Жер салығы жайлы
Кіріспе 3
1. Жер салығының теориялық негізі.
1.1 Жер салығының экономикалық мэні жэне оның классификациысы. 5
1.2 Салық салу объектілері жэне есептеу тэртібі. 20
2. Қазақстан Республикасының жер салығын салу механизмінің қызметіне талдау.
2.1 Алматы облысы бойынша жер салығы түсімдеріне талдау, соның ішінде жер санаттары бойынша. 34
2.2 Жергілікті салық органдарының бюджетке түсетін жер салығының түсімдеріне бақылау жасау ерекшеліктері. 54
3. Жер қатынастары саласындағы өзекті мэселелер және жер туралы нормативтік құқықтың реформалаудың қажеттілігі.
3.1 Қазақстан Республикасының жер қатынастарының дамуы және оның қызметін арттырудың тэсілдері. 65
3.2 Жер туралы заңның орындауындағы негізгі мэселелер жэне оны жетілдіру жолдары. 74
Қорытынды 83
Қолданылған эдебиеттер 86
1. Жер салығының теориялық негізі.
1.1 Жер салығының экономикалық мэні жэне оның классификациысы. 5
1.2 Салық салу объектілері жэне есептеу тэртібі. 20
2. Қазақстан Республикасының жер салығын салу механизмінің қызметіне талдау.
2.1 Алматы облысы бойынша жер салығы түсімдеріне талдау, соның ішінде жер санаттары бойынша. 34
2.2 Жергілікті салық органдарының бюджетке түсетін жер салығының түсімдеріне бақылау жасау ерекшеліктері. 54
3. Жер қатынастары саласындағы өзекті мэселелер және жер туралы нормативтік құқықтың реформалаудың қажеттілігі.
3.1 Қазақстан Республикасының жер қатынастарының дамуы және оның қызметін арттырудың тэсілдері. 65
3.2 Жер туралы заңның орындауындағы негізгі мэселелер жэне оны жетілдіру жолдары. 74
Қорытынды 83
Қолданылған эдебиеттер 86
Республикадағы жер қатынастары саласындағы өзгерістер Қазақстан Республикасының жер реформасы жөнінде заңдарын, Жер Кодексінде бейнеледі.
Қазақстанның Жер Кодексінде жер республиканың айрықша меншігі леп танылды. Жерді иелену жэне пайдалану үшін ақы төленуі керек. Бүл ақы жер салығы ретінде қарастырылады.
Жер салығының мақсаты - экономикалық эдістермен жерді ұтымды пайдалануды қамтамасз ету жэне жерді сақтау, қүнарлығын арттыру, территориялардың әлеуметтік - мэдени дамуы үшін қажетті шараларды іске асыру арқылы бюджетке түсетін табыстарды қүрау.
Жер салығы меншікті салықтарға жатады. Салықтың түпкі мақсаты меншікті тиімді пайдалануға ынталандару. Салықтардың мөлшері меншіктің көлеміне қарай белгіленеді: меншіктің көлемінің ірі болуы табыстың жоғары болуына кепілдік бермейді, егер салық жоқ болса, ірі меншік иелері көп артықшылықтарға ие болып, мүлікті дүрыс пайдалануға үмтылыс еді. Меншік салықтары қоғам алдындағы салық жауапкершілігін бірдей көтеруге бағытталған нақты салықтарға жатады.
1992 жылдан енгізілген жер салығы, жерді рационалды қолдануға, жердің қү_нарлығын көтеру үшін түрлі қажетті шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Жер салығын төлеушілер болып, Қазақстан республикасының азаматтары, ұйымдар, серіктестіктер, мекемелер, сонымен бірге кэсіпорныдар, халықаралық серіктестіктер жэне үйымдар, шетел заңды түлғалары жэне азаматтары, жер учаскесін пайдаланатын резидент еместер. Сонымен бірге, ҚР «Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Салық кодексінің 324 - бабына сэйкес жер салығын төлеушілер болып мынадай:3) өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де шаруашылығ емес мақсаттағы жерлерге;
4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, реакциялык және тарихи-мэдени мақсаттағы жерлерге;
5) орман қорының жерлеріне;
6) су корының жерлеріне;
7) запастағы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады.
Жердің белгілі бір немесе өзге санатка жататындығы ҚР - ның жер туралы заң актілерімен белгіленеді. Елді мекендер жерлері салықсалу максаты үшін мынадай екі топқа бөлінген:
1) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлерді коспағанда елді мекендер жерлері;
2) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы кұрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлер.
Негізінде жер салығының мөлшері жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығын куэландыратын құжаттар жэне жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган эр жылдың 1 каңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік сандық жэне сапалык есебінің дерекетері негізінде есептеледі. [1.]
Қазақстанның Жер Кодексінде жер республиканың айрықша меншігі леп танылды. Жерді иелену жэне пайдалану үшін ақы төленуі керек. Бүл ақы жер салығы ретінде қарастырылады.
Жер салығының мақсаты - экономикалық эдістермен жерді ұтымды пайдалануды қамтамасз ету жэне жерді сақтау, қүнарлығын арттыру, территориялардың әлеуметтік - мэдени дамуы үшін қажетті шараларды іске асыру арқылы бюджетке түсетін табыстарды қүрау.
Жер салығы меншікті салықтарға жатады. Салықтың түпкі мақсаты меншікті тиімді пайдалануға ынталандару. Салықтардың мөлшері меншіктің көлеміне қарай белгіленеді: меншіктің көлемінің ірі болуы табыстың жоғары болуына кепілдік бермейді, егер салық жоқ болса, ірі меншік иелері көп артықшылықтарға ие болып, мүлікті дүрыс пайдалануға үмтылыс еді. Меншік салықтары қоғам алдындағы салық жауапкершілігін бірдей көтеруге бағытталған нақты салықтарға жатады.
1992 жылдан енгізілген жер салығы, жерді рационалды қолдануға, жердің қү_нарлығын көтеру үшін түрлі қажетті шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Жер салығын төлеушілер болып, Қазақстан республикасының азаматтары, ұйымдар, серіктестіктер, мекемелер, сонымен бірге кэсіпорныдар, халықаралық серіктестіктер жэне үйымдар, шетел заңды түлғалары жэне азаматтары, жер учаскесін пайдаланатын резидент еместер. Сонымен бірге, ҚР «Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Салық кодексінің 324 - бабына сэйкес жер салығын төлеушілер болып мынадай:3) өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де шаруашылығ емес мақсаттағы жерлерге;
4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, реакциялык және тарихи-мэдени мақсаттағы жерлерге;
5) орман қорының жерлеріне;
6) су корының жерлеріне;
7) запастағы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады.
Жердің белгілі бір немесе өзге санатка жататындығы ҚР - ның жер туралы заң актілерімен белгіленеді. Елді мекендер жерлері салықсалу максаты үшін мынадай екі топқа бөлінген:
1) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлерді коспағанда елді мекендер жерлері;
2) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы кұрылыстар мен ғимараттар орналасқан жерлер.
Негізінде жер салығының мөлшері жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша жер пайдалану құқығын куэландыратын құжаттар жэне жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган эр жылдың 1 каңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердің мемлекеттік сандық жэне сапалык есебінің дерекетері негізінде есептеледі. [1.]
1. ҚР «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» салық кодексі. / 2004 жыл Алматы.
2. ҚР «Жер туралы» Заңы. / 2003 жыл Алматы.
3. ҚР <<Жер кодексі» / 2004 жыл Алматы.
4. ҚР «Бюджет туралы» Заңы // Егеменді Қазақстан, 8 желтоқсан 2004 ж.
5. ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Кодексі / 2001 жыл.
6. Дебердеев А., Есентугелов А., Семенова Л. «Частная собственнность на землю в Казахстане: проблемы, механизм перехода.» / Алматы : РГП «Институт экономических исследований» 2002 жыл-78с.
7. Дернберг Р. «Международное налогооблажение» / Москва 1997 жыл.
8. Ермекбаева Б.Ж., Құлжабаева М.Т., Бурабаев О.Б.
«Жергілікті салықтар мен алымдар» / Алматы 1998 жыл «Экономика»
9. Ермекбаев Б.Ж. «Общие налоги » / Алматы 1997жыл. Ю.Есиркепов Т., Кулекеева Ж., Сыбайбаева Г.
«Земельные отношения в условиях перехода к рынку.» /Алматы 1997ж
10. ИльясовК., Саткалиева В.,3ейнелгабдин А., Сапарбаев Б., Исахова П. «Государственный бюджет» / Алматы 1994
Републиканский издательский кабинет.
11. Ильясов К.К. «Налоги и налогооблажение: учебник для ВУЗов» / Алматы 1995 жыл.
12. Ильясов К.И., Мельников И. «Финансы» / Алматы 1997 жыл.
13. Кошкина В.И., Шупыро В.М. «Управление государственной
собственностью» / Москва, 1997 жыл.
14. Миляков Н.В. «Налоги и налогооблажение: Учебник для ВУЗов» /Москва 1999 жыл.
15. Каракусова Р. «Сущность налогооблажения» / Алматы, 2000 жыл.
16. под ред. Ковалевой A.M. «Финансы» / Москва, Финансы и
статистика 1998 жыл.17. Карцев Ю.И. «Налоги» / Иркутск, Финансы и статистика 1998жыл.
18. Носков А.И. «Государственный бюджет» / Москва, Пргресс, 1998 ж.
19. Огородов Д.Т. «Как избежать налоговых ошибок» / Москва, 1995 ж.
20. Порохов Е.В. «Теория налоговых обязательств» / Алматы, 2001 ж.
Қолданылған газет — журналдар тізімі
21. «Частная собственность на землю: мировой опыт, этапы реформы,
перспективы.» // Аль-Пари, 2002г., 4-5 беттер.
22. Серикбаева К.А. «Финансовые аспекты совершенствования
земельных отношений в Казахстане» // Аль-Пари, №2 2003ж.
23. Қыстаубаев Р. «Анализ исполнения плана налоговых обязательств»
// Вестник налоговые службы РК - 2004 -№3 Март - 22-23 беттер.
24. Барсиков Ю. «Снижение налогов: кардинальные шаги или полимеры»
// Мысль - 2003 №9 65-68 беттер.
25. «Жер тағдыры неге алаңдатады?» // Егеменді Қазақстан 8 қазан,
2004 жыл.
26. «Основные направления аграрной экономической политики на 2000-
2005гг. (рекомендации)// Калиев Г.А.Доргасбаев Ж.К., және т.б. - Алматы,2000 жыл.
27. «Земельные отношения в Республике Казахстан: анализ,
рекомендации» // Сабирова А.И., Григорук В.В. - Алматы, 2001.
28. «Государственное регулирование земельных отношений» // Варламов А.А., Комов Н.В. - М: колос, 2000.
29. «Основные направления аграрной экономической политики на 2000-2005гг.» // Калиев Г.А., Коргасбаев Ж.К., Сигарев Н.И. - Алматы, 2000.
30. «Земельные от,ношения в Республике Казахстан анализ, рекомендации»// Сабирова А.И., Григорчук В.В. - Алматы, 2001.
31. Бобров В.А. Закон «О земле», «Налоговый кодекс» // земельные ресурсы Казахстана- 2001 - №5(7). 23-28 беттер.32. Государственное регулирование земельных отношений // Варламов А.А., Комов Н.В. - Москва Колос 2000.
33. Финансовые аспекты совершенствования земельных отношений в Казахстане // Серикбаева К.А. - Аль-Пари - №2-2003.
34. Исполнение доходной части государственного бюджета за 2004год. // Сагындыкова М. - Вестник налоговой службы РК - №2 февраль 2005.
35. Поступление доходов в компетенции ЬЖ МФ РК в разрезе видов платежей в целом по республтке // Сагындыкова М. - Вестник налоговой службы РК - №11 ноябрь 2004.
36. Жер Заңының орындалуы туралы // Жетісу газеті, 2004 жыл 4 наурыз -16.
37. Казахско-русский словарь//Ожегов, 1998.
38. Русско-казахский экономический словарь Алматы, 2000.
2. ҚР «Жер туралы» Заңы. / 2003 жыл Алматы.
3. ҚР <<Жер кодексі» / 2004 жыл Алматы.
4. ҚР «Бюджет туралы» Заңы // Егеменді Қазақстан, 8 желтоқсан 2004 ж.
5. ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Кодексі / 2001 жыл.
6. Дебердеев А., Есентугелов А., Семенова Л. «Частная собственнность на землю в Казахстане: проблемы, механизм перехода.» / Алматы : РГП «Институт экономических исследований» 2002 жыл-78с.
7. Дернберг Р. «Международное налогооблажение» / Москва 1997 жыл.
8. Ермекбаева Б.Ж., Құлжабаева М.Т., Бурабаев О.Б.
«Жергілікті салықтар мен алымдар» / Алматы 1998 жыл «Экономика»
9. Ермекбаев Б.Ж. «Общие налоги » / Алматы 1997жыл. Ю.Есиркепов Т., Кулекеева Ж., Сыбайбаева Г.
«Земельные отношения в условиях перехода к рынку.» /Алматы 1997ж
10. ИльясовК., Саткалиева В.,3ейнелгабдин А., Сапарбаев Б., Исахова П. «Государственный бюджет» / Алматы 1994
Републиканский издательский кабинет.
11. Ильясов К.К. «Налоги и налогооблажение: учебник для ВУЗов» / Алматы 1995 жыл.
12. Ильясов К.И., Мельников И. «Финансы» / Алматы 1997 жыл.
13. Кошкина В.И., Шупыро В.М. «Управление государственной
собственностью» / Москва, 1997 жыл.
14. Миляков Н.В. «Налоги и налогооблажение: Учебник для ВУЗов» /Москва 1999 жыл.
15. Каракусова Р. «Сущность налогооблажения» / Алматы, 2000 жыл.
16. под ред. Ковалевой A.M. «Финансы» / Москва, Финансы и
статистика 1998 жыл.17. Карцев Ю.И. «Налоги» / Иркутск, Финансы и статистика 1998жыл.
18. Носков А.И. «Государственный бюджет» / Москва, Пргресс, 1998 ж.
19. Огородов Д.Т. «Как избежать налоговых ошибок» / Москва, 1995 ж.
20. Порохов Е.В. «Теория налоговых обязательств» / Алматы, 2001 ж.
Қолданылған газет — журналдар тізімі
21. «Частная собственность на землю: мировой опыт, этапы реформы,
перспективы.» // Аль-Пари, 2002г., 4-5 беттер.
22. Серикбаева К.А. «Финансовые аспекты совершенствования
земельных отношений в Казахстане» // Аль-Пари, №2 2003ж.
23. Қыстаубаев Р. «Анализ исполнения плана налоговых обязательств»
// Вестник налоговые службы РК - 2004 -№3 Март - 22-23 беттер.
24. Барсиков Ю. «Снижение налогов: кардинальные шаги или полимеры»
// Мысль - 2003 №9 65-68 беттер.
25. «Жер тағдыры неге алаңдатады?» // Егеменді Қазақстан 8 қазан,
2004 жыл.
26. «Основные направления аграрной экономической политики на 2000-
2005гг. (рекомендации)// Калиев Г.А.Доргасбаев Ж.К., және т.б. - Алматы,2000 жыл.
27. «Земельные отношения в Республике Казахстан: анализ,
рекомендации» // Сабирова А.И., Григорук В.В. - Алматы, 2001.
28. «Государственное регулирование земельных отношений» // Варламов А.А., Комов Н.В. - М: колос, 2000.
29. «Основные направления аграрной экономической политики на 2000-2005гг.» // Калиев Г.А., Коргасбаев Ж.К., Сигарев Н.И. - Алматы, 2000.
30. «Земельные от,ношения в Республике Казахстан анализ, рекомендации»// Сабирова А.И., Григорчук В.В. - Алматы, 2001.
31. Бобров В.А. Закон «О земле», «Налоговый кодекс» // земельные ресурсы Казахстана- 2001 - №5(7). 23-28 беттер.32. Государственное регулирование земельных отношений // Варламов А.А., Комов Н.В. - Москва Колос 2000.
33. Финансовые аспекты совершенствования земельных отношений в Казахстане // Серикбаева К.А. - Аль-Пари - №2-2003.
34. Исполнение доходной части государственного бюджета за 2004год. // Сагындыкова М. - Вестник налоговой службы РК - №2 февраль 2005.
35. Поступление доходов в компетенции ЬЖ МФ РК в разрезе видов платежей в целом по республтке // Сагындыкова М. - Вестник налоговой службы РК - №11 ноябрь 2004.
36. Жер Заңының орындалуы туралы // Жетісу газеті, 2004 жыл 4 наурыз -16.
37. Казахско-русский словарь//Ожегов, 1998.
38. Русско-казахский экономический словарь Алматы, 2000.
Мазмұны
Кіріспе 3
1. Жер салығының теориялық негізі.
1.1 Жер салығының экономикалық мэні жэне оның классификациысы. 5
1.2 Салық салу объектілері жэне есептеу тэртібі. 20
2. Қазақстан Республикасының жер салығын салу механизмінің қызметіне
талдау.
2.1 Алматы облысы бойынша жер салығы түсімдеріне талдау, соның ішінде
жер санаттары бойынша. 34
2.2 Жергілікті салық органдарының бюджетке түсетін жер салығының
түсімдеріне бақылау жасау ерекшеліктері. 54
3. Жер қатынастары саласындағы өзекті мэселелер және жер туралы нормативтік
құқықтың реформалаудың қажеттілігі.
3.1 Қазақстан Республикасының жер қатынастарының дамуы және оның
қызметін арттырудың тэсілдері. 65
3.2 Жер туралы заңның орындауындағы негізгі мэселелер жэне оны
жетілдіру жолдары. 74
Қорытынды 83
Қолданылған эдебиеттер 86
1. Жер салығының теориялық негізі.
1.1 Жер салығының экономикалық мэні және оның
классификациясы.
Республикадағы жер қатынастары саласындағы өзгерістер Қазақстан
Республикасының жер реформасы жөнінде заңдарын, Жер Кодексінде бейнеледі.
Қазақстанның Жер Кодексінде жер республиканың айрықша меншігі леп
танылды. Жерді иелену жэне пайдалану үшін ақы төленуі керек. Бүл ақы жер
салығы ретінде қарастырылады.
Жер салығының мақсаты - экономикалық эдістермен жерді ұтымды
пайдалануды қамтамасз ету жэне жерді сақтау, қүнарлығын арттыру,
территориялардың әлеуметтік - мэдени дамуы үшін қажетті шараларды іске
асыру арқылы бюджетке түсетін табыстарды қүрау.
Жер салығы меншікті салықтарға жатады. Салықтың түпкі мақсаты меншікті
тиімді пайдалануға ынталандару. Салықтардың мөлшері меншіктің көлеміне
қарай белгіленеді: меншіктің көлемінің ірі болуы табыстың жоғары болуына
кепілдік бермейді, егер салық жоқ болса, ірі меншік иелері көп
артықшылықтарға ие болып, мүлікті дүрыс пайдалануға үмтылыс еді. Меншік
салықтары қоғам алдындағы салық жауапкершілігін бірдей көтеруге бағытталған
нақты салықтарға жатады.
1992 жылдан енгізілген жер салығы, жерді рационалды қолдануға, жердің
қү_нарлығын көтеру үшін түрлі қажетті шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз
етеді. Жер салығын төлеушілер болып, Қазақстан республикасының азаматтары,
ұйымдар, серіктестіктер, мекемелер, сонымен бірге кэсіпорныдар, халықаралық
серіктестіктер жэне үйымдар, шетел заңды түлғалары жэне азаматтары, жер
учаскесін пайдаланатын резидент еместер. Сонымен бірге, ҚР Салық жэне
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Салық кодексінің 324
- бабына сэйкес жер салығын төлеушілер болып мынадай:3) өнеркәсіп, көлік,
байланыс, қорғаныс және өзге де шаруашылығ емес мақсаттағы жерлерге;
4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, реакциялык
және тарихи-мэдени мақсаттағы жерлерге;
5) орман қорының жерлеріне;
6) су корының жерлеріне;
7) запастағы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады.
Жердің белгілі бір немесе өзге санатка жататындығы ҚР - ның жер туралы
заң актілерімен белгіленеді. Елді мекендер жерлері салықсалу максаты үшін
мынадай екі топқа бөлінген:
1) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен
ғимараттар орналасқан жерлерді коспағанда елді мекендер жерлері;
2) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы кұрылыстар мен
ғимараттар орналасқан жерлер.
Негізінде жер салығының мөлшері жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша
жер пайдалану құқығын куэландыратын құжаттар жэне жер ресурстарын басқару
жөніндегі уәкілетті орган эр жылдың 1 каңтарындағы жағдай бойынша берген
жерлердің мемлекеттік сандық жэне сапалык есебінің дерекетері негізінде
есептеледі. [1.]
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге салынатын салык. Ауыл
шаруашылығының қажеттері үшін берілген немесе осы мақсаттарга арналған жер
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер деп танылады. Ауыл мақсатындағы жер
құрамына ауыл шаруашылығы алқаптары мен ауыл шаруашылығының жұмыс істеуіне
кажетті ішкі шаруашылық жолдары, коммуникацилар, тұйық су айдындары,
мелиорациялық жүйе, қора-жайлар мен ғимараттар орналасқан жерлер, сондай-ақ
басқа да алқаптар (cop, қүм, такыр жэне ауыл шаруашылығы алқаптарынының
алабына қосылған баска да алқаптар) жатқызылады.
Ауыл шаруашылығы алқаптарына егістіктер, тыңайған жерлер, көгі жылдық
екпелер егілген жер, шабындықтар мен жайлымдар жатады.Егістік - жүйелі
түрде өңделетін жэне көп жылдык шөптердің егістігін коса алғанда, ауыл
шаруашылығы дақылдарының егістігіне пайдаланылатын жер учаскелері, сондай-
ақ сүрі жер. Алдын ала егілетін дақылдардың егістігі орналасқан (үш жылдан
аспайтын уақыт аралығында), түбегейлі жаксарту мақсатында жыртылған
шабындықтар мен жайылымдардың жер учаскелері. сондай-ак бақтардың егіске
пайдаланылатын қатар аралығы егістікке жатпайды. [1.]
Тыңайған жер - бұрын егістік қүрамында болған жэне күзден бастап бір
жылдан аса ауыл шаруашылығы дакылдарын егіге пайдаланылмайтын және пар
айдауға эзірленбеген жер учаскесі.
Көп жылдық екпелер - жеміс-жидек, техникалык жэне дәрі-дәрмек
өнімдерінің түсімін алуға, сондай-ақ аумақты сәндеп безендіруге арналып
колдан отырғызылған көп жылдық ағаш, бұта екпелеріне пайдаланылатын жер
учаскелері.
Табиғи шабындықтар мен жайылымдар - шөп шабуға және жануарларды жаюға
жүйелі түрде пайдаланылатын жер учаскелері.
Түбегейлі жақсартылған шабындықтар мен жайылымдар - шөп егу аркылы
жаңадан отайға шабындық және жайылым учаскелері.
Суландырылған жайылымдар - тиісті мал басын сапасы ойдағыдай сумен
камтамасыз ете алатын су көздері (көлдер, өзендер, тоғандар, апандар, суару
жэне суландыру каналдары, қүбырлы немесе шегенді қүдыктар) бар жайылымдар.
Ауыл шаруашылығы алқаптары суармалы және суарылмайтын болуы мүмкін.
Суармалы ауыл шаруашылығы алқаптарына ауыл шаруашылығында пайдалануға жэне
суаруға жарамды, су ресурстары жүйесінің казіргі пайдалы жүмыс
коэффициентінде суару нормаларының жобалау немесе қолданыстағы нормативтері
бойынша осы жерді сумен камтудың қолайлы мерзімі ішінде қамсыздандырудың
кемінде 75 пайзынан кем емес су ағынымен қамтамасыз ететін суару көзімен
байланысты түрақты және уакытша суару жүйесі бар жерлер жатады. [1.]Жайылма
суару жері кар суын және көктемгі тасқын суды, сондай-ак топырақты
ылғандандыру үшін суару және суландыру каналдарынан берілетін суды осы
учаскелер аумағында ұстап қалуды жэне қайта бөлуді қамтамасыз ететін су
бөгейтін белдеулері, суды реттейтін бөгеттері мен баска да гидротехникалық
құрылыстары бар учаскелер болып табылады.
Ауыл шаруашылығы мақсатындагы жерлер:
1) жеке меншікке - Қазақстан Республикасының азаматтарына өзіндік
қосалкы шаруашылығын, бағбандыкты, саяжай құрылысын дамыту үшін,
2)' жеке меншікке немесе жер пайдалануға - Қазақстан Республикасынын
жеке және заңды түлғаларына шаруа (фермер) қожалығын жүргізуге, тауарлы
ауыл шаруашылығы өндірісі, орман өсіру, ғылыми зерттеу, тэжірибе жүргізу
жэне оқыту мақсатында, қосалкы ауыл шаруашылығын, бақша жэне мал
шаруашылығын жүргізу үшін, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға 10
жылға дейінгі мерзімге жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалануға беріледі.
[2.]
Азаматтар мен заңды түлғаларға жер пайдалануға немесе меншікке
берілетін ауыл шаруашылығы алқаптарының сапасын мемлекеттік бағалау
мақсатында республикалық бюджет қаражаты есебінен топыракты зерттеу,
топырақ-мелиорациялық, геоботаникалық зерттеулер мен топырақты бағалау
материалдары деректерінің негізінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер
учаскелерінің паспорты жасалады. Жер учаскелері паспортының нысанын жер
ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті орган бекітеді.
Жер учаскесінің паспортын жасау жөніндегі жұмыстарды үйымдастыру мен
оны беруді жер ресурстарын басқару жөніндегі аумактық органдар жүзеге
асырады.
Инженерлік түрғыда эзірленген суармалы жерді пайдалану. Инженерлік
түрғыда эзірленген суармалы жерге ауыл шаруашылығы дақыоьлдарын өсіруге
арнайы әзірленген суландыру, тоспа-кәріз жүйесімен және ауыл шаруашылығы
дакылдарын кезектестірудің ғылыми негізделген схемасы
белгіленгенқұрылғылармен жабдықталған, инженерлік тұрғыда жоспарланған жер
жатады. Бүндай жерлерде дақылдарды кезектестіру схемасын жер ресурстарын,
ауыл жэне су шаруашылықтарын басқару жөніндегі аумактық оргардардың үсынысы
бойынша жергілікті атқарушы орган бекітеді. Дақылдарды кезектестірудің
бірыңғай схемасымен және суармалы тоспа-кәріз жүйесімен байланыстырған жер
учаскелері бөлінбейтін болып танылады. Осы ереже инженерлік тұрғыда
әзірленген суармалы жердің құрамынан Жер Кодексі күшіне енгенге дейін
таратылып берілген жер учаскелеріне де қолданылады.
Арнайы жер қоры. Жерді ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілердің арасында
қайта бөлу мақсатымен ауыл шаруашылығы мақсатындағы жермен босалқы жер
есебінен арнайы жер қоры құралады. Санитарлық нормалар мен талаптарға сай
келетін ауыл шаруашылығы өнімін өндіруге мүмкіндік бермейтін жер учаскелері
арнайы жер қорына енгізілмейді.
Арнай жер қоры:
1) жер учаскесінен ерікті түрде бас тартқан кезде,
2) Жер Кодексінің 92,93 және 95 баптарына сэйкес жер учаскелерін
мэжбүрлеп алып қойған кезде,
3) Егер заң бойынша да, өсиет бойынша да мұрагерлері жоқ, не бірде бір
мүрагер мұраны қабылдамаған, не өсиет қалдырушы барлык. мұрагерлерді
мұрадан айырған, не мүрагер мемлекет пайдасына мүрадан бас тартқан немесе
мұрадан кімнің пайдасына бас тартатынын атамай, мұрадан бас тартқан
жағдайда, осы қорға ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерден түсетін жер
учаскелері есебінен құралады. [2.]
Жоғарыда аталған жер кчаскелерін арнайы жер қорының қүрамына енгізу
ауданның аткарушы органының шемімі бойынша жүргізіледі. Арнайы жер қорының
күрамына мемлекеттік жер пайдаланушылардың мақсаты бойынша пайдаланылмаған
немесе Қазақстан Республикасының заңдарын бүза отырып пайдаланылған жер
учаскелерін енгізу аудандык атқарушы органның біржакты шешімі негізінде
жүзеге асырылады.Шаруа (фермер) қожалығын жүргізуге арналган жер
учаскелері. Жер учаскелері шаруа (фермер) қожалыгын жүргізу үшін Қазақстан
Республикасының азаматтарына жеке менщік құқығымен немесе өтеулі уақытша
жер пайдалану құқығымен 49 жылға дейінгі мерзімге, ал шалғайдағы мал
шаруашылығын жүргізу үшін (маусымдық жайылым) уақытша өтеусіз жер пайдалану
қүқығымен Жер Кодексіне және Қазақстан Республикасының шаруа (фермер)
қожалығы туралы заңдарына сәйкес беріледі. Жер учаскесін шаруа (фермер)
қожалығын жүргізу үшін алуға басым қүқыкты жеке еңбегімен қатысу негізінде
шаруашылық жүргізетін, арнаулы ауыл шаруашылығы білімі мен біліктілігі бар,
ауыл шаруашылығыгда іс жүзінде жүмыс тэжірибесі бар және осы ауданда,
қалада, ауылда, кентте түратын азаматтар пайдаланады.
Шаруа қожалығын үйымдастыру үшін үлес немесе пай есебіне нақтылы бөліп
шығарылатын жер учаскесінің орналасқан жері шаруашылык серіктестіктердің,
өндірістік кооперативтердің күрылтай кұжаттарында көзделген тэртіппен
немесе тараптардың келісімімен айкындалады. Құрылтай күжаттарында жер
учаскесін бөліп шығару тәртібі болмаған жағдайда Жер Кодексінің 4 бабында
көрсетілген нормалар колданылады. [2. 23 — 28 беттер.)
Өзіндік қосалқы шаруашылыкқа, бағбандыққа және саяжай қүрылысына
арналғанжер учаскелері. Қазақстан Республикасының азаматтарына өзіндік
қосалкы шаруашылық жүргізу, бағбандық және саяжай қүрылысы үшін жеке
меншікке жер учаскелері ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерден, ауылдык елді
мекендердің жерінен және босалқы жерден беріледі. өзіндік қосалкы
шаруашылыққа, бағбандыққа жэне саяжай құрылысына арналған жер учаскелерінің
меншік иесі болып табылатын азаматтар ортак мүдделері үшін Қазақстан
Республикасының заң актілерінде қүқықтык жағдайы белгіленетін жай
серіктестіктерге, бағбандық немесе өзге де түтыну кооперативтеріне бірігуге
қүықлы. Бағбандыққа немесе саяжай құрылысына арналған жер учаскелері
азаматтардың бөлек меншігінде болып, ал жер учаскелерінің меншік иелерінің
ортақ қажеттерін қанағаттандыруға арналған жер учаскелері мен басқа да
мүлік олардың ортақ үлестік меншігінде болған жағдайда меншікиелері
арасындағы ортақ мүлікке байланысты қатынастарға кондоминиум туралы
нормалар қолданылады.
Елді мекендер жері.
Қалаларды, кенттерді, ауылдарды, селолар мен басқа да коныстарды
дамыту үшін берілген жер учаскелері елді мекендер жерінің санатына жатады.
Елді мекендердің жері өзге экімшілік-аумақтық құрылымдардың жерінен қаланың
шегі, кенттің шегі, ауылдық елді мекеннің шегі арқылы шектеледі.
Елді мекендер жерінің құрамына:
1) құрылыстар алып жатқан эрі көп пәтерлі жэне көп кабатты түрғын
үйлер, үй іргесіндегі жер учаскелері бар жеке түрғын үйлер салуга арналған
тұрғын жай салатын жер,
2) денсаулық сақтау, мэдениет, сауда, қоғамдық тамақтандыру, түрмыстық
қызмет көрсету, коммерциалық қызмет объектілері, сондай-ақ жалпы білім
беру, арнаулы орта жэне жоғарғы білім беру мекемелері, әкімшілік, ғылыми-
зерттеу мекемелері, ғибадат үйлері мен өзге де іскерлік үйлері, қүрылыстар
мен ғимараттар салынған және соларды орналастыруға арналған коғамдык
іскерлік қүрылыс салатын жер,
3) өнеркәсіп, коммуналдық жэне олардың жүмыс істеуін камтамасыз ететін
қойма объектілері, инженерлік жэне көлік инфрақүрылымы объектілері салынған
және соларды орналастыруға арналған, сондай-ақ осы обектілердің санитарлық-
корғау аймактарын белгілеуге арналған өндірістік құрылыс салатын жер,
4) темір жол, автомобиль, өзен, теңіз, әуе және күбыр тасымалы
жолдары, инженерлік инфрақүрылым мен байланыс магистральдары өтетін жэне
соларды салуға арналған көлік. байланыс, инженерлік коммуникациялар жері,
5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сауықтыру, реакциялык және
тарихи-мэдени мақсаттағы жер,6) өзендер, табиғи жэне жасанды су айдындары
мен акваториялар, су қорғау аймақтары, гидротехникалық және басқа да су
шаруашылығы құрылыстары орналасқан су айдындары мен акваториялар жері,
7) қорғаныс қажеттері үшін берілген және өзге де пайдалану режиміндегі
жер кіруі мүмкін.
Жер учаскелерін елді мекендер жеріндегі ортақ пайдаланудағы жерлерге
жатқызуды, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруіне байланысты ортақ
пайдаланудағы жердің құрамынан шығаруды өз құзыретіне сэйкес жергілікті
атқарушы органдар жүзеге асырады. [2. 23 — 28 беттер.]
Елді мекендердің жерін пайдалану. Қалалардың, кенттердің, селолык елді
мекендердің барлық жері олардың бас жоспарына, жоспарлау мен кұрылыс салу
жобаларына және аумақтық жер-шаруашылық орналастыру жобаларына сэйкес
пайдаланылады. Тұрғындар саны 5 мыңнан асатын елді мекендерде белгіленген
тәртіппен бекітілген бас жоспарлар болмаған жағдайда осы елді мекенді
дамыту мен онда құрылыс салудың бас жоспарының оңайтылған схемасымен немесе
белгіленген тэртіппен бекітілген қала құрылысы құжаттамасымен жерді
пайдалануға жол беріледі. Ортақ пайдаланудағы жерден жер учаскелері
азаматтар мен заңды тұлғалардың ортақ пайдалануға нұқсан келтірмей, жеңіл
үлгідегі құрылыстарды орналастыруы үшін уақытша жер пайдалануға берілуі
мүмкін. Бүл ретте ортақ пайдаланудағы жер күрамынан, оның ішінде базарлар,
ақылы автотұрақтар орналастыруы үшін жол жиегінен учаскелер беруге жол
берілмейді.
Ортак пайдаланудағы жерден жер учаскелері жеке меншікке оларды ортак
пайдаланудағы жер құрамынан шығарғаннан кейін ғана берілуі мүмкін.
Қала маңындағы аймақтар. Бул жерлердің құрамына қаламен ауыл
шаруашылығы өндірісін қарқынды дамыту, қала құрылысын ерекше реттеу
аймактарын (қаланы дамытуға, инженерлік жэне көлік инфракүрылымының қалыпты
жұмыс істеуі үшін қажетті ғимараттарды орналастыру мен салуғаарналған
резервтегі аумақтарды), қорғау эрі санитарлық-гигиеналык кызмет аткаратын
жэне халықтың демалыс орны болып табылатын ормандар, орман парктері жэне
басқа да жасыл екпелер алып жатқан жасыл аймақтарды белгілей отырып,
аумақты аймақтарға бөлу жүзеге асырылады. Қалалардың кала маңы аймақтарының
мөлшері мен шекарасын жерге орналастыру, сэулет және кала құрылысы
жөніндегі мемлекеттік органдардың бірлесіп жасаған ұсынысы бойынша осы
қалалардың бас жоспарларын бекітетін мемлекеттік органдар белгілейді жэне
өзгертеді.
Жерді қала маңы аймағына қосу бұл жерге меншік кұқығы мен оны
пайдалану кұқығының тоқтатылуына әкеп соқпайды. Қала маңы аймағына
енгізілген жерді пайдаланудың тэртібі мен режимін қала маңы аймағын
белгіленген орган айқындайды. Астана қаласы мен республикалық маңызы бар
калалардың кала маңы аймағына косылған жерді пайдалану тәртібі мен режимін
аумағы қала маңы аймағына қосылған тиісті облыстык аткарушы органдармен
келісілген, аталған қалалардың атқарушы органдарының ұсыныстары бойынша
Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс жері және ауыл шаруашылығынан
өзге мақсатқа арналған жер. [2, 3]
Азаматтар мен заңды тұлғаларға берілген жер өнеркәсіп, көлік,
байланыс, қорғаныс жері және ауыл шаруашылығынан өзге мақсатқа арналған жер
деп танылады. Бұндай жерлерді пайдалану ерекшеліктері Қазақстан
Республикасының арнайы заңдарымен белгіленеді.
Өнеркэсіп жері. Өнеркәсіп жеріне өнеркәсіп объектілері орналастыру мен
пайдалану үшін берілген жер, соның ішінде олардың санитарлық-қорғау жэне
өзге де аймақтар жатады. Аталған мақсаттарға берілетін жер учаскелерінің
мөлшері белгіленген тэртіппен бекітілген нормаларға немесе жобалау-
техникалық құжаттамаларға сәйкес айқындалады, ал жер учаскелерін бөліп беру
оларды игеру кезектілігі ескеріле отырып жүргізіледі.Көлік жері.
Автомобиль, теңіз, өзен, ішкі су, темір жол, әуе жэне өзөге де көлік түрі
объектілерінің қызметін камтамасыз ету жэне оларды пайдалану үшін берілген
жер көлік жері болып табылады.
Көлік жері. Автомобиль, теңіз, өзен, ішкі су, темір жол, әуе жэне
өзөге де көлік түрі объектілерін дамыту, салу жэне қайта жаңарту үшін
жағдай жасау мақсатында қазақстан Республикасының көлік туралы заңдарында
көзделген тәртіппен жерді резервте ұстау жүзеге асырылуы мүмкін.
Темір жол көлігінің жері.
1) магистраль жолдарына және солармен технологиялық байланыстағы
құрылыстар мен ғимараттарға (темір жол белдеуі, көпірлер, тоннельдер,
виадуктер, сигналдык жабдықтар, қызметтік-техникалық үйлер),
2) кірме жолдарға,
3) энергетика, локоматив, вагон, жол жэне жүк шаруашылыктары. сумен
жабдықтау және канализация қүрылыстары, қорғау және бекіту екпелері,
қызметтік жэне темір жол көлігіне кызмет көрсетілетін арнаулы мақсаттағы
өзге де объектілер бар темір жол станцияларына,
4) темір жолдарға берілген белдеулер мен күзет аймақтарына бөліп
берілген жер жатады.
Автомобиль көлігінің жері. Автомобиль көлігі қажеттеріне арналған
жерге:
1) автомобиль жолдарына, олардың конструкциялык элементтері мен жол
ғимараттарына жэне олармен технологиялық байланыскан құрылыстар және
ғимараттарға,
2) автовокзалдар мен автостанцияларды, автомобиль көлігінің баска
объектілерін жэне жер беті мен жер асты үйлерін, құрылыстарын.
ғимараттарын, кұрылғыларын пайдалану, күтіп-ұстау, салу, қайта жаңғырту,
жөндеу, дамыту үшін қажетті жол шаруашылығы объектілерін орналастыру
үшін,3) автомобиль жолдарына бөлінетін белдеулерді белгілеу үшін бөлініп
берілген жер жатады.
Автомобиль көлігінің қажеттері үшін бөліп берілетін белдеуге арналған
жер учаскелері жолдың санатына байланысты және жобалау құжаттмасына сәйкес
белгіленген нормалардың негізінде беріледі. [ 3. ]
Теңіз жэне ішкі су көлігінің жері. Теңіз жэне ішкі су көлігінің
кажеттеріне арналған жерге теңіз және өзен порттарын, айлақтар,
пристаньдар, гидротехникалық гимараттар, жер беті жэне жер асты үйлерін,
қүрылыстарын, ғимараттарын, қүрылғыларын пайдалану, күтіп-үстау, салу және
баска да объектілерін орналастыру үшін бөлініп берілген жер жатады.
Әуе көлігінің жері. Әуе көлігінің қажеттеріне арналған жерге
әуежайлар, әуеайлактар, аэровокзалдар, үшып көтерілу-қону белдеулерін жэне
жер беті мен жер асты үйлерін, құрылыстарын, ғимараттарын, қүрылғыларын
пайдалану, күтіп-ұстау, салу және басқа да объектілерін орналастыру үшін
бөлініп берілген жер, сондай-ақ олардың күзет аймақтары жатады.
Күзет аймақтары жер учаскелерінің меншік иелері мен жер
пайдаланушылардан жер учаскелерін алып қоймай белгіленуі мүмкін.Құбыр
тасымалы көлігінің жері. Қүбыр тасымалы көлігінің қажеттеріне арналған
жерге су құбырын, газ қүбырын, мүнай қүбырын және жер беті мен жер асты
үйлерін, қүрылысын, ғимараттарын, құрылғылырын пайдалану, кеңейтіп ұлғайту
үшін кажетті объектілерді және құбыр жүргізу көлігінің баска да
объектілерін орналастыру үшін бөлініп берілген жер жатады. Аталған жерге
шекарасы белгіленген тәртіппен бекітілген құрылыс нормалары мен
ережелерінің, магистральді құбырларды күзету ережелерінің жэне баска да
қүжаттық номативтердің негізінде анықталатын, жер учаскелерін пайдаланудың
ерекше шарттары бар магистральды қүбырларды күзету аймактары да жатады.
Байланыс пен энергетика жері. Байланыс, радио хабарларын тарату,
теледидар, акпарат қажеттеріне арналған жерге тиісті
инфрақүрылымдардыңобъектілерін орналастыру, байланыстың кабель, радиореле
жэне әуе желілері, соның ішінде жер астындағы желілер үшін бөлініп берілген
жер, Энергетика жерлері:
1) су электр станцияларын, атом станцияларын, жылу станциялары мен
олардың құрылыстары мен объектілеріне қызмет көрсететін басқа да электр
станцияларын орналастыру,
2) электр таратудың әуе желілерін, электр таратудың кабель желілерінің
жер бетіндегі кұрылыстарын, шағын станцияларды. тарату пунктерін,
энергетиканың баска да құрылыстары мен объектілерін орналастыру үшін
бөлініп берілген жер учаскелерін атауға болады.
Қорғаныс қажеттеріне арналған жерлер. Қарулы Күштердің эскери
бөлімдерін, әскери полтгондарын, әскери-оку орындары мен өзге де ұйымдарын
жэне қорғаныс пен қауіпсіздік саласындағы міндеттерді аткаратын басқа да
эскерлердің объектілері мен ғимараттарын орналастыру және олардың түрақты
кызметі үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі берген жер учаскелері
қорғаныс қажеттеріне арналған жер деп танылады. [ 3. ]
Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймактары. Түрғын халыктың
қауіпсіздік қамтамасыз ету жэне өнеркәсіп, көлік объектілері мен өзге де
объектілерді пайдалану үшін қажетті жағдайлар жасау мақсатында аймактар
белгіленеді, аймақтарды белгілеу мақсаттарына сай келмейтін кызмет
түрлеріне олардың шегінде шек қойылады немесе тыйым салынады. Жерді ерекше
шарттармен пайдалану аймақтарына:
1) өнеркәсіп орындарының санитарлық-қорғау аймақтары,
2) темір жол м-ен автомобиль жолдарына бөлініп берілген белдеуге
іргелес жатқан, сел-көшкін қаупі бар және орманды қорғау аймақтары,
3) бас саға кұрылыстарын қорғау аймақтары,
4) эуеайлық маңындағы белдеулер,
5) басқа да аймақтар мен белдеулер жатқызылады.Ерекше корғалатын
табиғи аумақтардың жері, сауықтыру, рекреакциялык және тарихи-мэдени
мақсаттағы жерлер.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жеріне биосфералық, мемлекеттік
үлттық табиғи парктердің, мемлекеттік табиғи резерваттардың, мемлекеттік
табиғат ескерткіштерінің, мемлекеттік қорық аймактарының, мемлекеттік
табиғи қорықшалардың, мемлекеттік зоологиялық парктердің жэне басқа да
табиғи қорықтары жатады. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері мемлекет
меншігінде болады және жекешелендіруге жатпайды. Ерекше қорғалатын табиғи
аумақтардың жерін өзге кажеттерге алып коюға жол берілмейді.
Ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін пайдаланылатын, ерекше
корғалатын табиғи аумақтардың жеріндегі ауыл шаруашылығы алкаптары аталған
мақсаттар үшін ерекше қорғалатын табиғи аумақтар шекарасындағы елді
мекендерде тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына Қазакстан
республикасының заңдарында белгіленген тэртіппен берілуі мүмкін.
Сауықтыру мақсатындағы жерге табиғи шипалы факторлары бар курорттар,
сондай-ақ аурудың алдын алу мен емдеуді үйымдастыру үшін қолайлы жер
учаскелері жатады. Адам ауруының алдын алу мен емдеуді ұйымдастыру үшін
қолайлы санитарлық және экологиялык жағдайларды сақтау мақсатында сауықтыру
максатындағы аумақтар жерінде Қазакстан Республикасының заңдарына сәйкес
санитарлык-қорғау аймақтары белгіленеді. Сауықтыру мақсатындағы жердің
күзет, санитарлық-корғау және өзге де корғау аймақтарының шекарасы мен оны
пайдалану режимін жергілікті өкілді және атқарушы органдар айқындайды.
Рекреакциялық мақсаттағы жер. Халыктың үйымдасқан түрдегі жаппай
демалысы мен туризміне арналған жерлер және сол үшін пайдаланылатын жер
рекреакциялық мақсаттағы жер деп танылады. Рекреакциялық мақсаттағы жер
қүрамына демалыс үйлері, пансионаттар, кемпингтер, дене шыныктыру және
спорт объектілері, туристтік базалар, стационарлық және шатырлы турситік-
сауықтыру лагерьлері жэне сол сиякты баска да объектілер орналаскан жер
учаскелері кіруі мүмкін.
Тарихи мэдени мақсаттағы жерлер. Тарихи-мәдени қорыктар, мемориалдық
парктер, қорымдар, археологиялық парктер (қорғандар, түрактар, қала
орындары), сәулет - ландшафт кешендері, жартастағы бейнелер, ғибадат
күрылыстары, шайқас және үрыс алаңдары болған жер учаскелері тарихи-мэдени
мақсаттағы жер деп танылады.
Орман қорының жері.
Орманды, сондай-ақ ағаш өспеген, бірақ орман шаруашылығының
қажеттеріне берілген жер учаскелері орман корының жері болып саналады.
Орман корының жері мемлекеттік жэне жекеше орман қоры жерінен тұрады.
Су қорының жері.
Су айдындары (өзендер және олармен теңдестірілген каналдар, көлдер, су
қоймалары, тоғандар мен басқа да ішкі су айдындары, аумактык сулар),
мұздықтар, батпақтар, су көздерінде орналасқан, ағысты реттейтін су
шаруашылығы құрылыстары алып жатқан жер, сондай-ақ осы құрылыстардың су
аймактары мен белдеулеріне жэне ауыз сумен камтамасыз етудің бас сага
жүйелерін санитарлық күзет аймақтарына бөлінген жер су қорының жері деп
танылады. Ауданаралық жэне шаруашылықаралық маңызы бар су шаруашылығы
құрылыстары алып жатқан су қоры жерінің құрамындағы жер учаскелері, сондай-
ақ шаруашылық жүргізуші бір субъектінің жер учаскесіне кызмет ететін
ирригациялық қүрылыстары, аталған күрылыстар жекешелендірілген жағдайда,
Қазақстан Республикасының азаматтары мен мемлекеттік емес заңды
түлғаларының жеке меншігінде болуы мүмкін. Су корғау аймақтары мен
белдеулеріне енгізілген жер учаскелерін пайдалану Қазақстан Республикасының
су өаңдарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
Босалқы жер. Меншікке немесе жер пайдалануға берілмеген, аудандық
атқарушы органдардың қарамағындағы барлық жер босалкы жер болып табылады.
Ядролық қару сынақтары жүргізілген жер учаскелері ҚазакстанРеспубликасының
Үкіметінің шешімімен босалқы жер кұрамына ауыстырылады. Аталған жердің
құқықтық режимі Жер Кодексінің 143-бабына сәйкес айқындалады. Аталған жер
санаттары Жер Кодексі және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен жэне жағдайларды жүзеге асырылады. [ 3. ]
1.2 Салық салу объектілері жэне жер салығын есептеу тәртібі.
Қазақстан Республикасының Жер кодексінде жер республиканың айрыкша
меншігі деп танылды. Жерді иелену жэне пайдалану үшін ақы төленуі керек.
Бұл ақы жер салығы болып қарастырылады. Қазақстан Республикасның Салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Салык кодексінде
326-шы бабына сэйкес, жер салығының салық салу объектісі болып: 1. Жер
учаскесі (жер учаскесіне ортақ үлестік меншік кезінде - жер үлесі) салық
салу объектісі болып табылады. Олар мынадай:
а) ауыл шаруашылығы мақсаты үшін пайдаланылатын жерлер;
б) елді мекендердің жерлері;
в) өнеркэсіп, байланыс, көлік, қорғаныс және өзге мақсаттағы жерлер;
г) сауықтыру жэне қалпына келтіру мақсатындағы жерлер;
д) орман қорының жерлері;
е) су қорының жерлері.
Иелігінде немесе пайдалануында жер учаскесі бар заңды және жеке
тұлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.
Ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жерге салынатын жер салығының
базалық ставкалары - азаматтардың жеке қосалқы шаруашылық жүргізуіне, бау-
бакша және сая-жай құрылысына арнап берген жерлерін қоспағанда, 1 гектар
есебімен белгіленіп, топырағының сапалығына қарай белгіленеді.
Елді мекендердің жерлеріне салық салынатын алаңға кұрылыс пен
ғимараттардың алып тұрған жер учаскесі, оларды үстауға кажетті учаскелер,
сондай-ақ, егер олар басқа азаматтар мен ұйымдарға берілмеген болса, эрі
жалпы пайдаланымдағы жерлер болмаса, санитарлық-қорғау аймактары.техникалық
және өзге де аймақтар енеді. Жергілікті өкілді органдар өз кұзыры шегінде
жер учаскесінің орналасқан өңіріне, оның сумен камтамасыз етілуіне,
шаруашылық жүргізудің өндірістік жэне басқа жағдайларына байланысты жер
салығының базалық ставкасын азайтуға немесе көтеруге құкылы, бірак 20%
артык көтермеуге тиіс. [ 1. ]
Өнеркәсіп, байланыс, көлік, қорғаныс жэне баска ауыл шаруашылыгы
мақсатына арналмаған жерлерінде орналаскан өңіріне, коммуникациялар болуына
жэне басқа факторларға қарай 20% асырмай азайтуға немесе арттыруга қүкығы
бар. Сауықтыру жэне калпына келтіру мақсатындағы жердің кұрамына кіретін
жэне ауыл шаруашылық мақсатына пайдаланылатын учаскелер ауыл шаруашылық
мақсатына арналған жерлер үшін көзделген тэртіп пен шарттар негізінде салық
салуға жатады.
Орман қоры жерінің қүрамына кіретін жэне ауыл шаруашылығы максатына
пайдаланылатын учаскелер, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер үшін
көзделген тэртіп пен шарттар негізінде салык салуға жатады. 2. Мыналар
салық салу объектісі болып табылмайды:
1) елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жер учаскелері. Алаңдар,
көшелер,жолдар, өткелдер, жағалаулар, парктер, скверлер, бульварлар, су
коймалары, жағажайлар, зираттар жэне халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға
арналған өзге де объектілер алып жатқан және соларға арналған жерлер елді
мекендердің ортақ пайдалануындағы жерлерге жатады.
2) ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдары желісі алып
жаткан жер учаскелері. Ортақ пайдаланудағы кесіп берілегн белдеудегі
мемлекеттік автомобиль жолдары желісі алып жатқан жерлерге жер алаптары,
көлік жүріп өтетін тарамдар, жол салымдары, жасанды кұрылыстар, жол
бойындағы резервтер мен өзге де жол қызметін көрсету жөніндегі қүрылыстар,
жол қызметінің кызметтік және тұрғын үй-жайлары, қардан корғау екпелері мен
жасыл желектер орналасқан жерлер жатады.
3) Қазакстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша консервацияланған
объектілер орналасқан жер учаскелері.Жекелеген жағдайларда салық салу
объектілерін анықтау төмендегі себептермен анықталады:
1. темір жолдар, оқшаулау белдеулері, темір жол станциялары, вокзалдар
орналасқан жер учаскелерін қоса алғанда, заңдарда белгіленген тәртіппен
темір жол көлігі ұйымдарының объектілеріне берілген жер учаскелері темір
жол көлігі үйымдары үшін салық салу объектісі болыптабылады.
2. электр беру желілері мен кіші станциялар тіректері алып жатқан жер
учаскелерін қоса алғанда, балансында электр беру желілері бар энергетика
және электрлендіру жүйесі ұйымдары үшін осы ұйымдарға заңдарда белгіленген
тэртіппен берілген жер учаскелері салық салу объектісі болып табылады.
3. мұнай құбырлары, газ құбырлары алып жатқан жер учаскелерін коса
алғанда, балансында мұнай құбырлары, газ құбырлары бар, мұнай мен газ
өндіруді, тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдар үшін осы ұйымдарға заңдарда
белгіленген тәртіппен берілегн жер учаскелері салык салу объектісі болып
табылады. [ 1. ]
Жер салығын анықтау үшін жер учаскесінің алаңы салық базасы болып
табылады. Қорға деп сақталған жерлер жэне эдетте, табиғат қорғау мен тарихи-
мэдени, сауықтыру жэне қалпына келтіру мақсатындағы жерлер, орман жэне су
корының жерлері, салық салынады деп көрсетілген жерден басқасы, салык
салуға жатпайды.
Жер салығын есептеу мен төлеу тәртібі.
Жер салығын есептеу мен төлеудің негізігі құжаты болып табылатындар:
1) Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Қазакстан Республикасының Президентінің жарлығы;
2) жерді иелену жэне пайдалану қүқы үшін берілген акті немесе басқа
қүжат;
3) ағымдағы жылдың 1 қаңтарына жүргізетін жердің сандық жэне сапалык
есебінің мемлекеттік мәліметі.
Жаңадан бөлінген жер учаскелері бойынша салық сомасының есебі, олар
берілегн сэттен бастап бір ай ішінде табыс етіледі.Жеке тұлғалардан
алынатын жер салығын есептеуді салық кызметінің органдары жүргізіп,
ағымдағы жылдың 1 тамызынан кешіктірмей оларға салық төлеу туралы төлем
хабарламасын тапсырып отырады. Төлеушінің есебін ал\ және жер салығын
есептеу жыл сайын ағымдағы жылдың бірінші маусымындағы жағдай бойынша
жүргізіледі. Заңды және жеке тұлғалардан алынатын жер салығы, оларға жер
учаскесі берілген айдан кейінгі айдан бастап есептеледі. Жер салығын ауыл
шаруашылығы жерін иеленушілер мен жерді пайдаланушылар жэне жеке тұлғалар
жер учаскелерінің иелері ағымдағы жылдың бірінші қазанынан кешіктірмей
төлейді. [ 4. ]
Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Салык кодексінің 329-шы бабына сәйкес көрсетілген
1. кесте - 1.
Жер салығының Бонитет балы Базалық салык
классификациясы ставкасы (теңге)
Ауыл шаруашылық 1 - ден 10- ға
мақсатындағы жерлерге дейін 0,48-2,41
салынатын базалық салық 11-ден 20-ға 2,89-4,82
ставкасы дейін 5,31 -9,65
21-ден 30-ға 14,47-24,12
дейін 28,95-38,60
31-ден 40-қа 43,42-53,07
дейін 57,90-82,02
41-ден 50-ге 86,85- 110,97
дейін 115,80-144,75
51-ден 60-қа
дейін 149,57- 193,00
61-ден 70-ке 202,65
дейін
71-ден 80-ге
дейін
81-ден90-ға
дейін
91-ден 100-ге
дейін
100-ден жоғары
Ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жерге салынатын жер салығының
базалық ставкалары - азаматтардың жеке қосалқы шаруашылык жүргзуіне, бау -
бақша және сая - жай құрылысына арнап берілген жерлерін коспағанда, 1
гектар есебімен жүргізіледі.
Далалық және қуаң далалық аймактардың, кәдімгі жэне оңтүстік кара
топыракты, күңгірт қызыл қоңыр және қызыл қоңыр топыракты жазыктағы
аумактары жерлеріне, сондай - ак тау бөктерлеріндегі күңгірт, кызыл коңыр,
сүр топырақты жэне тау бөктерлеріндегі қара топырақты аумақтарга бонитет
белгіленіп, топырағының сапалығына қарай белгіленеді.
Жеке тұлғаларға берілген ауыл шаруашылығы максатындағы жерлерге
салынатын базалық салық ставкалары, яғни жеке түлғаларға өзіндік үй
шаруашылығын, бағбандық жэне саяжай құрылысын жүргізу үшін қора-копсы
салынған жерді қоса алғанда, берілген ауыл шаруашылық
мақсатындағы жерлерге, базалық салық ставкалары мынадай мөлшерлерде
белгіленеді:
көлемі 0,50 гектарға дейін қоса алғанда - 0,01 гектар үшін 20 теңге;
көлемі 0,50 гектардан асатын алаңға- 0,01 гектар үшін 100 теңге.
Қазақстанның Жер Кодексінде жер республиканың айрықша меншігі леп танылды.
Жерді иелену және пайдалану үшін ақы төленуі керек. Бүл акы жер салығы
ретінде қарастырылады.
Салық салынатын алаңға құрылыс пен ғимараттардың алып түрған жер
учаскесі, оларды ұстауға қажетті учаскелер, сондай - ақ, егер олар басқа
азаматтар мен үйымдарға берілмеген болса, әрі жалпы пайдаланымдағы жерлер
болмаса, санитарлық-қорғау аймақтары, техникалық және өзге де аймактар
енеді.
Елді мекендердің жеріне салынатын салықтың базалык ставкалары бір
шаршы метр алаңға есептеліп, жоғарыда көрсетілген мөлшерде белгіленеді.
Елді мекендердің жеріне салынатын салық ставкасын әрбір жер иеленуші
мен жер пайдаланушыға белгіленген базалық ставкаларына карай
жергіліктіөкілді органдар анықтайды. Аудандарға бөлінетін қалаларда салык
ставкасын қалалык өкілді өкімет органдары анықтайды.
Жергілікті өкілді органдар учаскесінің көлік қатынауына колайлығына,
сәулет-көркемдік және құрылыс салудың ландшафттың құндылығына, айналадағы
ортаның, микроклиматтың жэне санитарлық-гигиеналык жағдайына, аумақтың
табиғи күштердің қиратушы эсеріне ұшырауына, халыққа мәдени-тұрмыстық
қызмет көрсету орталықтарының өркендеуіне және басқа да факторларға
байланысты жер салығының ставкасын 20%-дан асырмай азайтуға немесе
арттыруға құқылы.
Елді мекендердің жерлеріне салынатын салық ставкалары. Елді
мекендердің жерлеріне салынатын базалық салық ставкалары алаңның бір шаршы
метріне шаққанда мынадай мөлшерлерде белгіленеді:
Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Салык кодексінің 334-ші бабына сэйкес көрсетілген .
кесте - 2.
Бонитет балы Базалық салық Бонитет балы Базалык салық
ставкасы(теңге) ставкасы (теңге)
1 2 3 4
0-ден 10-ға 48,25-482,50 530,75- 51-ден 60-қа 2634,45-3136,25
дейін 1 1-ден 1084,66 1138,70- дейін 61-ден 3136,25-3715,25
20-ға дейін 1592,25 70-ке дейін 3769,29-4319,34
21-ден 30-ға 1646,29-2074,75 71-ден 80-ге 4371,45-4921,50
дейін 31-ден 2126,86-2582,34 дейін 4975,54-5693,50
40-қа дейін і 81-ден90-ға 5790,00
41-ден 50-ге дейін 91-ден
дейін 100-ге дейін
100-ден жоғары
Елді мекендердің жалпы пайдаланудағы жер учаскелерінен салык
алынбайды. [ 1. ]
Бұдан баска жер салығын төлеуден босатылатындар:
балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық, дендрологиялық жэне
зоологиялық парктер, ботаника бақтары, зираттар;
мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік табиғат және
тарих пен мэдениет ескерткіштерін қорғау органдары;
балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық, дендрологиялык жэне
зоологиялық парктер, ботаника бақтары, зираттар;
балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық, дендрологиялық жэне
зоологиялық парктер, ботаника бактары, зираттар;
мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік табиғат жэне
тарих пен мэдениет ескерткіштерін қорғау органдары;
Қазакстан Республикасы мүгедектерінің ерікті коғамы, Қазак зағиптар
қоғамы, Қазақ саңыраулар қогамы, Акыл-есінен, дене бітімінің кемістігі бар
балалар мен жас өспірімдерді әлеуметтік бейімдеу және еңбек ету кабілетін
қалпына келтіру орталығы, Ауғаныстандағы соғыс ардагерлерінің Қазак
Республикалық ұйымы;
Мүгедектер жалпы қызметкерлер санының кемінде 50% кұрайтын өндірістік
кэсіпорындар мен ұйымдар - есепті кезеңде алынған табыстың кемінде 50%
мүгедектерді әлеуметтік қорғауға нақтылы пайдаланған жағдайда;
Қазақстан Үлттық Банкі мен оның бөлімшелері;
Ауыл шаруашылық мақсаты үшін иеленуге немесе пайдалануға бүлінген
немесе өнімділігі аз жерлерді алған ҚР-ның заңды жэне жеке түлғалары,
пайдаланудың алғашқы он жылында;
Құрылғылар алып жатқан 0,25 гектар шегіндегі жерлерді қоса алғанда,
өзіндік қосалкы шаруашылық, саяжай салу, бау-бақша үшін жер алған жеке
тұлғалар босатылады.Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы Салык
кодексінің 332-ші бабына сэйкес көрсетілген . кесте - 3.
Елді мекеннің түрі Тұрғынт үй қоры, соның Тұрғын үй коры, соның
ішінде оның іргесіндегі ішінде оның іргесіндегі
құрылыстар мен құрылыстар мен
ғимараттар алып жатқан ғимараттар алып жатқан
жерді қоспағанда, базалық жерлерге салықтың
салық ставкасы (теңге) базалық ставкасы (теңге)
1 2 3
Қалалар:
Астана 28,95 0,96
Алматы 19,30 0,96
Ақтау 9,65 0,58
Ақтөбе 6,75 0,58
Атырау 8,20 0,58
Тараз 9,17 0,58
Қарағанды 9,65 0,58
Қызылорда 8,68 0,58
Көкшетау 5,79 0,58
Қостанай 6,27 0,58
Павлодар 9,65 0,58
Петропавл 5,79 0,58
Орал 5,79 0,58
Өскемен 9,65 0,58
Шымкент 9,17 0,58
Алматы облысы:
Облыстық
бағыныстағы басқа
калалар 6,75 0,39
Аудандық
бағыныстағы басқа
қалалар 5,79 0,39
Өнеркәсіп жеріне салынатын салық ставкалары. Базалық салық ставкалары
елді мекеннен тыс орналасқан өнеркэсіп, көлік, байланыс және басқа ауыл
шаруашылығы мақсатына арналмаған жер үшін бір гектарға есептеліп,
бонитеттің балына бара-бар мынадай мөлшерде белгіленеді.Салық төлеушілер
алып тұрған жер учаскесіне бонитет балын аныктау мүмкін болмаған жағдайда,
жер салығының мөлшері аралас орналаскан жер бонитеті балын негізге ала
отырып анықталады.
Аудандық өкілді органдардың салык ставкасын учаскенің орналаскан
өңіріне, коммуникациялар болуына жэне басқа факторларға қарай 20% -тен
азайтуға немесе арттыруға құқығы бар. [ 2. ]
Қорғаныс мұқтажы үшін берілген жерлерге Қазақстан Республикасының жер
заңдарына сәйкес басқа жер пайдаланушылар уақытша пайдаланып отырған жерден
басқасына, жоғарыда көзделген базалық ставкаларға сэйкес салык салынады.
Сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жерге салынатын салық.
Заңды және жеке тұлғалардың иеленуіне немесе пайдалануына берілген
сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жер салық салуға жатады.
Сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жердің құрамына кіретін
және ауыл шаруашылық мақсатына пайдаланылатын учаскелер ауыл шаруашылық
мақсатына арналған жерлер үшін көзелген тәртіп пен шарттар негізінде салық
салуға жатады.
Сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жердің құрамына кіретін
заңды жэне жеке тұлғалардың иеленуіне немесе өзге мақсаттар үшін
пайдалануына берілетін учаскелер, ауыл шаруашылығы мақсатына
пайдаланатынынан басқасы, өнеркэсіп, көлік, байланыс және қоғаныс жерлері
үшін көзделген тәртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады.
Ерекеше қоғалатын табиғи аумақтардың, орман қоры мен су корының
жерлеріне салынатын салық ставкалары. Салық кодексіне сэйкес, 336-шы бабы
бойынша, Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, орман коры мен су қорының
ауыл шаруашылық мақсаттарында пайдаланылатын жерлеріне жоғарыда
көрсетілген, (1 кесте бойынша) базалық ставкалар бойынша жер салығы
салынады.
Орман қорының: 1) ауыл шаруашылығы мақсаты үшін пайдаланылатын
жерлері;2) орман шаруашылығы органдарының үйлері, ғимараттары жэне баска
объектілері тұрған жерлері;
3) ағаш дайындаушы кэсіпорындардың пайдалануына берілген жерлері салық
салуға жатады.
Орман қоры жерінің құрамына кіретін және ауыл шаруашылығы мақсатына
пайдаланылатын учаскелер, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер үшін
көзделген тәртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады. Орман
шаруашылығы органдарының үйі, ғимараты жэне басқа объектілері тұрған орман
коры жерлері өнеркэсіп, көлік. Байланыс жәнеқоғаныс жерлері үшін көзделген
тэртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады. Орман қоры жеріне
салынатын салқы, ағаш дайындау үшін пайдалануға арналып игерілген эрбір
орман алқабының пайдалану кезеңі бойынша белгіленеді жэне оны пайдаланғаны
үшін төлемақыны құрамында түбінен кесілген ағаштың кесімді қүнының 5%
мөлшерінде төленеді.
Су қорының:
1) ауыл шаруашылығы мақсаты үшін пайдаланылатын жерлері;
2) су шаруашылығы органдарының үйлері, ғимараттары жэне баска
объектілері тұрған жерлері салық салуға жатады.
Су коры жерінің құрамына кіретін жэне ауыл шаруашылығы мақсатына
пайдаланылатын учаскелер ауыл шаруашылығы максатындағы жерлер үшін
көзделген тәртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады. Су шаруашылығы
органдарының үйі, ғимараты және басқа объектілері тұрған су қогрының жері
елді мекендердің жерлеріне көзделген тэртіп пен шарттар негізінде салык
салуға жатады. [ 3. ]
Автотұрақтар, автомобильге май щю станциялары жэне базарлар орналасқан
жер учаскелеріне салынатын салық ставкалары. Салык кодексінін 337-ші бабына
сэйкес, елді мекендердің автотұрақтар мен автомобильге май құю станциялары
орналасқан жерлеріне, түрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы
қүрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерді қоспағанда, (2кесте бойынша)
елді мекендер жеріне белгіленген базалык ставкалар бойынша он есе
ұлғайтылған салық салынуға тиіс.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы арналмаған жерді пайдаланушы заңды
тұлғалар жер салығын ағымдағы жылдың 20ақпанынан, 20 мамырынан, 20
тамызынан және 20 қарашада тең үлеспен төлейді .
Қазақстан Республикасының Салық кодексінің 339-бабына сәйкес салықты
есептеу мен төлеу тәртібі төмендегідей бекітілген:
1. Салықты есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жеке салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі. 2.
2. Салық кодексіне сәйкес жер салығы салық төлеушіге жер учаскесі
берілген айдан кейінгі айдан бастап есептеледі. Жер учаскесін иелену құкығы
немесе пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда жер салығы жер учаскесін іс
жүзінде пайдалану кезеңі үшін есептеледі.
3. Бюджетке жер салығын төлеу жер учаскесінің орналасқөан жері бойынша
жүргізіледі.
4. Салық жылы ішінде елді мекенді коныстың бір санатынан баска
санатына ауыстыру кезінде ағымдағы жылғы жер салығы салық төлеушілерден осы
елді мекенді үшін бұрын белгіленген ставкалар бойынша, ал келесі жылы
-қоныстардың жаңа санаты үшін белгіленген ставкалар бойынша алынады.
5. Елді мекен таратылған және оның аумағы басқа елді мекеннің кұрамына
косылған кезде, таратылған елді мекеннің аумағында жаңа ставка тарату іске
асырылған жылдан кейінгі жылдан бастап қолданылады.
6. Салық төлеушілер орналасқан жер учаскелері бонитетінің балдарын
анықтау мүмкін болмаған жағдайда, жер салығының мөлшері шектесіп орналасқан
жерлердің бонитет балы негізге алына отырып аныкталады.
7. Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша салык
олардың осы жер учакесіндегі үлесіне барабар есептеледі.
8. Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғалар үшін бюджетпен есеп
айырысуды арнаулы салық режимінде жүзеге асыратын заңды тұлғалардың жер
салығын төлеу тәртібі Салық кодексіне сәйкес бекітілген. Қорғаныс
кажетіүшін берілген жерлерге салынатын салықты алу тэртібін Қазакстан
Республикасының Үкіметі белгілейді .
Заңды тұлғалардың салықты есептеу тэртібі мен төлеу мерзімдері Салык
кодексінің 340-шы бабы бойынша көрсетіледі:
1 .Заңды тұлғалар жер салығы сомаларын салық базасына тиісті салык
ставкасып колдану арқылы дербес есептейді.
2. Заңды тұлғалар салық кезеңі ішінде жер салығы бойынша ағымдағы
төлемдерді есептеуге және төлеуге міндетті.
3. Ағымдағы төлемдердің сомалары ағымдағы жылдың 20 акпанынан, 20
мамырынан, 20 тамызынан, 20 қарашасынан кешіктірілмейтін мерзімде тең
үлестермен төленуге тиіс.
4. Ағымдағы төлемдер мөлшері салык ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1. Жер салығының теориялық негізі.
1.1 Жер салығының экономикалық мэні жэне оның классификациысы. 5
1.2 Салық салу объектілері жэне есептеу тэртібі. 20
2. Қазақстан Республикасының жер салығын салу механизмінің қызметіне
талдау.
2.1 Алматы облысы бойынша жер салығы түсімдеріне талдау, соның ішінде
жер санаттары бойынша. 34
2.2 Жергілікті салық органдарының бюджетке түсетін жер салығының
түсімдеріне бақылау жасау ерекшеліктері. 54
3. Жер қатынастары саласындағы өзекті мэселелер және жер туралы нормативтік
құқықтың реформалаудың қажеттілігі.
3.1 Қазақстан Республикасының жер қатынастарының дамуы және оның
қызметін арттырудың тэсілдері. 65
3.2 Жер туралы заңның орындауындағы негізгі мэселелер жэне оны
жетілдіру жолдары. 74
Қорытынды 83
Қолданылған эдебиеттер 86
1. Жер салығының теориялық негізі.
1.1 Жер салығының экономикалық мэні және оның
классификациясы.
Республикадағы жер қатынастары саласындағы өзгерістер Қазақстан
Республикасының жер реформасы жөнінде заңдарын, Жер Кодексінде бейнеледі.
Қазақстанның Жер Кодексінде жер республиканың айрықша меншігі леп
танылды. Жерді иелену жэне пайдалану үшін ақы төленуі керек. Бүл ақы жер
салығы ретінде қарастырылады.
Жер салығының мақсаты - экономикалық эдістермен жерді ұтымды
пайдалануды қамтамасз ету жэне жерді сақтау, қүнарлығын арттыру,
территориялардың әлеуметтік - мэдени дамуы үшін қажетті шараларды іске
асыру арқылы бюджетке түсетін табыстарды қүрау.
Жер салығы меншікті салықтарға жатады. Салықтың түпкі мақсаты меншікті
тиімді пайдалануға ынталандару. Салықтардың мөлшері меншіктің көлеміне
қарай белгіленеді: меншіктің көлемінің ірі болуы табыстың жоғары болуына
кепілдік бермейді, егер салық жоқ болса, ірі меншік иелері көп
артықшылықтарға ие болып, мүлікті дүрыс пайдалануға үмтылыс еді. Меншік
салықтары қоғам алдындағы салық жауапкершілігін бірдей көтеруге бағытталған
нақты салықтарға жатады.
1992 жылдан енгізілген жер салығы, жерді рационалды қолдануға, жердің
қү_нарлығын көтеру үшін түрлі қажетті шараларды жүзеге асыруды қамтамасыз
етеді. Жер салығын төлеушілер болып, Қазақстан республикасының азаматтары,
ұйымдар, серіктестіктер, мекемелер, сонымен бірге кэсіпорныдар, халықаралық
серіктестіктер жэне үйымдар, шетел заңды түлғалары жэне азаматтары, жер
учаскесін пайдаланатын резидент еместер. Сонымен бірге, ҚР Салық жэне
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Салық кодексінің 324
- бабына сэйкес жер салығын төлеушілер болып мынадай:3) өнеркәсіп, көлік,
байланыс, қорғаныс және өзге де шаруашылығ емес мақсаттағы жерлерге;
4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлеріне, сауықтыру, реакциялык
және тарихи-мэдени мақсаттағы жерлерге;
5) орман қорының жерлеріне;
6) су корының жерлеріне;
7) запастағы жерлерге жатқызылуына қарай қарастырылады.
Жердің белгілі бір немесе өзге санатка жататындығы ҚР - ның жер туралы
заң актілерімен белгіленеді. Елді мекендер жерлері салықсалу максаты үшін
мынадай екі топқа бөлінген:
1) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы құрылыстар мен
ғимараттар орналасқан жерлерді коспағанда елді мекендер жерлері;
2) тұрғын үй қоры, соның ішінде олардың жанындағы кұрылыстар мен
ғимараттар орналасқан жерлер.
Негізінде жер салығының мөлшері жер пайдалану құқығын, өтеусіз уақытша
жер пайдалану құқығын куэландыратын құжаттар жэне жер ресурстарын басқару
жөніндегі уәкілетті орган эр жылдың 1 каңтарындағы жағдай бойынша берген
жерлердің мемлекеттік сандық жэне сапалык есебінің дерекетері негізінде
есептеледі. [1.]
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге салынатын салык. Ауыл
шаруашылығының қажеттері үшін берілген немесе осы мақсаттарга арналған жер
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер деп танылады. Ауыл мақсатындағы жер
құрамына ауыл шаруашылығы алқаптары мен ауыл шаруашылығының жұмыс істеуіне
кажетті ішкі шаруашылық жолдары, коммуникацилар, тұйық су айдындары,
мелиорациялық жүйе, қора-жайлар мен ғимараттар орналасқан жерлер, сондай-ақ
басқа да алқаптар (cop, қүм, такыр жэне ауыл шаруашылығы алқаптарынының
алабына қосылған баска да алқаптар) жатқызылады.
Ауыл шаруашылығы алқаптарына егістіктер, тыңайған жерлер, көгі жылдық
екпелер егілген жер, шабындықтар мен жайлымдар жатады.Егістік - жүйелі
түрде өңделетін жэне көп жылдык шөптердің егістігін коса алғанда, ауыл
шаруашылығы дақылдарының егістігіне пайдаланылатын жер учаскелері, сондай-
ақ сүрі жер. Алдын ала егілетін дақылдардың егістігі орналасқан (үш жылдан
аспайтын уақыт аралығында), түбегейлі жаксарту мақсатында жыртылған
шабындықтар мен жайылымдардың жер учаскелері. сондай-ак бақтардың егіске
пайдаланылатын қатар аралығы егістікке жатпайды. [1.]
Тыңайған жер - бұрын егістік қүрамында болған жэне күзден бастап бір
жылдан аса ауыл шаруашылығы дакылдарын егіге пайдаланылмайтын және пар
айдауға эзірленбеген жер учаскесі.
Көп жылдық екпелер - жеміс-жидек, техникалык жэне дәрі-дәрмек
өнімдерінің түсімін алуға, сондай-ақ аумақты сәндеп безендіруге арналып
колдан отырғызылған көп жылдық ағаш, бұта екпелеріне пайдаланылатын жер
учаскелері.
Табиғи шабындықтар мен жайылымдар - шөп шабуға және жануарларды жаюға
жүйелі түрде пайдаланылатын жер учаскелері.
Түбегейлі жақсартылған шабындықтар мен жайылымдар - шөп егу аркылы
жаңадан отайға шабындық және жайылым учаскелері.
Суландырылған жайылымдар - тиісті мал басын сапасы ойдағыдай сумен
камтамасыз ете алатын су көздері (көлдер, өзендер, тоғандар, апандар, суару
жэне суландыру каналдары, қүбырлы немесе шегенді қүдыктар) бар жайылымдар.
Ауыл шаруашылығы алқаптары суармалы және суарылмайтын болуы мүмкін.
Суармалы ауыл шаруашылығы алқаптарына ауыл шаруашылығында пайдалануға жэне
суаруға жарамды, су ресурстары жүйесінің казіргі пайдалы жүмыс
коэффициентінде суару нормаларының жобалау немесе қолданыстағы нормативтері
бойынша осы жерді сумен камтудың қолайлы мерзімі ішінде қамсыздандырудың
кемінде 75 пайзынан кем емес су ағынымен қамтамасыз ететін суару көзімен
байланысты түрақты және уакытша суару жүйесі бар жерлер жатады. [1.]Жайылма
суару жері кар суын және көктемгі тасқын суды, сондай-ак топырақты
ылғандандыру үшін суару және суландыру каналдарынан берілетін суды осы
учаскелер аумағында ұстап қалуды жэне қайта бөлуді қамтамасыз ететін су
бөгейтін белдеулері, суды реттейтін бөгеттері мен баска да гидротехникалық
құрылыстары бар учаскелер болып табылады.
Ауыл шаруашылығы мақсатындагы жерлер:
1) жеке меншікке - Қазақстан Республикасының азаматтарына өзіндік
қосалкы шаруашылығын, бағбандыкты, саяжай құрылысын дамыту үшін,
2)' жеке меншікке немесе жер пайдалануға - Қазақстан Республикасынын
жеке және заңды түлғаларына шаруа (фермер) қожалығын жүргізуге, тауарлы
ауыл шаруашылығы өндірісі, орман өсіру, ғылыми зерттеу, тэжірибе жүргізу
жэне оқыту мақсатында, қосалкы ауыл шаруашылығын, бақша жэне мал
шаруашылығын жүргізу үшін, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға 10
жылға дейінгі мерзімге жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалануға беріледі.
[2.]
Азаматтар мен заңды түлғаларға жер пайдалануға немесе меншікке
берілетін ауыл шаруашылығы алқаптарының сапасын мемлекеттік бағалау
мақсатында республикалық бюджет қаражаты есебінен топыракты зерттеу,
топырақ-мелиорациялық, геоботаникалық зерттеулер мен топырақты бағалау
материалдары деректерінің негізінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер
учаскелерінің паспорты жасалады. Жер учаскелері паспортының нысанын жер
ресурстарын басқару жөніндегі орталық уәкілетті орган бекітеді.
Жер учаскесінің паспортын жасау жөніндегі жұмыстарды үйымдастыру мен
оны беруді жер ресурстарын басқару жөніндегі аумактық органдар жүзеге
асырады.
Инженерлік түрғыда эзірленген суармалы жерді пайдалану. Инженерлік
түрғыда эзірленген суармалы жерге ауыл шаруашылығы дақыоьлдарын өсіруге
арнайы әзірленген суландыру, тоспа-кәріз жүйесімен және ауыл шаруашылығы
дакылдарын кезектестірудің ғылыми негізделген схемасы
белгіленгенқұрылғылармен жабдықталған, инженерлік тұрғыда жоспарланған жер
жатады. Бүндай жерлерде дақылдарды кезектестіру схемасын жер ресурстарын,
ауыл жэне су шаруашылықтарын басқару жөніндегі аумактық оргардардың үсынысы
бойынша жергілікті атқарушы орган бекітеді. Дақылдарды кезектестірудің
бірыңғай схемасымен және суармалы тоспа-кәріз жүйесімен байланыстырған жер
учаскелері бөлінбейтін болып танылады. Осы ереже инженерлік тұрғыда
әзірленген суармалы жердің құрамынан Жер Кодексі күшіне енгенге дейін
таратылып берілген жер учаскелеріне де қолданылады.
Арнайы жер қоры. Жерді ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілердің арасында
қайта бөлу мақсатымен ауыл шаруашылығы мақсатындағы жермен босалқы жер
есебінен арнайы жер қоры құралады. Санитарлық нормалар мен талаптарға сай
келетін ауыл шаруашылығы өнімін өндіруге мүмкіндік бермейтін жер учаскелері
арнайы жер қорына енгізілмейді.
Арнай жер қоры:
1) жер учаскесінен ерікті түрде бас тартқан кезде,
2) Жер Кодексінің 92,93 және 95 баптарына сэйкес жер учаскелерін
мэжбүрлеп алып қойған кезде,
3) Егер заң бойынша да, өсиет бойынша да мұрагерлері жоқ, не бірде бір
мүрагер мұраны қабылдамаған, не өсиет қалдырушы барлык. мұрагерлерді
мұрадан айырған, не мүрагер мемлекет пайдасына мүрадан бас тартқан немесе
мұрадан кімнің пайдасына бас тартатынын атамай, мұрадан бас тартқан
жағдайда, осы қорға ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерден түсетін жер
учаскелері есебінен құралады. [2.]
Жоғарыда аталған жер кчаскелерін арнайы жер қорының қүрамына енгізу
ауданның аткарушы органының шемімі бойынша жүргізіледі. Арнайы жер қорының
күрамына мемлекеттік жер пайдаланушылардың мақсаты бойынша пайдаланылмаған
немесе Қазақстан Республикасының заңдарын бүза отырып пайдаланылған жер
учаскелерін енгізу аудандык атқарушы органның біржакты шешімі негізінде
жүзеге асырылады.Шаруа (фермер) қожалығын жүргізуге арналган жер
учаскелері. Жер учаскелері шаруа (фермер) қожалыгын жүргізу үшін Қазақстан
Республикасының азаматтарына жеке менщік құқығымен немесе өтеулі уақытша
жер пайдалану құқығымен 49 жылға дейінгі мерзімге, ал шалғайдағы мал
шаруашылығын жүргізу үшін (маусымдық жайылым) уақытша өтеусіз жер пайдалану
қүқығымен Жер Кодексіне және Қазақстан Республикасының шаруа (фермер)
қожалығы туралы заңдарына сәйкес беріледі. Жер учаскесін шаруа (фермер)
қожалығын жүргізу үшін алуға басым қүқыкты жеке еңбегімен қатысу негізінде
шаруашылық жүргізетін, арнаулы ауыл шаруашылығы білімі мен біліктілігі бар,
ауыл шаруашылығыгда іс жүзінде жүмыс тэжірибесі бар және осы ауданда,
қалада, ауылда, кентте түратын азаматтар пайдаланады.
Шаруа қожалығын үйымдастыру үшін үлес немесе пай есебіне нақтылы бөліп
шығарылатын жер учаскесінің орналасқан жері шаруашылык серіктестіктердің,
өндірістік кооперативтердің күрылтай кұжаттарында көзделген тэртіппен
немесе тараптардың келісімімен айкындалады. Құрылтай күжаттарында жер
учаскесін бөліп шығару тәртібі болмаған жағдайда Жер Кодексінің 4 бабында
көрсетілген нормалар колданылады. [2. 23 — 28 беттер.)
Өзіндік қосалқы шаруашылыкқа, бағбандыққа және саяжай қүрылысына
арналғанжер учаскелері. Қазақстан Республикасының азаматтарына өзіндік
қосалкы шаруашылық жүргізу, бағбандық және саяжай қүрылысы үшін жеке
меншікке жер учаскелері ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерден, ауылдык елді
мекендердің жерінен және босалқы жерден беріледі. өзіндік қосалкы
шаруашылыққа, бағбандыққа жэне саяжай құрылысына арналған жер учаскелерінің
меншік иесі болып табылатын азаматтар ортак мүдделері үшін Қазақстан
Республикасының заң актілерінде қүқықтык жағдайы белгіленетін жай
серіктестіктерге, бағбандық немесе өзге де түтыну кооперативтеріне бірігуге
қүықлы. Бағбандыққа немесе саяжай құрылысына арналған жер учаскелері
азаматтардың бөлек меншігінде болып, ал жер учаскелерінің меншік иелерінің
ортақ қажеттерін қанағаттандыруға арналған жер учаскелері мен басқа да
мүлік олардың ортақ үлестік меншігінде болған жағдайда меншікиелері
арасындағы ортақ мүлікке байланысты қатынастарға кондоминиум туралы
нормалар қолданылады.
Елді мекендер жері.
Қалаларды, кенттерді, ауылдарды, селолар мен басқа да коныстарды
дамыту үшін берілген жер учаскелері елді мекендер жерінің санатына жатады.
Елді мекендердің жері өзге экімшілік-аумақтық құрылымдардың жерінен қаланың
шегі, кенттің шегі, ауылдық елді мекеннің шегі арқылы шектеледі.
Елді мекендер жерінің құрамына:
1) құрылыстар алып жатқан эрі көп пәтерлі жэне көп кабатты түрғын
үйлер, үй іргесіндегі жер учаскелері бар жеке түрғын үйлер салуга арналған
тұрғын жай салатын жер,
2) денсаулық сақтау, мэдениет, сауда, қоғамдық тамақтандыру, түрмыстық
қызмет көрсету, коммерциалық қызмет объектілері, сондай-ақ жалпы білім
беру, арнаулы орта жэне жоғарғы білім беру мекемелері, әкімшілік, ғылыми-
зерттеу мекемелері, ғибадат үйлері мен өзге де іскерлік үйлері, қүрылыстар
мен ғимараттар салынған және соларды орналастыруға арналған коғамдык
іскерлік қүрылыс салатын жер,
3) өнеркәсіп, коммуналдық жэне олардың жүмыс істеуін камтамасыз ететін
қойма объектілері, инженерлік жэне көлік инфрақүрылымы объектілері салынған
және соларды орналастыруға арналған, сондай-ақ осы обектілердің санитарлық-
корғау аймактарын белгілеуге арналған өндірістік құрылыс салатын жер,
4) темір жол, автомобиль, өзен, теңіз, әуе және күбыр тасымалы
жолдары, инженерлік инфрақүрылым мен байланыс магистральдары өтетін жэне
соларды салуға арналған көлік. байланыс, инженерлік коммуникациялар жері,
5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сауықтыру, реакциялык және
тарихи-мэдени мақсаттағы жер,6) өзендер, табиғи жэне жасанды су айдындары
мен акваториялар, су қорғау аймақтары, гидротехникалық және басқа да су
шаруашылығы құрылыстары орналасқан су айдындары мен акваториялар жері,
7) қорғаныс қажеттері үшін берілген және өзге де пайдалану режиміндегі
жер кіруі мүмкін.
Жер учаскелерін елді мекендер жеріндегі ортақ пайдаланудағы жерлерге
жатқызуды, сондай-ақ олардың нысаналы мақсатының өзгеруіне байланысты ортақ
пайдаланудағы жердің құрамынан шығаруды өз құзыретіне сэйкес жергілікті
атқарушы органдар жүзеге асырады. [2. 23 — 28 беттер.]
Елді мекендердің жерін пайдалану. Қалалардың, кенттердің, селолык елді
мекендердің барлық жері олардың бас жоспарына, жоспарлау мен кұрылыс салу
жобаларына және аумақтық жер-шаруашылық орналастыру жобаларына сэйкес
пайдаланылады. Тұрғындар саны 5 мыңнан асатын елді мекендерде белгіленген
тәртіппен бекітілген бас жоспарлар болмаған жағдайда осы елді мекенді
дамыту мен онда құрылыс салудың бас жоспарының оңайтылған схемасымен немесе
белгіленген тэртіппен бекітілген қала құрылысы құжаттамасымен жерді
пайдалануға жол беріледі. Ортақ пайдаланудағы жерден жер учаскелері
азаматтар мен заңды тұлғалардың ортақ пайдалануға нұқсан келтірмей, жеңіл
үлгідегі құрылыстарды орналастыруы үшін уақытша жер пайдалануға берілуі
мүмкін. Бүл ретте ортақ пайдаланудағы жер күрамынан, оның ішінде базарлар,
ақылы автотұрақтар орналастыруы үшін жол жиегінен учаскелер беруге жол
берілмейді.
Ортак пайдаланудағы жерден жер учаскелері жеке меншікке оларды ортак
пайдаланудағы жер құрамынан шығарғаннан кейін ғана берілуі мүмкін.
Қала маңындағы аймақтар. Бул жерлердің құрамына қаламен ауыл
шаруашылығы өндірісін қарқынды дамыту, қала құрылысын ерекше реттеу
аймактарын (қаланы дамытуға, инженерлік жэне көлік инфракүрылымының қалыпты
жұмыс істеуі үшін қажетті ғимараттарды орналастыру мен салуғаарналған
резервтегі аумақтарды), қорғау эрі санитарлық-гигиеналык кызмет аткаратын
жэне халықтың демалыс орны болып табылатын ормандар, орман парктері жэне
басқа да жасыл екпелер алып жатқан жасыл аймақтарды белгілей отырып,
аумақты аймақтарға бөлу жүзеге асырылады. Қалалардың кала маңы аймақтарының
мөлшері мен шекарасын жерге орналастыру, сэулет және кала құрылысы
жөніндегі мемлекеттік органдардың бірлесіп жасаған ұсынысы бойынша осы
қалалардың бас жоспарларын бекітетін мемлекеттік органдар белгілейді жэне
өзгертеді.
Жерді қала маңы аймағына қосу бұл жерге меншік кұқығы мен оны
пайдалану кұқығының тоқтатылуына әкеп соқпайды. Қала маңы аймағына
енгізілген жерді пайдаланудың тэртібі мен режимін қала маңы аймағын
белгіленген орган айқындайды. Астана қаласы мен республикалық маңызы бар
калалардың кала маңы аймағына косылған жерді пайдалану тәртібі мен режимін
аумағы қала маңы аймағына қосылған тиісті облыстык аткарушы органдармен
келісілген, аталған қалалардың атқарушы органдарының ұсыныстары бойынша
Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс жері және ауыл шаруашылығынан
өзге мақсатқа арналған жер. [2, 3]
Азаматтар мен заңды тұлғаларға берілген жер өнеркәсіп, көлік,
байланыс, қорғаныс жері және ауыл шаруашылығынан өзге мақсатқа арналған жер
деп танылады. Бұндай жерлерді пайдалану ерекшеліктері Қазақстан
Республикасының арнайы заңдарымен белгіленеді.
Өнеркэсіп жері. Өнеркәсіп жеріне өнеркәсіп объектілері орналастыру мен
пайдалану үшін берілген жер, соның ішінде олардың санитарлық-қорғау жэне
өзге де аймақтар жатады. Аталған мақсаттарға берілетін жер учаскелерінің
мөлшері белгіленген тэртіппен бекітілген нормаларға немесе жобалау-
техникалық құжаттамаларға сәйкес айқындалады, ал жер учаскелерін бөліп беру
оларды игеру кезектілігі ескеріле отырып жүргізіледі.Көлік жері.
Автомобиль, теңіз, өзен, ішкі су, темір жол, әуе жэне өзөге де көлік түрі
объектілерінің қызметін камтамасыз ету жэне оларды пайдалану үшін берілген
жер көлік жері болып табылады.
Көлік жері. Автомобиль, теңіз, өзен, ішкі су, темір жол, әуе жэне
өзөге де көлік түрі объектілерін дамыту, салу жэне қайта жаңарту үшін
жағдай жасау мақсатында қазақстан Республикасының көлік туралы заңдарында
көзделген тәртіппен жерді резервте ұстау жүзеге асырылуы мүмкін.
Темір жол көлігінің жері.
1) магистраль жолдарына және солармен технологиялық байланыстағы
құрылыстар мен ғимараттарға (темір жол белдеуі, көпірлер, тоннельдер,
виадуктер, сигналдык жабдықтар, қызметтік-техникалық үйлер),
2) кірме жолдарға,
3) энергетика, локоматив, вагон, жол жэне жүк шаруашылыктары. сумен
жабдықтау және канализация қүрылыстары, қорғау және бекіту екпелері,
қызметтік жэне темір жол көлігіне кызмет көрсетілетін арнаулы мақсаттағы
өзге де объектілер бар темір жол станцияларына,
4) темір жолдарға берілген белдеулер мен күзет аймақтарына бөліп
берілген жер жатады.
Автомобиль көлігінің жері. Автомобиль көлігі қажеттеріне арналған
жерге:
1) автомобиль жолдарына, олардың конструкциялык элементтері мен жол
ғимараттарына жэне олармен технологиялық байланыскан құрылыстар және
ғимараттарға,
2) автовокзалдар мен автостанцияларды, автомобиль көлігінің баска
объектілерін жэне жер беті мен жер асты үйлерін, құрылыстарын.
ғимараттарын, кұрылғыларын пайдалану, күтіп-ұстау, салу, қайта жаңғырту,
жөндеу, дамыту үшін қажетті жол шаруашылығы объектілерін орналастыру
үшін,3) автомобиль жолдарына бөлінетін белдеулерді белгілеу үшін бөлініп
берілген жер жатады.
Автомобиль көлігінің қажеттері үшін бөліп берілетін белдеуге арналған
жер учаскелері жолдың санатына байланысты және жобалау құжаттмасына сәйкес
белгіленген нормалардың негізінде беріледі. [ 3. ]
Теңіз жэне ішкі су көлігінің жері. Теңіз жэне ішкі су көлігінің
кажеттеріне арналған жерге теңіз және өзен порттарын, айлақтар,
пристаньдар, гидротехникалық гимараттар, жер беті жэне жер асты үйлерін,
қүрылыстарын, ғимараттарын, қүрылғыларын пайдалану, күтіп-үстау, салу және
баска да объектілерін орналастыру үшін бөлініп берілген жер жатады.
Әуе көлігінің жері. Әуе көлігінің қажеттеріне арналған жерге
әуежайлар, әуеайлактар, аэровокзалдар, үшып көтерілу-қону белдеулерін жэне
жер беті мен жер асты үйлерін, құрылыстарын, ғимараттарын, қүрылғыларын
пайдалану, күтіп-ұстау, салу және басқа да объектілерін орналастыру үшін
бөлініп берілген жер, сондай-ақ олардың күзет аймақтары жатады.
Күзет аймақтары жер учаскелерінің меншік иелері мен жер
пайдаланушылардан жер учаскелерін алып қоймай белгіленуі мүмкін.Құбыр
тасымалы көлігінің жері. Қүбыр тасымалы көлігінің қажеттеріне арналған
жерге су құбырын, газ қүбырын, мүнай қүбырын және жер беті мен жер асты
үйлерін, қүрылысын, ғимараттарын, құрылғылырын пайдалану, кеңейтіп ұлғайту
үшін кажетті объектілерді және құбыр жүргізу көлігінің баска да
объектілерін орналастыру үшін бөлініп берілген жер жатады. Аталған жерге
шекарасы белгіленген тәртіппен бекітілген құрылыс нормалары мен
ережелерінің, магистральді құбырларды күзету ережелерінің жэне баска да
қүжаттық номативтердің негізінде анықталатын, жер учаскелерін пайдаланудың
ерекше шарттары бар магистральды қүбырларды күзету аймактары да жатады.
Байланыс пен энергетика жері. Байланыс, радио хабарларын тарату,
теледидар, акпарат қажеттеріне арналған жерге тиісті
инфрақүрылымдардыңобъектілерін орналастыру, байланыстың кабель, радиореле
жэне әуе желілері, соның ішінде жер астындағы желілер үшін бөлініп берілген
жер, Энергетика жерлері:
1) су электр станцияларын, атом станцияларын, жылу станциялары мен
олардың құрылыстары мен объектілеріне қызмет көрсететін басқа да электр
станцияларын орналастыру,
2) электр таратудың әуе желілерін, электр таратудың кабель желілерінің
жер бетіндегі кұрылыстарын, шағын станцияларды. тарату пунктерін,
энергетиканың баска да құрылыстары мен объектілерін орналастыру үшін
бөлініп берілген жер учаскелерін атауға болады.
Қорғаныс қажеттеріне арналған жерлер. Қарулы Күштердің эскери
бөлімдерін, әскери полтгондарын, әскери-оку орындары мен өзге де ұйымдарын
жэне қорғаныс пен қауіпсіздік саласындағы міндеттерді аткаратын басқа да
эскерлердің объектілері мен ғимараттарын орналастыру және олардың түрақты
кызметі үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі берген жер учаскелері
қорғаныс қажеттеріне арналған жер деп танылады. [ 3. ]
Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймактары. Түрғын халыктың
қауіпсіздік қамтамасыз ету жэне өнеркәсіп, көлік объектілері мен өзге де
объектілерді пайдалану үшін қажетті жағдайлар жасау мақсатында аймактар
белгіленеді, аймақтарды белгілеу мақсаттарына сай келмейтін кызмет
түрлеріне олардың шегінде шек қойылады немесе тыйым салынады. Жерді ерекше
шарттармен пайдалану аймақтарына:
1) өнеркәсіп орындарының санитарлық-қорғау аймақтары,
2) темір жол м-ен автомобиль жолдарына бөлініп берілген белдеуге
іргелес жатқан, сел-көшкін қаупі бар және орманды қорғау аймақтары,
3) бас саға кұрылыстарын қорғау аймақтары,
4) эуеайлық маңындағы белдеулер,
5) басқа да аймақтар мен белдеулер жатқызылады.Ерекше корғалатын
табиғи аумақтардың жері, сауықтыру, рекреакциялык және тарихи-мэдени
мақсаттағы жерлер.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жеріне биосфералық, мемлекеттік
үлттық табиғи парктердің, мемлекеттік табиғи резерваттардың, мемлекеттік
табиғат ескерткіштерінің, мемлекеттік қорық аймактарының, мемлекеттік
табиғи қорықшалардың, мемлекеттік зоологиялық парктердің жэне басқа да
табиғи қорықтары жатады. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері мемлекет
меншігінде болады және жекешелендіруге жатпайды. Ерекше қорғалатын табиғи
аумақтардың жерін өзге кажеттерге алып коюға жол берілмейді.
Ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін пайдаланылатын, ерекше
корғалатын табиғи аумақтардың жеріндегі ауыл шаруашылығы алкаптары аталған
мақсаттар үшін ерекше қорғалатын табиғи аумақтар шекарасындағы елді
мекендерде тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына Қазакстан
республикасының заңдарында белгіленген тэртіппен берілуі мүмкін.
Сауықтыру мақсатындағы жерге табиғи шипалы факторлары бар курорттар,
сондай-ақ аурудың алдын алу мен емдеуді үйымдастыру үшін қолайлы жер
учаскелері жатады. Адам ауруының алдын алу мен емдеуді ұйымдастыру үшін
қолайлы санитарлық және экологиялык жағдайларды сақтау мақсатында сауықтыру
максатындағы аумақтар жерінде Қазакстан Республикасының заңдарына сәйкес
санитарлык-қорғау аймақтары белгіленеді. Сауықтыру мақсатындағы жердің
күзет, санитарлық-корғау және өзге де корғау аймақтарының шекарасы мен оны
пайдалану режимін жергілікті өкілді және атқарушы органдар айқындайды.
Рекреакциялық мақсаттағы жер. Халыктың үйымдасқан түрдегі жаппай
демалысы мен туризміне арналған жерлер және сол үшін пайдаланылатын жер
рекреакциялық мақсаттағы жер деп танылады. Рекреакциялық мақсаттағы жер
қүрамына демалыс үйлері, пансионаттар, кемпингтер, дене шыныктыру және
спорт объектілері, туристтік базалар, стационарлық және шатырлы турситік-
сауықтыру лагерьлері жэне сол сиякты баска да объектілер орналаскан жер
учаскелері кіруі мүмкін.
Тарихи мэдени мақсаттағы жерлер. Тарихи-мәдени қорыктар, мемориалдық
парктер, қорымдар, археологиялық парктер (қорғандар, түрактар, қала
орындары), сәулет - ландшафт кешендері, жартастағы бейнелер, ғибадат
күрылыстары, шайқас және үрыс алаңдары болған жер учаскелері тарихи-мэдени
мақсаттағы жер деп танылады.
Орман қорының жері.
Орманды, сондай-ақ ағаш өспеген, бірақ орман шаруашылығының
қажеттеріне берілген жер учаскелері орман корының жері болып саналады.
Орман корының жері мемлекеттік жэне жекеше орман қоры жерінен тұрады.
Су қорының жері.
Су айдындары (өзендер және олармен теңдестірілген каналдар, көлдер, су
қоймалары, тоғандар мен басқа да ішкі су айдындары, аумактык сулар),
мұздықтар, батпақтар, су көздерінде орналасқан, ағысты реттейтін су
шаруашылығы құрылыстары алып жатқан жер, сондай-ақ осы құрылыстардың су
аймактары мен белдеулеріне жэне ауыз сумен камтамасыз етудің бас сага
жүйелерін санитарлық күзет аймақтарына бөлінген жер су қорының жері деп
танылады. Ауданаралық жэне шаруашылықаралық маңызы бар су шаруашылығы
құрылыстары алып жатқан су қоры жерінің құрамындағы жер учаскелері, сондай-
ақ шаруашылық жүргізуші бір субъектінің жер учаскесіне кызмет ететін
ирригациялық қүрылыстары, аталған күрылыстар жекешелендірілген жағдайда,
Қазақстан Республикасының азаматтары мен мемлекеттік емес заңды
түлғаларының жеке меншігінде болуы мүмкін. Су корғау аймақтары мен
белдеулеріне енгізілген жер учаскелерін пайдалану Қазақстан Республикасының
су өаңдарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
Босалқы жер. Меншікке немесе жер пайдалануға берілмеген, аудандық
атқарушы органдардың қарамағындағы барлық жер босалкы жер болып табылады.
Ядролық қару сынақтары жүргізілген жер учаскелері ҚазакстанРеспубликасының
Үкіметінің шешімімен босалқы жер кұрамына ауыстырылады. Аталған жердің
құқықтық режимі Жер Кодексінің 143-бабына сәйкес айқындалады. Аталған жер
санаттары Жер Кодексі және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен жэне жағдайларды жүзеге асырылады. [ 3. ]
1.2 Салық салу объектілері жэне жер салығын есептеу тәртібі.
Қазақстан Республикасының Жер кодексінде жер республиканың айрыкша
меншігі деп танылды. Жерді иелену жэне пайдалану үшін ақы төленуі керек.
Бұл ақы жер салығы болып қарастырылады. Қазақстан Республикасның Салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Салык кодексінде
326-шы бабына сэйкес, жер салығының салық салу объектісі болып: 1. Жер
учаскесі (жер учаскесіне ортақ үлестік меншік кезінде - жер үлесі) салық
салу объектісі болып табылады. Олар мынадай:
а) ауыл шаруашылығы мақсаты үшін пайдаланылатын жерлер;
б) елді мекендердің жерлері;
в) өнеркэсіп, байланыс, көлік, қорғаныс және өзге мақсаттағы жерлер;
г) сауықтыру жэне қалпына келтіру мақсатындағы жерлер;
д) орман қорының жерлері;
е) су қорының жерлері.
Иелігінде немесе пайдалануында жер учаскесі бар заңды және жеке
тұлғалар жер салығын төлеушілер болып табылады.
Ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жерге салынатын жер салығының
базалық ставкалары - азаматтардың жеке қосалқы шаруашылық жүргізуіне, бау-
бакша және сая-жай құрылысына арнап берген жерлерін қоспағанда, 1 гектар
есебімен белгіленіп, топырағының сапалығына қарай белгіленеді.
Елді мекендердің жерлеріне салық салынатын алаңға кұрылыс пен
ғимараттардың алып тұрған жер учаскесі, оларды үстауға кажетті учаскелер,
сондай-ақ, егер олар басқа азаматтар мен ұйымдарға берілмеген болса, эрі
жалпы пайдаланымдағы жерлер болмаса, санитарлық-қорғау аймактары.техникалық
және өзге де аймақтар енеді. Жергілікті өкілді органдар өз кұзыры шегінде
жер учаскесінің орналасқан өңіріне, оның сумен камтамасыз етілуіне,
шаруашылық жүргізудің өндірістік жэне басқа жағдайларына байланысты жер
салығының базалық ставкасын азайтуға немесе көтеруге құкылы, бірак 20%
артык көтермеуге тиіс. [ 1. ]
Өнеркәсіп, байланыс, көлік, қорғаныс жэне баска ауыл шаруашылыгы
мақсатына арналмаған жерлерінде орналаскан өңіріне, коммуникациялар болуына
жэне басқа факторларға қарай 20% асырмай азайтуға немесе арттыруга қүкығы
бар. Сауықтыру жэне калпына келтіру мақсатындағы жердің кұрамына кіретін
жэне ауыл шаруашылық мақсатына пайдаланылатын учаскелер ауыл шаруашылық
мақсатына арналған жерлер үшін көзделген тэртіп пен шарттар негізінде салық
салуға жатады.
Орман қоры жерінің қүрамына кіретін жэне ауыл шаруашылығы максатына
пайдаланылатын учаскелер, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер үшін
көзделген тэртіп пен шарттар негізінде салык салуға жатады. 2. Мыналар
салық салу объектісі болып табылмайды:
1) елді мекендердің ортақ пайдалануындағы жер учаскелері. Алаңдар,
көшелер,жолдар, өткелдер, жағалаулар, парктер, скверлер, бульварлар, су
коймалары, жағажайлар, зираттар жэне халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға
арналған өзге де объектілер алып жатқан және соларға арналған жерлер елді
мекендердің ортақ пайдалануындағы жерлерге жатады.
2) ортақ пайдаланудағы мемлекеттік автомобиль жолдары желісі алып
жаткан жер учаскелері. Ортақ пайдаланудағы кесіп берілегн белдеудегі
мемлекеттік автомобиль жолдары желісі алып жатқан жерлерге жер алаптары,
көлік жүріп өтетін тарамдар, жол салымдары, жасанды кұрылыстар, жол
бойындағы резервтер мен өзге де жол қызметін көрсету жөніндегі қүрылыстар,
жол қызметінің кызметтік және тұрғын үй-жайлары, қардан корғау екпелері мен
жасыл желектер орналасқан жерлер жатады.
3) Қазакстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша консервацияланған
объектілер орналасқан жер учаскелері.Жекелеген жағдайларда салық салу
объектілерін анықтау төмендегі себептермен анықталады:
1. темір жолдар, оқшаулау белдеулері, темір жол станциялары, вокзалдар
орналасқан жер учаскелерін қоса алғанда, заңдарда белгіленген тәртіппен
темір жол көлігі ұйымдарының объектілеріне берілген жер учаскелері темір
жол көлігі үйымдары үшін салық салу объектісі болыптабылады.
2. электр беру желілері мен кіші станциялар тіректері алып жатқан жер
учаскелерін қоса алғанда, балансында электр беру желілері бар энергетика
және электрлендіру жүйесі ұйымдары үшін осы ұйымдарға заңдарда белгіленген
тэртіппен берілген жер учаскелері салық салу объектісі болып табылады.
3. мұнай құбырлары, газ құбырлары алып жатқан жер учаскелерін коса
алғанда, балансында мұнай құбырлары, газ құбырлары бар, мұнай мен газ
өндіруді, тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдар үшін осы ұйымдарға заңдарда
белгіленген тәртіппен берілегн жер учаскелері салык салу объектісі болып
табылады. [ 1. ]
Жер салығын анықтау үшін жер учаскесінің алаңы салық базасы болып
табылады. Қорға деп сақталған жерлер жэне эдетте, табиғат қорғау мен тарихи-
мэдени, сауықтыру жэне қалпына келтіру мақсатындағы жерлер, орман жэне су
корының жерлері, салық салынады деп көрсетілген жерден басқасы, салык
салуға жатпайды.
Жер салығын есептеу мен төлеу тәртібі.
Жер салығын есептеу мен төлеудің негізігі құжаты болып табылатындар:
1) Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Қазакстан Республикасының Президентінің жарлығы;
2) жерді иелену жэне пайдалану қүқы үшін берілген акті немесе басқа
қүжат;
3) ағымдағы жылдың 1 қаңтарына жүргізетін жердің сандық жэне сапалык
есебінің мемлекеттік мәліметі.
Жаңадан бөлінген жер учаскелері бойынша салық сомасының есебі, олар
берілегн сэттен бастап бір ай ішінде табыс етіледі.Жеке тұлғалардан
алынатын жер салығын есептеуді салық кызметінің органдары жүргізіп,
ағымдағы жылдың 1 тамызынан кешіктірмей оларға салық төлеу туралы төлем
хабарламасын тапсырып отырады. Төлеушінің есебін ал\ және жер салығын
есептеу жыл сайын ағымдағы жылдың бірінші маусымындағы жағдай бойынша
жүргізіледі. Заңды және жеке тұлғалардан алынатын жер салығы, оларға жер
учаскесі берілген айдан кейінгі айдан бастап есептеледі. Жер салығын ауыл
шаруашылығы жерін иеленушілер мен жерді пайдаланушылар жэне жеке тұлғалар
жер учаскелерінің иелері ағымдағы жылдың бірінші қазанынан кешіктірмей
төлейді. [ 4. ]
Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Салык кодексінің 329-шы бабына сәйкес көрсетілген
1. кесте - 1.
Жер салығының Бонитет балы Базалық салык
классификациясы ставкасы (теңге)
Ауыл шаруашылық 1 - ден 10- ға
мақсатындағы жерлерге дейін 0,48-2,41
салынатын базалық салық 11-ден 20-ға 2,89-4,82
ставкасы дейін 5,31 -9,65
21-ден 30-ға 14,47-24,12
дейін 28,95-38,60
31-ден 40-қа 43,42-53,07
дейін 57,90-82,02
41-ден 50-ге 86,85- 110,97
дейін 115,80-144,75
51-ден 60-қа
дейін 149,57- 193,00
61-ден 70-ке 202,65
дейін
71-ден 80-ге
дейін
81-ден90-ға
дейін
91-ден 100-ге
дейін
100-ден жоғары
Ауыл шаруашылығы мақсатына арналған жерге салынатын жер салығының
базалық ставкалары - азаматтардың жеке қосалқы шаруашылык жүргзуіне, бау -
бақша және сая - жай құрылысына арнап берілген жерлерін коспағанда, 1
гектар есебімен жүргізіледі.
Далалық және қуаң далалық аймактардың, кәдімгі жэне оңтүстік кара
топыракты, күңгірт қызыл қоңыр және қызыл қоңыр топыракты жазыктағы
аумактары жерлеріне, сондай - ак тау бөктерлеріндегі күңгірт, кызыл коңыр,
сүр топырақты жэне тау бөктерлеріндегі қара топырақты аумақтарга бонитет
белгіленіп, топырағының сапалығына қарай белгіленеді.
Жеке тұлғаларға берілген ауыл шаруашылығы максатындағы жерлерге
салынатын базалық салық ставкалары, яғни жеке түлғаларға өзіндік үй
шаруашылығын, бағбандық жэне саяжай құрылысын жүргізу үшін қора-копсы
салынған жерді қоса алғанда, берілген ауыл шаруашылық
мақсатындағы жерлерге, базалық салық ставкалары мынадай мөлшерлерде
белгіленеді:
көлемі 0,50 гектарға дейін қоса алғанда - 0,01 гектар үшін 20 теңге;
көлемі 0,50 гектардан асатын алаңға- 0,01 гектар үшін 100 теңге.
Қазақстанның Жер Кодексінде жер республиканың айрықша меншігі леп танылды.
Жерді иелену және пайдалану үшін ақы төленуі керек. Бүл акы жер салығы
ретінде қарастырылады.
Салық салынатын алаңға құрылыс пен ғимараттардың алып түрған жер
учаскесі, оларды ұстауға қажетті учаскелер, сондай - ақ, егер олар басқа
азаматтар мен үйымдарға берілмеген болса, әрі жалпы пайдаланымдағы жерлер
болмаса, санитарлық-қорғау аймақтары, техникалық және өзге де аймактар
енеді.
Елді мекендердің жеріне салынатын салықтың базалык ставкалары бір
шаршы метр алаңға есептеліп, жоғарыда көрсетілген мөлшерде белгіленеді.
Елді мекендердің жеріне салынатын салық ставкасын әрбір жер иеленуші
мен жер пайдаланушыға белгіленген базалық ставкаларына карай
жергіліктіөкілді органдар анықтайды. Аудандарға бөлінетін қалаларда салык
ставкасын қалалык өкілді өкімет органдары анықтайды.
Жергілікті өкілді органдар учаскесінің көлік қатынауына колайлығына,
сәулет-көркемдік және құрылыс салудың ландшафттың құндылығына, айналадағы
ортаның, микроклиматтың жэне санитарлық-гигиеналык жағдайына, аумақтың
табиғи күштердің қиратушы эсеріне ұшырауына, халыққа мәдени-тұрмыстық
қызмет көрсету орталықтарының өркендеуіне және басқа да факторларға
байланысты жер салығының ставкасын 20%-дан асырмай азайтуға немесе
арттыруға құқылы.
Елді мекендердің жерлеріне салынатын салық ставкалары. Елді
мекендердің жерлеріне салынатын базалық салық ставкалары алаңның бір шаршы
метріне шаққанда мынадай мөлшерлерде белгіленеді:
Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Салык кодексінің 334-ші бабына сэйкес көрсетілген .
кесте - 2.
Бонитет балы Базалық салық Бонитет балы Базалык салық
ставкасы(теңге) ставкасы (теңге)
1 2 3 4
0-ден 10-ға 48,25-482,50 530,75- 51-ден 60-қа 2634,45-3136,25
дейін 1 1-ден 1084,66 1138,70- дейін 61-ден 3136,25-3715,25
20-ға дейін 1592,25 70-ке дейін 3769,29-4319,34
21-ден 30-ға 1646,29-2074,75 71-ден 80-ге 4371,45-4921,50
дейін 31-ден 2126,86-2582,34 дейін 4975,54-5693,50
40-қа дейін і 81-ден90-ға 5790,00
41-ден 50-ге дейін 91-ден
дейін 100-ге дейін
100-ден жоғары
Елді мекендердің жалпы пайдаланудағы жер учаскелерінен салык
алынбайды. [ 1. ]
Бұдан баска жер салығын төлеуден босатылатындар:
балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық, дендрологиялық жэне
зоологиялық парктер, ботаника бақтары, зираттар;
мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік табиғат және
тарих пен мэдениет ескерткіштерін қорғау органдары;
балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық, дендрологиялык жэне
зоологиялық парктер, ботаника бақтары, зираттар;
балаларды сауықтыру мекемелері, қорықтар, ұлттық, дендрологиялық жэне
зоологиялық парктер, ботаника бактары, зираттар;
мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік табиғат жэне
тарих пен мэдениет ескерткіштерін қорғау органдары;
Қазакстан Республикасы мүгедектерінің ерікті коғамы, Қазак зағиптар
қоғамы, Қазақ саңыраулар қогамы, Акыл-есінен, дене бітімінің кемістігі бар
балалар мен жас өспірімдерді әлеуметтік бейімдеу және еңбек ету кабілетін
қалпына келтіру орталығы, Ауғаныстандағы соғыс ардагерлерінің Қазак
Республикалық ұйымы;
Мүгедектер жалпы қызметкерлер санының кемінде 50% кұрайтын өндірістік
кэсіпорындар мен ұйымдар - есепті кезеңде алынған табыстың кемінде 50%
мүгедектерді әлеуметтік қорғауға нақтылы пайдаланған жағдайда;
Қазақстан Үлттық Банкі мен оның бөлімшелері;
Ауыл шаруашылық мақсаты үшін иеленуге немесе пайдалануға бүлінген
немесе өнімділігі аз жерлерді алған ҚР-ның заңды жэне жеке түлғалары,
пайдаланудың алғашқы он жылында;
Құрылғылар алып жатқан 0,25 гектар шегіндегі жерлерді қоса алғанда,
өзіндік қосалкы шаруашылық, саяжай салу, бау-бақша үшін жер алған жеке
тұлғалар босатылады.Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы Салык
кодексінің 332-ші бабына сэйкес көрсетілген . кесте - 3.
Елді мекеннің түрі Тұрғынт үй қоры, соның Тұрғын үй коры, соның
ішінде оның іргесіндегі ішінде оның іргесіндегі
құрылыстар мен құрылыстар мен
ғимараттар алып жатқан ғимараттар алып жатқан
жерді қоспағанда, базалық жерлерге салықтың
салық ставкасы (теңге) базалық ставкасы (теңге)
1 2 3
Қалалар:
Астана 28,95 0,96
Алматы 19,30 0,96
Ақтау 9,65 0,58
Ақтөбе 6,75 0,58
Атырау 8,20 0,58
Тараз 9,17 0,58
Қарағанды 9,65 0,58
Қызылорда 8,68 0,58
Көкшетау 5,79 0,58
Қостанай 6,27 0,58
Павлодар 9,65 0,58
Петропавл 5,79 0,58
Орал 5,79 0,58
Өскемен 9,65 0,58
Шымкент 9,17 0,58
Алматы облысы:
Облыстық
бағыныстағы басқа
калалар 6,75 0,39
Аудандық
бағыныстағы басқа
қалалар 5,79 0,39
Өнеркәсіп жеріне салынатын салық ставкалары. Базалық салық ставкалары
елді мекеннен тыс орналасқан өнеркэсіп, көлік, байланыс және басқа ауыл
шаруашылығы мақсатына арналмаған жер үшін бір гектарға есептеліп,
бонитеттің балына бара-бар мынадай мөлшерде белгіленеді.Салық төлеушілер
алып тұрған жер учаскесіне бонитет балын аныктау мүмкін болмаған жағдайда,
жер салығының мөлшері аралас орналаскан жер бонитеті балын негізге ала
отырып анықталады.
Аудандық өкілді органдардың салык ставкасын учаскенің орналаскан
өңіріне, коммуникациялар болуына жэне басқа факторларға қарай 20% -тен
азайтуға немесе арттыруға құқығы бар. [ 2. ]
Қорғаныс мұқтажы үшін берілген жерлерге Қазақстан Республикасының жер
заңдарына сәйкес басқа жер пайдаланушылар уақытша пайдаланып отырған жерден
басқасына, жоғарыда көзделген базалық ставкаларға сэйкес салык салынады.
Сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жерге салынатын салық.
Заңды және жеке тұлғалардың иеленуіне немесе пайдалануына берілген
сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жер салық салуға жатады.
Сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жердің құрамына кіретін
және ауыл шаруашылық мақсатына пайдаланылатын учаскелер ауыл шаруашылық
мақсатына арналған жерлер үшін көзелген тәртіп пен шарттар негізінде салық
салуға жатады.
Сауықтыру және қалпына келтіру мақсатындағы жердің құрамына кіретін
заңды жэне жеке тұлғалардың иеленуіне немесе өзге мақсаттар үшін
пайдалануына берілетін учаскелер, ауыл шаруашылығы мақсатына
пайдаланатынынан басқасы, өнеркэсіп, көлік, байланыс және қоғаныс жерлері
үшін көзделген тәртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады.
Ерекеше қоғалатын табиғи аумақтардың, орман қоры мен су корының
жерлеріне салынатын салық ставкалары. Салық кодексіне сэйкес, 336-шы бабы
бойынша, Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, орман коры мен су қорының
ауыл шаруашылық мақсаттарында пайдаланылатын жерлеріне жоғарыда
көрсетілген, (1 кесте бойынша) базалық ставкалар бойынша жер салығы
салынады.
Орман қорының: 1) ауыл шаруашылығы мақсаты үшін пайдаланылатын
жерлері;2) орман шаруашылығы органдарының үйлері, ғимараттары жэне баска
объектілері тұрған жерлері;
3) ағаш дайындаушы кэсіпорындардың пайдалануына берілген жерлері салық
салуға жатады.
Орман қоры жерінің құрамына кіретін және ауыл шаруашылығы мақсатына
пайдаланылатын учаскелер, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер үшін
көзделген тәртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады. Орман
шаруашылығы органдарының үйі, ғимараты жэне басқа объектілері тұрған орман
коры жерлері өнеркэсіп, көлік. Байланыс жәнеқоғаныс жерлері үшін көзделген
тэртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады. Орман қоры жеріне
салынатын салқы, ағаш дайындау үшін пайдалануға арналып игерілген эрбір
орман алқабының пайдалану кезеңі бойынша белгіленеді жэне оны пайдаланғаны
үшін төлемақыны құрамында түбінен кесілген ағаштың кесімді қүнының 5%
мөлшерінде төленеді.
Су қорының:
1) ауыл шаруашылығы мақсаты үшін пайдаланылатын жерлері;
2) су шаруашылығы органдарының үйлері, ғимараттары жэне баска
объектілері тұрған жерлері салық салуға жатады.
Су коры жерінің құрамына кіретін жэне ауыл шаруашылығы мақсатына
пайдаланылатын учаскелер ауыл шаруашылығы максатындағы жерлер үшін
көзделген тәртіп пен шарттар негізінде салық салуға жатады. Су шаруашылығы
органдарының үйі, ғимараты және басқа объектілері тұрған су қогрының жері
елді мекендердің жерлеріне көзделген тэртіп пен шарттар негізінде салык
салуға жатады. [ 3. ]
Автотұрақтар, автомобильге май щю станциялары жэне базарлар орналасқан
жер учаскелеріне салынатын салық ставкалары. Салык кодексінін 337-ші бабына
сэйкес, елді мекендердің автотұрақтар мен автомобильге май құю станциялары
орналасқан жерлеріне, түрғын үй қоры, соның ішінде оның жанындағы
қүрылыстар мен ғимараттар алып жатқан жерді қоспағанда, (2кесте бойынша)
елді мекендер жеріне белгіленген базалык ставкалар бойынша он есе
ұлғайтылған салық салынуға тиіс.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы арналмаған жерді пайдаланушы заңды
тұлғалар жер салығын ағымдағы жылдың 20ақпанынан, 20 мамырынан, 20
тамызынан және 20 қарашада тең үлеспен төлейді .
Қазақстан Республикасының Салық кодексінің 339-бабына сәйкес салықты
есептеу мен төлеу тәртібі төмендегідей бекітілген:
1. Салықты есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жеке салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі. 2.
2. Салық кодексіне сәйкес жер салығы салық төлеушіге жер учаскесі
берілген айдан кейінгі айдан бастап есептеледі. Жер учаскесін иелену құкығы
немесе пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда жер салығы жер учаскесін іс
жүзінде пайдалану кезеңі үшін есептеледі.
3. Бюджетке жер салығын төлеу жер учаскесінің орналасқөан жері бойынша
жүргізіледі.
4. Салық жылы ішінде елді мекенді коныстың бір санатынан баска
санатына ауыстыру кезінде ағымдағы жылғы жер салығы салық төлеушілерден осы
елді мекенді үшін бұрын белгіленген ставкалар бойынша, ал келесі жылы
-қоныстардың жаңа санаты үшін белгіленген ставкалар бойынша алынады.
5. Елді мекен таратылған және оның аумағы басқа елді мекеннің кұрамына
косылған кезде, таратылған елді мекеннің аумағында жаңа ставка тарату іске
асырылған жылдан кейінгі жылдан бастап қолданылады.
6. Салық төлеушілер орналасқан жер учаскелері бонитетінің балдарын
анықтау мүмкін болмаған жағдайда, жер салығының мөлшері шектесіп орналасқан
жерлердің бонитет балы негізге алына отырып аныкталады.
7. Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша салык
олардың осы жер учакесіндегі үлесіне барабар есептеледі.
8. Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғалар үшін бюджетпен есеп
айырысуды арнаулы салық режимінде жүзеге асыратын заңды тұлғалардың жер
салығын төлеу тәртібі Салық кодексіне сәйкес бекітілген. Қорғаныс
кажетіүшін берілген жерлерге салынатын салықты алу тэртібін Қазакстан
Республикасының Үкіметі белгілейді .
Заңды тұлғалардың салықты есептеу тэртібі мен төлеу мерзімдері Салык
кодексінің 340-шы бабы бойынша көрсетіледі:
1 .Заңды тұлғалар жер салығы сомаларын салық базасына тиісті салык
ставкасып колдану арқылы дербес есептейді.
2. Заңды тұлғалар салық кезеңі ішінде жер салығы бойынша ағымдағы
төлемдерді есептеуге және төлеуге міндетті.
3. Ағымдағы төлемдердің сомалары ағымдағы жылдың 20 акпанынан, 20
мамырынан, 20 тамызынан, 20 қарашасынан кешіктірілмейтін мерзімде тең
үлестермен төленуге тиіс.
4. Ағымдағы төлемдер мөлшері салык ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz