмульсиялардың қалыптасуына әрекеттеседі.

2 МАГИСТРАЛЬДЫ МҰНАЙ ҚҰБЫРЛАРЫНДАҒЫ ҚЫСЫМНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕБІ

Мұнай құбырының технологиялық есебіне келесі негізгі тапсырмалардың шешімдері кіреді:

- мұнай құбырының экономикалық ең тиімді параметрлерін анықау (құбыр диаметрі, мұнай айдаушы бекеттеріндегі қысымдар, құбыр қабырғаларының қалыңдығы, мұнай айдаушы бекеттерінің саны) .

- мұнай құбыры трассасындағы бекеттің орналасуын анықтау.

- мұнай құбырын пайдалану режимінің есебі.

Экономикалық тиімді параметрлерін берілген құбыр диаметрінің өткізу қабілеттілігін ұсынылатын бәсекелес құбыр нұсқаларымен салыстыру арқылы анықтайды. Диаметрінің бірнеше мәндері болған жағдайда құбыр қабырғасының қалыңджығы мен мұнай айдаушы бекеттерінің санын анықтайтын (әр нұсқа үшін), гидравликалық және механикалық есептер жүргізіледі. Ең жақсы нұсұаны келтірілген шығындар бойынша, яғни экономикалық есептеулер арқылы табады.

Мұнай айдау бекеттерінің орналасуын трассаның сығылған қырында графикалық түрде анықтайды. Пайдалану режимдерінің есебіне бекеттердегі қысымдарды, олардың алдындағы тіреуіштерді және есептік көрсеткіштерден айрықшаланатын айдау жағдайларындағы мұнай құқбырының өткізу қабілеттілін анықтау; мұнай құбырының жұмысын реттеу мәселелерінің шешімдері кіреді.

2. 1 Мұнай құбырын технологиялық есептеудің бастапқы деректері

Мұнай құбырының есебі үшін келесі мәліметтер қажет - өткізу қабілеттілігі. мұнай тұтқырлығы мен тығыздығының температураға тәуелділігі. құбырды орнату тереңдігіндегі топырақтың температурасы. құбыр материалының механикалық қасиеттері. техника-экономикалық көрсеткіштер және трассаның сығылған қырының сызбасы.

Өткізу қабілеттілігі - бекеттердегі қысымдар мен құбыр диаметрін анықтайтын негізгі фактор. Технологиялық жобалау нормаларында өткізу қабілеттілігіне байланысты құбыр диаметрінің және мұнай айдаушы бекеттердегі қысымның мәндері беріледі.

Мұнайдың тығыздығы мен тұтқырлығын зертханалық талдаулар арқылы анықтайды. Тығыздықты ρ 293 К өлшейді. Басқа температураларда:

ρ _Т = ρζ(Т-293)

мұнда: ζ - температуралық түзету.

ζ - 1, 825-0, 001317ρ (ρ тығыздығы текше метрге килограмм етіп өрнектелуі қажет) .

Тұтқырлықтың температураға тәуелділігі график түрінде көрсетіледі. Бұлай болмағанда кинематикалық тұтқырлық ν _Т қажетті температурада Т (есепті) келесі формуламен анықталады

ν _Т =ν ₀ exp[-u(Т- Т ₀ ) ], (2. 1)

мұнда: ν ₀ - Т ₀ температурасындағы кинематикалық тұтқырлық.

u - вискограмманың тіке көрсеткіші.

Шаманы анықтау үшін ν ₀ мен Т ₀ басқа, басқа да температуралардағы тұтқырлықтың тағы бір мәнін білген жеткілікті.

Есепті температура ретінде құбырдағы мұнай ағымын қабылдайтын ең төменгі температураны санайды. Бұл температура үйкеліс нәтижесінде ағымның өзіндік қызуын ескере отырып, құбыр орнатылатын тереңдіктегі топырақтың ең төменгі температурасымен анықталады. Құбыр орнату терңдігіндегі топырақтың температурасы іздеу материалдары бойынша анықталады.

Құбыр материалының механикалық қасиеттері МЕСТ сәйкес көрсетіледі.

Сызықты бөліктің күрделі шығынына құбырдың құнымен бірге құбыр жасақтары бойынша барлық жұмыстардың бағасы кіреді (пісіру, изоляция, траншеяларды қазу, т. б. ) . Бекеттің күрделі шығынына құрал-жабдықтардың, құбырлық коммуникациялардың, ғимараттардың және т. б. құндары кіреді, ал басты бекеттерге, осылардан басқа - резервуарлық парк құны кіреді.

Сызықты бөлігіне күрделі шығындар қосындысының 80% жуық шамасы жатады. Сызықты бөлікке күрделі шығынның 45 -50% құбырлардың құнын құрайды.

Пайдалы шығындар келесі негізгі баптардан тұрады: амортизациялық төлемдер, ағымды жөндеу, майлау, электроэнергия, жылу, өзіндік қажеттіліктерге кететін электроэнергия, жалақы, күзет ұстау, басқару және т. б. шығындары. Шығындардың бірінші үш баптары - ең маңыздылары. Амортизация мен ағымды жөндеуге барлық шығындардың 30-40 пайызы кетеді. Электро энергия шығындары 40-60 пайызды құрайды.

Пайдалану шығындарының қосындысы айдаудың өзіндік құнын анықтайды - мұнай құбырының жұмысының үнемділігін сипаттайтын маңызды көрсеткіш.

Экономикалық ең тиімді нұсқаны таңдау үшін пайдалану шығындарды анықтауда кері жолмен жүруге болады: оларды технологиялық жобалау нормаларында көрсетілген, айдаудың өзіндік құнымен есептеп алуға болады:

Э=СQL

мұнда: С - айдаудың өзіндік құны.

Q - өткізу қабілеттілігі.

L - мұнай құбырының ұзындығы.

3-суретте көрсетілген трассаның қырын, құбырдың есепті ұзындығын және геодезиялық шыңдарының әртүрлілігін анықтау барысында қолданады. Қырында мұнай айдаушы бекеттерін (МАБ) орналастыру жүргізіледі. Қыр - трассаның бір-біріне тән нүктелері өзара біріктіріліп орналастырылған сызба. Бастапқы пункттен басталатын қашықтық және осы нүктелердің геодезиялық шыңдары - олардың координаталары. Осылайша, кез келген екі нүктенің арасындағы қашықтық оларды біріктіретін сызықтың ұзындығымен емес, ал абцисса осіне олардың проекциясымен анықталады.

Сурет 3 - Трасса қырымен көрсетілген.

Басқаша айтқанда, қырындағы қашықтықтар гоизанталь бойынша жүргізіледі. Бұны ескерген өте маңызды.

Трассаның қыры сығылып сызылады: горизантальға қарағанда вертикаль бойынша масштабы ірілеу болады, сондықтан трассадағы шыңдар мен ойыстар айқын көрінеді.

2. 2 Құбырдың гидравликалық есебінің негізгі формулалары

Құбырдағы сұйықтықтың тұрақталған қозғалысы келесі теңдеумен бейнеленеді.

, (2. 2)

мұнда, p -қысым.

ρ - сұйықтық тығыздығы.

λ - гидравликалық кедергі коэффициенті.

x - ұзындық.

D - құбыр диаметрі.

w - сұйықтық қозғалысының орташа жылдамдығы.

g - еркін түсу үдеуі.

z - инвелирлік шың.

Dp/ρ шамасы dx аумағындағы масса бірлігіне жатқызылатын сұйықтықтың орын ауыстыру жұмысын білдіреді. Бұл жұмыс [λ(dx/D) (w ² /2) ] үйкеліс күшінен өтуге, сұйықтықтың (dw ² /2) кинетикалық энергииясының өзгеруіне және dz шыңына сұйықтықты көтеруге шығындалады. ρ=idem (тамшылы сұйықтық) деп санаған жағдайда құбырдың тұрақты dw ² /2=0 диаметрінде, интегралдаудан кейін алатынымыз

, (2. 3)

мұнда: L - 1 және 2 нүктелерінің арасындағы қашықтық, яғни құбырдың ұзындығы.

∆z=z ₁ -z ₂ - құбыр аяғы мен басының геодезиялық шыңдырының айырымы.

(2. 3) g бөлеміз.

. (2. 4)

(2. 4) теңдеуіндегі әр мүше масса бірлігіне емес, сұйықтықтың салмақ бірлігіне, яғни шыңға қатысты жұмысты білдіреді. p ₁ (ρg) шамасы р ₁ артық қысымының әсерінен құбырдың бастапқы нүктесінде пьезометрде сұйықтық көтерілетін Н ₁ шыңын білдіреді, p ₂ (ρg) - Н ₂ шыңын білдіреді.

Алмастырулардан кейін