Корпоративтік басқару жайлы

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 74 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 5

1 КОРПОРАТИВТІК БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК АСПЕКТІЛЕРІ . . . 7

1. 1 Корпоративтік басқару теориясы: мәні, мақсаты және міндеттері . . . 7

1. 2 Корпоративтік басқаруды ұйымдастыру қағидалары . . . 12

1. 3 Корпоративтік басқару тиімділігін бағалау әдістері мен көрсеткіштері . . . 19

2 «АЛЬЯНС БАНК» АҚ-НЫҢ КОРПОРАТИВТІК БАСҚАРУ ТИІМДІЛІГІ . . . 27

2. 1 «Альянс Банк» АҚ-ның ұйымдастырушылық-экономикалық сипаттамасы. 27

2. 2 «Альянс Банк» АҚ-ның корпоративтік басқару құрылымын талдау . . . 39

2. 3 Қазақстан Республикасың банктеріндегі корпоративтік басқару тиімділігін есептеу көрсеткіштері мен ішкі құрылымына талдау . . . 49

3 ҚАЗАҚСТАННЫҢ БАНК СЕКТОРЫНДАҒЫ КОРПОРАТИВТІ БАСҚАРУ ЖАҒДАЙЫН ЖАҚСАРТУ ШАРАЛАРЫ . . . 58

3. 1 Коммерциялық банктердегі корпоративтік басқаруды жетілдіру шаралары . . . 58

3. 2 ҚР корпоративтік басқару аясындағы заңнамаларды жетілдіру бойынша ұсыныстар . . . 64

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 72

ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 74

КІРІСПЕ

Адамс және Мехран өздерінің банктердегі және банк холдингтеріндегі корпоративті басқаруға арналған әйгілі жұмыстарында былай деген: «Қаржы ұйымдарының құрылымы, өндірістік компаниялармен салыстырғанда, мүлдем басқа. Сондықтан, корпоративті басқару бойынша кез келген ұсыныстарды жасауда, олардың қаржы институттары үшін қаншалықты тиімді болатын өлшеу қажет.

Бүгінгі күні корпоративті басқару аймағында жұмыс істейтін барлық мамандар банктер мен басқа да қаржы ұйымдарының корпоративті басқару жүйесін жасауда ерекше көңіл бөлінуі қажет дейді. Банктер мен қаржы ұйымдарына арнайы корпоративті басқару кодексін қабылдау керек десек артық болмас. Шын мәнінде қаржы ұйымдары, әсіресе банктер мүлдем басқа мәртебеге ие, бұл олардың корпоративті басқару жүйелеріне қатысты талаптарын жоғарылатады.

Әлем экономикасының жаһандануына байланысты оның негізгі қатысушыларына қойылатын талаптардың деңгейі де өседі. Қазақстандық компаниялар әлем экономикасының қатысушысы ретінде халықаралық аренаға шығарда бизнесті жүргізу стандарттары мен талаптарының деңгейінің өсуімен қақтығысады. Осындай талаптардың біріне халықаралық тәжірибеде қабылданған корпоративтік басқарудың жоғары стандарттарына сай келу жатады. Корпоративтік басқарудың негізгі мәселелерінің бірі барлық мүдделі топтардың: акционерлердің, менеджер мен қатардағы компания қызметкерлерінің, мемлекеттік басқару органдары мен несие берушілердің мүдделер теңдігін сақтау болып табылады. Дегенмен, қазіргі уақытта отандық компаниялардың көп бөлігі корпоративтік басқару қағидаларын ұстанады.

Қазақстанда корпоративті басқару түсінігі кеңінен таралғанымен, тәжірибе жүзінде әлі де бұл түсінік толығымен игерілмеген. Дегенмен, корпоративті басқару принциптерін көптеген компаниялар енгізу және соған сәйкес қызмет атқару үстінде. Бұл сферада жұмыс істейтін мамандар да өсіп келеді. Осыған байланысты корпоративті басқару мәселелерін талқылап, оның мүмкін жетілдіру жолдарын қарастыру, белгілі бір ұсыныстар енгізу өзекті мәселе болып келеді.

Корпоративті басқару принциптері бойынша қызмет атқару көбінесе акционерлік қоғамдарға тән. Қазақстан банктерінің барлығы дерлік акционерлік қоғам болып келгендіктен, бұл жұмыс «Альянс Банк» АҚ-ы мысалы ретінде қарастырылды.

Дипломдық жұмыстың пәні болып ҚР кәсіпорындарын стратегиялық басқару қатынастары қарастырылады. Дипломдық жұмысты жазу барысында SWOT талдау әдісі қолданылды.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - «Қамқор Вагон» ЖШС-ін зерттеу объектісі ретінде ала отырып, ұйымдардағы стратегиялық басқару тиімділігін бағалау және оны жетілдіру жолдарын ұсыну. Осы мақсатқа жету үшін алға төмендегідей міндеттер қойылды:

1) Корпоративтік басқару түсінігінің мәнін анықтау;

2) Корпоративтік басқару қағидаларын талдау;

3) «Альянс Банк» АҚ-ның ұйымдастырушылық - қаржылық жағдайын талдау;

4) Корпоративтік басқару тиімділігін бағалау көрсеткіштерін анықтау

5) Корпоративтік басқарудың құқықтық аспектілерін сипаттау негізінде Қазақстан Республикасындағы заңнамаларды жетілдіру бойынша ұсыныстар беру.

Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде корпоративтік басқарудың даму тарихы, түсінігі, корпоративтік басқару қағидалары сипатталады, сонымен қатар корпоративтік басқару тиімділігін бағалау әдістері мен көрсеткіштері аталып кетеді.

Дипломдық жұмыстың екінші бөлімі маңызды болып келеді, онда нақты банк мысалында корпоративтік басқару құрылымын бағалау және сол банктің корпоративтік қаржылық жағдайын талдау жүргізіледі. Бұл бөлімде басшылар мен қызметкерлер арасындағы корпоративтік қарым - қатынас, корпоративтік басқару құрылымы беріледі.

Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде Қазақстан банктеріндегі корпоративтік басқарудың тиімділігін көрсететін жүйе Standard & Poor's рейтингтік агенттігінің әдістемесін қолдана отырып, талдау жасалынады. Алдыңғы бөлімдерде аталып кеткен мәселелерді шешу бойынша шаралар мен ұсыныстар келтіріледі. Яғни, нақты отандық заңнамаға өзгерістер енгізу бойынша ұсыныстар мен банк жүйесінің корпоративтік басқару жағдайын оңтайландыру бойынша шаралар ұсынылады.

1 КОРПОРАТИВТІК БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ- ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

Корпоративтік басқару теориясы: мәні, мақсаты және міндеттері

XIX - ХХ ғасыр аралығында әлемде ірі корпорациялар қалыптаса бастады және сол кезде корпоративтік басқару мәселелері де шыға бастады, өйткені ол компанияларда меншік құқығын бөлу және сол меншікті басқару процесстері көріне бастады. Бизнесті дамыту мәселелері корпорация иелерін басқару қызметтерін басқа адамдарға сеніп тапсыруға мәжбүр етті. Менеджмент пен компаниялар акционерлерінің арасындағы мүдделер қақтығысы айқын көріне бастады. Корпоративтік басқарудың теориясы мен практикасы ХХ ғасырдың 80 жылдары қалыптаса бастады. Қазіргі заманауи эпоха мен екі өткен кезеңдердің артықшылықтарын талдай отырып, ғалымдар мынадай шешімге келді, XIX ғасырда экономикалық дамудың қозғауышы кәсіпкерлік болды, ХХ ғасырда менеджмент және XXI ғасырда корпоративті басқару болып отыр.

АҚШ-та, Канадада, Жапонияда, еуропалық мемлекеттерде корпоративтік «көріністің» («спектакль») (акционерлер, менеджерлер, директорлар, кредиторлар, қызметкерлер, жабдықтаушылар, сатып алушылар, мемлекеттік чиновниктер, жергілікті қоғам тұрғындары, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыс мүшелері) басты тұлғалары арасындағы қарым-қатынас жүйесінің негізі нақты анықталған. Мұндай жүйе корпорациялардың негізгі үш мәселесін шешуге арналған: корпоративті басқарудың максималды тиімділігін қамтамасыз ету, инвестицияларды тарту, заңды және әлеуметтік міндеттемелерді орындау.

Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) мақұлдаған арнайы құжатта былай делінген, «Корпоративті басқару арнайы механизмдерді анықтайды, олардың көмегімен компаниялардың мақсаты құрылады, оларға жету құралдары анықталады және оның қызметін бақылау жүзеге асады». Онда тиісті корпоративтік басқарудың бес негізгі принциптері жете жазылған.

Қазақстанда корпоративтік басқару экономиканың дамуына жаңа мүмкіндіктер береді, инновациялық тәсілдер негізінде инвестициялық ағымдарға жол ашады. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі мен ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңы қабылданды [1, 2] . ҚР Ұлттық Банкі «Қазақстандық акционерлік компаниялардың корпоративті басқару принциптерін қолдану бойынша кепілдемені» тағайындады [3] . Қазақстандық қаржыгерлер Ассоциациясы маңында корпоративті басқару бойынша жұмысшылар тобы құрылды. Модельді Іскерлік этика Кодексі құрылды, Корпоративті басқару бойынша Қазақстанның Ұлттық Советі ұйымдастырылды [4] . Сонымен қатар, бірнеше жылдардан бері өз қызметін Бүкіләлемдік банк тобының, Халықаралық қаржы корпорациясының қолдауымен Орталық Азиядағы корпоративті басқару бойынша IFC жобасы өз жұмысын жүзеге асырып келеді.

Ұлттық экономикалық жүйенің теңдестірілген әлеуметтік-экономикалық даму механизмдерін анықтайтын Корпоративті басқаруды ұйымдастыру мен дамуының Концепциясын жасау процессі әлі де бастапқы деңгейде. Осыған байланысты, «Альянс Банк» АҚ-ының жүйесінде теоретико-методологиялық корпоративті басқару жағдайын құру ғана емес, сонымен қатар әлемдік банк жүйесіне интеграция жағдайында оған жету механизмдері мен басымдылықтарын анықтау қажет.

Төмендегі 1-ші кестеде Қазақстанда және әлемдік тәжірибеде корпоративті басқарудың дамуы мен құрылуының қысқаша тарихы келтірілген. [5]

Кесте 1.

Корпоративті басқарудың қысқаша тарихы

Жылы: Жылы

Мазмұны: Мазмұны

Жылы: 1776

Мазмұны: Адам Смит «Исследовании о природе и причинах богатства народов» жұмысында менеджерлер қызметін бақылаудың әлсіз механизмдері жайлы және басқарушылар үшін ынталандыру туралы ескертеді. (Ұлыбритания)

Жылы: 1844

Мазмұны: Акционерлік компаниялар туралы алғашқы заң (Ұлыбритания)

Жылы: 1931

Мазмұны: А. Берли и Г. Минз негіз қалайтын «Современная корпорация и частная собственность» жұмысын жарыққа шығарады(АҚШ)

Жылы: 1933-1934

Мазмұны: 1933 ж. бағалы қағаздар туралы Заң бағалы қағаздар нарығының қызметін реттейтін бірінші заң болды. (сонымен қатар, тіркеу мәліметтерін ашу талабы енгізілді) . 1934 ж. Заң құқықтық қолдану функцияларын бағалы қағаздар мен биржалар Комиссиясына делегирледі. (АҚШ)

Жылы: 1968

Мазмұны: ЕО компаниялар туралы заңнама бойынша директива қабылдайды.

Жылы: 1987

Мазмұны: Тредвей Комиссиясы қаржы есебін құрастыру барысында алаяқтық туралы баяндама ұсынады, аудит бойынша комитеттердің ролі мен мәртебесін растайды және ішкі бақылау негізін қалайды, ( былайша айтқанда, Тредвей Комиссиясының спонсорлық ұйымдар Комитетінің COSO моделі ), 1992 ж. жарыққа шыққан (АҚШ)

Жылы: 1990-1991

Мазмұны: Мынадай кәсіпкерлік империялардың күйреуі, Polly Peck (1, 3 млрд. фунт стерлинг көлемінде шығындар), BCCI и Maxwell Communications (480 млн. фунт стерлинг) корпорациялары, инвесторларды қорғау мақсатында корпоративті басқару тәжірибесін жетілдірудің маңыздылығын көрсетеді. (Ұлыбритания)

Жылы: 1992

Мазмұны: Кэдбери Комитеті инвесторларды қорғау мақсатында корпоративті басқарудың қаржы аспектілері бойынша алғашқы Кодексті жарыққа шығарады (Ұлыбритания), және 1992 ж. бастап Ұлыбританяның қор биржасының листингіне қосылған компаниялар, «орында не түсіндір» принципі бойынша басқару жайлы ақпарат ашуы міндетті. (Ұлыбритания)

Жылы: 1994

Мазмұны: Кинг баяндамасы жарыққа шықты(Оңтүстік Африка)

Жылы: 1 - кестенің жалғасы

Жылы: 1994-1995

Мазмұны: Мынадай баяндамалар жарыққа шықты: Гринбери «О вознаграждении должностных лиц» и Хемпеля «О корпоративном управлении» (Ұлыбритания)

Жылы: 1998

Мазмұны: Бірегей(Объединенный) кодекс жарыққа шықты(Ұлыбритания)

Жылы: 1999

Мазмұны: ЭЫДҰ «Корпоративті басқару принциптерін» басып шығарады, ол сол бағыттағы алғашқы халықаралық құжат болып табылады.

Жылы: 1999

Мазмұны: Ішкі бақылау бойынша Терибул қолданбалы материалы басып шығарылды. (Ұлыбритания)

Жылы: 2001

Мазмұны: АҚШ-тың листингіне қосылған, көлемі бойынша жетінші болған, Enron корпорациясының банкротқа ұшырағаны жарияланды.

Жылы: 2002

Мазмұны: Корпоративті басқару Кодексі жарыққа шықты (Германия)

Жылы: 2002

Мазмұны: Корпоративті мінез-құлық Кодексі басылып шықты (РФ)

Жылы: 2002

Мазмұны: Enron компаниясының күйреуі мен басқа да корпоративті жанжалдар Сарбейнс-Оксли заңын қабылдауға әкеп соғады(АҚШ) ; компаниялар туралы еуропалық реформа жайлы Винтердің баяндамасы жарыққа шығады. (ЕО)

Жылы: 2003

Мазмұны: Атқарушы емес директорлар жайлы Хиггс баяндамасы басылып шығады. (Ұлыбритания)

Жылы: 2004

Мазмұны: Parmalat компаниясының жанжалы Италияны дүр сілкіндірді.

Жылы: Қазақстандағы корпоративті басқарудың қысқаша тарихы

Жылы: 1994

Мазмұны: ҚР Азаматтық кодексі қабылданды

Жылы: 1998

Мазмұны: «Акционерлік қоғамдар туралы» Заң қабылданды (күшін жоғалтты)

Жылы: 2002

Мазмұны: Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен «Қазақстандық акционерлік компаниялардың корпоративті басқару принциптерін қолдану бойынша кепілдемелер» бекітілді.

Жылы: 2003

Мазмұны: «Акционерлік қоғамдар туралы» Заң қабылданды

Жылы: 2004

Мазмұны: Қазақстан қаржыгерлері Ассоциациясы маңындағы корпоративті басқару бойынша жұмысшы тобы құрылды.

Жылы: 2005

Мазмұны: Қазақстан қаржыгерлері Ассоциациясы мен Эмитенттер Советі корпоративті басқару Кодексін қабылдады.

Жылы: 2005

Мазмұны: Биржалық Совет бекіткен листингтік талаптарға сәйкес, эмитент-компанияларда корпоративті басқару Кодексі болуы тиіс.

Жылы: 2005

Мазмұны: Эмитенттер советі Модельді Іскерлік этика Кодексі қабылданды.

Жылы: 2006

Мазмұны: Корпоративті басқару бойынша қазақстанның Ұлттық советі құрылды.

Дерек көзі -корпоративті басқару тарихының буындары// IFC. 2006. - №1

1999 жылы сәуір айында Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) (29 дамыған нарықтық экономикасы бар мемлекеттерді біріктіреді) келесідей анықтама құрастырды: «Корпоративті басқару- корпорациялар қызметін қамтамасыз ететін және бақылайтын ішкі құралдарға жатады. . Экономикалық тиімділікті жоғарылату үшін негізгі элементтердің бірі корпоративті басқару болып табылады, бұл компанияның басқармасы (менеджмент, администрация), оның директорлар кеңесі мен мүдделі тұлғалар (стейкхолдерлер) арасындағы қарым-қатынастар кешенін қамтиды». [6]

1-ші кестеге сәйкес, корпоративті басқарудың толық теориясы өткен жүзжылдықтың 80-ші жылдары қалыптаса бастады (сурет-1) .

Сурет 1. Дамыған мемлекеттердегі корпоративті басқару жүйесінің құрылу процесі

Тиімді басқарылатын компаниялардың ұлттық экономика мен жалпы қоғамға айтарлықтай маңызы бар. Олар қаржы тұрғысынан тұрақты болып келеді, акционерлер, қызметкерлер, жергілікті қауым мен түгел мемлекет үшін жоғары құнды қамтамасыз етеді. Осылайша олар тиімсіз басқарылатын компаниялардан ерекшелінеді. Корпоративті басқарудың тиімді жүйесін құру этаптары және оның артықшылықтары 2-ші суретте келтірілген.

Сурет 2. Корпоративті басқарудың тиімді жүйесін құру этаптары және оның артықшылықтары

2-ші суреттен көріп отырганымыздай, корпоративті басқарудың жоғары стандарттарын ұстанған компаниялар, дұрыс емес басқарылатын корпорациялармен салыстырғанда капиталға кең ауқымды доступ алады және ұзақ мерзімді перспективада артықшылықты болады.

Корпоративті басқарудың тиісті стандарттарын ұстанған компаниялар өз қызметінде қолданатын сыртқы қаржы ресурстары құнын төмендетуге қол жеткізуі мүмкін, осыдан келе жалпы капитал құнының төмендеуі орын алады. Бұл заңдылық Қазақстан сияқты мемлекеттерге тән, себебі құқықтық жүйе әлі де нығаю барысында, ал сот ұйымдары инвесторларға, егер олардың құқықтары бұзылатын болса, тиімді көмекті әрқашан көрсете алмайды.

Сонымен, корпоративті басқару бұл заманауи термин емес, бар нақтылық. Корпоративті басқаруды корпоративті менеджментпен шатастырмау керек. Корпоративті менеджмент іскерлік операцияларды жүргізу барысындағы кәсіби мамандардың қызметін білдіреді. Басқаша айтқанда, менеджмент бизнесті жүргізу механизмінде шоғырландырылған. Корпоративті басқару кең мағыналы ұғым. Корпоративті басқару менеджментке қарағанда, компанияның жоғарғы деңгейінде. Корпоративті басқару мен корпоративті менеджменттің функциялары тек компанияның даму стратегиясын құру барысында қиылысады.

Корпоративті басқару жайлы барлық жағдайлар мен юрисдикцияларда қолданысқа ие болатындай бірегей анықтама жоқ. Төменде корпоративті басқарудың бірнеше анықтамалары келтіріледі [5] :

«Корпоративті басқару-бұл компанияны басқару мен бақылау бойынша процесстер мен құрылымдар сериясы» (Сэр Кэдберидің есебі, желтоқсан 1992ж. )

«Корпоративті басқару абстрактілі мақсат болып келмейді, бірақ ол құрылымды ұсыну арқылы корпоративті тапсырмаларды орындауға бағытталған, оның шеңберінде мүдделі тұлғалар (стейкхолдерлер, директорлар және басқарушылар) компанияның тапсырмаларын тиімді орындауы мүмкін» («Белая книга по вопросам корпоративного управления», АҚШ-тың дөңгелек столында 1997 жылы қабылданған) .

«Корпоративті басқару қоғамдық компаниялар не істейтінін, оларды кім бақылайтынын, мұндай бақылау қалай жүргізілетінін, және олар жүзеге асыратын қызметтен тәуекелдер мен табыстар қалай бөлінетінін бекітетін құқықтық, мәдени және институционалды іс-шаралар тізбегін қамтиды» (Маргарет Блаэр «Собственость и контроль: пересмотр структуры корпоративного управления в двадцать первом веке») .

Корпоративтік басқару - бұл экономикалық және әлеуметтік мақсаттар арасындағы, жеке және жалпы мүдделер арасындағы тепе-теңдік орнайтын үдеріс. Басқаша айтқанда, бұл кооперативтік шаруашылық бірліктері (сыртқы, яғни мемлекеттік органдарды қосқанда) арасындағы олардың мүдделерін үйлестіру мақсатындағы басқару қатынастары жүйесін қалыптастыру.

Дегенмен корпоративті басқарудың жалпыға бірдей түсінігі оны «акционерлердің мүдделерінің басым бағыттарының және корпорацияның дамуындағы олардың рольдерінің негізінде құрылған басқаруды; корпорацияның даму стратегиясының (фирманың мүдделері жалпы мүддеге бағынған) негізінде құрылған акционерлердің өзара әрекетін қарастыратын, меншік иелерінің құқықтарының жүзеге асуын ескеретін басқаруды; корпоративті мәдениетті, яғни ортақ дәстүрлерді, мақсаттарды, мінез-құлық принциптерін туындататын басқаруды» білдіруіне саяды [7] .

Сондай-ақ оны қандай-да бір мүддеге сай билікті шектейтін және қайта бөлетін, «тоқтатулар» және «қарсы әсерлер» жүйесі ретінде де анықтайды. Бұл анықтамаға сәйкес корпоративті басқарудың мақсаты - акционерлердің құқығын, мүдделерін және құндылықтарын қорғау.

1. 2 Корпоративтік басқаруды ұйымдастыру қағидалары

Лорд Кэдберри: “Корпоративтік басқару қағидалары агенттер мен қағидашылар арасындағы қарым қатынастарды тек экономикалық жағынан емес, сонымен қатар әдеп нормаларын толтыруға негізделген”.

ЭЫДҰ Корпоративтік басқару принциптері алғашқыда министірлер деңгейінде 1998 жылы, 27-28 сәуірінде ЭЫДҰ Кеңес кездесудің талабы бойынша әзірленген, онда Кеңес ұжымды ұлттық өкіметтермен, басқа мүдделі мекемелермен және жеке меншік секторымен бірлесе корпоративтік басқару жөнінде стандарттар мен нұсқаулар жинағын дайындауға тапсырыс берді. Принциптер 1999 жылы бекітілгеннен кейін, олар ЭЫДҰ мүшесі және мүшесі емес елдерде корпоративтік басқару бастамалар негізін қалады. Оған қоса, олар Қаржы тұрақтандыру форумымен Тұрақты қаржы жүйенің он екі басты стандартының біреуі болып қабылданды. Сонымен, олар Observance of Standards and Codes (ROSC) есебі бойынша Дүниежүзілік Банк/IMF Есептерінің корпоративтік басқару құрамдас бөлігінің негізін қалыптастырады.

Осы принциптер ЭЫДҰ мүшелері және мүшелері емес елдер өкіметтеріне олардың елдеріне корпоративтік басқарудың құқықтық, институционалдық және реттеу құрамаларын бағалау мен жетілдіру әрекеттерінде көмектесуге, сонымен қатар, қор биржаларына, инвесторларға, корпорацияларға және корпоративтік басқаруды жетілдіру үдерісінде белгілі рөл атқаратын өзге адамдарға бағыттар мен ұсыныстар беруге арналған. Осы Принциптер рыноктағы акциялары еркін айналып жатқан компанияларға арналған. Дегенмен, тиісті деңгейге дейін олар, сонымен қатар, биржада бағаланбайтын компанияларда корпоративтік басқаруды жетілдіруінің пайдалы құралы болу мүмкін, мысалы жеке меншік және мемлекеттік кәсіпорындарда. Осы Принциптер ЭЫДҰ мүше-елдер басқару саласында тиісті практиканы дамыту үшін қажет деп есептейтін жалпы негізді білдіреді. Олар халықаралық бірлестікке қысқа, түсінікті және қол жетерлік болады деп күтілуде. Олар басқару саласындағы егжей- тегжейлеу «ең лайықты практиканы» дайындау бойынша мемлекеттік, мемлекеттік емес және жеке меншік секторының бастамаларын алмастырмау керек. [8]

Компаниялардағы басқару және шешімдер қабылдау үдерісіне көптеген факторлар әсер етсе де және оларға ұзақ мерзімді өркендеуге жету үшін үлкен маңызы болса да, осы Принциптер меншіктің басқарудан бөлінуден пайда болған басқару проблемаларына баса назар аударылған.

Дегенмен, бұл жай акционерлер мен әкімшіліктің арасындағы қатынас мәселесі ғана емес, бірақ негізгі элементі болады. Кейбір заңнамаларда басқару мәселелері акциялардың бақылау пакетін иемденген белгілі акционерлердің акционерлер азшылығынан өкілеттілігі басым болғаннан пайда болады. Өзге елдерде қызметкерлерде меншік құқықтарынан тәуелсіз маңызды заңды құқықтар бар. Сондықтан, Принциптер заңнамалық, сот және атқарушы биліктің өзара шектеу принциптің кең бабына қосымша болу керек.

Тиісті корпоративтік басқарудың негізгі принциптерін корпо- рациялармен сақтау дәрежесі инвестициялар мәселелері бойынша шешім қабылдағанда маңызды фактор болып табылады. Корпорацияларды басқару практикасы мен инвестициялардың көбірек интернационалдық сипаты арасындағы қатынастар ерекше мәнге ие болады. Капиталдың халықаралық ағындары компанияларға инвесторлардың кеңірек көлемі арқылы қаржыландыру көздерін табуға мүмкіндік береді. Егер елдер капиталдың жаһандық рыногының барлық артықшылықтарын пайда- ланып ұзақ мерзімді «төзімді» капитал тартқысы келсе, корпоративтік басқару әдістері шекараның арғы-бергі жағында нанымды, түсінікті және халықаралық бекітілген принциптерге сай болу керек. Тіпті егер корпорациялар шетелдік қаржыландыру көздеріне негізінде сенім артпаса да, корпоративтік басқарудың тиісті практика жолын ұстаушылық ішкі инвесторлар сенімін нығайтуға, капитал құнын азайтуға, ақырында, қаржыландырудың тұрақтырақ көздерін ынталандыруға көмектеседі.

Корпоративтік басқару құрылымы рыноктар мөлдір әрі тиімді болуына көмектесу керек, заңға сәйкес болу тиіс және қадағалау, реттеу және атқарушы әкімшіліктер арасында жауапкершілікті түсінікті бөліп тұжырымдау керек.

Корпоративтік басқару құрылымы жалпы экономикалық қызметіне, рынок адалдығына әсер ету және рынок қатысушылары мен мөлдір және тиімді рыноктарын ынталандыру тұрғысынан даму тиіс.
Юрисдикциядағы корпоративтік басқару практикасына әсер ететін құқықтық және реттеу талаптар заңға сәйкес, мөлдір және қолдануға мүмкін болу керек.
Юрисдикциядағы әр түрлі әкімшіліктер арасында жауапкершілікті бөлу түсінікті тұжырымдалу керек және мемлекет мүддесіне қайшы келмейтініне кепіл болу керек.
Міндеттерін кәсіби және объективті түрде орындау үшін қадағалау, реттеу және атқару органдарында билік, адалдық және қорлар болу керек. Оған қоса, шешімдері уақытында, түсінікті және толығымен түсіндірілу тиіс.

ЭЫДҰ принциптері бес аймақты қамтиды:

1) Акционерлердің, стейкхолдерлер мен басқа да мүдделі тұлғалардың құқығын қорғау. Корпоративті басқару жүйесі акция иелерінің құқығын қорғау қажет.

2) Әділдік. Корпоративті басқару жүйесі акционерлердің құқығын қорғай отырып, барлық акционерлерге, соның ішінде миноритарлы және шетел үшін тең қарым-қатынас болуы тиіс. Барлық акционерлер олардың құқықтары бұзылған жағдайда тиімді қорғаныс құралдарына қол жеткізу мүмкіндігі болуы міндетті.

3) Жауапкершілік. Корпоративті басқару жүйесі заңмен бекітілген мүдделі тұлғалардың құқығын мойындауы қажет және қоғамның игілігін көбейту, жаңа жұмыс орындарын қалыптастыру, тұрақты қаржы жағдайына жету мақсатында мүдделі тұлғалармен акционерлік қоғамдар арасында ынтымақтастыққа мүмкіндік беру.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.