Қазақтан және бибітшілік үшін саяси әріптестік
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І . тарау. Бейбітшілік идея және құрал ретінде
1.1. Саяси ілімдер тарихындағы бибітшілік идиялары ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2. Әлемдегі бибітшілік үшін күрестер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ІІ . тарау. Қазақстанның бибітшілік саяси әріптестігі
2.1. Қазақстанның ядросыз мемлекетке айналуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2.2 Қазақстанның ЕҚЫҰ . на төрағалық етуі және аймақты бибіт саясат орналған қосқан үлесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І . тарау. Бейбітшілік идея және құрал ретінде
1.1. Саяси ілімдер тарихындағы бибітшілік идиялары ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2. Әлемдегі бибітшілік үшін күрестер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ІІ . тарау. Қазақстанның бибітшілік саяси әріптестігі
2.1. Қазақстанның ядросыз мемлекетке айналуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2.2 Қазақстанның ЕҚЫҰ . на төрағалық етуі және аймақты бибіт саясат орналған қосқан үлесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Осыдан дәл он жыл бұрын Қазақстан халқының еркіне сай әлемдегі ең ірі ядролық полигондардың бірі жабылды.
Біз, қазақстандықтар ядролық полигонды жабу арқылы алапат қарудан өз еркімен бас тартуымыз елімізге деген құрмет пен сенімнің көрінісі деп бағалаймыз. ядролық қауіпсіздіктің XX ғасырда екі полюсті әлемге лайықталып қалыптастырылған халықаралық жүйесі жаңа геосаяси жағдайға шыдас бере алмады, ядролық қарудың «жер бауырлап жылжу» процесін тоқтатуға шамасы келмеді. Осының бәрі ядролық қарудың одан әрі «жылжуына» жол бермеу, оның таралуын бақылаудың халықаралық жаңартылған жүйесінің құрылысы жөніндегі дүниежүзілік қауымдастықтың күш – жігерін жандандыруды талап етеді. Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің еліміздің халықаралық сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның қазіргі жаһандық қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды құжаттардың бірі- Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және БҰҰ бас Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық қаруды сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи жалғасы ретінде қабылданды [1].
Күштердің ара салмағы бұзылды, ядролық қару «үлкен» бестіктің ғана меншігі болудан қалды. Бұл қаруды таратпау жөніндегі жұрттың бәрі қабылдаған, енді бұзылмастай көрінетін тәртіпке қарамастан, ядролық қаруға ие елдердің саны арта түсті.
Қазақстанның егемен ел ретінде қалыптасуы өткен ғасырдың 90 -жылдарындағы аталған күрделі геосаяси жағдайда өтті. Ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін дүниежүзілік қауымдастықтың алдындағы айрықша жауапкершілігін сезінгендіктен де Қазақстан жалғыз дұрыс шешім екендігін кейіннен өмірдің өзі көрсетіп берген күрделі қадамға барды.
Осыдан дәлме - дәл он жыл бұрын, 1991 жылғы 29 тамызда мен Қазақстан жерін жарты ғасырға жуық уақыт бойы азапқа салып келген Семей ядролық полигонын жабуы Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің еліміздің халықаралық сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның қазіргі жаһандық қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды құжаттардың бірі- Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және БҰҰ бас Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық қаруды сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи жалғасы ретінде қабылданды.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстан қауіпсіздігін талдау ісінде саяси жүйенің елдегі экономикалық базаға барабар келмеуінің ұлғаюы және осыған қоса ішкі-сыртқы саяси жүйеде барған сайын наразылықтардың өрши түсуі тұтқалы мәселе ретінде қалып отыр. Біздіңше, қазіргі жағдайда "саяси қатер" дейтін ұғымның өзі әлдеқайда кеңірек түсіндіруді тілейді. Саяси қатерді тек "кейбір саяси шешімдердің, оқиғалар мен жағдайлардың коммерциялық ахуалға инвесторлар пайдадан айрылып қалатындай әсер етуінің" ғана ықтимал көрінісі деп қарауға болмайды. Ол неғұрлым кең мағынада қоғамның экономикалық және саяси құрылымындағы құйқылжыма ара-қатынастың бұзылу мүмкіңдігін де білдіреді.
Зерттеудің мақсатымен міндеттері. Біріккен Ұлттар Ұйымының жарғысы халықаралық қабылдаған нормаларын өзінде нақтылы көрсеткен соғыстан кейін тарихтағы өзінше бірден-бір құжат 1990 жылы басынан жалпыға бірдей бейбітшілікті қамтамасыз ртуге бағытталған Біріккең Ұлттар Ұйымының барлық қайырымдылық істерінде біздің жас республикамыз белсенді рөл атқарады. Біріккен Ұлттар Ұйымының "жұмысына қатысу әрбір мемлекетке өзінің ресми позициясын баяндауға ғана мүмкіндік бермейді, сонымен бірге мемлекет басшылары, сыртқы істер министрлері, әр елдердің жауапты өкілдері арасында байланыстар орнатуға және ресми емес келіссөздер мен пікір алысулар жүргізуге мүмкіндік береді [2]. Ал мұндай ресми емес кездесулер қазіргі заманғы дипламатияда маңызды мәнге ие. Олар қайсыбір мемлекеттің көзқарасы. мен ниетін жақсырақ анықтауға, күрделі және маңызды халықаралық мәселелері жөнінде оның ұстанымын түсінуге көмектеседі. Біріккен Ұлттар Ұйымы жалпыға бірдей бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудың ұжымдық құралы ретінде қарастыра отырып, барлық бейбіт сүйгіш күштер Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметінің нәтижелі болуына ұмтылады, онысалмақты әрі беделді түрде көргісі келеді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. 1.Соғысты әділетті жәнс әділетсіз деп бөлген ол, "барлық соғыстың басталуы құқықтың бұзылу салдары" деп түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г. Гроций қорғаныс, мемлскеттің тұтастығын сақтау және дүние-мүлікті қорғау соғыстарын ал әділетсіз соғыстар деп басқыншылық, басқаның дүниесін тартып алу,басқа халықтарды бағындыру жолындағы соғыстарды айтады. Ядролық қарудан бас тарту Қазақстанның өз тәуелсіздігінің алғашқы күнінен бастап бейбітшіл сыртқы саяси бағытты таңдап алуымен де байланысты [3].
2.Салықаралық ұйымдардың ғаламдық проблемаларын шешудегі орны мен ролі атап айтқанда: экологиялық, аштықпен, жұқпалы аурулар проблемаларын шешу жолдарын анықтау .
-Қазіргі таңда Қазақстан мен Біріккен Ұлттар Ұйымымен арасындағы қарым -қатнасын зерттеп оның ғаламдық проблемалары мен мэселелерін шешудегі, атқарып жатқан жүмыстарын анықтау.
-Еуропалық одақ пен Қазақстанның ынтымақтастығын анықтау, олардың экологиялық қауіпсіздік проблемаларын шешу жолдарын анықтап түсінік беру, жэне бұл ұйымның антитеррористік экстремизм мен ланкестікке қарсы күресін анықтау.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастықтығын анықтап түсіндіру және де терроризм экстремизмге қарсы күресін анықтау, және экологиялық аймақпен атап айтқанда Семей мен Арал аймақтарына жүріп жатқан іс - шараларын анықтау.
3. Алайда - ХХІ ғасырды азаматтық ядролық қатерден құтылатын ғасырана айналдыру мақсатын көздейді.
4. Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫұ - ға төрағалыққа деген ниетін ашық мәлімдеген жалғыз мемлекет болып табылмақ.
Зерттеудің объектісі. Осы акт арқылы біз халықаралық қауымдастыққа өз сыртқы саясатымыздың ашықтығын, өзіміздің зорлық - зомбылық пен әскери қатерден азат бейбітшілікті жақтайтынымызды көрсетіп бердік.
Қазақстан ядролық қарудан бас тартуымен жай халықаралық бедел алып қана қойған жоқ. Біз ядролық державадардан — АҚШ – тан, Ресейден, Ұлыбританиядан, Франция мен Қытайдан аумақтық тұтастығымыз бен біздің егемендікті қүрметтеудің берік кепілдерін алдық.
Бүгінде Қазақстанның ядролық қарусыз мәртебесі — бұл біздің шекарамыздың бүкіл өлшемдері бойынша бейбітшілік пен қауіпсіздіктің негізі болып табылады.
Бұл Қазақстанның басқа елдермен жемісті ынтымақтастығының нақты мүмкіндігі.
Сондықтан да осы ынтымақтастықты біз еліміз аумағындағы ядролық сынақтардың салдарын жою саласында да кеңейте түскіміз келер еді.
Бүгінде Қазақстан ядролық сынақтардың салдарын жою проблемасын негізінен дербес шешуде. Іс жүзінде біз полигонга байланысты өз проблемаларымызбен бетпе – бет қалып отырмыз.Алайда XXI ғасырды адамзаттың ядролық қатерден құтылатын ғасырынаайналдыру мақсатын көздейді.
Қазақстан ЕҚЫҰ-ға 2009 жылы төрағалық ету кандидатурасы жөнінде мәлімдеді. Бұл мәселе жылдың аяғына дейін шешілуі тиіс. Шындығында да, біздің мәлімдемемізге көзқарасы түзу мемлекеттер баршылық. Олардың есептеуінше, бұл мәлімдеме, бір жағынан, ЕҚЫҰ үшін және Қазақстанның өзін-өзі таныту үшін және қолайлы мүмкіндік болып табылады Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ –ға төрағалыққа деген ниетін ашық мәлімдеген жалғаз мемлекет болып табылмақ [4].
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Осыдан дәл он жыл бұрын Қазақстан халқының еркіне сай әлемдегі ең ірі ядролық полигондардың бірі жабылды.
Біз, қазақстандықтар ядролық полигонды жабу арқылы алапат қарудан өз еркімен бас тартуымыз елімізге деген құрмет пен сенімнің көрінісі деп бағалаймыз. ядролық қауіпсіздіктің XX ғасырда екі полюсті әлемге лайықталып қалыптастырылған халықаралық жүйесі жаңа геосаяси жағдайға шыдас бере алмады, ядролық қарудың «жер бауырлап жылжу» процесін тоқтатуға шамасы келмеді. Осының бәрі ядролық қарудың одан әрі «жылжуына» жол бермеу, оның таралуын бақылаудың халықаралық жаңартылған жүйесінің құрылысы жөніндегі дүниежүзілік қауымдастықтың күш – жігерін жандандыруды талап етеді. Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің еліміздің халықаралық сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның қазіргі жаһандық қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды құжаттардың бірі- Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және БҰҰ бас Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық қаруды сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи жалғасы ретінде қабылданды [1].
Күштердің ара салмағы бұзылды, ядролық қару «үлкен» бестіктің ғана меншігі болудан қалды. Бұл қаруды таратпау жөніндегі жұрттың бәрі қабылдаған, енді бұзылмастай көрінетін тәртіпке қарамастан, ядролық қаруға ие елдердің саны арта түсті.
Қазақстанның егемен ел ретінде қалыптасуы өткен ғасырдың 90 -жылдарындағы аталған күрделі геосаяси жағдайда өтті. Ядролық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін дүниежүзілік қауымдастықтың алдындағы айрықша жауапкершілігін сезінгендіктен де Қазақстан жалғыз дұрыс шешім екендігін кейіннен өмірдің өзі көрсетіп берген күрделі қадамға барды.
Осыдан дәлме - дәл он жыл бұрын, 1991 жылғы 29 тамызда мен Қазақстан жерін жарты ғасырға жуық уақыт бойы азапқа салып келген Семей ядролық полигонын жабуы Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің еліміздің халықаралық сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның қазіргі жаһандық қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды құжаттардың бірі- Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және БҰҰ бас Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық қаруды сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи жалғасы ретінде қабылданды.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстан қауіпсіздігін талдау ісінде саяси жүйенің елдегі экономикалық базаға барабар келмеуінің ұлғаюы және осыған қоса ішкі-сыртқы саяси жүйеде барған сайын наразылықтардың өрши түсуі тұтқалы мәселе ретінде қалып отыр. Біздіңше, қазіргі жағдайда "саяси қатер" дейтін ұғымның өзі әлдеқайда кеңірек түсіндіруді тілейді. Саяси қатерді тек "кейбір саяси шешімдердің, оқиғалар мен жағдайлардың коммерциялық ахуалға инвесторлар пайдадан айрылып қалатындай әсер етуінің" ғана ықтимал көрінісі деп қарауға болмайды. Ол неғұрлым кең мағынада қоғамның экономикалық және саяси құрылымындағы құйқылжыма ара-қатынастың бұзылу мүмкіңдігін де білдіреді.
Зерттеудің мақсатымен міндеттері. Біріккен Ұлттар Ұйымының жарғысы халықаралық қабылдаған нормаларын өзінде нақтылы көрсеткен соғыстан кейін тарихтағы өзінше бірден-бір құжат 1990 жылы басынан жалпыға бірдей бейбітшілікті қамтамасыз ртуге бағытталған Біріккең Ұлттар Ұйымының барлық қайырымдылық істерінде біздің жас республикамыз белсенді рөл атқарады. Біріккен Ұлттар Ұйымының "жұмысына қатысу әрбір мемлекетке өзінің ресми позициясын баяндауға ғана мүмкіндік бермейді, сонымен бірге мемлекет басшылары, сыртқы істер министрлері, әр елдердің жауапты өкілдері арасында байланыстар орнатуға және ресми емес келіссөздер мен пікір алысулар жүргізуге мүмкіндік береді [2]. Ал мұндай ресми емес кездесулер қазіргі заманғы дипламатияда маңызды мәнге ие. Олар қайсыбір мемлекеттің көзқарасы. мен ниетін жақсырақ анықтауға, күрделі және маңызды халықаралық мәселелері жөнінде оның ұстанымын түсінуге көмектеседі. Біріккен Ұлттар Ұйымы жалпыға бірдей бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудың ұжымдық құралы ретінде қарастыра отырып, барлық бейбіт сүйгіш күштер Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметінің нәтижелі болуына ұмтылады, онысалмақты әрі беделді түрде көргісі келеді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. 1.Соғысты әділетті жәнс әділетсіз деп бөлген ол, "барлық соғыстың басталуы құқықтың бұзылу салдары" деп түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г. Гроций қорғаныс, мемлскеттің тұтастығын сақтау және дүние-мүлікті қорғау соғыстарын ал әділетсіз соғыстар деп басқыншылық, басқаның дүниесін тартып алу,басқа халықтарды бағындыру жолындағы соғыстарды айтады. Ядролық қарудан бас тарту Қазақстанның өз тәуелсіздігінің алғашқы күнінен бастап бейбітшіл сыртқы саяси бағытты таңдап алуымен де байланысты [3].
2.Салықаралық ұйымдардың ғаламдық проблемаларын шешудегі орны мен ролі атап айтқанда: экологиялық, аштықпен, жұқпалы аурулар проблемаларын шешу жолдарын анықтау .
-Қазіргі таңда Қазақстан мен Біріккен Ұлттар Ұйымымен арасындағы қарым -қатнасын зерттеп оның ғаламдық проблемалары мен мэселелерін шешудегі, атқарып жатқан жүмыстарын анықтау.
-Еуропалық одақ пен Қазақстанның ынтымақтастығын анықтау, олардың экологиялық қауіпсіздік проблемаларын шешу жолдарын анықтап түсінік беру, жэне бұл ұйымның антитеррористік экстремизм мен ланкестікке қарсы күресін анықтау.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастықтығын анықтап түсіндіру және де терроризм экстремизмге қарсы күресін анықтау, және экологиялық аймақпен атап айтқанда Семей мен Арал аймақтарына жүріп жатқан іс - шараларын анықтау.
3. Алайда - ХХІ ғасырды азаматтық ядролық қатерден құтылатын ғасырана айналдыру мақсатын көздейді.
4. Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫұ - ға төрағалыққа деген ниетін ашық мәлімдеген жалғыз мемлекет болып табылмақ.
Зерттеудің объектісі. Осы акт арқылы біз халықаралық қауымдастыққа өз сыртқы саясатымыздың ашықтығын, өзіміздің зорлық - зомбылық пен әскери қатерден азат бейбітшілікті жақтайтынымызды көрсетіп бердік.
Қазақстан ядролық қарудан бас тартуымен жай халықаралық бедел алып қана қойған жоқ. Біз ядролық державадардан — АҚШ – тан, Ресейден, Ұлыбританиядан, Франция мен Қытайдан аумақтық тұтастығымыз бен біздің егемендікті қүрметтеудің берік кепілдерін алдық.
Бүгінде Қазақстанның ядролық қарусыз мәртебесі — бұл біздің шекарамыздың бүкіл өлшемдері бойынша бейбітшілік пен қауіпсіздіктің негізі болып табылады.
Бұл Қазақстанның басқа елдермен жемісті ынтымақтастығының нақты мүмкіндігі.
Сондықтан да осы ынтымақтастықты біз еліміз аумағындағы ядролық сынақтардың салдарын жою саласында да кеңейте түскіміз келер еді.
Бүгінде Қазақстан ядролық сынақтардың салдарын жою проблемасын негізінен дербес шешуде. Іс жүзінде біз полигонга байланысты өз проблемаларымызбен бетпе – бет қалып отырмыз.Алайда XXI ғасырды адамзаттың ядролық қатерден құтылатын ғасырынаайналдыру мақсатын көздейді.
Қазақстан ЕҚЫҰ-ға 2009 жылы төрағалық ету кандидатурасы жөнінде мәлімдеді. Бұл мәселе жылдың аяғына дейін шешілуі тиіс. Шындығында да, біздің мәлімдемемізге көзқарасы түзу мемлекеттер баршылық. Олардың есептеуінше, бұл мәлімдеме, бір жағынан, ЕҚЫҰ үшін және Қазақстанның өзін-өзі таныту үшін және қолайлы мүмкіндік болып табылады Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ –ға төрағалыққа деген ниетін ашық мәлімдеген жалғаз мемлекет болып табылмақ [4].
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
1. Н.Ә. Назарбаев Алматы Білім 2000 ж. - 303 бет.
2. Рахманберді Т. Біріккен Ұлттар Ұйымының реформалаудың негізімен басты бағыттары.Хабаршы заң 2007 25бет.
3. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж. - 154 бет.
4. Егемен Қазақстан 8 ақпан 2007 ж № 22
5. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж 168 бет.
6. Әлемдік саясаттану анотологиясы Алматы , Қазақстан 2005 ж. ІІ том. 222 – бет.
7. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж -174 бет
8. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж – 188 – бет.
9. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж – 201 бет.
10. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж – 213 бет.
11. Әмірбек А.А. “Халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер одақтары” Шымкент 2006 ж. - 86 - бет
12. Әмірбек А.А. “Халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер одақтары” Шымкент 2006 ж. 92 – бет.
13. Н.Ә.Назарбаев. Бейбітшілік кіндігі. Алматы. 2001 ж. - 300 бет.
14. Рахманберді Т. Біріккен Ұлттар Ұйымының реформалаудың негізімен басты бағыттары.Хабаршы заң 2007 76 – бет.
15. Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының әлеуеті Талғат Баймұхамбетов //Егемен Қазақстан// 2005ж 2 шілде
16. Н.Ә.Назарбаев. Сандарлы он жыл. Алматы. 2001 ж. - 75 бет.
17. Н.Ә.Назарбаев. Сандарлы он жыл. Алматы. 2001 ж. - 82 бет.
18. Н.Ә.Назарбаев. Сандарлы он жыл. Алматы. 2001 ж. - 93бет.
19. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 234 -бет.
20. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 240 -бет.
21. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 248-бет.
22. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 256 -бет.
23. Қауіпсіздік //Егемен Қазақстан// 2006 ж. маусым 24
24. Қауіпсіздік //Егемен Қазақстан// 2006 ж. маусым 24
25. Қауіпсіздік //Егемен Қазақстан// 2006 ж. маусым 24
26. Саясат журналы 2006 114 – бет.
27. Саясат журналы 2006 120 – бет.
28. Саясат журналы 2006 126 – бет.
29. // Егемен Қазақстан// 22 сәуір 2007 ж.
30. // Егемен Қазақстан// 22 сәуір 2007 ж.
31. // Егемен Қазақстан// 22 сәуір 2007 ж.
32. // Егемен Қазақстан// 18 мамыр 2004 ж.
33. // Егемен Қазақстан// 18 мамыр 2004 ж.
34. // Егемен Қазақстан// 6 шілде 2005 ж.
35. // Егемен Қазақстан// 6 шілде 2005 ж.
36. // Егемен Қазақстан// 6 шілде 2005 ж.
37. Н.Ә.Назарбаев Сындарлы он жыл Алматы, 2001
38. Н.Ә.Назарбаев Сындарлы он жыл Алматы, 2001
39. Н.Ә.Назарбаев Ғасырлар толғысында Алматы 2003 ж. 86 - бет
40. Н.Ә.Назарбаев Ғасырлар толғысында Алматы 2003 ж. 8 -бет
1. Н.Ә. Назарбаев Алматы Білім 2000 ж. - 303 бет.
2. Рахманберді Т. Біріккен Ұлттар Ұйымының реформалаудың негізімен басты бағыттары.Хабаршы заң 2007 25бет.
3. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж. - 154 бет.
4. Егемен Қазақстан 8 ақпан 2007 ж № 22
5. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж 168 бет.
6. Әлемдік саясаттану анотологиясы Алматы , Қазақстан 2005 ж. ІІ том. 222 – бет.
7. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж -174 бет
8. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж – 188 – бет.
9. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж – 201 бет.
10. М.Мұхамедов, Б. Сатершинов, Б. Сырымбетұлы “Саяси – құқықтық ілімдер тарихы” Алматы, 2002 ж – 213 бет.
11. Әмірбек А.А. “Халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер одақтары” Шымкент 2006 ж. - 86 - бет
12. Әмірбек А.А. “Халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер одақтары” Шымкент 2006 ж. 92 – бет.
13. Н.Ә.Назарбаев. Бейбітшілік кіндігі. Алматы. 2001 ж. - 300 бет.
14. Рахманберді Т. Біріккен Ұлттар Ұйымының реформалаудың негізімен басты бағыттары.Хабаршы заң 2007 76 – бет.
15. Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының әлеуеті Талғат Баймұхамбетов //Егемен Қазақстан// 2005ж 2 шілде
16. Н.Ә.Назарбаев. Сандарлы он жыл. Алматы. 2001 ж. - 75 бет.
17. Н.Ә.Назарбаев. Сандарлы он жыл. Алматы. 2001 ж. - 82 бет.
18. Н.Ә.Назарбаев. Сандарлы он жыл. Алматы. 2001 ж. - 93бет.
19. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 234 -бет.
20. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 240 -бет.
21. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 248-бет.
22. Қ.Тоқаев “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” Алматы 2002 256 -бет.
23. Қауіпсіздік //Егемен Қазақстан// 2006 ж. маусым 24
24. Қауіпсіздік //Егемен Қазақстан// 2006 ж. маусым 24
25. Қауіпсіздік //Егемен Қазақстан// 2006 ж. маусым 24
26. Саясат журналы 2006 114 – бет.
27. Саясат журналы 2006 120 – бет.
28. Саясат журналы 2006 126 – бет.
29. // Егемен Қазақстан// 22 сәуір 2007 ж.
30. // Егемен Қазақстан// 22 сәуір 2007 ж.
31. // Егемен Қазақстан// 22 сәуір 2007 ж.
32. // Егемен Қазақстан// 18 мамыр 2004 ж.
33. // Егемен Қазақстан// 18 мамыр 2004 ж.
34. // Егемен Қазақстан// 6 шілде 2005 ж.
35. // Егемен Қазақстан// 6 шілде 2005 ж.
36. // Егемен Қазақстан// 6 шілде 2005 ж.
37. Н.Ә.Назарбаев Сындарлы он жыл Алматы, 2001
38. Н.Ә.Назарбаев Сындарлы он жыл Алматы, 2001
39. Н.Ә.Назарбаев Ғасырлар толғысында Алматы 2003 ж. 86 - бет
40. Н.Ә.Назарбаев Ғасырлар толғысында Алматы 2003 ж. 8 -бет
Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:
Қазақтан және бибітшілік үшін саяси әріптестік
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І – тарау. Бейбітшілік идея және құрал ретінде
1.1. Саяси ілімдер тарихындағы бибітшілік
идиялары ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Әлемдегі бибітшілік үшін
күрестер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
ІІ - тарау. Қазақстанның бибітшілік саяси әріптестігі
2.1. Қазақстанның ядросыз мемлекетке
айналуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2.2 Қазақстанның ЕҚЫҰ – на төрағалық етуі және аймақты бибіт саясат
орналған қосқан
үлесі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..39
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .54
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 56
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Осыдан дәл он жыл бұрын Қазақстан
халқының еркіне сай әлемдегі ең ірі ядролық полигондардың бірі жабылды.
Біз, қазақстандықтар ядролық полигонды жабу арқылы алапат қарудан өз
еркімен бас тартуымыз елімізге деген құрмет пен сенімнің көрінісі деп
бағалаймыз. ядролық қауіпсіздіктің XX ғасырда екі полюсті әлемге лайықталып
қалыптастырылған халықаралық жүйесі жаңа геосаяси жағдайға шыдас бере
алмады, ядролық қарудың жер бауырлап жылжу процесін тоқтатуға шамасы
келмеді. Осының бәрі ядролық қарудың одан әрі жылжуына жол бермеу, оның
таралуын бақылаудың халықаралық жаңартылған жүйесінің құрылысы жөніндегі
дүниежүзілік қауымдастықтың күш – жігерін жандандыруды талап етеді.
Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің еліміздің халықаралық
сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның қазіргі жаһандық
қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды құжаттардың бірі-
Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және БҰҰ бас
Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық қаруды
сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи жалғасы
ретінде қабылданды [1].
Күштердің ара салмағы бұзылды, ядролық қару үлкен бестіктің ғана
меншігі болудан қалды. Бұл қаруды таратпау жөніндегі жұрттың бәрі
қабылдаған, енді бұзылмастай көрінетін тәртіпке қарамастан, ядролық қаруға
ие елдердің саны арта түсті.
Қазақстанның егемен ел ретінде қалыптасуы өткен ғасырдың 90
-жылдарындағы аталған күрделі геосаяси жағдайда өтті. Ядролық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету үшін дүниежүзілік қауымдастықтың алдындағы айрықша
жауапкершілігін сезінгендіктен де Қазақстан жалғыз дұрыс шешім екендігін
кейіннен өмірдің өзі көрсетіп берген күрделі қадамға барды.
Осыдан дәлме - дәл он жыл бұрын, 1991 жылғы 29 тамызда мен Қазақстан
жерін жарты ғасырға жуық уақыт бойы азапқа салып келген Семей ядролық
полигонын жабуы Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің
еліміздің халықаралық сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның
қазіргі жаһандық қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды
құжаттардың бірі- Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және
БҰҰ бас Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық
қаруды сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи
жалғасы ретінде қабылданды.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстан қауіпсіздігін талдау ісінде
саяси жүйенің елдегі экономикалық базаға барабар келмеуінің ұлғаюы және
осыған қоса ішкі-сыртқы саяси жүйеде барған сайын наразылықтардың өрши
түсуі тұтқалы мәселе ретінде қалып отыр. Біздіңше, қазіргі жағдайда "саяси
қатер" дейтін ұғымның өзі әлдеқайда кеңірек түсіндіруді тілейді. Саяси
қатерді тек "кейбір саяси шешімдердің, оқиғалар мен жағдайлардың
коммерциялық ахуалға инвесторлар пайдадан айрылып қалатындай әсер етуінің"
ғана ықтимал көрінісі деп қарауға болмайды. Ол неғұрлым кең мағынада
қоғамның экономикалық және саяси құрылымындағы құйқылжыма ара-қатынастың
бұзылу мүмкіңдігін де білдіреді.
Зерттеудің мақсатымен міндеттері. Біріккен Ұлттар Ұйымының
жарғысы халықаралық қабылдаған нормаларын өзінде нақтылы көрсеткен
соғыстан кейін тарихтағы өзінше бірден-бір құжат 1990 жылы басынан жалпыға
бірдей бейбітшілікті қамтамасыз ртуге бағытталған Біріккең Ұлттар Ұйымының
барлық қайырымдылық істерінде біздің жас республикамыз белсенді рөл
атқарады. Біріккен Ұлттар Ұйымының "жұмысына қатысу әрбір мемлекетке
өзінің ресми позициясын баяндауға ғана мүмкіндік бермейді, сонымен бірге
мемлекет басшылары, сыртқы істер министрлері, әр елдердің жауапты өкілдері
арасында байланыстар орнатуға және ресми емес келіссөздер мен пікір
алысулар жүргізуге мүмкіндік береді [2]. Ал мұндай ресми емес кездесулер
қазіргі заманғы дипламатияда маңызды мәнге ие. Олар қайсыбір мемлекеттің
көзқарасы. мен ниетін жақсырақ анықтауға, күрделі және маңызды халықаралық
мәселелері жөнінде оның ұстанымын түсінуге көмектеседі. Біріккен
Ұлттар Ұйымы жалпыға бірдей бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудың ұжымдық
құралы ретінде қарастыра отырып, барлық бейбіт сүйгіш күштер Біріккен
Ұлттар Ұйымының қызметінің нәтижелі болуына ұмтылады, онысалмақты әрі
беделді түрде көргісі келеді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. 1.Соғысты әділетті жәнс әділетсіз деп
бөлген ол, "барлық соғыстың басталуы құқықтың бұзылу салдары" деп
түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г. Гроций қорғаныс, мемлскеттің тұтастығын
сақтау және дүние-мүлікті қорғау соғыстарын ал әділетсіз соғыстар деп
басқыншылық, басқаның дүниесін тартып алу,басқа халықтарды бағындыру
жолындағы соғыстарды айтады. Ядролық қарудан бас тарту Қазақстанның өз
тәуелсіздігінің алғашқы күнінен бастап бейбітшіл сыртқы саяси бағытты
таңдап алуымен де байланысты [3].
2.Салықаралық ұйымдардың ғаламдық проблемаларын шешудегі орны мен ролі
атап айтқанда: экологиялық, аштықпен, жұқпалы аурулар проблемаларын шешу
жолдарын анықтау .
-Қазіргі таңда Қазақстан мен Біріккен Ұлттар Ұйымымен арасындағы қарым
-қатнасын зерттеп оның ғаламдық проблемалары мен мэселелерін шешудегі,
атқарып жатқан жүмыстарын анықтау.
-Еуропалық одақ пен Қазақстанның ынтымақтастығын анықтау, олардың
экологиялық қауіпсіздік проблемаларын шешу жолдарын анықтап түсінік беру,
жэне бұл ұйымның антитеррористік экстремизм мен ланкестікке қарсы күресін
анықтау.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мен Қазақстан арасындағы
ынтымақтастықтығын анықтап түсіндіру және де терроризм экстремизмге қарсы
күресін анықтау, және экологиялық аймақпен атап айтқанда Семей
мен Арал аймақтарына жүріп жатқан іс - шараларын анықтау.
3. Алайда - ХХІ ғасырды азаматтық ядролық қатерден құтылатын
ғасырана айналдыру мақсатын көздейді.
4. Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫұ - ға төрағалыққа деген
ниетін ашық мәлімдеген жалғыз мемлекет болып табылмақ.
Зерттеудің объектісі. Осы акт арқылы біз халықаралық қауымдастыққа өз
сыртқы саясатымыздың ашықтығын, өзіміздің зорлық - зомбылық пен әскери
қатерден азат бейбітшілікті жақтайтынымызды көрсетіп бердік.
Қазақстан ядролық қарудан бас тартуымен жай халықаралық бедел алып
қана қойған жоқ. Біз ядролық державадардан — АҚШ – тан, Ресейден,
Ұлыбританиядан, Франция мен Қытайдан аумақтық тұтастығымыз бен біздің
егемендікті қүрметтеудің берік кепілдерін алдық.
Бүгінде Қазақстанның ядролық қарусыз мәртебесі — бұл біздің
шекарамыздың бүкіл өлшемдері бойынша бейбітшілік пен қауіпсіздіктің негізі
болып табылады.
Бұл Қазақстанның басқа елдермен жемісті ынтымақтастығының нақты
мүмкіндігі.
Сондықтан да осы ынтымақтастықты біз еліміз аумағындағы ядролық
сынақтардың салдарын жою саласында да кеңейте түскіміз келер еді.
Бүгінде Қазақстан ядролық сынақтардың салдарын жою проблемасын
негізінен дербес шешуде. Іс жүзінде біз полигонга байланысты өз
проблемаларымызбен бетпе – бет қалып отырмыз.Алайда XXI ғасырды адамзаттың
ядролық қатерден құтылатын ғасырынаайналдыру мақсатын көздейді.
Қазақстан ЕҚЫҰ-ға 2009 жылы төрағалық ету кандидатурасы жөнінде мәлімдеді.
Бұл мәселе жылдың аяғына дейін шешілуі тиіс. Шындығында да, біздің
мәлімдемемізге көзқарасы түзу мемлекеттер баршылық. Олардың есептеуінше,
бұл мәлімдеме, бір жағынан, ЕҚЫҰ үшін және Қазақстанның өзін-өзі таныту
үшін және қолайлы мүмкіндік болып табылады Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ –ға
төрағалыққа деген ниетін ашық мәлімдеген жалғаз мемлекет болып табылмақ
[4].
І - тарау. Бейбітшілік идея және құрал ретінде.
1.1. Саяси ілімдер тарихындағы бейбітшілік идеялар
Ілімдер тарихында бибітшілік насихаттау жөнінде Томас Гоббс
пен Джон Локктың және Голландияның әлем таныған ойшылдары Гуго Гроций мен
Барух Спинозаның еңбектерінен айқын көрінді.
Гуго Гроций жаңа заманның (табиғи және халықаралық құқықтың) мемлекет
және құқық туралы ерте буржуазиялық ілімінің негізін қалаушылардың бірі,
Голландияның әйгілі заңгері және саяси ойшылы. Ол жан-жақты білім алған,
мемлекет және құқық тарихы, соғыс және бейбітшілік мәселслері және ғылымның
басқа да салалары бойынша 90-нан астам онімді еңбек жазған талантты автор.
Оның басты еңбегі мемлекет, саясат, құқық мәселелері туралы кең көлемді
шығармалары "Соғыс жене бейбітшілік құқығы туралы", "Ерікті теңіз туралы",
"Табиғи құқықтар мен халықтар құқығы", сонымен бірге бұқаралық құқық
принциптері түсіндірілетін үш кітабында толығырақ қамтылды.
Жаңа қалыптасқан буржуазиялық құқықтық көзқарастың алғашқы өкілдерінің
бірі ретінде Г. Гроций феодализмнен капитализмге өту және буржуазиялық
қоғамның орнығу дәуіріндегі мемлекеттік форманың ішкі өмірі мен халықаралық
қарым-қатынас принциптерін құқықтық тұрғыдан түсіндіруге және оны ғылыми
талдауға ұмтылды. Алдына қойған мақсатына жету жолында Г. Гроций таңдаған
тақырыптарын соңына дейін түсіндіре алу үшін әртүрлі жағдайда не істеуге
болатындығын, оларды қалай шешу керсктігін саясаттан тыс әділдік пен құқық
негізінде шешуді ұсынды.
Құқықтану саласы Гроций үшін құқық және әділдік, ал саяси ғылым
мақсаттылық пен пайда мәселелері болып табылады. Ол құқықтануға ғылыми
форма беру үшін оның табиғаттан пайда болуы мен қолдан жасалу шекарасын
анықтау керектігін айтады. Өйткені, қолдан жасалған құқықтар уақыт ағымына
қарай езгермеді келеді (мысалы, мемлекеттің келісім арқылы орнығуы,
мемлекеттік зандар, халықтар құқығы және т.б.), ал табиғаттан шыкқан
құқықтар яғни, табиғи құқықтар барлық уақытта өз күйінде қалады. Сондықтан
ол заңтануда өзінің ерік қайнар көзі бар "табиғи, өзгеріссіз" бөлігін
басқалардан айыра білу қажеттігін атап көрсетеді.
Адамдардың түрлі кәсіппсн, қолөнермен, өнермен шұғылдануы, бұрынғыдан
әдемірек тұруға тырысуы алдымен жылжымолы мүлікке, кейіннен жылжымайтын
мүлік арасында өзара бөлінске алып келді. Дамудың осындай нәтижесінде жеке
меншіктің пайда болуын Г. Гроций олардың "әлдебір келісімі" немесс ұғынуы,
әлде олардың үнсіз исленуі, яғни, олардың әрқайсысының өздеріне алып
үлгерген меншіктеріне бәрінің келісуі деп түсіндіреді.
Табиғи құқықтың іске асуының ішкі лошкасы және табиғи даму қалпының
сыртқы-оқиғалық жақтары "адамдардың мемлекетке бірігуіне" әкелді, олар
құдай әмірімен емес, адамдардың өмір тәжірибесі мен олардың әділетсіздікке
қарсы жеке дара күресінің әлсіздігінен ерікті түрде бірікті. Мемлекеттік
билік те өзінің түп-тамырын осыда алады. Г. Гроций қағидасы бойынша
мемлекет өзінің әлеуметтік мағынасы жөнінен көпшіліктің азшылыққа қарсы
келісімі, әлсіздср мен қаналушылардың күштілер мен дәулеттілерге қарсы
одағы ретінде көрінеді [5].
Г. Гроцийдің саяси-құқықтық ілімінің едәуір бөлігі халық аралық
қатынастарға, әлемдік бейбітшілік мәселелеріне арналған. Ол бүгінгі күннің
ең маңызды мәселесі бостандык пен бейбітшілік мәселесі деп есептеді
(алықаралық қатынастарды, әсіресе соғыс және бейбітшілік мәселелерін
құқықтық реттеу мен бекіту қажеттігі туралы ой айтқан Г. Гроций соғыс пен
құқықтың сәй-кессіздігі туралы кең тараған түсінікті сынға алды. Оның
айтуынша, соғыс табиғи құқыққа қайшы келмейді, өйткені "әркім табиғи түрде
өз құқығын қорғаушы, сол үшін де біздерге қол берілген". Соғысқа, сондай-
ақ, құдай заңы бойынша да, халықтар заңы бойынша да тиым салынбаған. Бірақ
Гроцийдің көзқарасы барлық соғыстың әділетті екендігін білдірмейді.
Соғысты әділетті жәнс әділетсіз деп бөлген ол, "барлық соғыстың
басталуы құқықтың бұзылу салдары" деп түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г.
Гроций қорғаныс, мемлскеттің тұтастығын сақтау және дүние-мүлікті қорғау
соғыстарын ал әділетсіз соғыстар деп басқыншылық, басқаның дүниесін тартып
алу,басқа халықтарды бағындыру жолындағы соғыстарды айтады. Ол әділетсіз
соғысты жүргізушілер "өздерінің жасаған зұлымдық әрекеттері мен
зардаптарынан болған шығынды" төлеуге тиіс деп есептеді. Олар соғыстың
барлық ауыртпалығы мен зардаптары үшіті адамзат алдында жауапты. Оның
әлемдік қауымдастықтың жаңа түрін қалыптастырудағы халықаралық құқық туралы
еңбектері оған "халықаралық құқықтың атасы" деген атақ берді. Гуго Гроций
"Ерікті теңіз туралы" (1609) еңбегінде "теңіздің еріктілігі" теориясын сол
кездегі халықаралық жағдайдың тәжірибесін пайдалана отырып жан-жақты
негіздеп берді. Оның бұл теориясы голландиялық көпестер олигархиясының
отарлық және сыртқы саудадағы үстемдік жағдайын заң жағынан бекітті және
мемлекеттердің өзара шарттық қарым-қатынастарының принципіне негізделгсн
теорияны анықтады. Оның құқықтық концепциялары сол замам үшін прогресшіл
болғанымен, саяси көзқарастары туралы бұлай деп айта қою қиын. Мемлскеттік
өкіметті ол өкілді органдар мен монархтарға тиісті деп санады, ал халық
билігі мен оның қажеттілігі туралы ештеңе айтпады. Ол халықтың өмір сүріп
тұрған билік формасына қарсы көтеріліс жасау құқығын тек тирандық билікке
қарсы, бүкіл ұлтты азапқа салу мен құртып жіберу жоспарына қарсы ерекше
жағдайда ғана қолданыста болады деп есептелді.
Соғыс дсген не, құқық деген не?
Ортақ ішкі мемлекеттік құқықпен байланыстырылмаған адамдардың барлық
өзара даулары соғыс пен бейбітшілік ахуалына қатысты; әлі халық болып
бірікпеген немесе әр түрлі халықтарға жататын адамдардың - жеке адамдардың
да, тақсырлардың өздерінің де, сондай-ақ соңғылар мен құқықтары тең
адамдардың, атап айтканда - атақты тектен шыққандар мен респуб-ликалардағы
еркін азаматтардың даулары осындай. Ал соғыстар бітім жасау үшін
жүргізілетіндіктен және соғыстың тұтануына апарып соқтырмауы мүмкін дау жоқ
болғандықтан, соғыс құқығын баяндауға орай әдетте соғысқа ұласатын қандай
алауыздықтар туындайтынына тоқталған жөн. Соғыстың өзі болса одан кейін
бізді өзінің түпкі мақсаты ретіндегі бейбітшілікке жеткізеді [6]. ІІ Біз
соғыс құқығын түсіндіруді ниет еткендіктен, сөз болып отырған соғыс
дегеніңіз не және мәселе етіп қойылған құқық дегеніңіз не деген мәселені
зерттеу қажет. Цицерон соғыс дегеніміз күш жарыстыру деп кесіп айтады.
Соғыс дегеніміз күш қолданып күресу ахуалы. Осынау ортақ ұғым кейініректе
сөз етілуі тиіс кез-келген соғысты камтиды. Әділдіктің бір түрі теңдестер
арасындағы қарым-қатынастан, ал екіншісі - басыңқылар мен бағыныштылар ара-
сындағы қарым-қатынастан тұрады. Сондықтан осы соңғы түрді үстемдік құқығы,
ал біріншісін - теңдік құқығы деп атасақ, біздің қателесуіміз екіталай.
Ерте буржуазиялық саяси және құқықтық ілімінің дамуына сондай-ақ
қоғам, мемлекет, билік мәселелеріне XVII ғасырда өмір сүрген Голландияның
ұлы философы және саяси ойшылы Барух (Бенедикт) Спиноза қомақты үлес қосты.
Оның саяси-құқықтық тақырыптағы басты еңбектері "Діни-саяси толғау", "Саяси
трактат", "Декарт философиясының қағидалары", "Геометриялық әдіспен
дәлелденген этика".
Қажеттілік үшін пайда болатын табиғат құбылыстарын танудың ең тиімді,
ен оңай жолы ретінде Спиноза дедуктивті аксиомалық математикалық тәсілді
ұсынды. Оның философиялық ілімі бойынша барлық материалдық денелер мен
құбылыстарды біріктіретін ұғым түпнегіз болып табылады. Осы түпнегізді
іздеуді Спиноза себептіліктен табуға тырысады. Осындай көзқараста болған ол
табиғаттың да, адам өмірінің де себептілік заңына бағынышты екенін дәлелдеу
үшін ойлаудың математикалық тәсілін қолданады. Оның айтуынша, "адамдар өзін
дүниеге келген күннен бастап еріктімін" деп санайды, бірақ шындығында олай
емес. Өйткені, адамдардың күнделікті іс-әрекеттері де себептілікке
бағынады. Себептілік бар жерде зандылық бар.
Спиноза "Діни-саяси толғау" трактатында Библияның ғылыми сынының
негізін салды. "Екі ақиқат" концепциясын басышлыққа алған ол нағыз шындықты
танып білуде Библияның көл егі шамалы деп есептеді. Оның айтуынша,
адамдардын шындықты тек Библия мен шіркеу догмаларынан ғана іздеуі олардың
адасуына және өздерінің құқықтарын пайдалана алмауына әкеліп соғады.
Шындықты іздеудің бірден-бір жолы Сипиноза ілімі бойынша ақыл-ой
мен сана ғана болып табылады. Ал мемлекет және құқық мәселелерін
қарастырғанда оны танудың сол саладағы өзіндік ерекшеліктерін ескеру қажет
деп есептеді. Ол бар барлық мүмкін заттарды" "зандылық арқылы
дәлелденетін" және ешбір жағдайда дәлелдеуге келмейтін моральдық ақикат"
негізінде қабылданатындар деп екіге бөлді. Спиноза табиғат заңдарын адам
санасы жете алған құдай шешімі ретінде сипаттайды. Оның табиғи құқық туралы
тұжырымы да табиғат заңын осылай түсінудің нәтижесі екендігінен білу қиын
емес.
Спиноза бойынша адам — табиғаттың бір бөлшегі —, адамға және барлық
табиғатқа табиғи зандылықтар мен қажеттіліктер бірдей дәрежеде тән болып
табылады. Табиғи құкық ешкім қажет етпейтін және ешкім істей алмайтын
нәрсеге ғана тиым салады. Табиғат дүниесі және табиғи құқықтар бойынша
адамда бір-біріне жау.
Спинозаның айтуынша табиғи жағдайда (адамдар, табиғатың басқа да
тіршілік иелері, ақылды, ақылсыз, күшті, әлсәз) барлық нәрсенің өз қалауы
бойынша бүкіл тіршілігі бірдей және сондай негізде құкыққа ие болуы жағынан
да тең дәрежеде. Бірақ бұл табиғи құқықтардың көлемі мен мазмұны әртүрлі
адамдарда (басқа да тіршілік иелерінде) олардың дене мөлшері мен күйіне
қарай әртүрлі болып келеді. Бірақ барлық адам үшін жалпы құқық орнықпаған
табиғи жағдайда олардың қауіпсіз өкірі мен мақсат-мүдделерін жүзеге асыруы
мүмкін емес. Табиғат жәнс табиғи кажеттіліктің өзі адамдардың қиын
жағдайдан шығу мүмкіндіктерінің жолын қарастырған. Яғни, жалпы
үйлесімділікпен адамдардың қоғамға және мемлекетке бірігуіне жағдай жасалып
отырады.
Спинозаның ойынша саясат туралы бұрынғы ілім авторлар қателігі адам
табиғатын зерттеудегі адамдарды табиғи күйінде емес, оларды өздерінен қалай
көргі келгендігінен болып табылады. Осындай қателік салдарынан олар саясат
теориясын жасай алмады да, армандаған "алтын ғасыры" мен "Күн қалалары" сол
заманда жүзеге аспады.
Адамзат тарихының тәжірибесіне сілтеме жасай отырып, Спиноза барлық
адамдар әрдайым бір-бірімен қарым-қатынаста болып, белгілі бір азаматтық
жағдайда қатар өмір сүреді деп атап көрсетті. Сондықтан да мемлекеттің,
табиғи негізі мен себебін ақыл-сананың нәтижесінен емес, жалпы табиғаттан
немесе адамдар қатарынан іздеу керектігін айтады [7].
Азаматтық қоғамның айрықша белгісі — жоғары биліктің, яғни мемлекеттің
бар болуы. Бұл жерде жоғары билік ретінде мемлекеттің егемендігі туралы
айтылып отыр. Спинозаның мемлекеттік шарт теориясының, басты ерекшелігі,
"әркімнің азаматтық қоғамдар табиги құқығы тоқтатылмайды", өйткені, адамдар
табиғи немесе азаматтық қоғамда болсын табиғат заңдары бойынша әрекет
етеді, өздерінің мүддесін ойлайды, сондай-ақ оларды қорқыныш пен үміт
сезімі билейді. Азаматтық қоғамда мемлекет бекіткен табиғи құқықтар әрекет
етеді, яғни барлық адам үшін жалпы зандар мен тұрмыс зандары, жалпы
кепілдік пен қауіпсіздік кепілдігі пайда болады, барлығы бір ғана жоғары
биліктен қорқады.
Жоғары билік барлық адам басшылыққа алатын мемлекеттің жалпы рухы боп
танылады. Жоғары билік қана жеке және барлық адамдар үшін ненің қайырымды
немесе қайырымсыз, не нәрсе жаман, не нәрсе жақсы, әділдік қайсы,
әділетсіздік қайсы, нені істеуге болады және болмайтындығын шеше алады.
Жоғары билік өкілдігі заңдар шығару, түсінік беру, заңның күшін жою, әділ
сот, лауазымды адамдарды сайлау, соғыс пен бейбітшілік және т.б.
мемлекеттік істерді шешу болып табылады [8].
Жоғары билік дегеніміз — Спиноза бойынша "ешқандай заңмен байланыспау,
бірақ бәрі де оған бағынуы тиіс, әрі жоғары биліктің барлық зандарын, тіпті
ақылға қонбайтын шешімдерін де сөзсіз орындауға тиісті".
Спиноза адам бостандығын рұқсат ету шегімен емес, оның ақылға
қонымдылығымен анықтауды ұсынады. Өйткені, адам бостандығы табиғи
қажеттіліктерді тани білу шекарасының негізінде ғана мүмкін деп есептсйді.
"Ерік пен сана — бір нәрсе" деп атап көрсетті Спиноза. Бұл концеция бойынша
саналы ерік қана еркін бола алады. Адам өзінің саналы ақылымен әрекет етсе
ғана еркін болады. Өйткені, ол өзінің әрсксттерін соған қажетті біліммен
ғана іске асырады.
Мемлекеттің түпкі мақсаты да адамдарды қорқыныштан ары өту, олардың
қауіпсіздігі мсн табиғи құқықтарын өзіне және басқаларға зиян келттірмей
қорғай білу. Мемлекеттің өзін сақтау мақсатында жасаған ақылға сыйымсыз
әрекеттері, яғни адамдардың табиғи құқықтарын кейбір жағдайда бұзуы немесе
қорғай алмауы қылмыс болып табылмайды. Өйткені, мемлекетті сақтау жалпы
игілік үшін жасалған ортақ мүдде боп табылады.
Спиноза мемлекетке бағыныштылардың билікке қарсылық білдіруін,
бекітілген келісімдер мен заңдарды бұзуын Мақұлдады. Ал билік
басындағылардың өздерінің зандарды бұзуы көпшіліктің наразылығын туғызады,
"мемлекеттің қиратылуы мсн келісімдердің бұзылуына" алып келеді. Бұндай
жағдайда Спиноноза халықтың көтеріліске шығуының табиғи құқығын мойындау
кажет деп санайды.
Спинозаның саяси-құқықтық ілімінде мемлекет формалары мәселесіне де
едәуір көңіл бөлінген. Бұнда ол жоғары биліктің әр түрлі формаларының ең
тиімдісін, яғни, адам игілігі мен оның қауіпсіздігін, және бейбіт өмірді
қамтамасыз ете алатын түрін түсіндіруге әрекеттенді. Ол мемлекеттің (жоғары
биліктің) үш түрін-монархия, аристократия және демократияға бөліп
көрсетеді. Қатты сынға ұшыраған тирания мемлекет формалары қатарын
алынбады. Сондай-ақ басқыншылық жәнс халықтарды қанау жолымен орнатылған
кез - келген жоғары билікті де мойына ала алмады.
Демократиялық мемлекетке қанша бейім тұрғанымен, Спиноз сол дәуірдегі
саяси шындықпен санаспай тұра алмады. Сондықтан да сол дәуірдегі биліктің
ең, тиімдісі және қолайлысы бірі қатар қасиеттері мен белгілері бар
монархия мен аристократ шны деп есептеді. Монархиялық биліктің негізін ашып
көрсетуде Спиноза бір адамның жоғары құқыққа ие болуы және мемлекеттің
барлық күшін пайдалануы мүмкін емес деп атал көрсетті. Сондықтан да монарх
өзінің кейбір өкілеттіліктерін көмекшілері мен жақындарына береді,
монархиялық билік осылайша аристократиялық формаға жақындайды немесе
аристократиялық формаға айналады. Монарх жанындағы әртүрлі кеңестер мен
көмекшілердің, басты міндеті-мемлекеттің негізгі заңдарын қорғау, монархқа
алдағы істер жайында ақыл-кеңестер беру. Монарх жанындағы кеңес, сонымен
бірге құқықтану білгірін (маманын) енгізу туралы мәселені ерекше атап
көрсетеді.
Адамдардың белгілі бір сайланбалы тобының қолында болып табылатын
жоғары биліктің аристократиялық формасы Спинозаның берген бағасы бойынша
монархияға қарағанда бір табан болса да жоғарырақ болып есептелді. Өйткені,
мұнда мемлекеттік билік көпшілік дауыспен басқарылады. Мемлекеттің мұндай
формасында билеушінің неғұрлым көп болғаны қажет. Патрицийлер саны жалпы
халықтың елуден біріне сәйкес келуі тиіс.
Спиноза аристократиялық республиканың федеративті формасын артық деп
таниды. Өйткені, республиканың федеративті (формасында жоғары билік
федерация мүшелері — қалалар арасында өзара белінеді. Демократияның
аристократиядан айырмашылығын анықтауға тырысқан Спиноза, демократияда
билеушілср заң арқылы анықталады, сондықтан да, олар жоғары билікте
аристократияға қарағанда азаттлыққа ұшырайды деп қорытындылайды.
Левиафан атты саяси философиялық трактатымен әлем жұртшылығына танылған
Томас Гоббстың революцияға деген өзіндік көзқарасы болды. Өмірбаяндық
деректерінен мәлім болғандай ол шала туылғанына қарамастан өмірінің соңына
дейін ақыл есін жоғалтпай, кәрілікке мойын ұсынбай 91 жыл өмір сүреді.
Жастық шағында сол кездегі Мерсенн, Декарт, Бэкон, Галилей, Кеплер сияқты
атақты ойшылдармен жақсы таныс болған Т. Гоббс ерте бастан-ақ философиялық
және саяси ілім-мен шұғылданды. Оның саяси көзқарастары ағылшын
буржуазиялық революциясының ықпалында қалыптасады. Алғашқы кезде монархияны
жақтаған ол 1640—1651 жылдары Францияда эмиграциада болады. Бірақ елдегі
саяси оқиғалардың өзгеруіне байланысты роялистерден біржолата қол үзген ол
Лондонға оралады және Кромвель саясатын идеологаялық жағынан негіздеуге
тырысады. Көзқарасы жағынан абсолютті саяси билікке жақын тұрғандылығына
қарамастан ол феодалдық "шындықтар" мен монархиялық шексіз билікті сынға
алды. Оның бұл тақырыптағы саяси құқықтық идеялары "Азамат туралы ілімнін,
философиялық бастауы", "Левиафан немесе шіркеулік және азаматтық
мемлекеттің материясы, формасы мен билігі" деген еңбектерінде айқын
көрінеді.
Ол өзінің мемлекет және құқық туралы теориясының негізі ретінде жеке
тұлғаның табиғаты туралы түсінікті алға қояды. Т. Г ) Гоббстың ойы бойынша
адамдар алғашқы кезде дене және ақыл - ой қабілеттері жөнінен тең дәрежеде
жаратылған. Бірақ табиғатының өзімшіл, ашқарақ, тойымсыз. Яғни, "адам
адамға — қаскыр". Осыдан келіп қоғамда "барлығына бәрінін қарсы күресі"
келіп шығады. Бұндай соғыс жағдайында бәріне дс құқылы болу — ешнәрсеге де
құқылы болмауды білдіреді. Т. Гоббс адамдардың мұндай аяушылық жағдайын
"адамзат қауымының табиғи тіршілігі" деп атайды. Бірақ адамдарға мұндай
жағдайдан шығу үшін күш пен ақыл қабілеттері берілген. Гоббс оны табиғи
заңдар деп атайды, ал оның ең бастысы әрбір адам бейбіт өмірге ұмтылуы және
оны сақтауы керек. Мұнан басқасының бәрі бітімге жету құрамы ретінде
пайдаланылады.
Бітімге жету құралының ең басты түйіні бейбіт өмір мен өзіндік
қорғаныс үшін өзіңнің кейбір құқықтарынды шектеуге тура келетіндігі [9].
Бұл — екінші табиғи заң. Адамдар өздерінің құқықтарын өзара келісімділікпен
басқа адамға немесе адамдар тобына береді. Екінші табиғи заңнан үшінші
табиғи заң шығады. Олер (адамдар) өздері бекіткен келісімдерді орындауы
тиіс, олай боллаған жағдайда келісімнің ешқандай маңызы болмайды. Үшінші
табиғи жағдайдан әділдіктің қайнар көзі мен бастауы көрінеді. Аталған үш
заңнан басқа тағы он алты табиғи (өзгермейтін және мәңгі) заң бар. Олардың
барлығы да бір ғана ережені — өзіңе ұнамаған басқаға да істемеу қағидасын
білдіреді.
Табиғи зандардың ролі қаншалықты зор болғанымен. Олардың орындалуы
міндетті емес. Гоббстың айтуы бойынша, табиғи зандар бір нәрсені іске асыру
немесе іске асырмау туралы бостандығы, ал позитивті заңдар бір нәрсені іске
асыру немесе іске асырмау міндеттілігі. Т. Гоббс мемлекеттің абсолютті
билігі ғана бейбіт өмір мен табиғи зандардың кепілдігі бола алады деп
қорытады. Абсолютті билік азаматтық заңдар шығару арқылы жеке тұтғаларды
оны орындауға мәжбүр етеді. Табиғи зандар ақылды күшінен жүзеге асса,
азаматтық зандар күшке сүйенеді.
Мемлекет адамдардың өз өмірі үшін қорқынышынан, яғни өздерін қорғайтын
биліктің қажеттілігінен пайда болған, олар өзара шарттасу арқылы өздеріне
үстемдік ететін билеушіні таңдаған. Яғни, мемлекет жасанды дене (левиафан)
болып табылады. Мемлекеттің пайда болуының екінші бір тәсілі — зорлық.
Гоббс ерікті келісім арқылы құрылған мемлекетті орныққан мемлекет, ал күш
арқылы құрылған мемлекетті ойлап табылған мемлекет деп атайды.
Мемлекет билеушісін егемен деп атаған Гоббс онын абсолютті билігін
мақұлдайды. Жоғары билікке ие болған ол азаматтық заңдарға бағынышты емес,
зандарды ол өзі шығарады, олардың күшін жояды, соғыс жариялайды, бітім
жасайды, дауларды шешеді, барлық лауазымды адамдарды тағайындайды. Оның
бидігі бөлінбейді және ешкімге берілмейді. Гоббс мемлекеттік билікті болуды
қостамайды. Оның айтуынша "мемлекеттік билікті болу оны қирату деген сөз,
өйткені белінген билік бірін-бірі құртып тынады".
Гоббстың айтуынша мемлекет өзінің бағыныштыларына азаматтық заңмен тиым
салынбаған іс-әрекеттің бәрін жүзеге асыруы бостандық кепілдігін береді.
Билеушінің парызы халықты жақсы басқара білу, өйткені, мемлекет билеуші
үшін емес, халық үшін құрылған. Шексіз мемлекеттік билікті жақтаған Т.
Гоббс саяси абсолютизм теоретигі ретінде мемлекет формалары мәселесіне көп
көңіл бөле қойған жоқ. Оның пікірінше өз халқын қорғай білген билік
мемлекеттің қандай формасына қарамастан біркелкі. Дегенмен, ол мемлекеттің,
үш формасы: монархия, демократия, аристократия туралы айтады және оның
бүйрегі монархияға бұрады, өйткені, мұндағы жалпы мүдде жеке мүдделермен
сәйкес келеді. Жеке тұлғаның мемлекеттің абсолютті билігіне бағыныштылығын
қолдаған Т. Гоббс олардың кей жағдайда қарсылық білдіру құқығын, яғни,
көтеріліс жасау мүмкіндігін жоққа шығармайды. Өйткені, өзін-өзі сақтау
табиғаттың ең жоғарғы заңы. Өзін-өзі қорғау үшін әркім де мемлекеттік
билікке қарсы шығуға құқьшы. Бұл заңға жоғары билеушіне қарсы тұрмауы тиіс.
"Өйтпеген жағдайда ол өз билігін жоғалтады".
Гоббстың пікірі бойынша күшті орталықтандырылған мемлекет барлық жеке
тұлғалардың қатысуымен жасалатын қоғамдық шарт негізінде құрылады. Мұндай
мемлекет елдегі саяси тәртіп пен азаматтардың қаупісіздігін және тұрмыс
тіршілігін қамтамасыз етеді. Қоғамдық шарт "бүкіл билікті шоғырландыру
немесе оны бір адамның қолына беру арқылы" ғана бейбіт өмір орната алады
[10]. Гоббс шексіз билік адамның мінез-құлқында және көзқарасында табиғи
қалыптасқан деп есептейді. "Абсолютті билигіне тұрған ештеңе жоқ, адамзат
қауымы бір-бірін шектемей өмір сүре де алмайды. Қолайсыз жағдайдың болуы
биліктен емес, адамдардың өздеріне байланысты".
Шексіз билікке ие болған мемлекет тюлицейлік — қорғау қызметімем ғана
шектелмеуі тиіс. Оның міндеті "кәсіпкерліктің барлық түрін қолдау, жұмыс
орындарын табу, елдің экономикасын көтеру, оқу ағарту ж ұмыстарымен
айналысу". Мемлекет өзінің қол астындағылардың бостамдығын қамтамасыз етуі
тиіс. Әркім "азаматтық заң арқьшы тиым салынбағанның бәріне құқылы".
Жақсылық пен жамандықтың ең, негізгі азаматтық заң, басты судья — заң
шығарушы. Гоббстың ойынша азаматтардың табиғи және саяси құқықтарының,
қамтамасыз етіліп азаматтық заңның әділдігі мен шығарылған заңның
сапалылығында.
Гоббс жасаған мемлекеттік билік конденциясында көптеген маңызды
қағидалар бар. Ол мемлекетті қоғамдық өмір мен мәдениеттің қажетті
шарты. деп көрсетті. "Мемлекеттен тыс жердс — соғыс, өшпенділік,
қарқынып, кедейлік, қатыгездік, жауыздық, варварлық, жабайылық,
қайырымсыздық, мемлекетте - ақыл-ой, бейбітшілік, қауіпсіздік, байлық,
қайырымдылық, ізгілік, қоғам, білім үстемдігі бар". Оның әлеуметтік
философиясының көптеген бағыттары замандастары тарапынан қолдауға ие
болған жоқ. Гоббстың адамдық тіршілік иесін қозғалыстағы материяның
бір құрамды бөлігі ретінде қарауы, адам табиғаттың ауыр бейнесін
суреттеуі, абсолютті билікті қорғауы және билік егемендігінің құдайлық
сипатын жоққа шығаруы басқалардың қарсылығына тап болды. Дегенмен
осындай қайзылықтарына қарамастан оның саяси-құқықтық идеяларының
маныздылығын одан кейінгі қоғам тарихын көрсетті.
1.2. Әлемдегі бибітшілік үшін күрестер
Біріккен Ұлттар Ұйымы
Біріккен—Ұлттар Ұйымы дүниедегі мемлекеттердің басым көпшілігінің
біріктіріп отырған халықаралық ұйым. Біріккен Ұлттар Ұйымы 1945жылы 26
маусым айында 50 мемлекет тарапынан қол қойылған Сан-Франциско
конференциясы шешімімен құрылған.
Біріккен Ұлттар Ұйымына 1Ш мемлекет мүше АҚШ, Жапония, Ресей,
Франция, ҚХР, Австрия, Австраяйя, Азербайжан, Албания, Алжир, Ангола,
Бразилия, Қазақстан, Корея, Италия және тағыда басқа мемлекеттер жатады.
1992 жылы 2 наурызда Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымына кіруі өзінің
маңызы жағынан тарихи акция болды. Осы қадам біздің еліміздің шынайы
тәуелсіздік тұрғыдан рәсімдеді. Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымға әлемдік
қоғамдастық қатардағы жаңа мүшесі ретінде ғана емес, сонымен бірге қазіргі
замаңның ең бір өзекті халықарарық проблемалары бойынша белсенді позиция
ұстанатын ядролық қарусыздану жолындағы қозғалыстың алғы шебінде тұрған
мемлекет ретінде енді. 1991ж Семей ядролық сынақ алаңының жабылуы және 1992
жылы Лиссабанда ядролық қаруы жоқ мемлекет ретінде, ядролық қаруды таратпау
туралы шартқа қосылу жөнінде міндеттеме алуы Қазақстанға үлкен бедел
сыйлады жэне Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблиясының жоғары мінберінен
халықаралық қауіпсіздік саласындағы жеке бастамаларын көтеруге моральдық
құқық берді.
Біріккен Ұлттар Ұйымы бейбіт сүйгіш күштердің табанды күш салуы
арқасында Біріккен Ұлттар Ұйымының маңызды халықаралық мәселелер бойынша
талай пайдалы шешімдер қабылдады [11]. Біріккен Ұлттар Ұйымының қызмет
етуінің алғаш жолдарында мұндай шешімдердің қатарына Бас Ассамблиясының
эскери қылмыскерлерді ұстап беріп, жазалау туралы, соғысты үгіттеуді
айыптау жөніндегі қарарын жатқызуға болады. 1948 жылы Бас Ассамблия адам
құқығының жалпыға бірдей декларациясын мақұлдады. Біріккен Ұлттар Ұйымының
жарғысында бекітілген демократиялық құқықтар мен бостандықтарды қорғаудың
маңызды халықаралық құқықтың принциптерін дамытып нақтылады.Ол Египетке
қарсы ағылшын Француз Израиль агрессиясын айыптады. Бас Ассамблиясының
еншісінде нәсілдік кемсітудің барлық түрлерін жою түрде конвенция жэне тағы
басқа көптегендер бар.
Қауіпсіздік Кеңесі Біріккен Ұлттар Ұйымы мүшелер "қауіпсіздік
кеңесіне, халықаралық бейбітшілікті жүктеді" (БҰҰ жарғысының 24 бабы). Осы
айрықша маңызды органға Біріккен Ұлттар Ұйымының жарғысымен үлкен және
нақты айқындалған өкілеттіліктер берілген. Ол Біріккен Ұлттар Ұйымының
барлық мүшелерінің атынан қызмет жасайды. Ұйым мүшелері қауіпсіздік
кеңесінің шешімдеріне бағынуға және олорды жарғыға сәйкес орындауға
міндеттеме алды. Сөитіп қауіпсіздік кеңесі Ұйымының барлық мүшелеріне
міндетті шешімдер қабылдауға өкілдік берілген Біріккен Ұлттар Ұйымының
бірден бір органы болып табылады [12].
Қауіпсіздік кеңесі 5 - тұрақты және 10 - тұрақты емес 15 - ұйымының
мүшесінен тұрады. Қауіпсіздік кеңесінің тұрақты мүшелері ҚХР, Ресей,
Франция, Англия жэне АҚШ болып табылады. Бас Ассамблия әсіресе, бірінші
кезекте ұйым мүшелерінің халықаралық бейбітшілікпен қауіпсіздікті сақтау
және ұйымның басқа мақсаттарға қол жеткізуіне қатысу деңгейіне сондай-ақ
әділ географиясының бөліп беруге тиісті көңіл бөле отырып, қауіпсіздік
кеңесінің тұрақты емес мүшелері ретінде ұйымының басқа оң мүшесін сайлайды.
(БҰҰ жарғысының 23 бабында).
Қауіпсіздік Кеңесі халықаралық дауларды бейбіт реттеу жолдарымен
құралдарын ұсыну қүқығына ие.
Әлемге қауіп қатердің төнуі халықаралық бейбітшіліктің бұзылуы және
аргессия актілері жағдайында қауіпсіздік кеңесі халықаралық бейбітшілік пен
қауіпсіздікті қалпына келтіру үшін мәжбүрлеу шараларын қолдануға
өкілеттілік алады [13].
Бас хатшы Біріккен Ұлттар Ұйымының басты әкімшілік лауазымды тұлғасы
Қауіпсіздік кеңесінің ұсынысымен Бас Ассамблиясы мен тағайындалады.
Берілген өкілеттіліктер шеңберінде ол Қауіпсіздік Кеңесісінің назарын оның
пікірінше халықаралық бейбітшілікпен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қауіп
төндіретін кез-келген жағдайға аудара алады. Бас хатшы Бас Ассамблеяға
Біріккен Ұлттар Ұйымының жұмысы туралы жылдық баяндамалар береді. Бас
Ассамблия, қауіпсіздік кеңесінің ЭКОСӨС қамқорлық жөніндегі кеңестің
мәжілістеріне қатысады және оған осы органдар тапсырған өзге қызметтерді
атқарады.
Біріккен Ұлттар Ұйымы бұл әртүрлі әлеуметтік эканомикалық жүйелері,
ерекшеленетін көзқарастары, әртүрлі қамымен мүдделері бар мемлекет өкілдері
тұрақты кездесе алатын белгілі мағынада қазіргі әлемдегі бірегей форум
әрбір
Біріккен Ұлттар Ұйымының жарғысы халықаралық қабылдаған нормаларын
өзінде нақтылы көрсеткен соғыстан кейін тарихтағы өзінше бірден-бір құжат
1990 жылы басынан жалпыға бірдей бейбітшілікті қамтамасыз ртуге бағытталған
Біріккең Ұлттар Ұйымының барлық қайырымдылық істерінде біздің жас
республикамыз белсенді рөл атқарады. Біріккен Ұлттар Ұйымының "жұмысына
қатысу әрбір мемлекетке өзінің ресми позициясын баяндауға ғана мүмкіндік
бермейді, сонымен бірге мемлекет басшылары, сыртқы істер министрлері, әр
елдердің жауапты өкілдері арасында байланыстар орнатуға және ресми емес
келіссөздер мен пікір алысулар жүргізуге мүмкіндік береді. Ал мұндай ресми
емес кездесулер қазіргі заманғы дипламатияда маңызды мәнге ие. Олар
қайсыбір мемлекеттің көзқарасы. мен ниетін жақсырақ анықтауға, күрделі және
маңызды халықаралық мәселелері жөнінде оның ұстанымын түсінуге
көмектеседі. Біріккен Ұлттар Ұйымы жалпыға бірдей бейбітшілік пен
қауіпсіздікті сақтаудың ұжымдық құралы ретінде қарастыра отырып, барлық
бейбіт сүйгіш күштер Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметінің нәтижелі болуына
ұмтылады, онысалмақты әрі беделді түрде көргісі келеді [14].
Еуропалық Одақ.
Еуропалық Одақ - халықтардың саяси және экономикалық бірлестігі.
Жалпы саны 373миллион адамнан асатын халқы бар Еуропа елдерінің Германия,
Франция, Италия, Ирландия, Грекия, Испания, Партугалия, Австрия, Финляндия
, Швеция, елдерінің қатысуымен құрылған (1993ж). Еуропалық Одақ еуразия
қауымдастығын, атап айтсақ, Еуропа көмір мен болат қорыту бірлестігінің
(1951ж, осы ұйым Еуропалық Одақтың құрылуына негіз қалады ), Еуропа
экономикалық қауымдастығының (1957ж Рим келісім шарты бойынша құрылған бүл
ұйым "Ортақ рынок" деп те аталады ), сондай-ақ. Атом энергиясы жөніндегі
Еуропалық қауымдастықтың (1957ж құрылған) қарым-қатнастары негізінде жұмыс
істейді Еуропалық Одақ аясындағы интеграциялық - ынтымақтастық басты
мақсаттары бірегей Еуропалық актіде (1987ж) Маастрихт келісімшартында
(1992ж ) Амстердам келісімінде айқыкдалған.
Соңғы жылдары Еуропалық Одақ қанадай бағыттарда қызмет етіп келеді:
-ортақ рыноктан экономиаклық және валюталық одаққа өту;
-кең өрістілік стратегиясын жүзеге асыру;
-бірегей саясат пен қауіпсіздік саласындағы тұтастық ахуалын қалыптастыру;
-Жерорта теңізі жағалауы мен Азия, Латын Америка, Африка құрлығы
аймағындағы саясатты жандандыру;
-әлеуметтік саладағы үйлесімділікті одан әрі арттырып, құқық қорғау және
ішкі тәртіпті сақтау ісіне әріптестік байданыстарды өрістету.
Еуропалық Одақ -әлемдегі ең ірі сауда қауымдастығы болып табылады.
1995ж қаңтарында Еуропалық Одақ коммиссиясының штаб пәтері орналасқан
Брюссельде Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақ және оның мүше
мемлекеттерінің арасында серіктестік және ынтымақтастық туралы келісімге
қол қойылды.
Қазақстан және Еуропалық Одақ өткен кезең ішінде Қазақстан көптеген
беделді халықаралық ұйымдармен тығыз ынтымақтастық орната білді. Солардың
бірі Еуропалық Одақ. Іргелі бұл ұйыммен берік қарым-қатынас орнату еліміз
үшін барлық жағынан тиімді. Әсіресе, экономикалық жағынан. Өйткені, Одаққа
мүше мемлекеттермен сауда-экономикалық байланыстарды дамыту осы елдердің
рыногына Қазақстан тауарлары мен өнімдерін шығаруға жол ашады
жәнеинвистиция тартуға мүмкіндік береді.
Еуропалық Одақтың қалыптасуы.
Еуропалық Одақ - Еуропадағы 25 мемлекет - Австрия, Белгия, Венгрия,
Ұлыбритания, * Германия, Грекия; Данйя, Ирландия, Испания, Италия, Латвия,
Литва, Люксембург, Малвта, Нидерланды, Польша, Партугалия, Славения,
Славакия, Финляндия, Франция, Чехия, Швеция және Эстония қатысатын саяси
-экономикалық бірлестік болып табылады. Ол 1948 жылы Маршалл жоспары
аясында АҚШ-тың берген көмегін реттеп отыратын Еуропалық экономикалық
ынтымақтастық және дамыту ұйымы ретінде құрылды. Құрамында үш мемлекет
Бельгия, Нидерланды және Люксембург бар бұл ұйым Бенилюкс одағы деп
аталада. Бір жылдан соң Еуропа кеңесі деген атқа ие болды. Ал 1958 жылдың
сәуіріндегі Париж шартына сәйкес көмір мен болат жөніндегі еуропалық
бірлестік болып қайта құрылды. Оған жоғарыдағы үш мемлекетпен қатар Италия,
ГФР жэне Франция кірді.
Еуропалық Одақпен ынтымақтастық
Қазақстан мен Еуропалық Одақ арасында дипламатиялық қатынас 1993 жылы 2
ақпанда орнады. Байланыс содан бері жоғары қарқынмен дамып келеді. Бұған
1995жылдың 23 қаңтарында Брюссельде Қазақстан Президенті Нұрсұлтан
Назарбаев пен Еуропалық Одақ кеңесінің төреғасы А Жюпенің Қазақстан
Республикасы мен Еуроодақ асындағы ынтымақтастық және әріптестік туралы
келісімге сондай - ақ 2002ж июлдың қарашасында Қазақстан үкіметі мен Атом
энергиясы жөніндегі Еуропалық кеңестік арасындағы термоядролық синтезді
басқару ынтымақтастығы мәселелеріне қатьшты келісімге қол қойылуы ерекше
үлес қосты. Қазақстан мен Еуроодақ делегациялары бұдан кейін де бірнеше
мәрте кездесіп, ынтымақтастықты дамыту жайын талқылады . Қазіргі кезде ол
өз нәтижесін беріп отыр
Еуропалық Одақпен ынтымақтастықты дамыту
Қазақстан Еуропалық Одақпен ынтымақтастыққа өңірлік жэне халықаралық
қауіпсіздік, экономика, әлеуметтік жэне мәдени даму салаларында зор мазмұн
беруге мүдделі. Біз өзіміздің еуропалық серіктестіктерімізге инвестициялық
қызмет, ірі халықаралық жобаларды іске асыру, біздің елімізге озық
технологиялар мен білімді тарту үшін қолайлы жағдай туғызуымыз керек.
ЕҚЫҰ-мен осы заман проблемалары мен қыр көрсетулерін шешу, бейбітшілік пен
қауіпсіздікті, адамның негізгі бостандықтарын қамтамасыз ету жөніндегі
ынтымақтастықты нығайту орында болмақ.
Аймақтық ынтымақтастықты дамыту, жанжалдарды реттеу, еуропалық
құрлықта бітімгершілік операцияларын жүргізу мәселелеріндегі, шығыс
блогының елдері есебінен Одақты кеңейту процесіндегі Еуропалық Одағының өсе
түсіп отырған рөлі Еуропалық Одақтарға қатысты біздің сыртқы саясатымыздың
белсенді болуын айқындайды, ондағы мақсат өзара іс-қимылды тереңдету эрі
оны стратегиялық әріптестік деңгейіне көтеру. ҚР мен ЕО арасындағы ресми
дипламатиялық қатынастар 1993 жылғы 2 ақпанда орнатылды.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы 2001 жылы 15 маусымда ҚХР- ның Шанхай
қаласында "Шанхай бестігі ұйымының"мирасқоры ретінде құрылды. Оған дейін
ұйымның атауы "Шанхай бестігі" деп аталатын. Шанхай бестігі ұйымы Ресей,
ҚХР, Қазақстан, Қырғызстан жэне Тәжікстан елдерінің мемлекет басшылары
тарапынан 29 сэуір 1996 жылы құрылған еді. 2001 жылы 15 маусымда Шанхайда
өткен мемлекет басшыларының кеңесінде Өзбекстанның ұйымға толыққанды мүше
ретінде қабылдануына байланысты "Шанхай бестігі ұйымының" атауы "Шанхай
Ынтымақтастық ұйымы" деп өзгертілді Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына мүше
елдердің жалпы территориялық көлемі Еуразия аймағының 61% қамтитынын
ескеркен жөн.
Мүше мемлекеттер: Ресей, ҚХР, Қазақстан, Қырғызстан Өзбекстан және
Тәжікстан. Бақылаушы елдер Шанхай Ынтымақтастық Ұйымында бақылаушы
статусына Манғолия 17 маусым 2004жылы (Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының
Ташкент саммитінде) Иран Пәкістан Үндістан 5шілде 2005 жылы (Шанхай
Ынтымақтастық Ұйымының Астана саммитінде ) еленді.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының басты мақсаты:
- мүше мемлекеттердің өзара қауіпсіздік мәселелерін бірлесіп шешуге
көмектесу;
- саяси, экономикалық және мәдени, гуманитарлық салалардағы сенім
шараларын нығайтуға ұмтылу болып табылады.
Ұйым төмендегідей мақсаттар бойынша жұмыс істейді:
-әскери стратегиялық қауіпсіздікті дамыту мен сенім шараларын нығайту;
-ланкестік пен экстремизмге, заңсыз миграция мен есірткі таралымына басқа
да трансшекаралық қылмыстық істерге тосқауыл қою;
-экономикалық ынтымақтастық стандарттарына біртіндеп жақындау;
-табиғи және техногендік төтенше жағдайлардан бірлесіп сақтану жэне олардың
алдын алу;
-мәдени- гуманитарлық ынтымақтастықты дамыту;
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымыға қатысушылар мемлекеттер Ауғанстандағы жағдайға
алаңдаушылық білдірді. Бұл позицияны Қазақстанда бөліседі, ал азаптан көз
ашпаған осы мемлекеттегі жағдай бейбіт реттеудге жәрдемдесу үшін келісілген
саясатты жүзеге асыру талап етіледі деп есептейді. Бұрынғысынша
бейбітшілікпен қауіпсіздікке кепілдік беруге қабілетті әмбебап ұйым болып
табылатын Біріккен Ұлттар Ұйымы мен Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының
консультациялар жүргізуінің зор маңызы болар еді [15].
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының, оның барлық органдары мен тетіктері
жұмысының тиімділігі мен үйлесімділігін арттыру мақсатында мемлекеттер
басшылары 2006 жылғы жоғары деңгейдегі келесі кездесуге Ұлттық
үйлестірушілер кеңесі Хатшылықтың ролін күшейту жөнінде және оның
жетекшісінің лауазымын Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының бас хатшысы деп
уағдаласты. Мемлекеттер басшылары Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше
мемлекеттер қауіпсіздік кеңестері хатшыларының 2005 жылғы 2 маусымда
Астанада болған екінші кездесуінің барысында қол жеткен уағдаластықтарды
іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдаудың маңызын атап өтті.
ӨАТҚ-ға Терроризммен, сепаратизммен және экстремизммен күрес туралы
Шанхай конвенциясын іске асыруда жәрдем көрсету үшін мемлекеттер басшылары
Хатшылық жанынан мүше мемлекеттердің тұрақты өкілдері қызмет етіп келе
жатқан қағидаттарға сәйкес негізде мүше мемлекеттердің тұрақты өкілдері
институтын белгілеуге келісті.
Мемлекеттер басшылары саммит барысында қабылданған Шанхай
Ынтымақтастық Ұйымға мүше мемелекеттердің терроризммен, сепаратизммен және
экстримизмме күрестегі ынтымақтастық айқындамасы мұндай ынтымақтастықтың
тиімділігін арттыруға, ӨАТҚ қызметіне бұрынғыдан нақты мақсаткерлік сипат
беруге мүмкіндік туғызатынына сенім білдіреді.
ІІ – тарау. Қазақстанның бейбітшілік үшін саяси әріптестігі
2.1. Қазақстанның ядросыз мемлекетке айналуы.
Осыдан дәл он жыл бұрын Қазақстан халқының еркіне сай әлемдегі ең ірі
ядролық полигондардың бірі жабылды.
Біз, қазақстандықтар ядролық полигонды жабу арқылы алапат қарудан өз
еркімен бас тартуымыз елімізге деген құрмет пен сенімнің көрінісі деп
бағалаймыз.
Қырық жылдан астам уақыт бойы әлемдегі ең ірі екі державаның теке
тіресінде аса бай ядролық арсеналдар талас – тартыстың негізгі тіреніші
болып келді. Ол кезде ядролық қауіпсіздікке қол жеткізу бәрінен бұрын
ядролық әлеуетті арттырумен байланысты қарастырылатын.
Он жылдан бері әлем блоктарға бөліп омір сүруін тоқтатты. Алайда
ядролық қауіпсіздік проблемасы тарап кеткен аса қуатты державалардың
бірінің ядролық арсеналының едәуір бөлігі жойылғаннан кейін де өзінен - өзі
шешіле қалған жоқ [16].
Өкінішке қарай мыңжылдықтар межесінде біздің планетамыз кәдімгі қару –
жарақ жағынан да, ядролық қару – жарақ жағынан да бұрынғысынан
қауіпсіздеу бола түспеді.
Оның есесіне ядролық қатер өзінің бұрынғы қос өлшемдік ауқымынан асып,
ағзаны жаулап алған радиациясынды жаңа түрлерге ауысып, тіпті, құбыжыққа
айналып барады.
Бүгінгі таңда біз соңғы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І – тарау. Бейбітшілік идея және құрал ретінде
1.1. Саяси ілімдер тарихындағы бибітшілік
идиялары ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2. Әлемдегі бибітшілік үшін
күрестер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
ІІ - тарау. Қазақстанның бибітшілік саяси әріптестігі
2.1. Қазақстанның ядросыз мемлекетке
айналуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2.2 Қазақстанның ЕҚЫҰ – на төрағалық етуі және аймақты бибіт саясат
орналған қосқан
үлесі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..39
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .54
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 56
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Осыдан дәл он жыл бұрын Қазақстан
халқының еркіне сай әлемдегі ең ірі ядролық полигондардың бірі жабылды.
Біз, қазақстандықтар ядролық полигонды жабу арқылы алапат қарудан өз
еркімен бас тартуымыз елімізге деген құрмет пен сенімнің көрінісі деп
бағалаймыз. ядролық қауіпсіздіктің XX ғасырда екі полюсті әлемге лайықталып
қалыптастырылған халықаралық жүйесі жаңа геосаяси жағдайға шыдас бере
алмады, ядролық қарудың жер бауырлап жылжу процесін тоқтатуға шамасы
келмеді. Осының бәрі ядролық қарудың одан әрі жылжуына жол бермеу, оның
таралуын бақылаудың халықаралық жаңартылған жүйесінің құрылысы жөніндегі
дүниежүзілік қауымдастықтың күш – жігерін жандандыруды талап етеді.
Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің еліміздің халықаралық
сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның қазіргі жаһандық
қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды құжаттардың бірі-
Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және БҰҰ бас
Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық қаруды
сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи жалғасы
ретінде қабылданды [1].
Күштердің ара салмағы бұзылды, ядролық қару үлкен бестіктің ғана
меншігі болудан қалды. Бұл қаруды таратпау жөніндегі жұрттың бәрі
қабылдаған, енді бұзылмастай көрінетін тәртіпке қарамастан, ядролық қаруға
ие елдердің саны арта түсті.
Қазақстанның егемен ел ретінде қалыптасуы өткен ғасырдың 90
-жылдарындағы аталған күрделі геосаяси жағдайда өтті. Ядролық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету үшін дүниежүзілік қауымдастықтың алдындағы айрықша
жауапкершілігін сезінгендіктен де Қазақстан жалғыз дұрыс шешім екендігін
кейіннен өмірдің өзі көрсетіп берген күрделі қадамға барды.
Осыдан дәлме - дәл он жыл бұрын, 1991 жылғы 29 тамызда мен Қазақстан
жерін жарты ғасырға жуық уақыт бойы азапқа салып келген Семей ядролық
полигонын жабуы Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің
еліміздің халықаралық сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның
қазіргі жаһандық қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды
құжаттардың бірі- Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және
БҰҰ бас Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық
қаруды сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи
жалғасы ретінде қабылданды.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстан қауіпсіздігін талдау ісінде
саяси жүйенің елдегі экономикалық базаға барабар келмеуінің ұлғаюы және
осыған қоса ішкі-сыртқы саяси жүйеде барған сайын наразылықтардың өрши
түсуі тұтқалы мәселе ретінде қалып отыр. Біздіңше, қазіргі жағдайда "саяси
қатер" дейтін ұғымның өзі әлдеқайда кеңірек түсіндіруді тілейді. Саяси
қатерді тек "кейбір саяси шешімдердің, оқиғалар мен жағдайлардың
коммерциялық ахуалға инвесторлар пайдадан айрылып қалатындай әсер етуінің"
ғана ықтимал көрінісі деп қарауға болмайды. Ол неғұрлым кең мағынада
қоғамның экономикалық және саяси құрылымындағы құйқылжыма ара-қатынастың
бұзылу мүмкіңдігін де білдіреді.
Зерттеудің мақсатымен міндеттері. Біріккен Ұлттар Ұйымының
жарғысы халықаралық қабылдаған нормаларын өзінде нақтылы көрсеткен
соғыстан кейін тарихтағы өзінше бірден-бір құжат 1990 жылы басынан жалпыға
бірдей бейбітшілікті қамтамасыз ртуге бағытталған Біріккең Ұлттар Ұйымының
барлық қайырымдылық істерінде біздің жас республикамыз белсенді рөл
атқарады. Біріккен Ұлттар Ұйымының "жұмысына қатысу әрбір мемлекетке
өзінің ресми позициясын баяндауға ғана мүмкіндік бермейді, сонымен бірге
мемлекет басшылары, сыртқы істер министрлері, әр елдердің жауапты өкілдері
арасында байланыстар орнатуға және ресми емес келіссөздер мен пікір
алысулар жүргізуге мүмкіндік береді [2]. Ал мұндай ресми емес кездесулер
қазіргі заманғы дипламатияда маңызды мәнге ие. Олар қайсыбір мемлекеттің
көзқарасы. мен ниетін жақсырақ анықтауға, күрделі және маңызды халықаралық
мәселелері жөнінде оның ұстанымын түсінуге көмектеседі. Біріккен
Ұлттар Ұйымы жалпыға бірдей бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудың ұжымдық
құралы ретінде қарастыра отырып, барлық бейбіт сүйгіш күштер Біріккен
Ұлттар Ұйымының қызметінің нәтижелі болуына ұмтылады, онысалмақты әрі
беделді түрде көргісі келеді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. 1.Соғысты әділетті жәнс әділетсіз деп
бөлген ол, "барлық соғыстың басталуы құқықтың бұзылу салдары" деп
түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г. Гроций қорғаныс, мемлскеттің тұтастығын
сақтау және дүние-мүлікті қорғау соғыстарын ал әділетсіз соғыстар деп
басқыншылық, басқаның дүниесін тартып алу,басқа халықтарды бағындыру
жолындағы соғыстарды айтады. Ядролық қарудан бас тарту Қазақстанның өз
тәуелсіздігінің алғашқы күнінен бастап бейбітшіл сыртқы саяси бағытты
таңдап алуымен де байланысты [3].
2.Салықаралық ұйымдардың ғаламдық проблемаларын шешудегі орны мен ролі
атап айтқанда: экологиялық, аштықпен, жұқпалы аурулар проблемаларын шешу
жолдарын анықтау .
-Қазіргі таңда Қазақстан мен Біріккен Ұлттар Ұйымымен арасындағы қарым
-қатнасын зерттеп оның ғаламдық проблемалары мен мэселелерін шешудегі,
атқарып жатқан жүмыстарын анықтау.
-Еуропалық одақ пен Қазақстанның ынтымақтастығын анықтау, олардың
экологиялық қауіпсіздік проблемаларын шешу жолдарын анықтап түсінік беру,
жэне бұл ұйымның антитеррористік экстремизм мен ланкестікке қарсы күресін
анықтау.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы мен Қазақстан арасындағы
ынтымақтастықтығын анықтап түсіндіру және де терроризм экстремизмге қарсы
күресін анықтау, және экологиялық аймақпен атап айтқанда Семей
мен Арал аймақтарына жүріп жатқан іс - шараларын анықтау.
3. Алайда - ХХІ ғасырды азаматтық ядролық қатерден құтылатын
ғасырана айналдыру мақсатын көздейді.
4. Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫұ - ға төрағалыққа деген
ниетін ашық мәлімдеген жалғыз мемлекет болып табылмақ.
Зерттеудің объектісі. Осы акт арқылы біз халықаралық қауымдастыққа өз
сыртқы саясатымыздың ашықтығын, өзіміздің зорлық - зомбылық пен әскери
қатерден азат бейбітшілікті жақтайтынымызды көрсетіп бердік.
Қазақстан ядролық қарудан бас тартуымен жай халықаралық бедел алып
қана қойған жоқ. Біз ядролық державадардан — АҚШ – тан, Ресейден,
Ұлыбританиядан, Франция мен Қытайдан аумақтық тұтастығымыз бен біздің
егемендікті қүрметтеудің берік кепілдерін алдық.
Бүгінде Қазақстанның ядролық қарусыз мәртебесі — бұл біздің
шекарамыздың бүкіл өлшемдері бойынша бейбітшілік пен қауіпсіздіктің негізі
болып табылады.
Бұл Қазақстанның басқа елдермен жемісті ынтымақтастығының нақты
мүмкіндігі.
Сондықтан да осы ынтымақтастықты біз еліміз аумағындағы ядролық
сынақтардың салдарын жою саласында да кеңейте түскіміз келер еді.
Бүгінде Қазақстан ядролық сынақтардың салдарын жою проблемасын
негізінен дербес шешуде. Іс жүзінде біз полигонга байланысты өз
проблемаларымызбен бетпе – бет қалып отырмыз.Алайда XXI ғасырды адамзаттың
ядролық қатерден құтылатын ғасырынаайналдыру мақсатын көздейді.
Қазақстан ЕҚЫҰ-ға 2009 жылы төрағалық ету кандидатурасы жөнінде мәлімдеді.
Бұл мәселе жылдың аяғына дейін шешілуі тиіс. Шындығында да, біздің
мәлімдемемізге көзқарасы түзу мемлекеттер баршылық. Олардың есептеуінше,
бұл мәлімдеме, бір жағынан, ЕҚЫҰ үшін және Қазақстанның өзін-өзі таныту
үшін және қолайлы мүмкіндік болып табылады Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ –ға
төрағалыққа деген ниетін ашық мәлімдеген жалғаз мемлекет болып табылмақ
[4].
І - тарау. Бейбітшілік идея және құрал ретінде.
1.1. Саяси ілімдер тарихындағы бейбітшілік идеялар
Ілімдер тарихында бибітшілік насихаттау жөнінде Томас Гоббс
пен Джон Локктың және Голландияның әлем таныған ойшылдары Гуго Гроций мен
Барух Спинозаның еңбектерінен айқын көрінді.
Гуго Гроций жаңа заманның (табиғи және халықаралық құқықтың) мемлекет
және құқық туралы ерте буржуазиялық ілімінің негізін қалаушылардың бірі,
Голландияның әйгілі заңгері және саяси ойшылы. Ол жан-жақты білім алған,
мемлекет және құқық тарихы, соғыс және бейбітшілік мәселслері және ғылымның
басқа да салалары бойынша 90-нан астам онімді еңбек жазған талантты автор.
Оның басты еңбегі мемлекет, саясат, құқық мәселелері туралы кең көлемді
шығармалары "Соғыс жене бейбітшілік құқығы туралы", "Ерікті теңіз туралы",
"Табиғи құқықтар мен халықтар құқығы", сонымен бірге бұқаралық құқық
принциптері түсіндірілетін үш кітабында толығырақ қамтылды.
Жаңа қалыптасқан буржуазиялық құқықтық көзқарастың алғашқы өкілдерінің
бірі ретінде Г. Гроций феодализмнен капитализмге өту және буржуазиялық
қоғамның орнығу дәуіріндегі мемлекеттік форманың ішкі өмірі мен халықаралық
қарым-қатынас принциптерін құқықтық тұрғыдан түсіндіруге және оны ғылыми
талдауға ұмтылды. Алдына қойған мақсатына жету жолында Г. Гроций таңдаған
тақырыптарын соңына дейін түсіндіре алу үшін әртүрлі жағдайда не істеуге
болатындығын, оларды қалай шешу керсктігін саясаттан тыс әділдік пен құқық
негізінде шешуді ұсынды.
Құқықтану саласы Гроций үшін құқық және әділдік, ал саяси ғылым
мақсаттылық пен пайда мәселелері болып табылады. Ол құқықтануға ғылыми
форма беру үшін оның табиғаттан пайда болуы мен қолдан жасалу шекарасын
анықтау керектігін айтады. Өйткені, қолдан жасалған құқықтар уақыт ағымына
қарай езгермеді келеді (мысалы, мемлекеттің келісім арқылы орнығуы,
мемлекеттік зандар, халықтар құқығы және т.б.), ал табиғаттан шыкқан
құқықтар яғни, табиғи құқықтар барлық уақытта өз күйінде қалады. Сондықтан
ол заңтануда өзінің ерік қайнар көзі бар "табиғи, өзгеріссіз" бөлігін
басқалардан айыра білу қажеттігін атап көрсетеді.
Адамдардың түрлі кәсіппсн, қолөнермен, өнермен шұғылдануы, бұрынғыдан
әдемірек тұруға тырысуы алдымен жылжымолы мүлікке, кейіннен жылжымайтын
мүлік арасында өзара бөлінске алып келді. Дамудың осындай нәтижесінде жеке
меншіктің пайда болуын Г. Гроций олардың "әлдебір келісімі" немесс ұғынуы,
әлде олардың үнсіз исленуі, яғни, олардың әрқайсысының өздеріне алып
үлгерген меншіктеріне бәрінің келісуі деп түсіндіреді.
Табиғи құқықтың іске асуының ішкі лошкасы және табиғи даму қалпының
сыртқы-оқиғалық жақтары "адамдардың мемлекетке бірігуіне" әкелді, олар
құдай әмірімен емес, адамдардың өмір тәжірибесі мен олардың әділетсіздікке
қарсы жеке дара күресінің әлсіздігінен ерікті түрде бірікті. Мемлекеттік
билік те өзінің түп-тамырын осыда алады. Г. Гроций қағидасы бойынша
мемлекет өзінің әлеуметтік мағынасы жөнінен көпшіліктің азшылыққа қарсы
келісімі, әлсіздср мен қаналушылардың күштілер мен дәулеттілерге қарсы
одағы ретінде көрінеді [5].
Г. Гроцийдің саяси-құқықтық ілімінің едәуір бөлігі халық аралық
қатынастарға, әлемдік бейбітшілік мәселелеріне арналған. Ол бүгінгі күннің
ең маңызды мәселесі бостандык пен бейбітшілік мәселесі деп есептеді
(алықаралық қатынастарды, әсіресе соғыс және бейбітшілік мәселелерін
құқықтық реттеу мен бекіту қажеттігі туралы ой айтқан Г. Гроций соғыс пен
құқықтың сәй-кессіздігі туралы кең тараған түсінікті сынға алды. Оның
айтуынша, соғыс табиғи құқыққа қайшы келмейді, өйткені "әркім табиғи түрде
өз құқығын қорғаушы, сол үшін де біздерге қол берілген". Соғысқа, сондай-
ақ, құдай заңы бойынша да, халықтар заңы бойынша да тиым салынбаған. Бірақ
Гроцийдің көзқарасы барлық соғыстың әділетті екендігін білдірмейді.
Соғысты әділетті жәнс әділетсіз деп бөлген ол, "барлық соғыстың
басталуы құқықтың бұзылу салдары" деп түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г.
Гроций қорғаныс, мемлскеттің тұтастығын сақтау және дүние-мүлікті қорғау
соғыстарын ал әділетсіз соғыстар деп басқыншылық, басқаның дүниесін тартып
алу,басқа халықтарды бағындыру жолындағы соғыстарды айтады. Ол әділетсіз
соғысты жүргізушілер "өздерінің жасаған зұлымдық әрекеттері мен
зардаптарынан болған шығынды" төлеуге тиіс деп есептеді. Олар соғыстың
барлық ауыртпалығы мен зардаптары үшіті адамзат алдында жауапты. Оның
әлемдік қауымдастықтың жаңа түрін қалыптастырудағы халықаралық құқық туралы
еңбектері оған "халықаралық құқықтың атасы" деген атақ берді. Гуго Гроций
"Ерікті теңіз туралы" (1609) еңбегінде "теңіздің еріктілігі" теориясын сол
кездегі халықаралық жағдайдың тәжірибесін пайдалана отырып жан-жақты
негіздеп берді. Оның бұл теориясы голландиялық көпестер олигархиясының
отарлық және сыртқы саудадағы үстемдік жағдайын заң жағынан бекітті және
мемлекеттердің өзара шарттық қарым-қатынастарының принципіне негізделгсн
теорияны анықтады. Оның құқықтық концепциялары сол замам үшін прогресшіл
болғанымен, саяси көзқарастары туралы бұлай деп айта қою қиын. Мемлскеттік
өкіметті ол өкілді органдар мен монархтарға тиісті деп санады, ал халық
билігі мен оның қажеттілігі туралы ештеңе айтпады. Ол халықтың өмір сүріп
тұрған билік формасына қарсы көтеріліс жасау құқығын тек тирандық билікке
қарсы, бүкіл ұлтты азапқа салу мен құртып жіберу жоспарына қарсы ерекше
жағдайда ғана қолданыста болады деп есептелді.
Соғыс дсген не, құқық деген не?
Ортақ ішкі мемлекеттік құқықпен байланыстырылмаған адамдардың барлық
өзара даулары соғыс пен бейбітшілік ахуалына қатысты; әлі халық болып
бірікпеген немесе әр түрлі халықтарға жататын адамдардың - жеке адамдардың
да, тақсырлардың өздерінің де, сондай-ақ соңғылар мен құқықтары тең
адамдардың, атап айтканда - атақты тектен шыққандар мен респуб-ликалардағы
еркін азаматтардың даулары осындай. Ал соғыстар бітім жасау үшін
жүргізілетіндіктен және соғыстың тұтануына апарып соқтырмауы мүмкін дау жоқ
болғандықтан, соғыс құқығын баяндауға орай әдетте соғысқа ұласатын қандай
алауыздықтар туындайтынына тоқталған жөн. Соғыстың өзі болса одан кейін
бізді өзінің түпкі мақсаты ретіндегі бейбітшілікке жеткізеді [6]. ІІ Біз
соғыс құқығын түсіндіруді ниет еткендіктен, сөз болып отырған соғыс
дегеніңіз не және мәселе етіп қойылған құқық дегеніңіз не деген мәселені
зерттеу қажет. Цицерон соғыс дегеніміз күш жарыстыру деп кесіп айтады.
Соғыс дегеніміз күш қолданып күресу ахуалы. Осынау ортақ ұғым кейініректе
сөз етілуі тиіс кез-келген соғысты камтиды. Әділдіктің бір түрі теңдестер
арасындағы қарым-қатынастан, ал екіншісі - басыңқылар мен бағыныштылар ара-
сындағы қарым-қатынастан тұрады. Сондықтан осы соңғы түрді үстемдік құқығы,
ал біріншісін - теңдік құқығы деп атасақ, біздің қателесуіміз екіталай.
Ерте буржуазиялық саяси және құқықтық ілімінің дамуына сондай-ақ
қоғам, мемлекет, билік мәселелеріне XVII ғасырда өмір сүрген Голландияның
ұлы философы және саяси ойшылы Барух (Бенедикт) Спиноза қомақты үлес қосты.
Оның саяси-құқықтық тақырыптағы басты еңбектері "Діни-саяси толғау", "Саяси
трактат", "Декарт философиясының қағидалары", "Геометриялық әдіспен
дәлелденген этика".
Қажеттілік үшін пайда болатын табиғат құбылыстарын танудың ең тиімді,
ен оңай жолы ретінде Спиноза дедуктивті аксиомалық математикалық тәсілді
ұсынды. Оның философиялық ілімі бойынша барлық материалдық денелер мен
құбылыстарды біріктіретін ұғым түпнегіз болып табылады. Осы түпнегізді
іздеуді Спиноза себептіліктен табуға тырысады. Осындай көзқараста болған ол
табиғаттың да, адам өмірінің де себептілік заңына бағынышты екенін дәлелдеу
үшін ойлаудың математикалық тәсілін қолданады. Оның айтуынша, "адамдар өзін
дүниеге келген күннен бастап еріктімін" деп санайды, бірақ шындығында олай
емес. Өйткені, адамдардың күнделікті іс-әрекеттері де себептілікке
бағынады. Себептілік бар жерде зандылық бар.
Спиноза "Діни-саяси толғау" трактатында Библияның ғылыми сынының
негізін салды. "Екі ақиқат" концепциясын басышлыққа алған ол нағыз шындықты
танып білуде Библияның көл егі шамалы деп есептеді. Оның айтуынша,
адамдардын шындықты тек Библия мен шіркеу догмаларынан ғана іздеуі олардың
адасуына және өздерінің құқықтарын пайдалана алмауына әкеліп соғады.
Шындықты іздеудің бірден-бір жолы Сипиноза ілімі бойынша ақыл-ой
мен сана ғана болып табылады. Ал мемлекет және құқық мәселелерін
қарастырғанда оны танудың сол саладағы өзіндік ерекшеліктерін ескеру қажет
деп есептеді. Ол бар барлық мүмкін заттарды" "зандылық арқылы
дәлелденетін" және ешбір жағдайда дәлелдеуге келмейтін моральдық ақикат"
негізінде қабылданатындар деп екіге бөлді. Спиноза табиғат заңдарын адам
санасы жете алған құдай шешімі ретінде сипаттайды. Оның табиғи құқық туралы
тұжырымы да табиғат заңын осылай түсінудің нәтижесі екендігінен білу қиын
емес.
Спиноза бойынша адам — табиғаттың бір бөлшегі —, адамға және барлық
табиғатқа табиғи зандылықтар мен қажеттіліктер бірдей дәрежеде тән болып
табылады. Табиғи құкық ешкім қажет етпейтін және ешкім істей алмайтын
нәрсеге ғана тиым салады. Табиғат дүниесі және табиғи құқықтар бойынша
адамда бір-біріне жау.
Спинозаның айтуынша табиғи жағдайда (адамдар, табиғатың басқа да
тіршілік иелері, ақылды, ақылсыз, күшті, әлсәз) барлық нәрсенің өз қалауы
бойынша бүкіл тіршілігі бірдей және сондай негізде құкыққа ие болуы жағынан
да тең дәрежеде. Бірақ бұл табиғи құқықтардың көлемі мен мазмұны әртүрлі
адамдарда (басқа да тіршілік иелерінде) олардың дене мөлшері мен күйіне
қарай әртүрлі болып келеді. Бірақ барлық адам үшін жалпы құқық орнықпаған
табиғи жағдайда олардың қауіпсіз өкірі мен мақсат-мүдделерін жүзеге асыруы
мүмкін емес. Табиғат жәнс табиғи кажеттіліктің өзі адамдардың қиын
жағдайдан шығу мүмкіндіктерінің жолын қарастырған. Яғни, жалпы
үйлесімділікпен адамдардың қоғамға және мемлекетке бірігуіне жағдай жасалып
отырады.
Спинозаның ойынша саясат туралы бұрынғы ілім авторлар қателігі адам
табиғатын зерттеудегі адамдарды табиғи күйінде емес, оларды өздерінен қалай
көргі келгендігінен болып табылады. Осындай қателік салдарынан олар саясат
теориясын жасай алмады да, армандаған "алтын ғасыры" мен "Күн қалалары" сол
заманда жүзеге аспады.
Адамзат тарихының тәжірибесіне сілтеме жасай отырып, Спиноза барлық
адамдар әрдайым бір-бірімен қарым-қатынаста болып, белгілі бір азаматтық
жағдайда қатар өмір сүреді деп атап көрсетті. Сондықтан да мемлекеттің,
табиғи негізі мен себебін ақыл-сананың нәтижесінен емес, жалпы табиғаттан
немесе адамдар қатарынан іздеу керектігін айтады [7].
Азаматтық қоғамның айрықша белгісі — жоғары биліктің, яғни мемлекеттің
бар болуы. Бұл жерде жоғары билік ретінде мемлекеттің егемендігі туралы
айтылып отыр. Спинозаның мемлекеттік шарт теориясының, басты ерекшелігі,
"әркімнің азаматтық қоғамдар табиги құқығы тоқтатылмайды", өйткені, адамдар
табиғи немесе азаматтық қоғамда болсын табиғат заңдары бойынша әрекет
етеді, өздерінің мүддесін ойлайды, сондай-ақ оларды қорқыныш пен үміт
сезімі билейді. Азаматтық қоғамда мемлекет бекіткен табиғи құқықтар әрекет
етеді, яғни барлық адам үшін жалпы зандар мен тұрмыс зандары, жалпы
кепілдік пен қауіпсіздік кепілдігі пайда болады, барлығы бір ғана жоғары
биліктен қорқады.
Жоғары билік барлық адам басшылыққа алатын мемлекеттің жалпы рухы боп
танылады. Жоғары билік қана жеке және барлық адамдар үшін ненің қайырымды
немесе қайырымсыз, не нәрсе жаман, не нәрсе жақсы, әділдік қайсы,
әділетсіздік қайсы, нені істеуге болады және болмайтындығын шеше алады.
Жоғары билік өкілдігі заңдар шығару, түсінік беру, заңның күшін жою, әділ
сот, лауазымды адамдарды сайлау, соғыс пен бейбітшілік және т.б.
мемлекеттік істерді шешу болып табылады [8].
Жоғары билік дегеніміз — Спиноза бойынша "ешқандай заңмен байланыспау,
бірақ бәрі де оған бағынуы тиіс, әрі жоғары биліктің барлық зандарын, тіпті
ақылға қонбайтын шешімдерін де сөзсіз орындауға тиісті".
Спиноза адам бостандығын рұқсат ету шегімен емес, оның ақылға
қонымдылығымен анықтауды ұсынады. Өйткені, адам бостандығы табиғи
қажеттіліктерді тани білу шекарасының негізінде ғана мүмкін деп есептсйді.
"Ерік пен сана — бір нәрсе" деп атап көрсетті Спиноза. Бұл концеция бойынша
саналы ерік қана еркін бола алады. Адам өзінің саналы ақылымен әрекет етсе
ғана еркін болады. Өйткені, ол өзінің әрсксттерін соған қажетті біліммен
ғана іске асырады.
Мемлекеттің түпкі мақсаты да адамдарды қорқыныштан ары өту, олардың
қауіпсіздігі мсн табиғи құқықтарын өзіне және басқаларға зиян келттірмей
қорғай білу. Мемлекеттің өзін сақтау мақсатында жасаған ақылға сыйымсыз
әрекеттері, яғни адамдардың табиғи құқықтарын кейбір жағдайда бұзуы немесе
қорғай алмауы қылмыс болып табылмайды. Өйткені, мемлекетті сақтау жалпы
игілік үшін жасалған ортақ мүдде боп табылады.
Спиноза мемлекетке бағыныштылардың билікке қарсылық білдіруін,
бекітілген келісімдер мен заңдарды бұзуын Мақұлдады. Ал билік
басындағылардың өздерінің зандарды бұзуы көпшіліктің наразылығын туғызады,
"мемлекеттің қиратылуы мсн келісімдердің бұзылуына" алып келеді. Бұндай
жағдайда Спиноноза халықтың көтеріліске шығуының табиғи құқығын мойындау
кажет деп санайды.
Спинозаның саяси-құқықтық ілімінде мемлекет формалары мәселесіне де
едәуір көңіл бөлінген. Бұнда ол жоғары биліктің әр түрлі формаларының ең
тиімдісін, яғни, адам игілігі мен оның қауіпсіздігін, және бейбіт өмірді
қамтамасыз ете алатын түрін түсіндіруге әрекеттенді. Ол мемлекеттің (жоғары
биліктің) үш түрін-монархия, аристократия және демократияға бөліп
көрсетеді. Қатты сынға ұшыраған тирания мемлекет формалары қатарын
алынбады. Сондай-ақ басқыншылық жәнс халықтарды қанау жолымен орнатылған
кез - келген жоғары билікті де мойына ала алмады.
Демократиялық мемлекетке қанша бейім тұрғанымен, Спиноз сол дәуірдегі
саяси шындықпен санаспай тұра алмады. Сондықтан да сол дәуірдегі биліктің
ең, тиімдісі және қолайлысы бірі қатар қасиеттері мен белгілері бар
монархия мен аристократ шны деп есептеді. Монархиялық биліктің негізін ашып
көрсетуде Спиноза бір адамның жоғары құқыққа ие болуы және мемлекеттің
барлық күшін пайдалануы мүмкін емес деп атал көрсетті. Сондықтан да монарх
өзінің кейбір өкілеттіліктерін көмекшілері мен жақындарына береді,
монархиялық билік осылайша аристократиялық формаға жақындайды немесе
аристократиялық формаға айналады. Монарх жанындағы әртүрлі кеңестер мен
көмекшілердің, басты міндеті-мемлекеттің негізгі заңдарын қорғау, монархқа
алдағы істер жайында ақыл-кеңестер беру. Монарх жанындағы кеңес, сонымен
бірге құқықтану білгірін (маманын) енгізу туралы мәселені ерекше атап
көрсетеді.
Адамдардың белгілі бір сайланбалы тобының қолында болып табылатын
жоғары биліктің аристократиялық формасы Спинозаның берген бағасы бойынша
монархияға қарағанда бір табан болса да жоғарырақ болып есептелді. Өйткені,
мұнда мемлекеттік билік көпшілік дауыспен басқарылады. Мемлекеттің мұндай
формасында билеушінің неғұрлым көп болғаны қажет. Патрицийлер саны жалпы
халықтың елуден біріне сәйкес келуі тиіс.
Спиноза аристократиялық республиканың федеративті формасын артық деп
таниды. Өйткені, республиканың федеративті (формасында жоғары билік
федерация мүшелері — қалалар арасында өзара белінеді. Демократияның
аристократиядан айырмашылығын анықтауға тырысқан Спиноза, демократияда
билеушілср заң арқылы анықталады, сондықтан да, олар жоғары билікте
аристократияға қарағанда азаттлыққа ұшырайды деп қорытындылайды.
Левиафан атты саяси философиялық трактатымен әлем жұртшылығына танылған
Томас Гоббстың революцияға деген өзіндік көзқарасы болды. Өмірбаяндық
деректерінен мәлім болғандай ол шала туылғанына қарамастан өмірінің соңына
дейін ақыл есін жоғалтпай, кәрілікке мойын ұсынбай 91 жыл өмір сүреді.
Жастық шағында сол кездегі Мерсенн, Декарт, Бэкон, Галилей, Кеплер сияқты
атақты ойшылдармен жақсы таныс болған Т. Гоббс ерте бастан-ақ философиялық
және саяси ілім-мен шұғылданды. Оның саяси көзқарастары ағылшын
буржуазиялық революциясының ықпалында қалыптасады. Алғашқы кезде монархияны
жақтаған ол 1640—1651 жылдары Францияда эмиграциада болады. Бірақ елдегі
саяси оқиғалардың өзгеруіне байланысты роялистерден біржолата қол үзген ол
Лондонға оралады және Кромвель саясатын идеологаялық жағынан негіздеуге
тырысады. Көзқарасы жағынан абсолютті саяси билікке жақын тұрғандылығына
қарамастан ол феодалдық "шындықтар" мен монархиялық шексіз билікті сынға
алды. Оның бұл тақырыптағы саяси құқықтық идеялары "Азамат туралы ілімнін,
философиялық бастауы", "Левиафан немесе шіркеулік және азаматтық
мемлекеттің материясы, формасы мен билігі" деген еңбектерінде айқын
көрінеді.
Ол өзінің мемлекет және құқық туралы теориясының негізі ретінде жеке
тұлғаның табиғаты туралы түсінікті алға қояды. Т. Г ) Гоббстың ойы бойынша
адамдар алғашқы кезде дене және ақыл - ой қабілеттері жөнінен тең дәрежеде
жаратылған. Бірақ табиғатының өзімшіл, ашқарақ, тойымсыз. Яғни, "адам
адамға — қаскыр". Осыдан келіп қоғамда "барлығына бәрінін қарсы күресі"
келіп шығады. Бұндай соғыс жағдайында бәріне дс құқылы болу — ешнәрсеге де
құқылы болмауды білдіреді. Т. Гоббс адамдардың мұндай аяушылық жағдайын
"адамзат қауымының табиғи тіршілігі" деп атайды. Бірақ адамдарға мұндай
жағдайдан шығу үшін күш пен ақыл қабілеттері берілген. Гоббс оны табиғи
заңдар деп атайды, ал оның ең бастысы әрбір адам бейбіт өмірге ұмтылуы және
оны сақтауы керек. Мұнан басқасының бәрі бітімге жету құрамы ретінде
пайдаланылады.
Бітімге жету құралының ең басты түйіні бейбіт өмір мен өзіндік
қорғаныс үшін өзіңнің кейбір құқықтарынды шектеуге тура келетіндігі [9].
Бұл — екінші табиғи заң. Адамдар өздерінің құқықтарын өзара келісімділікпен
басқа адамға немесе адамдар тобына береді. Екінші табиғи заңнан үшінші
табиғи заң шығады. Олер (адамдар) өздері бекіткен келісімдерді орындауы
тиіс, олай боллаған жағдайда келісімнің ешқандай маңызы болмайды. Үшінші
табиғи жағдайдан әділдіктің қайнар көзі мен бастауы көрінеді. Аталған үш
заңнан басқа тағы он алты табиғи (өзгермейтін және мәңгі) заң бар. Олардың
барлығы да бір ғана ережені — өзіңе ұнамаған басқаға да істемеу қағидасын
білдіреді.
Табиғи зандардың ролі қаншалықты зор болғанымен. Олардың орындалуы
міндетті емес. Гоббстың айтуы бойынша, табиғи зандар бір нәрсені іске асыру
немесе іске асырмау туралы бостандығы, ал позитивті заңдар бір нәрсені іске
асыру немесе іске асырмау міндеттілігі. Т. Гоббс мемлекеттің абсолютті
билігі ғана бейбіт өмір мен табиғи зандардың кепілдігі бола алады деп
қорытады. Абсолютті билік азаматтық заңдар шығару арқылы жеке тұтғаларды
оны орындауға мәжбүр етеді. Табиғи зандар ақылды күшінен жүзеге асса,
азаматтық зандар күшке сүйенеді.
Мемлекет адамдардың өз өмірі үшін қорқынышынан, яғни өздерін қорғайтын
биліктің қажеттілігінен пайда болған, олар өзара шарттасу арқылы өздеріне
үстемдік ететін билеушіні таңдаған. Яғни, мемлекет жасанды дене (левиафан)
болып табылады. Мемлекеттің пайда болуының екінші бір тәсілі — зорлық.
Гоббс ерікті келісім арқылы құрылған мемлекетті орныққан мемлекет, ал күш
арқылы құрылған мемлекетті ойлап табылған мемлекет деп атайды.
Мемлекет билеушісін егемен деп атаған Гоббс онын абсолютті билігін
мақұлдайды. Жоғары билікке ие болған ол азаматтық заңдарға бағынышты емес,
зандарды ол өзі шығарады, олардың күшін жояды, соғыс жариялайды, бітім
жасайды, дауларды шешеді, барлық лауазымды адамдарды тағайындайды. Оның
бидігі бөлінбейді және ешкімге берілмейді. Гоббс мемлекеттік билікті болуды
қостамайды. Оның айтуынша "мемлекеттік билікті болу оны қирату деген сөз,
өйткені белінген билік бірін-бірі құртып тынады".
Гоббстың айтуынша мемлекет өзінің бағыныштыларына азаматтық заңмен тиым
салынбаған іс-әрекеттің бәрін жүзеге асыруы бостандық кепілдігін береді.
Билеушінің парызы халықты жақсы басқара білу, өйткені, мемлекет билеуші
үшін емес, халық үшін құрылған. Шексіз мемлекеттік билікті жақтаған Т.
Гоббс саяси абсолютизм теоретигі ретінде мемлекет формалары мәселесіне көп
көңіл бөле қойған жоқ. Оның пікірінше өз халқын қорғай білген билік
мемлекеттің қандай формасына қарамастан біркелкі. Дегенмен, ол мемлекеттің,
үш формасы: монархия, демократия, аристократия туралы айтады және оның
бүйрегі монархияға бұрады, өйткені, мұндағы жалпы мүдде жеке мүдделермен
сәйкес келеді. Жеке тұлғаның мемлекеттің абсолютті билігіне бағыныштылығын
қолдаған Т. Гоббс олардың кей жағдайда қарсылық білдіру құқығын, яғни,
көтеріліс жасау мүмкіндігін жоққа шығармайды. Өйткені, өзін-өзі сақтау
табиғаттың ең жоғарғы заңы. Өзін-өзі қорғау үшін әркім де мемлекеттік
билікке қарсы шығуға құқьшы. Бұл заңға жоғары билеушіне қарсы тұрмауы тиіс.
"Өйтпеген жағдайда ол өз билігін жоғалтады".
Гоббстың пікірі бойынша күшті орталықтандырылған мемлекет барлық жеке
тұлғалардың қатысуымен жасалатын қоғамдық шарт негізінде құрылады. Мұндай
мемлекет елдегі саяси тәртіп пен азаматтардың қаупісіздігін және тұрмыс
тіршілігін қамтамасыз етеді. Қоғамдық шарт "бүкіл билікті шоғырландыру
немесе оны бір адамның қолына беру арқылы" ғана бейбіт өмір орната алады
[10]. Гоббс шексіз билік адамның мінез-құлқында және көзқарасында табиғи
қалыптасқан деп есептейді. "Абсолютті билигіне тұрған ештеңе жоқ, адамзат
қауымы бір-бірін шектемей өмір сүре де алмайды. Қолайсыз жағдайдың болуы
биліктен емес, адамдардың өздеріне байланысты".
Шексіз билікке ие болған мемлекет тюлицейлік — қорғау қызметімем ғана
шектелмеуі тиіс. Оның міндеті "кәсіпкерліктің барлық түрін қолдау, жұмыс
орындарын табу, елдің экономикасын көтеру, оқу ағарту ж ұмыстарымен
айналысу". Мемлекет өзінің қол астындағылардың бостамдығын қамтамасыз етуі
тиіс. Әркім "азаматтық заң арқьшы тиым салынбағанның бәріне құқылы".
Жақсылық пен жамандықтың ең, негізгі азаматтық заң, басты судья — заң
шығарушы. Гоббстың ойынша азаматтардың табиғи және саяси құқықтарының,
қамтамасыз етіліп азаматтық заңның әділдігі мен шығарылған заңның
сапалылығында.
Гоббс жасаған мемлекеттік билік конденциясында көптеген маңызды
қағидалар бар. Ол мемлекетті қоғамдық өмір мен мәдениеттің қажетті
шарты. деп көрсетті. "Мемлекеттен тыс жердс — соғыс, өшпенділік,
қарқынып, кедейлік, қатыгездік, жауыздық, варварлық, жабайылық,
қайырымсыздық, мемлекетте - ақыл-ой, бейбітшілік, қауіпсіздік, байлық,
қайырымдылық, ізгілік, қоғам, білім үстемдігі бар". Оның әлеуметтік
философиясының көптеген бағыттары замандастары тарапынан қолдауға ие
болған жоқ. Гоббстың адамдық тіршілік иесін қозғалыстағы материяның
бір құрамды бөлігі ретінде қарауы, адам табиғаттың ауыр бейнесін
суреттеуі, абсолютті билікті қорғауы және билік егемендігінің құдайлық
сипатын жоққа шығаруы басқалардың қарсылығына тап болды. Дегенмен
осындай қайзылықтарына қарамастан оның саяси-құқықтық идеяларының
маныздылығын одан кейінгі қоғам тарихын көрсетті.
1.2. Әлемдегі бибітшілік үшін күрестер
Біріккен Ұлттар Ұйымы
Біріккен—Ұлттар Ұйымы дүниедегі мемлекеттердің басым көпшілігінің
біріктіріп отырған халықаралық ұйым. Біріккен Ұлттар Ұйымы 1945жылы 26
маусым айында 50 мемлекет тарапынан қол қойылған Сан-Франциско
конференциясы шешімімен құрылған.
Біріккен Ұлттар Ұйымына 1Ш мемлекет мүше АҚШ, Жапония, Ресей,
Франция, ҚХР, Австрия, Австраяйя, Азербайжан, Албания, Алжир, Ангола,
Бразилия, Қазақстан, Корея, Италия және тағыда басқа мемлекеттер жатады.
1992 жылы 2 наурызда Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымына кіруі өзінің
маңызы жағынан тарихи акция болды. Осы қадам біздің еліміздің шынайы
тәуелсіздік тұрғыдан рәсімдеді. Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымға әлемдік
қоғамдастық қатардағы жаңа мүшесі ретінде ғана емес, сонымен бірге қазіргі
замаңның ең бір өзекті халықарарық проблемалары бойынша белсенді позиция
ұстанатын ядролық қарусыздану жолындағы қозғалыстың алғы шебінде тұрған
мемлекет ретінде енді. 1991ж Семей ядролық сынақ алаңының жабылуы және 1992
жылы Лиссабанда ядролық қаруы жоқ мемлекет ретінде, ядролық қаруды таратпау
туралы шартқа қосылу жөнінде міндеттеме алуы Қазақстанға үлкен бедел
сыйлады жэне Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблиясының жоғары мінберінен
халықаралық қауіпсіздік саласындағы жеке бастамаларын көтеруге моральдық
құқық берді.
Біріккен Ұлттар Ұйымы бейбіт сүйгіш күштердің табанды күш салуы
арқасында Біріккен Ұлттар Ұйымының маңызды халықаралық мәселелер бойынша
талай пайдалы шешімдер қабылдады [11]. Біріккен Ұлттар Ұйымының қызмет
етуінің алғаш жолдарында мұндай шешімдердің қатарына Бас Ассамблиясының
эскери қылмыскерлерді ұстап беріп, жазалау туралы, соғысты үгіттеуді
айыптау жөніндегі қарарын жатқызуға болады. 1948 жылы Бас Ассамблия адам
құқығының жалпыға бірдей декларациясын мақұлдады. Біріккен Ұлттар Ұйымының
жарғысында бекітілген демократиялық құқықтар мен бостандықтарды қорғаудың
маңызды халықаралық құқықтың принциптерін дамытып нақтылады.Ол Египетке
қарсы ағылшын Француз Израиль агрессиясын айыптады. Бас Ассамблиясының
еншісінде нәсілдік кемсітудің барлық түрлерін жою түрде конвенция жэне тағы
басқа көптегендер бар.
Қауіпсіздік Кеңесі Біріккен Ұлттар Ұйымы мүшелер "қауіпсіздік
кеңесіне, халықаралық бейбітшілікті жүктеді" (БҰҰ жарғысының 24 бабы). Осы
айрықша маңызды органға Біріккен Ұлттар Ұйымының жарғысымен үлкен және
нақты айқындалған өкілеттіліктер берілген. Ол Біріккен Ұлттар Ұйымының
барлық мүшелерінің атынан қызмет жасайды. Ұйым мүшелері қауіпсіздік
кеңесінің шешімдеріне бағынуға және олорды жарғыға сәйкес орындауға
міндеттеме алды. Сөитіп қауіпсіздік кеңесі Ұйымының барлық мүшелеріне
міндетті шешімдер қабылдауға өкілдік берілген Біріккен Ұлттар Ұйымының
бірден бір органы болып табылады [12].
Қауіпсіздік кеңесі 5 - тұрақты және 10 - тұрақты емес 15 - ұйымының
мүшесінен тұрады. Қауіпсіздік кеңесінің тұрақты мүшелері ҚХР, Ресей,
Франция, Англия жэне АҚШ болып табылады. Бас Ассамблия әсіресе, бірінші
кезекте ұйым мүшелерінің халықаралық бейбітшілікпен қауіпсіздікті сақтау
және ұйымның басқа мақсаттарға қол жеткізуіне қатысу деңгейіне сондай-ақ
әділ географиясының бөліп беруге тиісті көңіл бөле отырып, қауіпсіздік
кеңесінің тұрақты емес мүшелері ретінде ұйымының басқа оң мүшесін сайлайды.
(БҰҰ жарғысының 23 бабында).
Қауіпсіздік Кеңесі халықаралық дауларды бейбіт реттеу жолдарымен
құралдарын ұсыну қүқығына ие.
Әлемге қауіп қатердің төнуі халықаралық бейбітшіліктің бұзылуы және
аргессия актілері жағдайында қауіпсіздік кеңесі халықаралық бейбітшілік пен
қауіпсіздікті қалпына келтіру үшін мәжбүрлеу шараларын қолдануға
өкілеттілік алады [13].
Бас хатшы Біріккен Ұлттар Ұйымының басты әкімшілік лауазымды тұлғасы
Қауіпсіздік кеңесінің ұсынысымен Бас Ассамблиясы мен тағайындалады.
Берілген өкілеттіліктер шеңберінде ол Қауіпсіздік Кеңесісінің назарын оның
пікірінше халықаралық бейбітшілікпен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қауіп
төндіретін кез-келген жағдайға аудара алады. Бас хатшы Бас Ассамблеяға
Біріккен Ұлттар Ұйымының жұмысы туралы жылдық баяндамалар береді. Бас
Ассамблия, қауіпсіздік кеңесінің ЭКОСӨС қамқорлық жөніндегі кеңестің
мәжілістеріне қатысады және оған осы органдар тапсырған өзге қызметтерді
атқарады.
Біріккен Ұлттар Ұйымы бұл әртүрлі әлеуметтік эканомикалық жүйелері,
ерекшеленетін көзқарастары, әртүрлі қамымен мүдделері бар мемлекет өкілдері
тұрақты кездесе алатын белгілі мағынада қазіргі әлемдегі бірегей форум
әрбір
Біріккен Ұлттар Ұйымының жарғысы халықаралық қабылдаған нормаларын
өзінде нақтылы көрсеткен соғыстан кейін тарихтағы өзінше бірден-бір құжат
1990 жылы басынан жалпыға бірдей бейбітшілікті қамтамасыз ртуге бағытталған
Біріккең Ұлттар Ұйымының барлық қайырымдылық істерінде біздің жас
республикамыз белсенді рөл атқарады. Біріккен Ұлттар Ұйымының "жұмысына
қатысу әрбір мемлекетке өзінің ресми позициясын баяндауға ғана мүмкіндік
бермейді, сонымен бірге мемлекет басшылары, сыртқы істер министрлері, әр
елдердің жауапты өкілдері арасында байланыстар орнатуға және ресми емес
келіссөздер мен пікір алысулар жүргізуге мүмкіндік береді. Ал мұндай ресми
емес кездесулер қазіргі заманғы дипламатияда маңызды мәнге ие. Олар
қайсыбір мемлекеттің көзқарасы. мен ниетін жақсырақ анықтауға, күрделі және
маңызды халықаралық мәселелері жөнінде оның ұстанымын түсінуге
көмектеседі. Біріккен Ұлттар Ұйымы жалпыға бірдей бейбітшілік пен
қауіпсіздікті сақтаудың ұжымдық құралы ретінде қарастыра отырып, барлық
бейбіт сүйгіш күштер Біріккен Ұлттар Ұйымының қызметінің нәтижелі болуына
ұмтылады, онысалмақты әрі беделді түрде көргісі келеді [14].
Еуропалық Одақ.
Еуропалық Одақ - халықтардың саяси және экономикалық бірлестігі.
Жалпы саны 373миллион адамнан асатын халқы бар Еуропа елдерінің Германия,
Франция, Италия, Ирландия, Грекия, Испания, Партугалия, Австрия, Финляндия
, Швеция, елдерінің қатысуымен құрылған (1993ж). Еуропалық Одақ еуразия
қауымдастығын, атап айтсақ, Еуропа көмір мен болат қорыту бірлестігінің
(1951ж, осы ұйым Еуропалық Одақтың құрылуына негіз қалады ), Еуропа
экономикалық қауымдастығының (1957ж Рим келісім шарты бойынша құрылған бүл
ұйым "Ортақ рынок" деп те аталады ), сондай-ақ. Атом энергиясы жөніндегі
Еуропалық қауымдастықтың (1957ж құрылған) қарым-қатнастары негізінде жұмыс
істейді Еуропалық Одақ аясындағы интеграциялық - ынтымақтастық басты
мақсаттары бірегей Еуропалық актіде (1987ж) Маастрихт келісімшартында
(1992ж ) Амстердам келісімінде айқыкдалған.
Соңғы жылдары Еуропалық Одақ қанадай бағыттарда қызмет етіп келеді:
-ортақ рыноктан экономиаклық және валюталық одаққа өту;
-кең өрістілік стратегиясын жүзеге асыру;
-бірегей саясат пен қауіпсіздік саласындағы тұтастық ахуалын қалыптастыру;
-Жерорта теңізі жағалауы мен Азия, Латын Америка, Африка құрлығы
аймағындағы саясатты жандандыру;
-әлеуметтік саладағы үйлесімділікті одан әрі арттырып, құқық қорғау және
ішкі тәртіпті сақтау ісіне әріптестік байданыстарды өрістету.
Еуропалық Одақ -әлемдегі ең ірі сауда қауымдастығы болып табылады.
1995ж қаңтарында Еуропалық Одақ коммиссиясының штаб пәтері орналасқан
Брюссельде Қазақстан Республикасы мен Еуропалық Одақ және оның мүше
мемлекеттерінің арасында серіктестік және ынтымақтастық туралы келісімге
қол қойылды.
Қазақстан және Еуропалық Одақ өткен кезең ішінде Қазақстан көптеген
беделді халықаралық ұйымдармен тығыз ынтымақтастық орната білді. Солардың
бірі Еуропалық Одақ. Іргелі бұл ұйыммен берік қарым-қатынас орнату еліміз
үшін барлық жағынан тиімді. Әсіресе, экономикалық жағынан. Өйткені, Одаққа
мүше мемлекеттермен сауда-экономикалық байланыстарды дамыту осы елдердің
рыногына Қазақстан тауарлары мен өнімдерін шығаруға жол ашады
жәнеинвистиция тартуға мүмкіндік береді.
Еуропалық Одақтың қалыптасуы.
Еуропалық Одақ - Еуропадағы 25 мемлекет - Австрия, Белгия, Венгрия,
Ұлыбритания, * Германия, Грекия; Данйя, Ирландия, Испания, Италия, Латвия,
Литва, Люксембург, Малвта, Нидерланды, Польша, Партугалия, Славения,
Славакия, Финляндия, Франция, Чехия, Швеция және Эстония қатысатын саяси
-экономикалық бірлестік болып табылады. Ол 1948 жылы Маршалл жоспары
аясында АҚШ-тың берген көмегін реттеп отыратын Еуропалық экономикалық
ынтымақтастық және дамыту ұйымы ретінде құрылды. Құрамында үш мемлекет
Бельгия, Нидерланды және Люксембург бар бұл ұйым Бенилюкс одағы деп
аталада. Бір жылдан соң Еуропа кеңесі деген атқа ие болды. Ал 1958 жылдың
сәуіріндегі Париж шартына сәйкес көмір мен болат жөніндегі еуропалық
бірлестік болып қайта құрылды. Оған жоғарыдағы үш мемлекетпен қатар Италия,
ГФР жэне Франция кірді.
Еуропалық Одақпен ынтымақтастық
Қазақстан мен Еуропалық Одақ арасында дипламатиялық қатынас 1993 жылы 2
ақпанда орнады. Байланыс содан бері жоғары қарқынмен дамып келеді. Бұған
1995жылдың 23 қаңтарында Брюссельде Қазақстан Президенті Нұрсұлтан
Назарбаев пен Еуропалық Одақ кеңесінің төреғасы А Жюпенің Қазақстан
Республикасы мен Еуроодақ асындағы ынтымақтастық және әріптестік туралы
келісімге сондай - ақ 2002ж июлдың қарашасында Қазақстан үкіметі мен Атом
энергиясы жөніндегі Еуропалық кеңестік арасындағы термоядролық синтезді
басқару ынтымақтастығы мәселелеріне қатьшты келісімге қол қойылуы ерекше
үлес қосты. Қазақстан мен Еуроодақ делегациялары бұдан кейін де бірнеше
мәрте кездесіп, ынтымақтастықты дамыту жайын талқылады . Қазіргі кезде ол
өз нәтижесін беріп отыр
Еуропалық Одақпен ынтымақтастықты дамыту
Қазақстан Еуропалық Одақпен ынтымақтастыққа өңірлік жэне халықаралық
қауіпсіздік, экономика, әлеуметтік жэне мәдени даму салаларында зор мазмұн
беруге мүдделі. Біз өзіміздің еуропалық серіктестіктерімізге инвестициялық
қызмет, ірі халықаралық жобаларды іске асыру, біздің елімізге озық
технологиялар мен білімді тарту үшін қолайлы жағдай туғызуымыз керек.
ЕҚЫҰ-мен осы заман проблемалары мен қыр көрсетулерін шешу, бейбітшілік пен
қауіпсіздікті, адамның негізгі бостандықтарын қамтамасыз ету жөніндегі
ынтымақтастықты нығайту орында болмақ.
Аймақтық ынтымақтастықты дамыту, жанжалдарды реттеу, еуропалық
құрлықта бітімгершілік операцияларын жүргізу мәселелеріндегі, шығыс
блогының елдері есебінен Одақты кеңейту процесіндегі Еуропалық Одағының өсе
түсіп отырған рөлі Еуропалық Одақтарға қатысты біздің сыртқы саясатымыздың
белсенді болуын айқындайды, ондағы мақсат өзара іс-қимылды тереңдету эрі
оны стратегиялық әріптестік деңгейіне көтеру. ҚР мен ЕО арасындағы ресми
дипламатиялық қатынастар 1993 жылғы 2 ақпанда орнатылды.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы 2001 жылы 15 маусымда ҚХР- ның Шанхай
қаласында "Шанхай бестігі ұйымының"мирасқоры ретінде құрылды. Оған дейін
ұйымның атауы "Шанхай бестігі" деп аталатын. Шанхай бестігі ұйымы Ресей,
ҚХР, Қазақстан, Қырғызстан жэне Тәжікстан елдерінің мемлекет басшылары
тарапынан 29 сэуір 1996 жылы құрылған еді. 2001 жылы 15 маусымда Шанхайда
өткен мемлекет басшыларының кеңесінде Өзбекстанның ұйымға толыққанды мүше
ретінде қабылдануына байланысты "Шанхай бестігі ұйымының" атауы "Шанхай
Ынтымақтастық ұйымы" деп өзгертілді Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына мүше
елдердің жалпы территориялық көлемі Еуразия аймағының 61% қамтитынын
ескеркен жөн.
Мүше мемлекеттер: Ресей, ҚХР, Қазақстан, Қырғызстан Өзбекстан және
Тәжікстан. Бақылаушы елдер Шанхай Ынтымақтастық Ұйымында бақылаушы
статусына Манғолия 17 маусым 2004жылы (Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының
Ташкент саммитінде) Иран Пәкістан Үндістан 5шілде 2005 жылы (Шанхай
Ынтымақтастық Ұйымының Астана саммитінде ) еленді.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының басты мақсаты:
- мүше мемлекеттердің өзара қауіпсіздік мәселелерін бірлесіп шешуге
көмектесу;
- саяси, экономикалық және мәдени, гуманитарлық салалардағы сенім
шараларын нығайтуға ұмтылу болып табылады.
Ұйым төмендегідей мақсаттар бойынша жұмыс істейді:
-әскери стратегиялық қауіпсіздікті дамыту мен сенім шараларын нығайту;
-ланкестік пен экстремизмге, заңсыз миграция мен есірткі таралымына басқа
да трансшекаралық қылмыстық істерге тосқауыл қою;
-экономикалық ынтымақтастық стандарттарына біртіндеп жақындау;
-табиғи және техногендік төтенше жағдайлардан бірлесіп сақтану жэне олардың
алдын алу;
-мәдени- гуманитарлық ынтымақтастықты дамыту;
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымыға қатысушылар мемлекеттер Ауғанстандағы жағдайға
алаңдаушылық білдірді. Бұл позицияны Қазақстанда бөліседі, ал азаптан көз
ашпаған осы мемлекеттегі жағдай бейбіт реттеудге жәрдемдесу үшін келісілген
саясатты жүзеге асыру талап етіледі деп есептейді. Бұрынғысынша
бейбітшілікпен қауіпсіздікке кепілдік беруге қабілетті әмбебап ұйым болып
табылатын Біріккен Ұлттар Ұйымы мен Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының
консультациялар жүргізуінің зор маңызы болар еді [15].
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының, оның барлық органдары мен тетіктері
жұмысының тиімділігі мен үйлесімділігін арттыру мақсатында мемлекеттер
басшылары 2006 жылғы жоғары деңгейдегі келесі кездесуге Ұлттық
үйлестірушілер кеңесі Хатшылықтың ролін күшейту жөнінде және оның
жетекшісінің лауазымын Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының бас хатшысы деп
уағдаласты. Мемлекеттер басшылары Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының мүше
мемлекеттер қауіпсіздік кеңестері хатшыларының 2005 жылғы 2 маусымда
Астанада болған екінші кездесуінің барысында қол жеткен уағдаластықтарды
іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдаудың маңызын атап өтті.
ӨАТҚ-ға Терроризммен, сепаратизммен және экстремизммен күрес туралы
Шанхай конвенциясын іске асыруда жәрдем көрсету үшін мемлекеттер басшылары
Хатшылық жанынан мүше мемлекеттердің тұрақты өкілдері қызмет етіп келе
жатқан қағидаттарға сәйкес негізде мүше мемлекеттердің тұрақты өкілдері
институтын белгілеуге келісті.
Мемлекеттер басшылары саммит барысында қабылданған Шанхай
Ынтымақтастық Ұйымға мүше мемелекеттердің терроризммен, сепаратизммен және
экстримизмме күрестегі ынтымақтастық айқындамасы мұндай ынтымақтастықтың
тиімділігін арттыруға, ӨАТҚ қызметіне бұрынғыдан нақты мақсаткерлік сипат
беруге мүмкіндік туғызатынына сенім білдіреді.
ІІ – тарау. Қазақстанның бейбітшілік үшін саяси әріптестігі
2.1. Қазақстанның ядросыз мемлекетке айналуы.
Осыдан дәл он жыл бұрын Қазақстан халқының еркіне сай әлемдегі ең ірі
ядролық полигондардың бірі жабылды.
Біз, қазақстандықтар ядролық полигонды жабу арқылы алапат қарудан өз
еркімен бас тартуымыз елімізге деген құрмет пен сенімнің көрінісі деп
бағалаймыз.
Қырық жылдан астам уақыт бойы әлемдегі ең ірі екі державаның теке
тіресінде аса бай ядролық арсеналдар талас – тартыстың негізгі тіреніші
болып келді. Ол кезде ядролық қауіпсіздікке қол жеткізу бәрінен бұрын
ядролық әлеуетті арттырумен байланысты қарастырылатын.
Он жылдан бері әлем блоктарға бөліп омір сүруін тоқтатты. Алайда
ядролық қауіпсіздік проблемасы тарап кеткен аса қуатты державалардың
бірінің ядролық арсеналының едәуір бөлігі жойылғаннан кейін де өзінен - өзі
шешіле қалған жоқ [16].
Өкінішке қарай мыңжылдықтар межесінде біздің планетамыз кәдімгі қару –
жарақ жағынан да, ядролық қару – жарақ жағынан да бұрынғысынан
қауіпсіздеу бола түспеді.
Оның есесіне ядролық қатер өзінің бұрынғы қос өлшемдік ауқымынан асып,
ағзаны жаулап алған радиациясынды жаңа түрлерге ауысып, тіпті, құбыжыққа
айналып барады.
Бүгінгі таңда біз соңғы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz