Қызылорда қаласының Абай даңғылындағы жол қозғалысын ұйымдастыруды жетілдіру
КІРІСПЕ
1 ҚАРАСТЫРЫЛЫП ОТЫРҒАН ТАҚЫРЫПТЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҢ ЖАҒДАЙЫНА ШОЛУ.
1.1 КӨШЕ.ЖОЛ ТОРАБЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ
1.2 ҚЫЗЫЛОРДА ҚАЛАСЫНЫҢ АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ 2002.2004 ЖЫЛДАРДА ОРЫН АЛҒАН ОҚИҒАЛАРЫНЫҢ ТАЛДАМАСЫ
1.2 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
2 ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ
2.1 ЖАЛПЫ НҰСҚАЛАР
2.2 КӨЛІК ЖӘНЕЖҮРГІНШІ АҒЫНДАРЫНЫҢҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІН АНЫҚТАУ
2.3 АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІАҒЫНДАРЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ
2.4 ҚИЫЛЫСТАРДЫҢ ӨТКІЗУ ҚАБІЛЕТТІГІН ЖӘНЕЖҮКТЕЛУ ДЕҢГЕЙІН АНЫҚТАУ
2.5 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ ОСЫ ҚАРАСТЫРЫЛҒАН БӨЛІМІ БОЙЫНША ҚОРЫТЫНДЫЛАУ
3 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 БАҒДАРШАМ СИГНАЛДАРЫН КООРДИНАЦИЯЛЫҚ РЕТТЕУ ЖҮЙЕСІНҚАРАСТЫРУ
3.1.1 КООРДИНАЦИЯЛАУДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫН ЕСЕПТЕУ
3.1.2 РЕТТЕУ ЦИКЛЫН ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕСЕПТЕУ
3.1.3 «ЖОЛ.УАҚЫТ» СЫЗБА НҰСҚАСЫНЫҢ КӨЛБЕУ БҰРЫШЫН АНЫҚТАУ
3.1.4 БАҒДАРШАМДАР СИГНАЛДАРЫН КООРДИНАЦИЯЛАУ СЫЗБА НҰСҚАСЫН РЕТТЕУ ЖӘНЕ ТҰРҒЫЗУ
3.2 АБАЙ.ТӘКЕ ХАН ҚИЫЛЫСЫНДА АЙНАЛМАЛЫ ҚОЗҒАЛЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУЫ
4 ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
4.1 АВТОМОБИЛЬ КӨЛІГІ ЛАСТАНУДЫҢ КӨЗІ
4.2 АУАНЫ ЛАСТАЙТЫН ЗАТТАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
4.3 КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫН ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ТЕРІС ӘСЕР ЕТУІН АЗАЙТУ ӘДІСТЕРІ
4.4 КӨЛІК АҒЫНДАРЫ ШЫҒАРАТЫН УЛЫ ЗАТТАРДЫ АНЫҚТАУ
5 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
5.1 ЖАЛПЫ ҚАҒИДАЛАР
5.2 ҚОЗҒАЛЫС ҚАУІПСІЗДІГІН ЖОҒАРЫЛАТУ БОЙНША ІС.ШАРАЛАР ТИІМДІЛІГІН АНЫҚТАУ
ҚОРЫТЫНДЫ ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 ҚАРАСТЫРЫЛЫП ОТЫРҒАН ТАҚЫРЫПТЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҢ ЖАҒДАЙЫНА ШОЛУ.
1.1 КӨШЕ.ЖОЛ ТОРАБЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ
1.2 ҚЫЗЫЛОРДА ҚАЛАСЫНЫҢ АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ 2002.2004 ЖЫЛДАРДА ОРЫН АЛҒАН ОҚИҒАЛАРЫНЫҢ ТАЛДАМАСЫ
1.2 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
2 ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ
2.1 ЖАЛПЫ НҰСҚАЛАР
2.2 КӨЛІК ЖӘНЕЖҮРГІНШІ АҒЫНДАРЫНЫҢҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІН АНЫҚТАУ
2.3 АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІАҒЫНДАРЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ
2.4 ҚИЫЛЫСТАРДЫҢ ӨТКІЗУ ҚАБІЛЕТТІГІН ЖӘНЕЖҮКТЕЛУ ДЕҢГЕЙІН АНЫҚТАУ
2.5 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ ОСЫ ҚАРАСТЫРЫЛҒАН БӨЛІМІ БОЙЫНША ҚОРЫТЫНДЫЛАУ
3 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 БАҒДАРШАМ СИГНАЛДАРЫН КООРДИНАЦИЯЛЫҚ РЕТТЕУ ЖҮЙЕСІНҚАРАСТЫРУ
3.1.1 КООРДИНАЦИЯЛАУДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫН ЕСЕПТЕУ
3.1.2 РЕТТЕУ ЦИКЛЫН ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕСЕПТЕУ
3.1.3 «ЖОЛ.УАҚЫТ» СЫЗБА НҰСҚАСЫНЫҢ КӨЛБЕУ БҰРЫШЫН АНЫҚТАУ
3.1.4 БАҒДАРШАМДАР СИГНАЛДАРЫН КООРДИНАЦИЯЛАУ СЫЗБА НҰСҚАСЫН РЕТТЕУ ЖӘНЕ ТҰРҒЫЗУ
3.2 АБАЙ.ТӘКЕ ХАН ҚИЫЛЫСЫНДА АЙНАЛМАЛЫ ҚОЗҒАЛЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУЫ
4 ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
4.1 АВТОМОБИЛЬ КӨЛІГІ ЛАСТАНУДЫҢ КӨЗІ
4.2 АУАНЫ ЛАСТАЙТЫН ЗАТТАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
4.3 КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫН ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ТЕРІС ӘСЕР ЕТУІН АЗАЙТУ ӘДІСТЕРІ
4.4 КӨЛІК АҒЫНДАРЫ ШЫҒАРАТЫН УЛЫ ЗАТТАРДЫ АНЫҚТАУ
5 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
5.1 ЖАЛПЫ ҚАҒИДАЛАР
5.2 ҚОЗҒАЛЫС ҚАУІПСІЗДІГІН ЖОҒАРЫЛАТУ БОЙНША ІС.ШАРАЛАР ТИІМДІЛІГІН АНЫҚТАУ
ҚОРЫТЫНДЫ ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының 2000-2010 жылдар мен 2030 жылға дейінгі негізгі экономикалық-әлеуметті бағыттары туралы Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына айтқан үндеуінде,автомобиль көлігінің негізгі мәселесі болып халық шаруашылығы мен тұрғындарды тасымалдауды толық қанағаттандыру мен оның жұмысының экономикалық тиімділігін арттыру болып табылады.
Дүние жүзі бойынша автомобиль өндірісі автомобильдерді жасап шығаруды жылдан-жылға ұлғайтуда.Автомобильдердің өсуі жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша жұмыстарға аса үлкен назар аударуды талап етеді.Көше-жол тораптарында және автомобиль магистральдарында көлік құралдарының көбейуімен байланысты апаттылықтың да деңгейі өсуде, ал қозғалыс қауіпсіздігінің деңгейін жоғарылату барған сайын қиындап барады.
Жол қозғалысының қауіпсіздігі проблемасы экономикалық тұрғыдан қарағанда үлкен назар алуды талап етеді, себебі жолдарда үлкен жылдамдықты көлік құралдарын пайдалану , оны қамтамасыз ету, олардың өнімділігінің ұлғаюына әкеліп соғады.Сонымен қатар соңғы кездерде жол-көлік апаттарының салдарынан зардап шеккен адамдардың санының және материалдық шығындардың көбеюіне байланысты жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету сұрақтары үлкен маңызға ие.
Жолдағы қозғалыс қауіпсіздігін жоғарлату үшін алуан түрлі іс-шаралар жинағын жасау қажет. Бұл іс-шараның негізгі «жүргізуші-автомобиль-жол» жүйесінің белсенді элементі болып табылатын автомобильдің қауіпсіздікті жоғарылату іс-шараның бірі болып жүргізушілер, жүргізушілер арасында жол қозғалысының ережелерін сақтау бойынша үгіт-насихат жүргізу болып табылады.
Құрылыс-жол жұмыстарын орындаудың технологиясын жетілдіру, көше-жол тораптарын және жолдарды жобалау әдістерінің жаңа жетілген түрлерін қолдану қауіпсіздікті қамтамасыз етуге үлкен септігін тигізді.
Қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін келесі талаптар орындалу қажет :
-жол қозғалысы ережесін жүгізушілер мен жүргізушілердің қатаң түрде сақтап отыруы;
Дүние жүзі бойынша автомобиль өндірісі автомобильдерді жасап шығаруды жылдан-жылға ұлғайтуда.Автомобильдердің өсуі жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша жұмыстарға аса үлкен назар аударуды талап етеді.Көше-жол тораптарында және автомобиль магистральдарында көлік құралдарының көбейуімен байланысты апаттылықтың да деңгейі өсуде, ал қозғалыс қауіпсіздігінің деңгейін жоғарылату барған сайын қиындап барады.
Жол қозғалысының қауіпсіздігі проблемасы экономикалық тұрғыдан қарағанда үлкен назар алуды талап етеді, себебі жолдарда үлкен жылдамдықты көлік құралдарын пайдалану , оны қамтамасыз ету, олардың өнімділігінің ұлғаюына әкеліп соғады.Сонымен қатар соңғы кездерде жол-көлік апаттарының салдарынан зардап шеккен адамдардың санының және материалдық шығындардың көбеюіне байланысты жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету сұрақтары үлкен маңызға ие.
Жолдағы қозғалыс қауіпсіздігін жоғарлату үшін алуан түрлі іс-шаралар жинағын жасау қажет. Бұл іс-шараның негізгі «жүргізуші-автомобиль-жол» жүйесінің белсенді элементі болып табылатын автомобильдің қауіпсіздікті жоғарылату іс-шараның бірі болып жүргізушілер, жүргізушілер арасында жол қозғалысының ережелерін сақтау бойынша үгіт-насихат жүргізу болып табылады.
Құрылыс-жол жұмыстарын орындаудың технологиясын жетілдіру, көше-жол тораптарын және жолдарды жобалау әдістерінің жаңа жетілген түрлерін қолдану қауіпсіздікті қамтамасыз етуге үлкен септігін тигізді.
Қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін келесі талаптар орындалу қажет :
-жол қозғалысы ережесін жүгізушілер мен жүргізушілердің қатаң түрде сақтап отыруы;
1. «Автомобильные перевозки иорганизация дорожного движения» анықтама ағылшын аудармасы./В.У Ропкин, Л Клофи және басқалар – и: көлік, 1981 жыл-592 бет.
2. «Анализ дорожно-транспортных рпоишествий».әдістемелік нұсқау ./Мартынов В.П-М:ВНИИБД МВД, 1980жыл-79 бет.
3. «Анализ дорожно-транспортных проишествий» Коллинс Б.Е,Моррис Д., Көлік,1992-98 бет.
4. « Безопасность движения на автомобильном транспорте» Пенетко Г.И.-М: Көлік, 1985-215 бет
5. « Безопасность движения автомобильного транспорта» Боровский Б.Е.-Л.Ленбаспасөз,1984 жыл-304 бет.
6. «Вопросы правового регулирования и организаций ДД» Ғылыми нңбек жинағы/Асташев В.С, Кочетов Л.,Васюков В.А,және басқалар-М.:ВНИИБД МВД ,1978жыл-125бет.
7. «Дорожные условия и безопасность движения»Бабков В.Ф-М:Көлік, 1992жыл-288бет.
8. «Краткий автомобильный справочник НИИ.ДТ»-М: көлік,1985жыл-220бет.
9. «Знаки и указатели на автомобильных дорогах» Залуга В.П,Кошкин С.К.-М:көлік,1974жыл-128бет
10. «Знаки дорожные.Общие технические требования»ГОСТ 10807-86,шығарлығы наурыз 1985жыл
11. «Методики определения потерь от дорожно-транспортных проишествий»-М:ВНИИБД МВД,1990жыл-30бет
12. «Организация дорожного движения»Клипковштейн Г.-М:көлік,1982жыл-240бет
13. «Правила дорожного движения» -Алматы .Көлік,1999жыл
14. «Проблемы безопасности дорожного движения»-М:ВНИИБД МВД,1985жыл-75бет
15. «Справочник инженера –дорожника»/Васильев А.П-М:көлік,1989жыл-287бет
16. «Справочник по технике безопасности»/Долин Л.А.М:Энергобаспасөз, 1987жыл-200бет
17. «Технические средства организации дорожного движения»/Кременец Ю.А-М:көлік , 1990жыл-255бет
18. «Экономическое обоснование мероприятий повышающих безопасность дорожного движения»Аксенов В.А.-М:ВНИИБД МВД,1982жыл-36бет
19. « Пропускная способность автомобильных дорог»/Лобанов Е.М, Сельянов В.В-М:көлік,1988жыл
20. «Управление транспортными потоками в гордах»/Капиталов В.Г.,Хилатов Е.Б-М:көлік,1985жыл-94бет
21. «Экономика автомобильного транспорта»Малышев А.И.-М.:Көлік,1989жыл-366бет
22. «Экологическая безопасность транспортных средств»/Дьяков А.Б, Игнатов Ю.В-М:көлік,1989жыл-128бет
2. «Анализ дорожно-транспортных рпоишествий».әдістемелік нұсқау ./Мартынов В.П-М:ВНИИБД МВД, 1980жыл-79 бет.
3. «Анализ дорожно-транспортных проишествий» Коллинс Б.Е,Моррис Д., Көлік,1992-98 бет.
4. « Безопасность движения на автомобильном транспорте» Пенетко Г.И.-М: Көлік, 1985-215 бет
5. « Безопасность движения автомобильного транспорта» Боровский Б.Е.-Л.Ленбаспасөз,1984 жыл-304 бет.
6. «Вопросы правового регулирования и организаций ДД» Ғылыми нңбек жинағы/Асташев В.С, Кочетов Л.,Васюков В.А,және басқалар-М.:ВНИИБД МВД ,1978жыл-125бет.
7. «Дорожные условия и безопасность движения»Бабков В.Ф-М:Көлік, 1992жыл-288бет.
8. «Краткий автомобильный справочник НИИ.ДТ»-М: көлік,1985жыл-220бет.
9. «Знаки и указатели на автомобильных дорогах» Залуга В.П,Кошкин С.К.-М:көлік,1974жыл-128бет
10. «Знаки дорожные.Общие технические требования»ГОСТ 10807-86,шығарлығы наурыз 1985жыл
11. «Методики определения потерь от дорожно-транспортных проишествий»-М:ВНИИБД МВД,1990жыл-30бет
12. «Организация дорожного движения»Клипковштейн Г.-М:көлік,1982жыл-240бет
13. «Правила дорожного движения» -Алматы .Көлік,1999жыл
14. «Проблемы безопасности дорожного движения»-М:ВНИИБД МВД,1985жыл-75бет
15. «Справочник инженера –дорожника»/Васильев А.П-М:көлік,1989жыл-287бет
16. «Справочник по технике безопасности»/Долин Л.А.М:Энергобаспасөз, 1987жыл-200бет
17. «Технические средства организации дорожного движения»/Кременец Ю.А-М:көлік , 1990жыл-255бет
18. «Экономическое обоснование мероприятий повышающих безопасность дорожного движения»Аксенов В.А.-М:ВНИИБД МВД,1982жыл-36бет
19. « Пропускная способность автомобильных дорог»/Лобанов Е.М, Сельянов В.В-М:көлік,1988жыл
20. «Управление транспортными потоками в гордах»/Капиталов В.Г.,Хилатов Е.Б-М:көлік,1985жыл-94бет
21. «Экономика автомобильного транспорта»Малышев А.И.-М.:Көлік,1989жыл-366бет
22. «Экологическая безопасность транспортных средств»/Дьяков А.Б, Игнатов Ю.В-М:көлік,1989жыл-128бет
АННОТАЦИЯ
Нурлан Утегенович
Касымова Айнур Турыспеккызы
Дипломный проект на тему: Усовершенствование организации дорожного
движения транспортных средств по проспекту Абая г. Кызылорда - ТарГУ ФИТС
, Каратау: 2001г.-127стр.,графическая часть 10листов.
В дипломном проекте разработаны мероприятия по усовершенствованию
организации дорожного движения по проспекту Абая г.Кызылорда. Проведены
анализ ДТП , исследования конфликтных точек и интенсивности движения
транспортных, пешеходных потоков на перекрестках, и на основе их
разработаны: система координированного регулирования сигналов светофоров на
проспекте и организация кольцевого движения на проспекте Абая- Тауке
Хана. В экологической части выполнены расчеты по определению вредных
выбросов в атмосферу транспортными потоками .
Определен годовой экологический эффект от предлогаемых пероприятий.
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының 2000-2010 жылдар мен 2030 жылға дейінгі
негізгі экономикалық-әлеуметті бағыттары туралы Президент Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына айтқан үндеуінде,автомобиль көлігінің негізгі мәселесі
болып халық шаруашылығы мен тұрғындарды тасымалдауды толық қанағаттандыру
мен оның жұмысының экономикалық тиімділігін арттыру болып табылады.
Дүние жүзі бойынша автомобиль өндірісі автомобильдерді жасап шығаруды
жылдан-жылға ұлғайтуда.Автомобильдердің өсуі жол қозғалысының қауіпсіздігін
қамтамасыз ету бойынша жұмыстарға аса үлкен назар аударуды талап етеді.Көше-
жол тораптарында және автомобиль магистральдарында көлік құралдарының
көбейуімен байланысты апаттылықтың да деңгейі өсуде, ал қозғалыс
қауіпсіздігінің деңгейін жоғарылату барған сайын қиындап барады.
Жол қозғалысының қауіпсіздігі проблемасы экономикалық тұрғыдан
қарағанда үлкен назар алуды талап етеді, себебі жолдарда үлкен жылдамдықты
көлік құралдарын пайдалану , оны қамтамасыз ету, олардың өнімділігінің
ұлғаюына әкеліп соғады.Сонымен қатар соңғы кездерде жол-көлік апаттарының
салдарынан зардап шеккен адамдардың санының және материалдық шығындардың
көбеюіне байланысты жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету сұрақтары
үлкен маңызға ие.
Жолдағы қозғалыс қауіпсіздігін жоғарлату үшін алуан түрлі іс-
шаралар жинағын жасау қажет. Бұл іс-шараның негізгі жүргізуші-автомобиль-
жол жүйесінің белсенді элементі болып табылатын автомобильдің
қауіпсіздікті жоғарылату іс-шараның бірі болып жүргізушілер, жүргізушілер
арасында жол қозғалысының ережелерін сақтау бойынша үгіт-насихат жүргізу
болып табылады.
Құрылыс-жол жұмыстарын орындаудың технологиясын жетілдіру, көше-
жол тораптарын және жолдарды жобалау әдістерінің жаңа жетілген түрлерін
қолдану қауіпсіздікті қамтамасыз етуге үлкен септігін тигізді.
Қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін келесі талаптар орындалу
қажет :
-жол қозғалысы ережесін жүгізушілер мен жүргізушілердің қатаң
түрде сақтап отыруы;
-көлік құралдарының жақсы техникалық күйі;
-жүргізушілердің кәсіби шеберлігін арттыру;
-қозғалысты басқару мақсатында маршруттар бойынша және кейбір
көшелерде ықтимал қозғалыс жылдамдықтарын қойып отыру;
-жүргізушілерді жолдағы тұрақты ауыспалы қозғалыс шарттарымен
уақытылы ақпараттандырып отыру.
Қазіргі талаптарға орай, жол қозғалысын ұйымдастыратын инженерлер жол-
көлік апаттарын азайту, адамдардың зардап шегуі мен материалдық шығындарды
төмендету, қозғалыс қауіпсіздігін арттыру бойынша ғылыми қаржылық тұрғыдан
негізделген іс-шаралар жасай білу керек: Осы себепке байланысты дипломдық
жобаның мақсаты-жол қозғалысын ұйымдастыруды жетілдіру,жол-көлік апаттарын
төмендету бойынша тиімді және қолайлы іс-шаралар құрастырып шығу.
1. ҚҰРАСТЫРЫЛЫП ОТЫРҒАН ТАҚЫРЫПТЫҢ ЖАҒДАЙЫНА ШОЛУ.
1.1 КӨШЕ ЖОЛ ТОРАБЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ.
Қызылорда қаласы өзімен аттас облыстың орталығы болып есептеледі.Бұл
облыс Қазақстан Республикасының оңтүстік-батыс аймағында
орналасқан.Қызылорда қаласы территориясы мен қала тұрғындарының саны
жағынан кіші облыс орталықтарының қатарына жатады.Жері құрғақ, шөл дала
басым түседі.Қыста ауаның температурасы-23 С-қа дейін, ал жазда +45 С-қа
дейін өзгеріп отырады.Ауаның орташа жылдық температурасы 11,3 С-қа тең.Бір
жылда жер бетіне түсетін ылғалдың мөлшері 135-140 мм.
Соңғы санақ бойынша Қызылорда қаласында 210 мың адам
тұрады.Тұрғындардың көліктік қозғалымдығы өте жоғары.Жалпы пайдаланудағы
көлік пен 2000 жылы тасымалдаған жолаушылар саны 8,1 млн жолаушыға тең, ал
жүк айналымының көлемі 1241,7 млн т.км-ді құрды.Қала ішінде келесі көлік
түрлері жолаушыларды тасымалдауға қолданылады:автобустар, микроавтобустар
және автомобиль-таксилер.Қала ішімен Ресейге шығатын темір жол өтеді, ал
қаланың сыртында Самараға қарай бағытталған Республикалық маңызы бар
автомобиль магистралі өтеді.Қала ішінде 28 автобустар маршруты жолаушыларды
қала ішінде тасымалдау үшін ұйымдастырылған.Қаланың көше-жол торабының
жалпы ұзындығы 780 км, оның ішінде асфальттанғаны 620 км 57 бағдаршамдар
обектісі пайдаланылуда жол белгілерінің жалпы саны 2640 дана.Негізі
магистральді көшелерге мыналар жатады.Абай даңғылы, Байтұрсынов көшесі,
Сүлейменов, Шымбай, Рысқұлов, Қорқыт-ата, Мұратбаев, Қожа Ахмет Яссауи,
Бөкейхан, Желтоқсан көшелері.Осы аталған көшелер қаланың негізгі көше-жол
торабын құрайды.
Дипломдық жобаның тақырыбы бойынша қарастырылатын Абай даңғылының
ұзындығы 2340м. Ол қаланың негізгі магистральды көшелерінің бірі болып
саналады.Көше боинда тоғыз ірі қиылыстар орналасқан,олардың ішінде
негізгілері:Абай-Алматы,Абай-Тәуке Хан,Абай- Мұратбаев,Абай- Бөкейхан, Абай-
Космедемьянская қиылыстары.Бес қиылыста көлік және жүргінші ағындарының
қозғалыстары бағдаршамдармен реттеледі және 31 жол белгілері
қолданылады.Қаланың негізгі көлектің артериясы болғандықтан көлік ағынының
қарқындылығы басқа көшелермен салыстырғанда жоғары болып келеді.
1.2 ҚЫЗЫЛОРДА ҚАЛАСЫНЫҢ АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ 2002-2004 ЖЫЛДАРДА ОРЫН АЛҒАН ЖОЛ-
КӨЛІК ОҚИҒАЛАРЫНЫҢ ТАЛДАМАСЫ .
Жол-көлік оқиғаларын талдаудың мақсаты-көше-жол торабындағы белгілі-
бір уақыт мерізімінде орын алған апаттарды зерттеу арқылы оған әкеліп
соққан себепкерлерді және тор орындарды анықтап, олардың алдын алу жолдарын
іздестіру.Талдау- жол қозғалысын ұйымдастыруды және қауіпсіздікті
жоғарылатудың жетілген іс-шараларын зерттелетін көшелер мен тораптарға
енгізудің негізі болып табылады.
Көлік құралдарындағы жол бойындағы қозғалысы барысында және оның
қатысуымен адамдардың қаза болуына немесе жарақаттануына, көліктерге,
ғимараттарға, жүктерге зақым келуіне, және басқа да материалдық шығындалуға
әкеліп соққан апаттарды жол-көлік оқиғалары деп атайды.Оларды талдау және
санаққа алужұмыстарын жол полициясының техникалық бақылау қызметі жүзеге
асырады.Санаққа алуға техникалық қызметтің қарамағындағы көше-жол торабында
көліктердің, жүктердің, жолдар мен жол құрылыстарының, ғимараттардың
зақымдалуына әкеліп соққан және адам өліміне немесе дене жарақатына
септігін тигізген жол-көлік оқиғалары жатқызылады.
Жол-көлік оқиғаларының шоғырлану орындарын анықтау мақсатында апаттардың
түрлері мен ауырлығы, көлік құралдарының түрлері, тәулік мезгілі және жыл
күндері бойынша талдаулар жасалады.Аталған талдаулар нәтижесінде жол-көлік
оқиғаларының болуына әкеліп соққан себептер анықталып, жол қозғалысын
ұйымдастыруды жетілдіру және жол-көлік оқиғаларын азайту бойынша іс-шаралар
жасалады.
Қызылорда қаласының Абай даңғылындағы 2002-2004 жылдарында болған
жол-көлік оқиғаларының сандары және ауырлығы бойынша талдамасы 1.1-ші
кестеде көрсетілген.
КЕСТЕ 1.1
АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ 2002-2004 ЖЫЛДАРЫ БОЛҒАН ЖОЛ-КӨЛІК ОҚИҒАЛАРЫНЫҢ ТАЛДАМАСЫ
.
Көрсет- 2002
кіштер
жко Қаза болғандар
Саны % Саны
саны %
Қаза Жарақат Қаза Жарақат
болғандар алғандар саны болғандар алғандар
саны саны саны
Жүргіншілер 5 19 2 14
Жолаушылар - 4 - 2
Велосипедшілер 1 3 1 1
Барлығы 6 26 3 17
1.5-ші кестедегі мәліметтерге назар аударсақ, 2002-2004 жылдары жол-
көлік апаттарынан алты бала қаза болған және 26 бала әр түрлі категориялы
немесе дәрежелі жарақат алған 17бала осындай жағдайға өз кінәлерінен душар
болып отыр.Жол-көлік оқиғаларының балалардың қатысуымен болатын санын
азайту үшін мектептерде жол қозғалысы ережелері бойынша орасан зор жұмыстар
жүргізуі қажет.Әрбір оқушы қаладағы көше-жол торабына шыққан кезде ең басты
және қарапайым ережелерді білу қажет.Сонымен қатар жол полиция
қызметкерлері арнайы жоспарлар бойынша Балалар және жол қозғалысы
тақырыбына мектептерде жиналыс өткізіп тұруы қажет.
Балаларды оқытудың мәнін бағалай отырып, жол қозғалысы ережелерін
жастайынан білу және сақтау әдеті бүкіл өмір бойы сақталып қалатындығын
ескеру қажет.
Сондай-ақ жол полициясының ең басты міндеті болып көше-жол
тораптарында, әсіресе мектеп төңіректерінде көлік құралдары мен
жүргіншілердің жолдағы қозғалысын реттеуге аса назар аударулары қажет.Жол-
көлік оқиғаларының балалармен болатын санын азайту үшін мектептерде жол
қозғалысы ережелері бойынша орасан зор жұмыстар жүргізу қажет.
Қазіргі уақытта Қызылорда қаласында жалпы алғанда осы сұрақтарға
байланысты жол полиция басқармалары қажетті деңгейде жұмыстар жүргізіп
жатқан жоқ.
1.3 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ.
Осы жасалып жатқан дипломдық жобаның мақсаты-Қызылорда қаласының Абай
даңғылындағы жол қозғалысын ұйымдастыруды жетілдіру.
Жоғарыда аталған мақсатты орындау үшін келесі міндеттерді шешеу қажет:
- Абай даңғылындағы көлік құралдарымен жүргізушілердің қауіпті
қиылыстардағы қақтығысу нүктелерін талдау;
- Абай даңғылындағы қиылыстардағы көлік және жүргіншілер ағымдарының
қарқындылығын зерттеу;
- Аталған талдаулар мен зерттеулерге сүйене отырып, Абай даңғылындағы
тар орындар мен жол-көлік оқиғаларын төмендету үшін жол қозғалысын
ұйымдастыруды жетілдіру;
- Көлік құралының ауа атмосферасына зиянды, улы заттарды шығаруын
есептеу және оларды төмендету бойынша іс-шаралар жасау;
- Ұсынылған іс-шараларды Абай даңғылында пайдаланудың экономикалық
тиімділігін анықтау.
2. ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ.
2.1. ЖАЛПЫ НҰСҚАУЛАР.
Көшелердегі,жалпы жол-көлік тораптарындағы тар орындарды қазіргі
жағдайда аңықтаудың басты кемшілігі- тек болып өткен жол-көлік оқиғалары
туралы ғана қөрытынды жасау мүмкінділігі болып табылады.Жол қозғалтын
ұйымдастырудың негізгі міндеті- оларды алдын алуға, ескертуге
негізделген.Сан алуан талдаулар мен зерттеулер жол-көлік оқиғаларының
көбінесе қақтығысу нүктелері деп аталатын орындарда, яғни жол қозғалтына
қатысушылардың озара спецификалық кермеуі орын алатын жерлерде жиі
болатындығын көрсетіп отыр.Бұл мүмкін болатын қақтығысу нүктелерін анықтау
және оларды аластату жол-көлік оқиғаларының пайда болуын күтпей-ақ,қозғалыс
жағдайларының қауітіздігін арттыруға мүмкіндік береді.Осындай жағдайда жол
қиылысулары ерекше мәнге ие болады.
Көше-жол торабындағы қиылыс дегеніміз жол қиылысуынан туындайтын
аймақ. Қиылыс тратуалардың немесе жол шеттерінің сыртқы шекараларын
байланыстыратын ойдан құрастырылған сызықтармен шектеледі. Қиылыстар үшін
ағындарды әртүрлі бағыттар бойынша бөлу,сондай-ақ қозғалыс
траекторияларының тоғысуы мен қиылысуы тән.
Көлік ағындарының осы аталған әсерлесулері жүзеге асырылатын
көше-жол торабы орындары бөліну, тоғысу және қиылысу нүктелері немесе жалпы
айтқанда қақтығысу нүтелері деп аталады.Әрбір қақтығысу нүктесіне тән
ерекшелігі жол-көлік оқиғаларының пайда болуының мүмкін болатын қауіпі ғана
емес, сонымен бірге көлік құралдарының кідіру ықтималдығы да болып
табылады.
СУРЕТ 2.1 БАРЛЫҚ БАҒЫТТАРДАҒЫ ҚОЗҒАЛЫСЫ РҰҚСАТ ЕТІЛГЕН ЖАҒДАЙДАҒЫ ТӨРТ
ЖАҚТЫ ҚИЫЛЫСТАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Әрбір бағытында бір қозғалыс жолағы қарапайым реттелмейтін төрт жақты
қиылыста сегізден ауытқу және нүктелері, қиылысудың 16 нүктесі, яғни
барлығы отыз екі қақтығысу нүктелері болады.Бұдан бөлек ағымдары мен
жүргіншілер ағындары сегіз нүктеде өзара қиылысады.Аталған қиылыстың
сызбанұсқасы 2.1-ші суретте көрсетілген.
2.2 КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІ АҒЫНДАРЫНЫҢ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІН АНЫҚТАУ.
Қарастырып отырған Қызылодада қаласының Абай даңғылында қала шекарасында
сегіз қиылысы бар.Осы қиылыстардың алтысында көлік ағындарының жол
қозғалысы бағдаршамдар арқылы реттеледі.Ары қарай негізгі қиылыстардағы
қақтығысу нүктелерін анықтау бойынша талдау жүргіземіз.
Төмендегі 2.2-ші суретте Абай даңғылы мен Мұратбаев көшесінің
қилысындағы қақтығысу нүктелерінің талдамасы жасалынған.
Абай-Мұратбаев көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерін талдау
келесі нәтижені берді: бұл қиылыста отыз алты қиылысу нүктесі, сегіз
қиылысу және сегіз ауытқу нүктелерібар.Сонымен бірге бұл қиылыста көлік
және жүргінші орындары он алты нүктеде өзара қиылысады.
Қиылыстың күрделік дәрежесін төмендегі формула бойынша анықтаймыз.
m =5*nқ+3*nm+na
Мұндағы nқ- қиылысу нүктелерінің саны;
nm –тоғысу (қосылу) нүктелерінің саны;
na –ауытқу нүктклкрінің саны.
Сандық мәндерін 2.1-ші формулаға қойып келесі нәтижені аламыз:
m =5*36+3*8+8=212
m 150 болғандықтан қарастырылып отырған көлік торабы өте күрделі болып
есептеледі.
СУРЕТ 2.2 АБАЙ-МҰРАТБАЕВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
→
→
○
●
○
2.3-ші суретте Абай-Шүкіров көшелерінің қиылысындағы қақтығысу
нүктелерінің талдамасы келтірілген.
СУРЕТ 2.3 АБАЙ-ШҮКІРОВ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Абай-шүкіров көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерінің талдамасы
бойынша, мұнда үш ауытқу, үш қосылу нүктелері және бес қиылысу ьар екендігі
көрініп отыр, және де он нүктеде көлік пен жүргіншіні ағындары өзара
қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесі мынаған тең:
m =5*5+3*3+3=37
Бұл қиылысы қарапайым болып есептеледі, өйткені m 40 (егер де
күрдклілік дәрежесі m 40 болса, қиылыс қарапайым болып саналады).
2.4-ші суретте көрсетілген қиылыста Понфилов көшесінде бір бағытта екі
жолақ, ла кері бағытта бір жолақ қарастырылған.Осы қилыстағы қақтығысу
нүктелерін анықтау және талдау барысында сегіз ауытқу және сегіз қосылу
нүктелері мен отыз қиылысу нүктелері бар екендігі анықталды.Қиылыста он
төрт нүктеде көлік және жүргінші ағындары қиылысады:
Қиылыстың күрделілік дәрежесін 2.1-ші формулаға қойып анықтаймыз:
m =5*30+3*8+8=182
Бұл көлік торабы өте күрделі болып саналады, өйткені күрделілік дәрежесі
m 150-ден.
Келесі 2.5-ші суретте Абай-б-Бөкейхан көшелерінің қиылысындағы қақтығысу
нүктелерін анықтау бойынша жасалған сызба нұсқа келтірілген.
Абай-Бөкейхан көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерін талдаудың
нәтижесі бойынша қиылыста бес қиылысу нүктесі, екі ауытқу нүктесі және екі
қосыллллллллллллллллылу нүктелері орын алады.Көлік және жүргіші ағындары он
екі нүктеде қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесі төмендейді:
m =5*5+3*2+2=33
Көлік торабы және қиылыс қарапайым болып табылады.
СУРЕТ 2.4 АБАЙ-ПОНФИЛОВ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
СУРЕТ 2.5 АБАЙ-БӨКЕЙХАН КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Төмендегі 2.6-шы суретте қарастырылып отырған қиылыста бес қиылысу нүктесі,
үш қосылу және үш ауытқу нүктелері орын алады.Сонымен он нүктеде көлік және
жүргінші ағындары қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесін анықтаймыз:
m =5*5+3*3+3=37
Күрделілік дәрежесі m 40 болғандықтан қарастырып отырған Абай-
Бектұрғанов қиылысы қарапайым болыптабылады.
Келесі 2.7-ші суретте Абай даңғылы мен Космодемьянская көшелерінің
қиылысындағы қақтығысу нүктелерін анықтаудың сызба нұсқасы келтірілген
СУРЕТ 2.6 АБАЙ-БЕКТҰРҒАНОВ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТТҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Абай-Космодемьянская қиылысыны талдау келесі нәтижені береді: бес
қиылысу нүктесі, екі ауытқу және екі қосылу нүктелері бар екені
анықталды.Осы қилыста көлік және жүргіншілер ағыны он екі нүктеде өзара
қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесі төмендегідей:
m =5*5+3*2+2=33
Бұл қиылыс та қарапайым болып табылады.
СУРЕТ 2.7 АБАЙ-КОСМОДЕМЬЯНСКАЯ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ
НҮКТЕЛЕРІ.
2.8-ші суретте қала шекарасында Абай дағылында орналасқан соңғы қиылыс
Абай-алматы көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерін анықтаудың сызба
нұсқасы көрсетілген.
Абай-Алматы көшелерінің қилысында бес қиылысу нүктесі, екі ауытқу және
екі қосылу нүктесі бар екендігі анықталды.Көлік және жүргінші ағындары он
екі нүктеде бір-бірімен қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесін 2.1-ші формулаға қойып анықтаймыз.
m =5*5+3*2+2=33
Көлік торабы қарапайым болып есептеледі, себебі m 40
СУРЕТ 2.8 АБАЙ-АЛМАТЫ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Қақтығысу нүктелерін анықтау бойынша анықталған барлық нәтижелердің
мәнін 2.1-ші кестеге жинақтаймыз.Жалпы Абай даңғылы бойынша жеті қиылысқа
талдау жасадық.Қала шетінен кейінгі даңғылдың қиылыстарын (әуежай
бағытында) қарастырудың керегі болмады, өйткені ол жерлерде жол-көлік
оқиғаларының өте аз, тіпті болмады десе де болады.Жасалған талдау кезінде
Абай даңғылындағы екі қиылыста (Абай-Мұратбаев, Абай-Понфилов қиылыстары)
күрделілік дәрежесінің саны сәйкесінше 212 және 182 болатыны анықталды.Бұл
дегеніміз- өте күрделі қиылыстаржәне де талдау барысында негізінен жол-
көлік оқиғаларының саны осы қиылыстарда болғаны анықталды.
Осы жерде айтып кететін жағдай, бұл қалған қиылыстардың күрделілік
дәрежесі қырықтан аз болғанымен жүргіншілер мен көлік ағындарының қиылысу
нүктелері өте үлкен.Сондықтан көлік құралдарының жүргіншілерді қағып
кетулері бұл қиылыстарда жиі кездеседі.Осы себептен жүргіншілердің
қозғалысын ұйымдастыруға аса көңіл бөлу қажет.
Жол қозғалысын ұйымдастыруды жетілдіру бойынша іс-шаралар жасаған кезде,
Абай даңғылындағы көлік ағындарының қарқындылығы өте үлкен болғандықтан,
бағдаршаммен реттелетін қиылыстарда олардың кідіріп қалуларын азайту
сұрақтарына аса көңіл бөлу қажет.Ондай іс-шараның бірі болып координациялық
реттеу жүйесін құрастыру табылады.
Тар орындар дегеніміз көше-жол торабында жол-көлік оқиғаларының пайда
болуының немесе көлік құралдарының кідірулерінің ең ықтимал орны.
Тар орындарды келесі сипаттамалар арқылы анқтайды:
жол-көлік оқиғаларының шоғырлануы бойынша-егер жылына үш немесе одан да көп
жол-көлік оқиғалары бір орында (себептеріне тәуелсіз) болса;
техникалық жағдайы бойынша-жол-көлік оқиғаларының қанағаттандырмайтын
жол-көлік жағдайларының ( жол төселімін апатты- қауіпті орындары,
шұңқырлары, көлденең және бойлық түзулер) салдарынан болса;
Ұзақ мерізімді бақылау бойынша-көше және жол әлементін қолайсыз
геометриялық жоспарлау (Республикалық маңызға ие болған автомобиль
жолдарындағы қанағаттандырмайтын көрініс-100 меірден кем; қалалардағы
қанағаттандырмайтын көрініс-қиылысқа дейін қырық метрден кем), көпір
өлшемдерінің автомобиль жолының еніне сәйкес келмеуі.
КЕСТЕ 2.1
ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІНІҢ ТАЛДАМАСЫ.
Абай даңғылындағы техникалық жағдайы бойынша тар орындарға жол төсемі
уақытылы жөнделмеген орындарды жатқызуға болады.Сонымен қатар канализация
құбырларының қақпақтарының айналасындағы жол төсемінің қарауына байланысты
жүргізушілер көлікті кенеттен бұруға мәжбүр болады.
Ұзақ мерізімді бақылау бойынша Абай-Бектұрғанов, Абай-бектұрғанов, Абай-
Космодемьянская, Абай-Бөкейхан қиылыстарындағы бүйірлік көрінісі
жеткіліксіз жерлерді жатқызуға болады.Қазіргі кезде жол бойында,
қиылыстардың айналасында кафелер, сауда орындары көбейіп кеткендігі
бүйірлік көріністерді азайтады.
3. АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІ АҒЫНДАРЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ
ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ.
Уақыт бірлігіндегі зерттелетін жол немесе көше арқылы өтетін көлік
құралдарының саны қозғалыс қарқаындылығы деп аталады.Көлік құралдарының
қозғалыс қарқындылығын анықтауға қажетті уақыттың кезеңі ретінде жылды,
айды, аптаны, тәулікті, сағатты және өзге де қысқа уақыт аралықтарын(минут,
секунд)бақылаудың алға қойылған мақсатына байланысты қабылдайды.Көше-жол
торабының бөлігінде қозғалыс ең үлкен мәндерге ие болатын жекеленген
аймақтар мен аумақшаларды бөліп көрсетуге болады.Осындай кеңістікті
бірқалыпсыздық ең алдымен жүк және жолаушылар түзететін бекеттердің
орналасуының бірқалыпсыздығына және олардың функциясын көрсетеді.
Кез-келген жол-көлік оқиғасы бір немесе бірнеше себептердің салдары
болып табылады, олардың ішінде меншікті үлес жүргізушілердің қателігіне
тиеді.Қозғалыс қауіпсіздігі мекөлік құралдарының қозғалыс қарқындылығы бір-
бірімен өзара тығыз байланыста болады.Қозғалыс қарқындылығының жоғарғы мәні
кезінде жүргізуші өзге автомобильдер мен олардың жүгізушілерін қадағалауға
үлкен назар аударуы қажет.Осы себепке байланысты көлік құралының
жүргізушісі өзінің сана сезімінде қозғалыс қауыпсіздігі үшін маңызды жол
жағдайының элементтерін тіркеуге және бағалауғу үлгермейді.Көлік құралының
жүргізушісі жол белгісін өткізіп алуы, жүргізушіні уақытылы байқап қалуға
үлгермеуі мүмкін және т.с.с. Осыған орай көлік ағынының жоғарғы мәні
кезінде басып озу жағдайлары күрт шиеленісіп кетеді.Қозғалыс қарқындылығ
500-600 автсағ кезінде жол-көлік оқиғаларының потенциалдық қаупі 100-200
автсағ қарқындылықпен салыстырғанда екі есе жоғары болады.Қозғалыс
тәртібініңөсуі тек қарқындылықтың белгілі-бір мөлшеріне дейін ғана
жалғасады, одан кейін апаттық төмендейді.Мұндай құбылысты тығыз көлік ағыны
жағдайларында қозғалыс жылдамдылығының бірден төмендуімен, ал бұның өз
кезегінде жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдығын кемітумен
түсіндіруге болады.
Көлік құралдарының қозғалыс қарқындылығы жол-көлік оқиғаларыныңтүріне
және сипатына әсерін тигізеді.төменгі қозғалыс қарқындылығы кезіндегі
апатың еңкөп тарған түрі-көлік құралдарының аударылулары мен өзара
соқтығысы болып табылады. Көлік ағынының орташа қарқындылық аралығында
апаттардың елу пайзын қақтығыстар мен жүргізушілерді қағулар құрайды.Көлік
ағыны өте тығыз жолдарда апаттардың негізгі пайызын жол-жөнекеи
қақтығысулар құрайды. Жоғарыда айтылғанға байланысты көлік құралдарының
жүргізушілері өздеріне маңызды тұжырымдарды жасауларына болады. Ең
біріншіден, қозғалыспен қатты жүктелген жолдардың бөлімдерінде арттан
соғудан сақтану керек, бірден тежему керек және алда қозғалып келе жатқан
автомобильге деиінгі ара қашықтықты сақтап отыруға өте көп көңіл бөлу
қажет.
Абай даңғылындағы жоғарыда қарастырылғанжеті қиылыстардағы көлік және
жүргінші ағындарының қозғалысының қарқындылығын анықтаймыз. Көлік
қарқындылығы мен жүргіншілер қарқындылығызертелген мерзім кезінде 9.00-
11.00, 13.00-15.00, 17.00-19.00 сағаттар аралығында есептелді және де осы
көрсеткіштер аптаның әр түрлі күндерінде ( дүйсенбі, сәрсенбі сенбі және
жексенбікүндер ) саналады. Абай даңғылы қйылысатын көшелермен салыстырғанда
басты бағыт болып табылады, осы себептен көлік қарқындылығы даңғыл бойынша
өте жоғары ( әуежай, Тасбөгет қыстағы, Самара бағыты ).
2.9-шы суретте Абай –Мұратбаев көшелерінің қйылысындағы қағыттар
бойынша көлік ағындарының қозғалыс қарқындылығының шартты картаграммасы
көрсетілген.
Талдау кезінде Абай данғылындағы көлік қарқындылығы Мұратбаев
көшесіндегі қырқындылықтан басым екені айқын көрініп тұрғандығы анықталды.
Көлік ағындарының қиылыстағы сағаттық қарқындылығы 177автсағатқа тең.
СУРЕТ 2.9 АБАЙ-МҰРАТБАЕВ КӨШЕЛЕРІНІҢ
ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ
ЖҮРГІНШІЛЕР АҒЫНДАРЫНЫҢ
ШАРТТЫ КАРТОГРАММАСЫ.
Көлік ағындарының құрамы келесідеи : жеңіл автамабильдар- 60
пайызын, талып пайдаланудағы көліктер- 20 пайызын, жүк автомобильдері-15
пайызын және басқа да көлік құралдары-5 пайызын құрайды. Сонымен қатар
қиылыстың төрт жағынан да жүргіншілер ағыны өтеді.
Абай-Мұратбаев қиылысы даңғыл бойындағы ең үлкен жәнеқақтығысу
нүктелері өте көп(m=212) қиылыс.
СУРЕТ 2.10 АБАЙ-ШҮКІРОВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНДАРЫНЫҢ ШАРТТЫ
КАРТАГРАММАСЫ.
Жоғарыдағы 2.10-суретте Абай-Шүкіров қиылысындағы көлік және
жүргіншілер ағындарының бағыттар бойынша шартты картограммасы көрсетілген.
Бұл қиылыс қарапайым болып табылады, және де Шүкіров көшесінде екі жақтағы
бағыт бойынша бір ғана жолақтан қарастырылған.
Бұл қиылыста да көлік ағындарының басымы Абай даңғылына өтеді.
Қиылыстың сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1420 аво сағатты құрасды.Көлік
құралдарының пайыздық құрамы мынадай: жеңіл автомабильдер-65 пайызы, жалыпы
пайдаланатын көліктер-25% ,жүк автомабильдері – 12 пайызын ,басқа да көлік
құралдары -3 пайызын құрайды.Қиылыстың төрт жағынан да жүгіншілер оғыны
киіп өтеді.
Келксі 2.12-ші суреттегі мәліметтерге сәйкес Абай даңғылында қозғалыс
қарқындылығы Бөкейхан көшесіндегі көлік құралдарының қозғалыс қарқындылығы
басым түседі. Көлік құралдарының құрамы келесідеи; жеңіл автомабильдер-55%,
жалпы пайдаланатын көліктер-20пайыз, жүк автомабильдер-14пайыз, басқа көлік
құралдар- 3пайыз. Қиылыстағы сағаттық қозғалыс қортындылығы 1765авт
сағатқа тең. Қиылыстың үш жағынан жүргіншілер өтеді. Жүргіншілер ағыны өте
доғары, жүргіншілердің сағаттық қозғалысықарқындылығы-610адам сағатты
құрайды.Жүргіншілер ағыны бағдаршамдардыңкөмегімен реттеледі.
СУРЕТ 2.11 АБАЙ- ПАНФИЛОВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНДАРЫНЫҢ ШАРТТА
КАРТТОГРАММАСЫ.
СУРЕТ 2.12 АБАЙ-БӨЛЕЙХАН ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНЫНЫҢ ШАРТТЫ
КАРТТАГРАММАСЫ.
Төмендегі 2.13-ші суретте Абай-Бектұрғанов қиылысындағы барлық
бағыттар бойынша көлік және жүргіншілер ағындарының шартты картограммасы
көрсетілген.
Талдау барысында Абай даңғылындағы көлік қарқындылығы Бектұрғанов
көшесіндегі қарқындылықтан шамамен он есе басым екінші анықталды. Көлік
ағынының құрамы мынадай; 65пайызын жеңіл автомобильдер, 18 пайызын
автобустар, 11пайызын жүк автомабилдері және 6 пайызынбасқа да көлік
құралдары құрайды. Қиылыстың сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1644автсағ
тең. Қиылыстың үш жағынан жүргіншілер өткелдері өтеді.-
СУРЕТ 2.13 АБАЙ –БЕКТҰРҒАНОВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНЫНЫҢ ШАРТТЫ
КАРТОГРАММАСЫ.
2.14-ші суретте көлік және жүргіншілер ағынының шартты картограммасы
көрсетілген Абай-Космодемьянская қиылысындағы көлік ағындарының қурамы
мынадай: жеңіл автомобильдер-62 пайыз, жалпы пайдаланатын көлік қуралдары
-21 пайыз, жүк автомобильдері – 12 пайыз, басқа да көлік қуралдары -5
пайыз.
Осы қиылыстағы сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1700 авт сағатқа тең.
Бұл қиылыстың да үш бағытында жүргінші ағындары өтеді.
Келесі 2.15-ші суретті Абай-Алматы қиылысындағы бағыттар бойынша
көлік және жүргіншілер ағындарының шартты картограммасы көрсетілген.
Бұл қилыста да Абай даңғылы бойынша қозғалыс қақындылығы өте
жоғары.Қиылыстағы сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1800автсағ.Көлік ағынының
пайызды құрамы жеңіл автомобильдердің-60 пайызын,жалпы пайдаланудағы
көліктердің-15 пайызын, жүк автомобильдерінің-16 пайызын және де басқа
көлік құралдарының-9 пайызын құрайды.Бұл қиылыста үш жағынан жүргіншілер
ағындары жолды кесіп өтеді.
СУРЕТ 2.14 АБАЙ-КОСМОДЕМЬЯНСКАЯ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНЫНЫҢ ШАРТТ КАРТОГРАММАСЫ.
Көлік құралдарының ағынындағы келесі үш параметрмен сипаттауға болады:
- Қарқындылық – N (белгілі-бір уақыт аралығында жолдың зертелетін қимасы
арқылы жүріпөтетін автомобильдер саны);
- Тығыздық – Д (жолдың ұзындық бірлігіне, негізінен 1 км-ге шаққандағы
автомобильдер саны);
- Көлікқұралының орташа жылдамдығы – V (зерттелетін уақыттың
аралығындағы жүріп өткен барлық автомобильдердің жылдамдығының орташа
мәні).
СУРЕТ 2.15 АБАЙ-АЛМАТЫ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР АҒЫНДАРЫНЫ
ШАРТТЫ КАРТОГРАММАСЫ.
Жоғарыда аталған параметрлер көлік ағынының теңдеуі арқылы бір-
бірімен өзара байланыста болады:
N=Д*V
(2.2)
Егер, осы теңдеуді сызба түрінде көрсетсек, онда ол көлік ағынының
негізгі диограммасы болып табылады, 2.16 суретте осы диограмманыың көрінісі
келтірілген.
СУРЕТТЕ 2.16 КӨЛІК АҒЫНЫНЫҢ НЕГІЗГІ ДИОГРАММАСЫ.
2.16-шысуретте көрсетілген көлік ағынының диограммасын және теңдеуді
пайдалана отырып, көлік ағынының сипаттамаларын анықтауға болады.Орташа
жылдамдықты тангенс-координаталар басын координаталары белгілі-бір
қарқындылық пен тығыздықты сипаттайтын (N Д) нүктемен жалғастыратын
түзудің иілу бұрышымен, қысқаша тангенс-бұрышпен түрлендіреді.
Берілген жағдайларда мүмкін боларлық ең жоғарғы қозғалыс қарқындылығы
көлік ағынының белгілі-бір тығыздығы кезінде (диограммада ол А нүктесі) қол
жеткізімдіжәне бұл шама қозғалыс жолағының немесе тұтас алғандағы жолдың
өткізу қабілеті деп аталады.Көлік ағынының А нүктесімен салыстырғандағы
жоғарғы тығыздығы кезінде қозғалыс қарқындылығы төмендейді.Бұл қозғалстың
жоғарғы тығыздығы кезіндекідірістердің туындауыиен, жылдамдықтың
төмендеуімен және уақыт бірлігінде кез-келген қима немесе жол бөлігі арқылы
жүріп өтетін автомлбильдер сансның кемуімен түсіндіріледі.
Көлік ағынының негізгі диогорммасынан және теңдеуінен қозғалыст реттеуге
қажетті өте маңызды қорытынды жасауға болады.
-Жол арқылы автомобильдердің ең жоғарғы мүмкін болатын санын өткізу
қажеттілігі туындаған жағдайларда, ең жоғарғы қарқындылықты қамтамасыз
ететін жылдамдықтың белгілі-бір тәртібін жол белгілерінің көмегімен орнату
керек.
Қозғалыс сипаттамаларының бірі көлік ағынындағы басп озулар екендігі
болып табылады.Басып озулардағы қажеттілік ағын құрамының әр тектілігінің
салдарынан туындайды.Әдетте жеңіл авомобильдер және жылдам жүретін, епті
жүк автомобильдері қажетті жылдамдықт ұстап отыру үшін баяу қозғалып келе
жатқан көлік құралдарын басып озуға ұмтылады.Қозғалыс қарқындылығы көбейген
сайын басып озулардағы қажеттілікте арта түседі.Зерттеулер босып озулар
қарсы ағындағы автомобильдер арасындағы қашықтық 20секунд және одан да
жоғары уақытта қол жеткізілетін шамаға ие болған кезде еркінірек өтетінін
көрсетті.Осы аралық жеті секундтан кем болса, онда басып озу мүмкіншілігі
жоқ десе де болады.
2.2 кестеде қозғалыс қарқындылығы әртүрлі, ені 7-7,5 метр болатын
қарапайым жолдағы басып озуларды жүзеге асырудың мүмкіншіліктерін
сипаттайтын мәліметтер көрсетілген.
КЕСТЕ 2.2 ӘРТҮРЛІ ҚОЗҒАЛЫС ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫ КЕЗІНДЕГІ КӨЛІК АҒЫНЫНДАҒЫ
ҰЗАҚТЫЛЫҒЫ ӘРТҮРЛІ АРАЛЫҚ ШЕКТЕР САНЫН ҮЛЕСТІРУ.
Жолдағы Аралық шектер саны,%
қозғалыстың
аралық шегі ,
автсағ.
10 секундқа дейін 10 сек-тан 20 20 сек-тан жоғары
сек.аралығында
100 70
300 8 39
500 22 22 17
700 34 44 8
900 44 49 4
53 48
48
Жоғарыда көрсетілген2.2-ші кестедегі мәліметтер бойынша 100 автсағ
қозғалыс қарқындылығы кезінде көлік ағынындағы барлық аралық шектердің 70
пайызы жиырма секундтан жоғары, және де сол себепті басып озулар
салыстырмалы түрде еркін өтуі мүмкін.Қарқындылық 900 автсағ кезде
мұндайаралық шектердің тек төрт пайызы ғана қалады, бұл басып озу шартарын
едәуір қиындатады.Зерттеулер жолдың ені бағыттарында қозғалыстың жалпы
қарқындылығы 1500-1800 автсағ жеткен кезде басып озулар іс жүзінде
мүмкінемес екендігін көрсетіп отвр.Бұл көлік ағынында басып озуға қауіпсіз
аралық шектердің кемінен жүреді.
Абай даңғылындағы көлік ағыны қарқындылығының тәлік бойы үлестірілуінің
қисық сызығы 2.17-ші суретте көрсетілген.Көрсетілген мәліметтер бойынша
көлік құралдарының қозғалыс қарқындылығының ең жоғарғы мәні шамамен
9.00және 19.00 сағаттарда болады.Бұл бір қалыпсіздік таңертең 9.00 сағатқа
қарай қарқындылықтың жекеленген пайдалану көлігімен қала тұрғындарының
жұмыс орындарына шығуымен, ал кешкі 19.00 сағатқа қарай олардың жұмыс
орындарынан үйлеріне қайтуымен түсіндіріледі.
Көлік ағынының уақытша бірқалыпсыздығы сәйкес келетін бірқалыпсыздық
коэффицентімен Кн сипатталады:
Кн=Nac*24
Na тәу.
Мұндағы: Na тәу- бір тәуліктегі қозғалыстың жалпы қарқындылығы,
автсағ;
N ac- салыстырмалы сағаттағы қозғалыс қарқындылығы,
автсағ.
Абай даңғылы бойынша тәуліктегі қозғалыстың жалпы қарқындылығы 18340
автсағ құрады.
Зерттеу кезінде анықталған мәндерді2.3 –ші формулаға қойып, нәтижелерін
анықтаймыз:
Бірқалыпсыздықтық коэффицентінің сағат 9.00-гі мәні:
Кн=1470*24 =1.92
18340
Сағат 10.00-гі мәні.
Кн
Басқа тәлік уақыттары бойынша есептеулер нәтижелерін 2.3-ші кестеге
енгіземіз.
Абай даңғылындағы орташа тәуліктік сағаттық қозғалыс қортындылығы
764автсағ құрайды.
СУРЕТ 2.17 АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ КӨЛІК АҒЫНЫ ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫНЫҢ ТӘУЛІК БОЙЫ
ӨЗГЕРУІ.
КЕСТЕ 2.3 ТӘЛІКТІҢ БІРҚАЛЫПСЫЗДЫҚ КОЭФФИЦЕНТІНІҢ МӘНІ.
Көрсеткіштер
Тәулік уақыты
1-6
7
8
9
10
11
12
13
14
Nac,автсағат
145
10
810
1470
1320
1250
1330
1240
1080
Кн тәу
0,19
0,16
1,06
1,92
1,73
1,64
1,74
1,62
1,41
Көрсеткіштер
Тәулік уақыты
15
16
17
18
19
20
21
22
23-24
Nac,автсағат
1155
1210
1250
1390
1420
1220
820
630
480
Кн тәу
1,52
1,58
1,64
1,82
1,86
1,6
1,07
0,82
0,63
2.4 қиылыстардың өткізу қабілеттігін және жүктелу денгейін анықтау
Дипломдық жоба Абай даңғылындағы орналасқан қиылыстардың өткізу
қабілеттілігін және жүктелу деңгейін анықтау қажет.Қиылыстың қозғалыс
бағыттары бойынша өтетін көлік ағындарын өткізу қабылетілігінің жуықталған
мәні немесе ооның жоғарғы бағалауы осы бағыттағы магистральдің өткізу
қабілеттілігін сигналдардың жану ұзақтығын тарату параметріне көбейту
арқылы табылады.Бірақ бұл әдіс арқылы анықталған өлшемнен өткізу
қабілеттілігінің шынайы мәні кіші болады, және ол циклдың ұзақтығынан
байланысты.
Бағдар шамның қызыл сигналы жанған уақыт кезінде пайда болған кезек
саптағы жетекші автомобиль, жасыл сигнал жану басында қиылыстан өткен
кездегі оның тұрып қалуы Но-ды құрайды.Жетекші автомобильдің бұл іркіліп
қалу уақыты жүргізушінің реакциясы және автвмобильдің үдеуіне жұмсалатын
уақыт арқылы анықталады.Жетекші автомобильден кейін кезек саптағы
автомобильдер Н1,Н2 ... уақыт аралықтарынан кейін қозғала бастайды.Бірақ та
Ні өлшемдері оңға және солға бұрылатын автомобильдерге байланысты
болады.Егер тік, тік бағыттағы ғана қозғалысты қарастыратын болсақ, олардың
мәндері 2.18-ші суреттегі келтірілген сызба нұсқаға сәйкес келеді.Бірінші
екі немесе үш автомобильдердің мәндері жуық шамамен тұрақтыболады және Н-қа
тең екені айқын.Мұны көлік құралдарының жүргізушілерінің шапшаңдық уақыты
арқылы түсіндіруге болады.Кезек саптағы бірінші екі немесе үш
автомобильдердің қосымша іркіліп уақыт қосындысы және оған алдыңғы мезгілде
сары сигналдың жануын қоса отырғандағы уақыт- қиылыста жоғалтылған уақыт
деп аталады.Бұл көрсеткіш төмендегі формула бойынша анықталады:
L = Ho+H1+H2-3*H+Y (2.4)
Мұндағы Ү- бағдаршамның сары сигналының жану ұзақтығы, Ү=3 секунд;
Но- жетекші автомобильдің қиылыста іркіліп қалуы,
секунд;
Н1,Н2- автомобильдің қозғалуының уақыт интервалдары,
секунд.
Жоғалтылған уақыт мынаған тең:
L =3,1+2,2+2,1-3*2+3=4,4секунд
СУРЕТ 2.18 ҚИЫЛЫСТАН АВТОМОБИЛЬДЕРДІ ЖІБЕРІП ОТЫРУ АРАЛЫҚТАРЫ.
Ары қарай Абай даңғылында орналасқан бағдаршаммен реттелетін
қиылыстардың қозғалыс жолақтарының өткізу қабілеттігін анықтаймыз.
Қиылыстың әрбір қозғалыс жолақтарының өткізу қабілеттілігі мына формула
арқылы анықталады:
P=(G-L)
T*H
Мұндағы: Н-жіберіп отыру интервалы, Н = 2 сек
G-бағдаршамның жасыл сигналының жану ұзақтығы, сек;
Т –реттеу циклының ұзақтығы, сек.
Бағдаршамның жасыл сигналының жану ұзақтығы және реттеу циклының
ұзақтығының мәндері Абай даңғылындағы қиылыстардың шынайы көрсеткіштері
бойынша алынады.
Сандық мәндері (2.5)-ші формулаға қоя отырып, басты және екінші дәрежелі
бағыттар бойынша әрбір қиылыстағы жолақтың өткізу қабілеттігін анықтаймыз:
1. Рбас =
Р екінші
2. Рбас
Р екінші
3.Рбас
Р екінші
4.Рбас
Р екінші
5.Рбас
Р екінші
6.Рбас
Р екінші
Қиылыстың өткізу қабілеттілігі мына формуламен анықталады:
Р қиылыс =Pбас*n1+P екінші*n2 (2.6)
Мұндағы : n1-басты көшедегі жолақтар саны;
N2-екінші дәрежелі көшедегі жолақтар саны.
Формулаға мәндерді қойып, қиылыстың өткізу қабілеттігін анықтаймыз:
1. Р қиылыс = 817*4+402*4=4876 автсағ
2. Р қиылыс = 720*4+426*2=3732 автсағ
3. Р қиылыс = 810*4+360*3=4320 автсағ
4. Р қиылыс = 817*4+402*4=4876 автсағ
5. Р қиылыс = 742*4+454*4=4784 автсағ
6. Р қиылыс = 798*4+409*4=4828 автсағ
Іс жүзіндегі өткізу қабілеттілікке жеткен кезде, күтіп тұрған
автомобильдің екінші дәрежелі жолда жиналып қалуы байқалады.Бірақта ол
тұрақты болмайды, ал теориялық немесе мүмкін болатын өткізу қабілеті
кезінде жиналып қалатын автомобильдердің саны және ұзындығы көп, олар
тұрақты болады.
Қиылыстағы шынайы қозғалыс қарқындылығының мүмкін болатын өткізу
қабілеттігіне қатынасы қозғалыспен жүктелу деңгейі деп аталады.Бұл
көрсеткіш төмендегі формуланың көмегімен анықталады:
Z =Nкел
Р
Мұндағы Р- шекті мүмкін болатын жолдың өткізу қабілеттілігі, автсағ;
N кел- жеңіл автомобильге келтірілген қозғалыс
қарқындылығы, автсағ.
Сандық мәндерін орнына қойып, қиылыстардың қозғалыстарымен жүктелу
деңгейін анықтаймыз:
1. Z =
2. Z =
3. Z =
4. Z =
5. Z =
6. Z =
Анықталған мәндер Абай даңғылындағы қиылыстардың қозғалысын жүктелу
деңгейі өте аз екенін көрсетіп отыр.Сондықтан қиылыстардан көлік
құралдары еркінірек өтеді.
Барлық шектеулер нәтижелерін 2.4-ші кестеге енгіземіз.
КЕСТЕ 2.4
ҚИЫЛЫСТАРДЫҢ ЖҮКТЕЛУ ДЕҢГЕЙІ.
Қиылыстың аттары Бір жолақтың ҚиылыстағҚиылысҚиылы
өткізу Қозғалыс ы жалпы тың стың
қабілеттігі жолақтарының қарқыңдылөткізужүкте
саны ық,автсақабілелу
ғ ттігі,деңге
автсайі
ғғ
1 2 1 2
1. Абай-Мұратбаев 817 402 4 4 1770 4876 0,36
2. Абай-Шүкіров 720 426 4 2 1420 3732 0,38
3.Абай- Панфилов 810 360 4 3 1630 4320 0,377
4. Абай- Бөкейхан 817 402 4 4 1765 4876 0,36
5. Абай 742 454 4 4 1700 4784 0,355
–Космодемьянская
6.Абай-Алматы 798 409 4 4 1800 4828 0,37
2.5 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ ОСЫ ҚАРАСТЫРЫЛҒАН БӨЛІМІ БОЙЫНША ҚОРЫТЫНДЫ.
Қарастырып отырған дипломдық жобаның бұл бөлімінде Қызылорда қаласының
Абай даңғылында орналасқан қауіпті қиылыстардағы көлік ағындары мен
жүргіншілер ағындарының қақтығысу нүктелері бойынша талдама жасалды.Сонымен
қатар осы қиылыстардағы көлік ағындары мен жүргінші ағындарының
қарқындылығын зерттеу жүргізілді.Талдаулар мен зерттеулердің нәтижесінде
Абай даңғылы бойындағы тар орындар мен қауіпті аумақшалар анықталады және
де әрбір қарастырылған қиылыстың өткізу қабілеттігі мен жүктелу деңгейлері
есептеледі.
Осы орындалған зерттеулер мен есептеулердің арқасында аталған қауіпті
аумақшалардағы,тар орындардағы жол-көлік апаттарын азайту, жол қозғалысын
ұйымдастыруды жетілдіру мақсатында келесі іс-шараларды құрастыруды
ұсынамын:
- абай даңғылы бойындағы бағдаршам сигналдарын координациялық реттеу
жүйесін қарастыру;
- Абай-Тәуке хан қиылысында айналмалы қозғалысты ұйымдастыру.
1. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ.
1. БАҒДАРШАМ СИГНАЛДАРЫН КООРДИНАЦИЯЛЫҚ РЕТТЕУ ЖҮЙЕСІН ҚҰРАСТЫРУ.
Автомобильдердіңқиылыстарда тұрып қалуларын азайту мақсатында бірқатар
бағдаршам обьектілерінің жұмысын бір-бірімен келістіріп жұмыс істеу-
координациялық басқару деп аталады.
Бір көшінің бойында келесі қиылыста алдыңғы қиылысқа қарағанда жасыл
сигналды біршама ауытқумен қосу-координациялық реттеу жүесінің негізі
болып табылады.Оның ұзақтығы осы қиылыстар арасындағы автомобильдердің
қозғалыс уақытына байланысты болады.Осындай үлгімен, көлік құралы
магистральға кесте бойынша түскен секілденіп, кезектегі қиылыста болған
мезетінде, берілген бағыттағы қозғалысында жасыл сигнал жанады.Бұл
ақталмаған тоқтаулар санын және ағындағы тежеу, сондай-ақ көліктердің
тұрып қалулар деңгейін қамтамасыз етеді.
Бағдаршам обьектілерін координациялық жұмысының мұндай мүмкіндігі,
басқарудың бұл тәсілімен жасыл толқын деген атау береді. Жасыл толқын
әдісі қазіргі кезде ірі қалаларда іс жүзінде кеңінен қолданылады.
Бағдаршам сигналдарын координациялық басқаруды ұйымдастыру үшін
төмендегі шарттардың орындалуы қажет:
- көлік құралдарының қозғалысы үшін ең болмағанда екі жүріс жолағының
бір бағытта болуы;
- көршілес қиылыстар арасындағы қашықтық 800 метрден аспауы керек;
- координация жүесіне енетін барлық қиылыстарда да бірдей реттеу
циклдарының болуы.
Жасалынып отырған дипломдық жобада Қызылорда қаласының Абай
даңғылында координациялық реттеу жүйесі жобаланды.3.1-ші кестеде
есептеулерге қажетті бастапқы берілгендер келтірілген.
КЕСТЕ 3.1
БАСТАПҚЫ БЕРІЛГЕНДЕР КЕСТЕСІ.
3.1.1 КООРДИНАЦИЯЛАУДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫН ЕСЕПТЕУ.
Координациялық басқару тиімділігіне есепті жылдамдықты дұрыс таңдау, ао
одан кейін көршілес қиылыстарда жасыл сигналдың қосылуының ауытқуы үлкен
әсерін тигізеді.Натуралды түрде, есепті жылдамдықтың таңдау кезінде ағынның
орташа жылдамдығын шаиалау қажет болады.Сонымен бірге бұл өз кезеңінде
қиылыстың негізгі бөлігінен қауіпсіз жүріп өтуге кедергі туғызатын жетекші
автоиобильдердің тұрып қалуына әкеліп соғады.Осы себептен, есептік
түріндегі жылдамдық болып, ағынның 85%-тен аспайтын автомобильдердің
жылдамдығы пайдаланылады.Бұл жылдамдық координациялық реттеулер енгізілетін
(тура және кері қозғалыс бағыттары үшін) жол аймақтарының барлығында
натуралды зерттеулер мен бақылаулар әдісімен анықталады.
Бағдаршам сигналдарын координациялық реттеу жүйесі үшін есептік
жылдамдық іс-жүзінде есептеу жолымен анықталады.Жылдамдықты анықтаудың
бірнеше әдістері іске асырылыады.Бірден-бір негізгі және қарапайым әдіс
өлшем базасы әдісі болып табылады.Магистральдің берілген қысқа аумағында
кіретін және пайдалану көлік құралдарының жылдамдығын өлшеп таңдау арқылы
жиілеген қозғалыс жылдамдығын анықтаумен қорытындалады.Өлшем базасының
жылдамдығына байланысты және көбінесе 50немесе 100 метр болып қабылданады.
Есептеулерді ары қарайқолайландыру үшін, ағынның ішінен кездейсоқ ретпен
таңдалған жүз көліктің жылдамдығын өлшейді.Алынған мәндер 10 кмсағ-тан
жоғары емес аралық бойынша топтастырылады.
Жүргізілген өлшеулердің жалпы санын біле отырып, әрбір аралық үшін
жылдамдық жиілігін пайызбен анықтайды.Бақылаулар және есептеулер
нәтижелерін 2.3-шікестеге енгіземіз.
Алынған мәндер негізінде бөлінген жылдамдықтардың жанама және
кумулятивті қисығын тұрғызу есептік жылдамдықтың кез-келген пайызының
сенімділігін анықтауға мүмкіндік береді.
КЕСТЕ 3.2
ЕСЕПТІК ЖЫЛДАМДЫҚТЫҢ МӘНДЕРІ.
Қозғалыс Орташа Автомобильдер Жиілік,% Жиналған
жылдамдығының жылдамдық саны,бірлік жиілік,%
интервалы,кмса,кмсағ
ғ
20-30 25 8 8 8
30-40 35 20 20 28
40-50 45 47 47 75
50-60 55 15 15 90
60-70 65 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Нурлан Утегенович
Касымова Айнур Турыспеккызы
Дипломный проект на тему: Усовершенствование организации дорожного
движения транспортных средств по проспекту Абая г. Кызылорда - ТарГУ ФИТС
, Каратау: 2001г.-127стр.,графическая часть 10листов.
В дипломном проекте разработаны мероприятия по усовершенствованию
организации дорожного движения по проспекту Абая г.Кызылорда. Проведены
анализ ДТП , исследования конфликтных точек и интенсивности движения
транспортных, пешеходных потоков на перекрестках, и на основе их
разработаны: система координированного регулирования сигналов светофоров на
проспекте и организация кольцевого движения на проспекте Абая- Тауке
Хана. В экологической части выполнены расчеты по определению вредных
выбросов в атмосферу транспортными потоками .
Определен годовой экологический эффект от предлогаемых пероприятий.
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының 2000-2010 жылдар мен 2030 жылға дейінгі
негізгі экономикалық-әлеуметті бағыттары туралы Президент Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына айтқан үндеуінде,автомобиль көлігінің негізгі мәселесі
болып халық шаруашылығы мен тұрғындарды тасымалдауды толық қанағаттандыру
мен оның жұмысының экономикалық тиімділігін арттыру болып табылады.
Дүние жүзі бойынша автомобиль өндірісі автомобильдерді жасап шығаруды
жылдан-жылға ұлғайтуда.Автомобильдердің өсуі жол қозғалысының қауіпсіздігін
қамтамасыз ету бойынша жұмыстарға аса үлкен назар аударуды талап етеді.Көше-
жол тораптарында және автомобиль магистральдарында көлік құралдарының
көбейуімен байланысты апаттылықтың да деңгейі өсуде, ал қозғалыс
қауіпсіздігінің деңгейін жоғарылату барған сайын қиындап барады.
Жол қозғалысының қауіпсіздігі проблемасы экономикалық тұрғыдан
қарағанда үлкен назар алуды талап етеді, себебі жолдарда үлкен жылдамдықты
көлік құралдарын пайдалану , оны қамтамасыз ету, олардың өнімділігінің
ұлғаюына әкеліп соғады.Сонымен қатар соңғы кездерде жол-көлік апаттарының
салдарынан зардап шеккен адамдардың санының және материалдық шығындардың
көбеюіне байланысты жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету сұрақтары
үлкен маңызға ие.
Жолдағы қозғалыс қауіпсіздігін жоғарлату үшін алуан түрлі іс-
шаралар жинағын жасау қажет. Бұл іс-шараның негізгі жүргізуші-автомобиль-
жол жүйесінің белсенді элементі болып табылатын автомобильдің
қауіпсіздікті жоғарылату іс-шараның бірі болып жүргізушілер, жүргізушілер
арасында жол қозғалысының ережелерін сақтау бойынша үгіт-насихат жүргізу
болып табылады.
Құрылыс-жол жұмыстарын орындаудың технологиясын жетілдіру, көше-
жол тораптарын және жолдарды жобалау әдістерінің жаңа жетілген түрлерін
қолдану қауіпсіздікті қамтамасыз етуге үлкен септігін тигізді.
Қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін келесі талаптар орындалу
қажет :
-жол қозғалысы ережесін жүгізушілер мен жүргізушілердің қатаң
түрде сақтап отыруы;
-көлік құралдарының жақсы техникалық күйі;
-жүргізушілердің кәсіби шеберлігін арттыру;
-қозғалысты басқару мақсатында маршруттар бойынша және кейбір
көшелерде ықтимал қозғалыс жылдамдықтарын қойып отыру;
-жүргізушілерді жолдағы тұрақты ауыспалы қозғалыс шарттарымен
уақытылы ақпараттандырып отыру.
Қазіргі талаптарға орай, жол қозғалысын ұйымдастыратын инженерлер жол-
көлік апаттарын азайту, адамдардың зардап шегуі мен материалдық шығындарды
төмендету, қозғалыс қауіпсіздігін арттыру бойынша ғылыми қаржылық тұрғыдан
негізделген іс-шаралар жасай білу керек: Осы себепке байланысты дипломдық
жобаның мақсаты-жол қозғалысын ұйымдастыруды жетілдіру,жол-көлік апаттарын
төмендету бойынша тиімді және қолайлы іс-шаралар құрастырып шығу.
1. ҚҰРАСТЫРЫЛЫП ОТЫРҒАН ТАҚЫРЫПТЫҢ ЖАҒДАЙЫНА ШОЛУ.
1.1 КӨШЕ ЖОЛ ТОРАБЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ.
Қызылорда қаласы өзімен аттас облыстың орталығы болып есептеледі.Бұл
облыс Қазақстан Республикасының оңтүстік-батыс аймағында
орналасқан.Қызылорда қаласы территориясы мен қала тұрғындарының саны
жағынан кіші облыс орталықтарының қатарына жатады.Жері құрғақ, шөл дала
басым түседі.Қыста ауаның температурасы-23 С-қа дейін, ал жазда +45 С-қа
дейін өзгеріп отырады.Ауаның орташа жылдық температурасы 11,3 С-қа тең.Бір
жылда жер бетіне түсетін ылғалдың мөлшері 135-140 мм.
Соңғы санақ бойынша Қызылорда қаласында 210 мың адам
тұрады.Тұрғындардың көліктік қозғалымдығы өте жоғары.Жалпы пайдаланудағы
көлік пен 2000 жылы тасымалдаған жолаушылар саны 8,1 млн жолаушыға тең, ал
жүк айналымының көлемі 1241,7 млн т.км-ді құрды.Қала ішінде келесі көлік
түрлері жолаушыларды тасымалдауға қолданылады:автобустар, микроавтобустар
және автомобиль-таксилер.Қала ішімен Ресейге шығатын темір жол өтеді, ал
қаланың сыртында Самараға қарай бағытталған Республикалық маңызы бар
автомобиль магистралі өтеді.Қала ішінде 28 автобустар маршруты жолаушыларды
қала ішінде тасымалдау үшін ұйымдастырылған.Қаланың көше-жол торабының
жалпы ұзындығы 780 км, оның ішінде асфальттанғаны 620 км 57 бағдаршамдар
обектісі пайдаланылуда жол белгілерінің жалпы саны 2640 дана.Негізі
магистральді көшелерге мыналар жатады.Абай даңғылы, Байтұрсынов көшесі,
Сүлейменов, Шымбай, Рысқұлов, Қорқыт-ата, Мұратбаев, Қожа Ахмет Яссауи,
Бөкейхан, Желтоқсан көшелері.Осы аталған көшелер қаланың негізгі көше-жол
торабын құрайды.
Дипломдық жобаның тақырыбы бойынша қарастырылатын Абай даңғылының
ұзындығы 2340м. Ол қаланың негізгі магистральды көшелерінің бірі болып
саналады.Көше боинда тоғыз ірі қиылыстар орналасқан,олардың ішінде
негізгілері:Абай-Алматы,Абай-Тәуке Хан,Абай- Мұратбаев,Абай- Бөкейхан, Абай-
Космедемьянская қиылыстары.Бес қиылыста көлік және жүргінші ағындарының
қозғалыстары бағдаршамдармен реттеледі және 31 жол белгілері
қолданылады.Қаланың негізгі көлектің артериясы болғандықтан көлік ағынының
қарқындылығы басқа көшелермен салыстырғанда жоғары болып келеді.
1.2 ҚЫЗЫЛОРДА ҚАЛАСЫНЫҢ АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ 2002-2004 ЖЫЛДАРДА ОРЫН АЛҒАН ЖОЛ-
КӨЛІК ОҚИҒАЛАРЫНЫҢ ТАЛДАМАСЫ .
Жол-көлік оқиғаларын талдаудың мақсаты-көше-жол торабындағы белгілі-
бір уақыт мерізімінде орын алған апаттарды зерттеу арқылы оған әкеліп
соққан себепкерлерді және тор орындарды анықтап, олардың алдын алу жолдарын
іздестіру.Талдау- жол қозғалысын ұйымдастыруды және қауіпсіздікті
жоғарылатудың жетілген іс-шараларын зерттелетін көшелер мен тораптарға
енгізудің негізі болып табылады.
Көлік құралдарындағы жол бойындағы қозғалысы барысында және оның
қатысуымен адамдардың қаза болуына немесе жарақаттануына, көліктерге,
ғимараттарға, жүктерге зақым келуіне, және басқа да материалдық шығындалуға
әкеліп соққан апаттарды жол-көлік оқиғалары деп атайды.Оларды талдау және
санаққа алужұмыстарын жол полициясының техникалық бақылау қызметі жүзеге
асырады.Санаққа алуға техникалық қызметтің қарамағындағы көше-жол торабында
көліктердің, жүктердің, жолдар мен жол құрылыстарының, ғимараттардың
зақымдалуына әкеліп соққан және адам өліміне немесе дене жарақатына
септігін тигізген жол-көлік оқиғалары жатқызылады.
Жол-көлік оқиғаларының шоғырлану орындарын анықтау мақсатында апаттардың
түрлері мен ауырлығы, көлік құралдарының түрлері, тәулік мезгілі және жыл
күндері бойынша талдаулар жасалады.Аталған талдаулар нәтижесінде жол-көлік
оқиғаларының болуына әкеліп соққан себептер анықталып, жол қозғалысын
ұйымдастыруды жетілдіру және жол-көлік оқиғаларын азайту бойынша іс-шаралар
жасалады.
Қызылорда қаласының Абай даңғылындағы 2002-2004 жылдарында болған
жол-көлік оқиғаларының сандары және ауырлығы бойынша талдамасы 1.1-ші
кестеде көрсетілген.
КЕСТЕ 1.1
АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ 2002-2004 ЖЫЛДАРЫ БОЛҒАН ЖОЛ-КӨЛІК ОҚИҒАЛАРЫНЫҢ ТАЛДАМАСЫ
.
Көрсет- 2002
кіштер
жко Қаза болғандар
Саны % Саны
саны %
Қаза Жарақат Қаза Жарақат
болғандар алғандар саны болғандар алғандар
саны саны саны
Жүргіншілер 5 19 2 14
Жолаушылар - 4 - 2
Велосипедшілер 1 3 1 1
Барлығы 6 26 3 17
1.5-ші кестедегі мәліметтерге назар аударсақ, 2002-2004 жылдары жол-
көлік апаттарынан алты бала қаза болған және 26 бала әр түрлі категориялы
немесе дәрежелі жарақат алған 17бала осындай жағдайға өз кінәлерінен душар
болып отыр.Жол-көлік оқиғаларының балалардың қатысуымен болатын санын
азайту үшін мектептерде жол қозғалысы ережелері бойынша орасан зор жұмыстар
жүргізуі қажет.Әрбір оқушы қаладағы көше-жол торабына шыққан кезде ең басты
және қарапайым ережелерді білу қажет.Сонымен қатар жол полиция
қызметкерлері арнайы жоспарлар бойынша Балалар және жол қозғалысы
тақырыбына мектептерде жиналыс өткізіп тұруы қажет.
Балаларды оқытудың мәнін бағалай отырып, жол қозғалысы ережелерін
жастайынан білу және сақтау әдеті бүкіл өмір бойы сақталып қалатындығын
ескеру қажет.
Сондай-ақ жол полициясының ең басты міндеті болып көше-жол
тораптарында, әсіресе мектеп төңіректерінде көлік құралдары мен
жүргіншілердің жолдағы қозғалысын реттеуге аса назар аударулары қажет.Жол-
көлік оқиғаларының балалармен болатын санын азайту үшін мектептерде жол
қозғалысы ережелері бойынша орасан зор жұмыстар жүргізу қажет.
Қазіргі уақытта Қызылорда қаласында жалпы алғанда осы сұрақтарға
байланысты жол полиция басқармалары қажетті деңгейде жұмыстар жүргізіп
жатқан жоқ.
1.3 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ.
Осы жасалып жатқан дипломдық жобаның мақсаты-Қызылорда қаласының Абай
даңғылындағы жол қозғалысын ұйымдастыруды жетілдіру.
Жоғарыда аталған мақсатты орындау үшін келесі міндеттерді шешеу қажет:
- Абай даңғылындағы көлік құралдарымен жүргізушілердің қауіпті
қиылыстардағы қақтығысу нүктелерін талдау;
- Абай даңғылындағы қиылыстардағы көлік және жүргіншілер ағымдарының
қарқындылығын зерттеу;
- Аталған талдаулар мен зерттеулерге сүйене отырып, Абай даңғылындағы
тар орындар мен жол-көлік оқиғаларын төмендету үшін жол қозғалысын
ұйымдастыруды жетілдіру;
- Көлік құралының ауа атмосферасына зиянды, улы заттарды шығаруын
есептеу және оларды төмендету бойынша іс-шаралар жасау;
- Ұсынылған іс-шараларды Абай даңғылында пайдаланудың экономикалық
тиімділігін анықтау.
2. ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ.
2.1. ЖАЛПЫ НҰСҚАУЛАР.
Көшелердегі,жалпы жол-көлік тораптарындағы тар орындарды қазіргі
жағдайда аңықтаудың басты кемшілігі- тек болып өткен жол-көлік оқиғалары
туралы ғана қөрытынды жасау мүмкінділігі болып табылады.Жол қозғалтын
ұйымдастырудың негізгі міндеті- оларды алдын алуға, ескертуге
негізделген.Сан алуан талдаулар мен зерттеулер жол-көлік оқиғаларының
көбінесе қақтығысу нүктелері деп аталатын орындарда, яғни жол қозғалтына
қатысушылардың озара спецификалық кермеуі орын алатын жерлерде жиі
болатындығын көрсетіп отыр.Бұл мүмкін болатын қақтығысу нүктелерін анықтау
және оларды аластату жол-көлік оқиғаларының пайда болуын күтпей-ақ,қозғалыс
жағдайларының қауітіздігін арттыруға мүмкіндік береді.Осындай жағдайда жол
қиылысулары ерекше мәнге ие болады.
Көше-жол торабындағы қиылыс дегеніміз жол қиылысуынан туындайтын
аймақ. Қиылыс тратуалардың немесе жол шеттерінің сыртқы шекараларын
байланыстыратын ойдан құрастырылған сызықтармен шектеледі. Қиылыстар үшін
ағындарды әртүрлі бағыттар бойынша бөлу,сондай-ақ қозғалыс
траекторияларының тоғысуы мен қиылысуы тән.
Көлік ағындарының осы аталған әсерлесулері жүзеге асырылатын
көше-жол торабы орындары бөліну, тоғысу және қиылысу нүктелері немесе жалпы
айтқанда қақтығысу нүтелері деп аталады.Әрбір қақтығысу нүктесіне тән
ерекшелігі жол-көлік оқиғаларының пайда болуының мүмкін болатын қауіпі ғана
емес, сонымен бірге көлік құралдарының кідіру ықтималдығы да болып
табылады.
СУРЕТ 2.1 БАРЛЫҚ БАҒЫТТАРДАҒЫ ҚОЗҒАЛЫСЫ РҰҚСАТ ЕТІЛГЕН ЖАҒДАЙДАҒЫ ТӨРТ
ЖАҚТЫ ҚИЫЛЫСТАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Әрбір бағытында бір қозғалыс жолағы қарапайым реттелмейтін төрт жақты
қиылыста сегізден ауытқу және нүктелері, қиылысудың 16 нүктесі, яғни
барлығы отыз екі қақтығысу нүктелері болады.Бұдан бөлек ағымдары мен
жүргіншілер ағындары сегіз нүктеде өзара қиылысады.Аталған қиылыстың
сызбанұсқасы 2.1-ші суретте көрсетілген.
2.2 КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІ АҒЫНДАРЫНЫҢ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІН АНЫҚТАУ.
Қарастырып отырған Қызылодада қаласының Абай даңғылында қала шекарасында
сегіз қиылысы бар.Осы қиылыстардың алтысында көлік ағындарының жол
қозғалысы бағдаршамдар арқылы реттеледі.Ары қарай негізгі қиылыстардағы
қақтығысу нүктелерін анықтау бойынша талдау жүргіземіз.
Төмендегі 2.2-ші суретте Абай даңғылы мен Мұратбаев көшесінің
қилысындағы қақтығысу нүктелерінің талдамасы жасалынған.
Абай-Мұратбаев көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерін талдау
келесі нәтижені берді: бұл қиылыста отыз алты қиылысу нүктесі, сегіз
қиылысу және сегіз ауытқу нүктелерібар.Сонымен бірге бұл қиылыста көлік
және жүргінші орындары он алты нүктеде өзара қиылысады.
Қиылыстың күрделік дәрежесін төмендегі формула бойынша анықтаймыз.
m =5*nқ+3*nm+na
Мұндағы nқ- қиылысу нүктелерінің саны;
nm –тоғысу (қосылу) нүктелерінің саны;
na –ауытқу нүктклкрінің саны.
Сандық мәндерін 2.1-ші формулаға қойып келесі нәтижені аламыз:
m =5*36+3*8+8=212
m 150 болғандықтан қарастырылып отырған көлік торабы өте күрделі болып
есептеледі.
СУРЕТ 2.2 АБАЙ-МҰРАТБАЕВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
→
→
○
●
○
2.3-ші суретте Абай-Шүкіров көшелерінің қиылысындағы қақтығысу
нүктелерінің талдамасы келтірілген.
СУРЕТ 2.3 АБАЙ-ШҮКІРОВ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Абай-шүкіров көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерінің талдамасы
бойынша, мұнда үш ауытқу, үш қосылу нүктелері және бес қиылысу ьар екендігі
көрініп отыр, және де он нүктеде көлік пен жүргіншіні ағындары өзара
қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесі мынаған тең:
m =5*5+3*3+3=37
Бұл қиылысы қарапайым болып есептеледі, өйткені m 40 (егер де
күрдклілік дәрежесі m 40 болса, қиылыс қарапайым болып саналады).
2.4-ші суретте көрсетілген қиылыста Понфилов көшесінде бір бағытта екі
жолақ, ла кері бағытта бір жолақ қарастырылған.Осы қилыстағы қақтығысу
нүктелерін анықтау және талдау барысында сегіз ауытқу және сегіз қосылу
нүктелері мен отыз қиылысу нүктелері бар екендігі анықталды.Қиылыста он
төрт нүктеде көлік және жүргінші ағындары қиылысады:
Қиылыстың күрделілік дәрежесін 2.1-ші формулаға қойып анықтаймыз:
m =5*30+3*8+8=182
Бұл көлік торабы өте күрделі болып саналады, өйткені күрделілік дәрежесі
m 150-ден.
Келесі 2.5-ші суретте Абай-б-Бөкейхан көшелерінің қиылысындағы қақтығысу
нүктелерін анықтау бойынша жасалған сызба нұсқа келтірілген.
Абай-Бөкейхан көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерін талдаудың
нәтижесі бойынша қиылыста бес қиылысу нүктесі, екі ауытқу нүктесі және екі
қосыллллллллллллллллылу нүктелері орын алады.Көлік және жүргіші ағындары он
екі нүктеде қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесі төмендейді:
m =5*5+3*2+2=33
Көлік торабы және қиылыс қарапайым болып табылады.
СУРЕТ 2.4 АБАЙ-ПОНФИЛОВ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
СУРЕТ 2.5 АБАЙ-БӨКЕЙХАН КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Төмендегі 2.6-шы суретте қарастырылып отырған қиылыста бес қиылысу нүктесі,
үш қосылу және үш ауытқу нүктелері орын алады.Сонымен он нүктеде көлік және
жүргінші ағындары қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесін анықтаймыз:
m =5*5+3*3+3=37
Күрделілік дәрежесі m 40 болғандықтан қарастырып отырған Абай-
Бектұрғанов қиылысы қарапайым болыптабылады.
Келесі 2.7-ші суретте Абай даңғылы мен Космодемьянская көшелерінің
қиылысындағы қақтығысу нүктелерін анықтаудың сызба нұсқасы келтірілген
СУРЕТ 2.6 АБАЙ-БЕКТҰРҒАНОВ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТТҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Абай-Космодемьянская қиылысыны талдау келесі нәтижені береді: бес
қиылысу нүктесі, екі ауытқу және екі қосылу нүктелері бар екені
анықталды.Осы қилыста көлік және жүргіншілер ағыны он екі нүктеде өзара
қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесі төмендегідей:
m =5*5+3*2+2=33
Бұл қиылыс та қарапайым болып табылады.
СУРЕТ 2.7 АБАЙ-КОСМОДЕМЬЯНСКАЯ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ
НҮКТЕЛЕРІ.
2.8-ші суретте қала шекарасында Абай дағылында орналасқан соңғы қиылыс
Абай-алматы көшелерінің қиылысындағы қақтығысу нүктелерін анықтаудың сызба
нұсқасы көрсетілген.
Абай-Алматы көшелерінің қилысында бес қиылысу нүктесі, екі ауытқу және
екі қосылу нүктесі бар екендігі анықталды.Көлік және жүргінші ағындары он
екі нүктеде бір-бірімен қиылысады.
Қиылыстың күрделілік дәрежесін 2.1-ші формулаға қойып анықтаймыз.
m =5*5+3*2+2=33
Көлік торабы қарапайым болып есептеледі, себебі m 40
СУРЕТ 2.8 АБАЙ-АЛМАТЫ КӨШЕЛЕРІНІҢ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІ.
Қақтығысу нүктелерін анықтау бойынша анықталған барлық нәтижелердің
мәнін 2.1-ші кестеге жинақтаймыз.Жалпы Абай даңғылы бойынша жеті қиылысқа
талдау жасадық.Қала шетінен кейінгі даңғылдың қиылыстарын (әуежай
бағытында) қарастырудың керегі болмады, өйткені ол жерлерде жол-көлік
оқиғаларының өте аз, тіпті болмады десе де болады.Жасалған талдау кезінде
Абай даңғылындағы екі қиылыста (Абай-Мұратбаев, Абай-Понфилов қиылыстары)
күрделілік дәрежесінің саны сәйкесінше 212 және 182 болатыны анықталды.Бұл
дегеніміз- өте күрделі қиылыстаржәне де талдау барысында негізінен жол-
көлік оқиғаларының саны осы қиылыстарда болғаны анықталды.
Осы жерде айтып кететін жағдай, бұл қалған қиылыстардың күрделілік
дәрежесі қырықтан аз болғанымен жүргіншілер мен көлік ағындарының қиылысу
нүктелері өте үлкен.Сондықтан көлік құралдарының жүргіншілерді қағып
кетулері бұл қиылыстарда жиі кездеседі.Осы себептен жүргіншілердің
қозғалысын ұйымдастыруға аса көңіл бөлу қажет.
Жол қозғалысын ұйымдастыруды жетілдіру бойынша іс-шаралар жасаған кезде,
Абай даңғылындағы көлік ағындарының қарқындылығы өте үлкен болғандықтан,
бағдаршаммен реттелетін қиылыстарда олардың кідіріп қалуларын азайту
сұрақтарына аса көңіл бөлу қажет.Ондай іс-шараның бірі болып координациялық
реттеу жүйесін құрастыру табылады.
Тар орындар дегеніміз көше-жол торабында жол-көлік оқиғаларының пайда
болуының немесе көлік құралдарының кідірулерінің ең ықтимал орны.
Тар орындарды келесі сипаттамалар арқылы анқтайды:
жол-көлік оқиғаларының шоғырлануы бойынша-егер жылына үш немесе одан да көп
жол-көлік оқиғалары бір орында (себептеріне тәуелсіз) болса;
техникалық жағдайы бойынша-жол-көлік оқиғаларының қанағаттандырмайтын
жол-көлік жағдайларының ( жол төселімін апатты- қауіпті орындары,
шұңқырлары, көлденең және бойлық түзулер) салдарынан болса;
Ұзақ мерізімді бақылау бойынша-көше және жол әлементін қолайсыз
геометриялық жоспарлау (Республикалық маңызға ие болған автомобиль
жолдарындағы қанағаттандырмайтын көрініс-100 меірден кем; қалалардағы
қанағаттандырмайтын көрініс-қиылысқа дейін қырық метрден кем), көпір
өлшемдерінің автомобиль жолының еніне сәйкес келмеуі.
КЕСТЕ 2.1
ҚАҚТЫҒЫСУ НҮКТЕЛЕРІНІҢ ТАЛДАМАСЫ.
Абай даңғылындағы техникалық жағдайы бойынша тар орындарға жол төсемі
уақытылы жөнделмеген орындарды жатқызуға болады.Сонымен қатар канализация
құбырларының қақпақтарының айналасындағы жол төсемінің қарауына байланысты
жүргізушілер көлікті кенеттен бұруға мәжбүр болады.
Ұзақ мерізімді бақылау бойынша Абай-Бектұрғанов, Абай-бектұрғанов, Абай-
Космодемьянская, Абай-Бөкейхан қиылыстарындағы бүйірлік көрінісі
жеткіліксіз жерлерді жатқызуға болады.Қазіргі кезде жол бойында,
қиылыстардың айналасында кафелер, сауда орындары көбейіп кеткендігі
бүйірлік көріністерді азайтады.
3. АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІ АҒЫНДАРЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫНЫҢ
ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ.
Уақыт бірлігіндегі зерттелетін жол немесе көше арқылы өтетін көлік
құралдарының саны қозғалыс қарқаындылығы деп аталады.Көлік құралдарының
қозғалыс қарқындылығын анықтауға қажетті уақыттың кезеңі ретінде жылды,
айды, аптаны, тәулікті, сағатты және өзге де қысқа уақыт аралықтарын(минут,
секунд)бақылаудың алға қойылған мақсатына байланысты қабылдайды.Көше-жол
торабының бөлігінде қозғалыс ең үлкен мәндерге ие болатын жекеленген
аймақтар мен аумақшаларды бөліп көрсетуге болады.Осындай кеңістікті
бірқалыпсыздық ең алдымен жүк және жолаушылар түзететін бекеттердің
орналасуының бірқалыпсыздығына және олардың функциясын көрсетеді.
Кез-келген жол-көлік оқиғасы бір немесе бірнеше себептердің салдары
болып табылады, олардың ішінде меншікті үлес жүргізушілердің қателігіне
тиеді.Қозғалыс қауіпсіздігі мекөлік құралдарының қозғалыс қарқындылығы бір-
бірімен өзара тығыз байланыста болады.Қозғалыс қарқындылығының жоғарғы мәні
кезінде жүргізуші өзге автомобильдер мен олардың жүгізушілерін қадағалауға
үлкен назар аударуы қажет.Осы себепке байланысты көлік құралының
жүргізушісі өзінің сана сезімінде қозғалыс қауыпсіздігі үшін маңызды жол
жағдайының элементтерін тіркеуге және бағалауғу үлгермейді.Көлік құралының
жүргізушісі жол белгісін өткізіп алуы, жүргізушіні уақытылы байқап қалуға
үлгермеуі мүмкін және т.с.с. Осыған орай көлік ағынының жоғарғы мәні
кезінде басып озу жағдайлары күрт шиеленісіп кетеді.Қозғалыс қарқындылығ
500-600 автсағ кезінде жол-көлік оқиғаларының потенциалдық қаупі 100-200
автсағ қарқындылықпен салыстырғанда екі есе жоғары болады.Қозғалыс
тәртібініңөсуі тек қарқындылықтың белгілі-бір мөлшеріне дейін ғана
жалғасады, одан кейін апаттық төмендейді.Мұндай құбылысты тығыз көлік ағыны
жағдайларында қозғалыс жылдамдылығының бірден төмендуімен, ал бұның өз
кезегінде жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдығын кемітумен
түсіндіруге болады.
Көлік құралдарының қозғалыс қарқындылығы жол-көлік оқиғаларыныңтүріне
және сипатына әсерін тигізеді.төменгі қозғалыс қарқындылығы кезіндегі
апатың еңкөп тарған түрі-көлік құралдарының аударылулары мен өзара
соқтығысы болып табылады. Көлік ағынының орташа қарқындылық аралығында
апаттардың елу пайзын қақтығыстар мен жүргізушілерді қағулар құрайды.Көлік
ағыны өте тығыз жолдарда апаттардың негізгі пайызын жол-жөнекеи
қақтығысулар құрайды. Жоғарыда айтылғанға байланысты көлік құралдарының
жүргізушілері өздеріне маңызды тұжырымдарды жасауларына болады. Ең
біріншіден, қозғалыспен қатты жүктелген жолдардың бөлімдерінде арттан
соғудан сақтану керек, бірден тежему керек және алда қозғалып келе жатқан
автомобильге деиінгі ара қашықтықты сақтап отыруға өте көп көңіл бөлу
қажет.
Абай даңғылындағы жоғарыда қарастырылғанжеті қиылыстардағы көлік және
жүргінші ағындарының қозғалысының қарқындылығын анықтаймыз. Көлік
қарқындылығы мен жүргіншілер қарқындылығызертелген мерзім кезінде 9.00-
11.00, 13.00-15.00, 17.00-19.00 сағаттар аралығында есептелді және де осы
көрсеткіштер аптаның әр түрлі күндерінде ( дүйсенбі, сәрсенбі сенбі және
жексенбікүндер ) саналады. Абай даңғылы қйылысатын көшелермен салыстырғанда
басты бағыт болып табылады, осы себептен көлік қарқындылығы даңғыл бойынша
өте жоғары ( әуежай, Тасбөгет қыстағы, Самара бағыты ).
2.9-шы суретте Абай –Мұратбаев көшелерінің қйылысындағы қағыттар
бойынша көлік ағындарының қозғалыс қарқындылығының шартты картаграммасы
көрсетілген.
Талдау кезінде Абай данғылындағы көлік қарқындылығы Мұратбаев
көшесіндегі қырқындылықтан басым екені айқын көрініп тұрғандығы анықталды.
Көлік ағындарының қиылыстағы сағаттық қарқындылығы 177автсағатқа тең.
СУРЕТ 2.9 АБАЙ-МҰРАТБАЕВ КӨШЕЛЕРІНІҢ
ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ
ЖҮРГІНШІЛЕР АҒЫНДАРЫНЫҢ
ШАРТТЫ КАРТОГРАММАСЫ.
Көлік ағындарының құрамы келесідеи : жеңіл автамабильдар- 60
пайызын, талып пайдаланудағы көліктер- 20 пайызын, жүк автомобильдері-15
пайызын және басқа да көлік құралдары-5 пайызын құрайды. Сонымен қатар
қиылыстың төрт жағынан да жүргіншілер ағыны өтеді.
Абай-Мұратбаев қиылысы даңғыл бойындағы ең үлкен жәнеқақтығысу
нүктелері өте көп(m=212) қиылыс.
СУРЕТ 2.10 АБАЙ-ШҮКІРОВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНДАРЫНЫҢ ШАРТТЫ
КАРТАГРАММАСЫ.
Жоғарыдағы 2.10-суретте Абай-Шүкіров қиылысындағы көлік және
жүргіншілер ағындарының бағыттар бойынша шартты картограммасы көрсетілген.
Бұл қиылыс қарапайым болып табылады, және де Шүкіров көшесінде екі жақтағы
бағыт бойынша бір ғана жолақтан қарастырылған.
Бұл қиылыста да көлік ағындарының басымы Абай даңғылына өтеді.
Қиылыстың сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1420 аво сағатты құрасды.Көлік
құралдарының пайыздық құрамы мынадай: жеңіл автомабильдер-65 пайызы, жалыпы
пайдаланатын көліктер-25% ,жүк автомабильдері – 12 пайызын ,басқа да көлік
құралдары -3 пайызын құрайды.Қиылыстың төрт жағынан да жүгіншілер оғыны
киіп өтеді.
Келксі 2.12-ші суреттегі мәліметтерге сәйкес Абай даңғылында қозғалыс
қарқындылығы Бөкейхан көшесіндегі көлік құралдарының қозғалыс қарқындылығы
басым түседі. Көлік құралдарының құрамы келесідеи; жеңіл автомабильдер-55%,
жалпы пайдаланатын көліктер-20пайыз, жүк автомабильдер-14пайыз, басқа көлік
құралдар- 3пайыз. Қиылыстағы сағаттық қозғалыс қортындылығы 1765авт
сағатқа тең. Қиылыстың үш жағынан жүргіншілер өтеді. Жүргіншілер ағыны өте
доғары, жүргіншілердің сағаттық қозғалысықарқындылығы-610адам сағатты
құрайды.Жүргіншілер ағыны бағдаршамдардыңкөмегімен реттеледі.
СУРЕТ 2.11 АБАЙ- ПАНФИЛОВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНДАРЫНЫҢ ШАРТТА
КАРТТОГРАММАСЫ.
СУРЕТ 2.12 АБАЙ-БӨЛЕЙХАН ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНЫНЫҢ ШАРТТЫ
КАРТТАГРАММАСЫ.
Төмендегі 2.13-ші суретте Абай-Бектұрғанов қиылысындағы барлық
бағыттар бойынша көлік және жүргіншілер ағындарының шартты картограммасы
көрсетілген.
Талдау барысында Абай даңғылындағы көлік қарқындылығы Бектұрғанов
көшесіндегі қарқындылықтан шамамен он есе басым екінші анықталды. Көлік
ағынының құрамы мынадай; 65пайызын жеңіл автомобильдер, 18 пайызын
автобустар, 11пайызын жүк автомабилдері және 6 пайызынбасқа да көлік
құралдары құрайды. Қиылыстың сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1644автсағ
тең. Қиылыстың үш жағынан жүргіншілер өткелдері өтеді.-
СУРЕТ 2.13 АБАЙ –БЕКТҰРҒАНОВ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ
КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНЫНЫҢ ШАРТТЫ
КАРТОГРАММАСЫ.
2.14-ші суретте көлік және жүргіншілер ағынының шартты картограммасы
көрсетілген Абай-Космодемьянская қиылысындағы көлік ағындарының қурамы
мынадай: жеңіл автомобильдер-62 пайыз, жалпы пайдаланатын көлік қуралдары
-21 пайыз, жүк автомобильдері – 12 пайыз, басқа да көлік қуралдары -5
пайыз.
Осы қиылыстағы сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1700 авт сағатқа тең.
Бұл қиылыстың да үш бағытында жүргінші ағындары өтеді.
Келесі 2.15-ші суретті Абай-Алматы қиылысындағы бағыттар бойынша
көлік және жүргіншілер ағындарының шартты картограммасы көрсетілген.
Бұл қилыста да Абай даңғылы бойынша қозғалыс қақындылығы өте
жоғары.Қиылыстағы сағаттық қозғалыс қарқындылығы 1800автсағ.Көлік ағынының
пайызды құрамы жеңіл автомобильдердің-60 пайызын,жалпы пайдаланудағы
көліктердің-15 пайызын, жүк автомобильдерінің-16 пайызын және де басқа
көлік құралдарының-9 пайызын құрайды.Бұл қиылыста үш жағынан жүргіншілер
ағындары жолды кесіп өтеді.
СУРЕТ 2.14 АБАЙ-КОСМОДЕМЬЯНСКАЯ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР
АҒЫНЫНЫҢ ШАРТТ КАРТОГРАММАСЫ.
Көлік құралдарының ағынындағы келесі үш параметрмен сипаттауға болады:
- Қарқындылық – N (белгілі-бір уақыт аралығында жолдың зертелетін қимасы
арқылы жүріпөтетін автомобильдер саны);
- Тығыздық – Д (жолдың ұзындық бірлігіне, негізінен 1 км-ге шаққандағы
автомобильдер саны);
- Көлікқұралының орташа жылдамдығы – V (зерттелетін уақыттың
аралығындағы жүріп өткен барлық автомобильдердің жылдамдығының орташа
мәні).
СУРЕТ 2.15 АБАЙ-АЛМАТЫ ҚИЫЛЫСЫНДАҒЫ КӨЛІК ЖӘНЕ ЖҮРГІНШІЛЕР АҒЫНДАРЫНЫ
ШАРТТЫ КАРТОГРАММАСЫ.
Жоғарыда аталған параметрлер көлік ағынының теңдеуі арқылы бір-
бірімен өзара байланыста болады:
N=Д*V
(2.2)
Егер, осы теңдеуді сызба түрінде көрсетсек, онда ол көлік ағынының
негізгі диограммасы болып табылады, 2.16 суретте осы диограмманыың көрінісі
келтірілген.
СУРЕТТЕ 2.16 КӨЛІК АҒЫНЫНЫҢ НЕГІЗГІ ДИОГРАММАСЫ.
2.16-шысуретте көрсетілген көлік ағынының диограммасын және теңдеуді
пайдалана отырып, көлік ағынының сипаттамаларын анықтауға болады.Орташа
жылдамдықты тангенс-координаталар басын координаталары белгілі-бір
қарқындылық пен тығыздықты сипаттайтын (N Д) нүктемен жалғастыратын
түзудің иілу бұрышымен, қысқаша тангенс-бұрышпен түрлендіреді.
Берілген жағдайларда мүмкін боларлық ең жоғарғы қозғалыс қарқындылығы
көлік ағынының белгілі-бір тығыздығы кезінде (диограммада ол А нүктесі) қол
жеткізімдіжәне бұл шама қозғалыс жолағының немесе тұтас алғандағы жолдың
өткізу қабілеті деп аталады.Көлік ағынының А нүктесімен салыстырғандағы
жоғарғы тығыздығы кезінде қозғалыс қарқындылығы төмендейді.Бұл қозғалстың
жоғарғы тығыздығы кезіндекідірістердің туындауыиен, жылдамдықтың
төмендеуімен және уақыт бірлігінде кез-келген қима немесе жол бөлігі арқылы
жүріп өтетін автомлбильдер сансның кемуімен түсіндіріледі.
Көлік ағынының негізгі диогорммасынан және теңдеуінен қозғалыст реттеуге
қажетті өте маңызды қорытынды жасауға болады.
-Жол арқылы автомобильдердің ең жоғарғы мүмкін болатын санын өткізу
қажеттілігі туындаған жағдайларда, ең жоғарғы қарқындылықты қамтамасыз
ететін жылдамдықтың белгілі-бір тәртібін жол белгілерінің көмегімен орнату
керек.
Қозғалыс сипаттамаларының бірі көлік ағынындағы басп озулар екендігі
болып табылады.Басып озулардағы қажеттілік ағын құрамының әр тектілігінің
салдарынан туындайды.Әдетте жеңіл авомобильдер және жылдам жүретін, епті
жүк автомобильдері қажетті жылдамдықт ұстап отыру үшін баяу қозғалып келе
жатқан көлік құралдарын басып озуға ұмтылады.Қозғалыс қарқындылығы көбейген
сайын басып озулардағы қажеттілікте арта түседі.Зерттеулер босып озулар
қарсы ағындағы автомобильдер арасындағы қашықтық 20секунд және одан да
жоғары уақытта қол жеткізілетін шамаға ие болған кезде еркінірек өтетінін
көрсетті.Осы аралық жеті секундтан кем болса, онда басып озу мүмкіншілігі
жоқ десе де болады.
2.2 кестеде қозғалыс қарқындылығы әртүрлі, ені 7-7,5 метр болатын
қарапайым жолдағы басып озуларды жүзеге асырудың мүмкіншіліктерін
сипаттайтын мәліметтер көрсетілген.
КЕСТЕ 2.2 ӘРТҮРЛІ ҚОЗҒАЛЫС ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫ КЕЗІНДЕГІ КӨЛІК АҒЫНЫНДАҒЫ
ҰЗАҚТЫЛЫҒЫ ӘРТҮРЛІ АРАЛЫҚ ШЕКТЕР САНЫН ҮЛЕСТІРУ.
Жолдағы Аралық шектер саны,%
қозғалыстың
аралық шегі ,
автсағ.
10 секундқа дейін 10 сек-тан 20 20 сек-тан жоғары
сек.аралығында
100 70
300 8 39
500 22 22 17
700 34 44 8
900 44 49 4
53 48
48
Жоғарыда көрсетілген2.2-ші кестедегі мәліметтер бойынша 100 автсағ
қозғалыс қарқындылығы кезінде көлік ағынындағы барлық аралық шектердің 70
пайызы жиырма секундтан жоғары, және де сол себепті басып озулар
салыстырмалы түрде еркін өтуі мүмкін.Қарқындылық 900 автсағ кезде
мұндайаралық шектердің тек төрт пайызы ғана қалады, бұл басып озу шартарын
едәуір қиындатады.Зерттеулер жолдың ені бағыттарында қозғалыстың жалпы
қарқындылығы 1500-1800 автсағ жеткен кезде басып озулар іс жүзінде
мүмкінемес екендігін көрсетіп отвр.Бұл көлік ағынында басып озуға қауіпсіз
аралық шектердің кемінен жүреді.
Абай даңғылындағы көлік ағыны қарқындылығының тәлік бойы үлестірілуінің
қисық сызығы 2.17-ші суретте көрсетілген.Көрсетілген мәліметтер бойынша
көлік құралдарының қозғалыс қарқындылығының ең жоғарғы мәні шамамен
9.00және 19.00 сағаттарда болады.Бұл бір қалыпсіздік таңертең 9.00 сағатқа
қарай қарқындылықтың жекеленген пайдалану көлігімен қала тұрғындарының
жұмыс орындарына шығуымен, ал кешкі 19.00 сағатқа қарай олардың жұмыс
орындарынан үйлеріне қайтуымен түсіндіріледі.
Көлік ағынының уақытша бірқалыпсыздығы сәйкес келетін бірқалыпсыздық
коэффицентімен Кн сипатталады:
Кн=Nac*24
Na тәу.
Мұндағы: Na тәу- бір тәуліктегі қозғалыстың жалпы қарқындылығы,
автсағ;
N ac- салыстырмалы сағаттағы қозғалыс қарқындылығы,
автсағ.
Абай даңғылы бойынша тәуліктегі қозғалыстың жалпы қарқындылығы 18340
автсағ құрады.
Зерттеу кезінде анықталған мәндерді2.3 –ші формулаға қойып, нәтижелерін
анықтаймыз:
Бірқалыпсыздықтық коэффицентінің сағат 9.00-гі мәні:
Кн=1470*24 =1.92
18340
Сағат 10.00-гі мәні.
Кн
Басқа тәлік уақыттары бойынша есептеулер нәтижелерін 2.3-ші кестеге
енгіземіз.
Абай даңғылындағы орташа тәуліктік сағаттық қозғалыс қортындылығы
764автсағ құрайды.
СУРЕТ 2.17 АБАЙ ДАҢҒЫЛЫНДАҒЫ КӨЛІК АҒЫНЫ ҚАРҚЫНДЫЛЫҒЫНЫҢ ТӘУЛІК БОЙЫ
ӨЗГЕРУІ.
КЕСТЕ 2.3 ТӘЛІКТІҢ БІРҚАЛЫПСЫЗДЫҚ КОЭФФИЦЕНТІНІҢ МӘНІ.
Көрсеткіштер
Тәулік уақыты
1-6
7
8
9
10
11
12
13
14
Nac,автсағат
145
10
810
1470
1320
1250
1330
1240
1080
Кн тәу
0,19
0,16
1,06
1,92
1,73
1,64
1,74
1,62
1,41
Көрсеткіштер
Тәулік уақыты
15
16
17
18
19
20
21
22
23-24
Nac,автсағат
1155
1210
1250
1390
1420
1220
820
630
480
Кн тәу
1,52
1,58
1,64
1,82
1,86
1,6
1,07
0,82
0,63
2.4 қиылыстардың өткізу қабілеттігін және жүктелу денгейін анықтау
Дипломдық жоба Абай даңғылындағы орналасқан қиылыстардың өткізу
қабілеттілігін және жүктелу деңгейін анықтау қажет.Қиылыстың қозғалыс
бағыттары бойынша өтетін көлік ағындарын өткізу қабылетілігінің жуықталған
мәні немесе ооның жоғарғы бағалауы осы бағыттағы магистральдің өткізу
қабілеттілігін сигналдардың жану ұзақтығын тарату параметріне көбейту
арқылы табылады.Бірақ бұл әдіс арқылы анықталған өлшемнен өткізу
қабілеттілігінің шынайы мәні кіші болады, және ол циклдың ұзақтығынан
байланысты.
Бағдар шамның қызыл сигналы жанған уақыт кезінде пайда болған кезек
саптағы жетекші автомобиль, жасыл сигнал жану басында қиылыстан өткен
кездегі оның тұрып қалуы Но-ды құрайды.Жетекші автомобильдің бұл іркіліп
қалу уақыты жүргізушінің реакциясы және автвмобильдің үдеуіне жұмсалатын
уақыт арқылы анықталады.Жетекші автомобильден кейін кезек саптағы
автомобильдер Н1,Н2 ... уақыт аралықтарынан кейін қозғала бастайды.Бірақ та
Ні өлшемдері оңға және солға бұрылатын автомобильдерге байланысты
болады.Егер тік, тік бағыттағы ғана қозғалысты қарастыратын болсақ, олардың
мәндері 2.18-ші суреттегі келтірілген сызба нұсқаға сәйкес келеді.Бірінші
екі немесе үш автомобильдердің мәндері жуық шамамен тұрақтыболады және Н-қа
тең екені айқын.Мұны көлік құралдарының жүргізушілерінің шапшаңдық уақыты
арқылы түсіндіруге болады.Кезек саптағы бірінші екі немесе үш
автомобильдердің қосымша іркіліп уақыт қосындысы және оған алдыңғы мезгілде
сары сигналдың жануын қоса отырғандағы уақыт- қиылыста жоғалтылған уақыт
деп аталады.Бұл көрсеткіш төмендегі формула бойынша анықталады:
L = Ho+H1+H2-3*H+Y (2.4)
Мұндағы Ү- бағдаршамның сары сигналының жану ұзақтығы, Ү=3 секунд;
Но- жетекші автомобильдің қиылыста іркіліп қалуы,
секунд;
Н1,Н2- автомобильдің қозғалуының уақыт интервалдары,
секунд.
Жоғалтылған уақыт мынаған тең:
L =3,1+2,2+2,1-3*2+3=4,4секунд
СУРЕТ 2.18 ҚИЫЛЫСТАН АВТОМОБИЛЬДЕРДІ ЖІБЕРІП ОТЫРУ АРАЛЫҚТАРЫ.
Ары қарай Абай даңғылында орналасқан бағдаршаммен реттелетін
қиылыстардың қозғалыс жолақтарының өткізу қабілеттігін анықтаймыз.
Қиылыстың әрбір қозғалыс жолақтарының өткізу қабілеттілігі мына формула
арқылы анықталады:
P=(G-L)
T*H
Мұндағы: Н-жіберіп отыру интервалы, Н = 2 сек
G-бағдаршамның жасыл сигналының жану ұзақтығы, сек;
Т –реттеу циклының ұзақтығы, сек.
Бағдаршамның жасыл сигналының жану ұзақтығы және реттеу циклының
ұзақтығының мәндері Абай даңғылындағы қиылыстардың шынайы көрсеткіштері
бойынша алынады.
Сандық мәндері (2.5)-ші формулаға қоя отырып, басты және екінші дәрежелі
бағыттар бойынша әрбір қиылыстағы жолақтың өткізу қабілеттігін анықтаймыз:
1. Рбас =
Р екінші
2. Рбас
Р екінші
3.Рбас
Р екінші
4.Рбас
Р екінші
5.Рбас
Р екінші
6.Рбас
Р екінші
Қиылыстың өткізу қабілеттілігі мына формуламен анықталады:
Р қиылыс =Pбас*n1+P екінші*n2 (2.6)
Мұндағы : n1-басты көшедегі жолақтар саны;
N2-екінші дәрежелі көшедегі жолақтар саны.
Формулаға мәндерді қойып, қиылыстың өткізу қабілеттігін анықтаймыз:
1. Р қиылыс = 817*4+402*4=4876 автсағ
2. Р қиылыс = 720*4+426*2=3732 автсағ
3. Р қиылыс = 810*4+360*3=4320 автсағ
4. Р қиылыс = 817*4+402*4=4876 автсағ
5. Р қиылыс = 742*4+454*4=4784 автсағ
6. Р қиылыс = 798*4+409*4=4828 автсағ
Іс жүзіндегі өткізу қабілеттілікке жеткен кезде, күтіп тұрған
автомобильдің екінші дәрежелі жолда жиналып қалуы байқалады.Бірақта ол
тұрақты болмайды, ал теориялық немесе мүмкін болатын өткізу қабілеті
кезінде жиналып қалатын автомобильдердің саны және ұзындығы көп, олар
тұрақты болады.
Қиылыстағы шынайы қозғалыс қарқындылығының мүмкін болатын өткізу
қабілеттігіне қатынасы қозғалыспен жүктелу деңгейі деп аталады.Бұл
көрсеткіш төмендегі формуланың көмегімен анықталады:
Z =Nкел
Р
Мұндағы Р- шекті мүмкін болатын жолдың өткізу қабілеттілігі, автсағ;
N кел- жеңіл автомобильге келтірілген қозғалыс
қарқындылығы, автсағ.
Сандық мәндерін орнына қойып, қиылыстардың қозғалыстарымен жүктелу
деңгейін анықтаймыз:
1. Z =
2. Z =
3. Z =
4. Z =
5. Z =
6. Z =
Анықталған мәндер Абай даңғылындағы қиылыстардың қозғалысын жүктелу
деңгейі өте аз екенін көрсетіп отыр.Сондықтан қиылыстардан көлік
құралдары еркінірек өтеді.
Барлық шектеулер нәтижелерін 2.4-ші кестеге енгіземіз.
КЕСТЕ 2.4
ҚИЫЛЫСТАРДЫҢ ЖҮКТЕЛУ ДЕҢГЕЙІ.
Қиылыстың аттары Бір жолақтың ҚиылыстағҚиылысҚиылы
өткізу Қозғалыс ы жалпы тың стың
қабілеттігі жолақтарының қарқыңдылөткізужүкте
саны ық,автсақабілелу
ғ ттігі,деңге
автсайі
ғғ
1 2 1 2
1. Абай-Мұратбаев 817 402 4 4 1770 4876 0,36
2. Абай-Шүкіров 720 426 4 2 1420 3732 0,38
3.Абай- Панфилов 810 360 4 3 1630 4320 0,377
4. Абай- Бөкейхан 817 402 4 4 1765 4876 0,36
5. Абай 742 454 4 4 1700 4784 0,355
–Космодемьянская
6.Абай-Алматы 798 409 4 4 1800 4828 0,37
2.5 ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ ОСЫ ҚАРАСТЫРЫЛҒАН БӨЛІМІ БОЙЫНША ҚОРЫТЫНДЫ.
Қарастырып отырған дипломдық жобаның бұл бөлімінде Қызылорда қаласының
Абай даңғылында орналасқан қауіпті қиылыстардағы көлік ағындары мен
жүргіншілер ағындарының қақтығысу нүктелері бойынша талдама жасалды.Сонымен
қатар осы қиылыстардағы көлік ағындары мен жүргінші ағындарының
қарқындылығын зерттеу жүргізілді.Талдаулар мен зерттеулердің нәтижесінде
Абай даңғылы бойындағы тар орындар мен қауіпті аумақшалар анықталады және
де әрбір қарастырылған қиылыстың өткізу қабілеттігі мен жүктелу деңгейлері
есептеледі.
Осы орындалған зерттеулер мен есептеулердің арқасында аталған қауіпті
аумақшалардағы,тар орындардағы жол-көлік апаттарын азайту, жол қозғалысын
ұйымдастыруды жетілдіру мақсатында келесі іс-шараларды құрастыруды
ұсынамын:
- абай даңғылы бойындағы бағдаршам сигналдарын координациялық реттеу
жүйесін қарастыру;
- Абай-Тәуке хан қиылысында айналмалы қозғалысты ұйымдастыру.
1. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ.
1. БАҒДАРШАМ СИГНАЛДАРЫН КООРДИНАЦИЯЛЫҚ РЕТТЕУ ЖҮЙЕСІН ҚҰРАСТЫРУ.
Автомобильдердіңқиылыстарда тұрып қалуларын азайту мақсатында бірқатар
бағдаршам обьектілерінің жұмысын бір-бірімен келістіріп жұмыс істеу-
координациялық басқару деп аталады.
Бір көшінің бойында келесі қиылыста алдыңғы қиылысқа қарағанда жасыл
сигналды біршама ауытқумен қосу-координациялық реттеу жүесінің негізі
болып табылады.Оның ұзақтығы осы қиылыстар арасындағы автомобильдердің
қозғалыс уақытына байланысты болады.Осындай үлгімен, көлік құралы
магистральға кесте бойынша түскен секілденіп, кезектегі қиылыста болған
мезетінде, берілген бағыттағы қозғалысында жасыл сигнал жанады.Бұл
ақталмаған тоқтаулар санын және ағындағы тежеу, сондай-ақ көліктердің
тұрып қалулар деңгейін қамтамасыз етеді.
Бағдаршам обьектілерін координациялық жұмысының мұндай мүмкіндігі,
басқарудың бұл тәсілімен жасыл толқын деген атау береді. Жасыл толқын
әдісі қазіргі кезде ірі қалаларда іс жүзінде кеңінен қолданылады.
Бағдаршам сигналдарын координациялық басқаруды ұйымдастыру үшін
төмендегі шарттардың орындалуы қажет:
- көлік құралдарының қозғалысы үшін ең болмағанда екі жүріс жолағының
бір бағытта болуы;
- көршілес қиылыстар арасындағы қашықтық 800 метрден аспауы керек;
- координация жүесіне енетін барлық қиылыстарда да бірдей реттеу
циклдарының болуы.
Жасалынып отырған дипломдық жобада Қызылорда қаласының Абай
даңғылында координациялық реттеу жүйесі жобаланды.3.1-ші кестеде
есептеулерге қажетті бастапқы берілгендер келтірілген.
КЕСТЕ 3.1
БАСТАПҚЫ БЕРІЛГЕНДЕР КЕСТЕСІ.
3.1.1 КООРДИНАЦИЯЛАУДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҒЫН ЕСЕПТЕУ.
Координациялық басқару тиімділігіне есепті жылдамдықты дұрыс таңдау, ао
одан кейін көршілес қиылыстарда жасыл сигналдың қосылуының ауытқуы үлкен
әсерін тигізеді.Натуралды түрде, есепті жылдамдықтың таңдау кезінде ағынның
орташа жылдамдығын шаиалау қажет болады.Сонымен бірге бұл өз кезеңінде
қиылыстың негізгі бөлігінен қауіпсіз жүріп өтуге кедергі туғызатын жетекші
автоиобильдердің тұрып қалуына әкеліп соғады.Осы себептен, есептік
түріндегі жылдамдық болып, ағынның 85%-тен аспайтын автомобильдердің
жылдамдығы пайдаланылады.Бұл жылдамдық координациялық реттеулер енгізілетін
(тура және кері қозғалыс бағыттары үшін) жол аймақтарының барлығында
натуралды зерттеулер мен бақылаулар әдісімен анықталады.
Бағдаршам сигналдарын координациялық реттеу жүйесі үшін есептік
жылдамдық іс-жүзінде есептеу жолымен анықталады.Жылдамдықты анықтаудың
бірнеше әдістері іске асырылыады.Бірден-бір негізгі және қарапайым әдіс
өлшем базасы әдісі болып табылады.Магистральдің берілген қысқа аумағында
кіретін және пайдалану көлік құралдарының жылдамдығын өлшеп таңдау арқылы
жиілеген қозғалыс жылдамдығын анықтаумен қорытындалады.Өлшем базасының
жылдамдығына байланысты және көбінесе 50немесе 100 метр болып қабылданады.
Есептеулерді ары қарайқолайландыру үшін, ағынның ішінен кездейсоқ ретпен
таңдалған жүз көліктің жылдамдығын өлшейді.Алынған мәндер 10 кмсағ-тан
жоғары емес аралық бойынша топтастырылады.
Жүргізілген өлшеулердің жалпы санын біле отырып, әрбір аралық үшін
жылдамдық жиілігін пайызбен анықтайды.Бақылаулар және есептеулер
нәтижелерін 2.3-шікестеге енгіземіз.
Алынған мәндер негізінде бөлінген жылдамдықтардың жанама және
кумулятивті қисығын тұрғызу есептік жылдамдықтың кез-келген пайызының
сенімділігін анықтауға мүмкіндік береді.
КЕСТЕ 3.2
ЕСЕПТІК ЖЫЛДАМДЫҚТЫҢ МӘНДЕРІ.
Қозғалыс Орташа Автомобильдер Жиілік,% Жиналған
жылдамдығының жылдамдық саны,бірлік жиілік,%
интервалы,кмса,кмсағ
ғ
20-30 25 8 8 8
30-40 35 20 20 28
40-50 45 47 47 75
50-60 55 15 15 90
60-70 65 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz