Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 81 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Адамның қоршаған ортаға деген жауакершіліктен қашуы табиғаттың келеңсіз әсерін шұғыл күшейтіп, биосферадағы табиғи жағдайдағы энергия мен зат алмасуды бұзды. Адамның табиғатты өзгертуі өте қауіпті жағдайға айналды. Бұл құбылыс дүние жүзі бойынша экологиялық сипат алды, сондай-ақ ғаламдық экологиялық көкейкесті проблемалардың туындауына себеп болып отыр. Анығырақ айтсақ, жердің шөлге айналуына, орманның құрып кетуіне, табиғи қордың сарқылуына, озон қабатының бұзылуына, жылыжай буының әсеріне, тұзды жауынның қалыптасуына, ауыз судың тапшылығына, мұхиттардың ластануына, өсімдік пен жануарлар түрлерінің жойылуына және жердің азуына әкелді. Адамзаттың табиғатқа жағымсыз әсер етуінің ұзақ тарихы бар. Бірақ, осылардың барлығы біздің заманымыздағы жағымсыз әрекеттің жылдамдығыңдай болған емес. Бұл ғаламдық экологиялық дағдарыстың есіктен «сығалауы» деген сөз.

Рим клубының тапсырысы бойынша Д. Медоуздың жетекшілігімен «Пределы роста» (1972), М. Месарович пен Э. Пестелдің «Человечество у поворотного пункта» (1974) еңбектерінде XXI ғасырдың ортасына таман барлық минералды шикізат қорлары таусылып бітіп, қоршаған орта шектен тыс ластануына байланысты алыс болашақта емес, нақты осы уақыт ішінде өркениеттің ақырғы заманы болады деген суық болжам алғаш рет айтылды [2, 17б] . Сондықтан болар, тап қазіргі проблеманы зерттейтін сол саланың біліміне деген қажеттілік туындап, ғаламдық апатты болдырмау жолдары белгіленуде.

Сондықтан, экология мәселелері Қазақстанның да алдыңғы қатардағы шешілуі тиіс міндеттерінің бірі болып отыр. Себебі экологиялық даму әрбір елге, барлық адамзатқа, әсіресе елімізге бүгін, қазір ауадай қажет. Осы тұрғыда Қазақстан Республикасының экологиялық мәселелерінің шешімін табу еліміздің тұрақты дамуының кепілі болып табылады. Сондықтан болар, елбасымыздың жыл сайынғы жолдауларында, мемлекеттік ұзақ мерзімді бағдарламаларда экологиялық саясат, экологиялық мәселелерді шешуді міндетті түрде алдыңғы шепте қарастырады [1] .

Шетелдік ғалымдардың арасынан неміс экономиа ғылымдарының докторы, профессор Бодо Лохманды атауға болады, өзінің «Экологиялық проблемаларды шешудегі ғылымның рөлі» мақаласында өзекті пікірлер келтіреді. Ресей ғалымдарынан Гирусов Э. В., Бобылев С. Н. есімдерін атауға болады. «Экология және табиғатты пайдалану экономикасы» оқулықтарымен танымал. Отандық ғалымдардан Мамыров Н. Қ., Тонкопий М. С., Үпішев Е. М. есімдерін мақтанышпен атап өтуге болады.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері − Қазақстан Республикасының экологиялық мәселелерін шешу еліміздің тұрақты дамуының ең негізгі қозғаушы күші екендігінің мәнін ашып көрсету. Соған сәйкес оның алдында келесідей міндеттер тұр:

экологиялық мәселелердің қалыптасуындағы зерттеуші ғалымдардың көзқарастарына талдау жүргізу;
экологиялық мәселелердің әлеуметтік-экономикалық мазмұнына қысқаша шолу жасау;
экологиялық мәселелерді шешудің моделдері мен олардың ерекшеліктерін қарастыру;
еліміздің экологиялық мәселелерінің қалыптасу себептері мен одан шығу жолдарын қарастыру болып табылады.

Жұмыстың методологиялық негізі ретінде экологиялық мәселелерге экономикалық, статистикалық, құрылымдық-функционалдық ғылыми талдауды қарастырамыз. Зерттеу нысаны еліміздің экологиялық мәселелері болып табылады. Зерттеу пәні экологиялық мәселелердің қалыптасуы мен оны шешудің ерекшеліктері болып табылады. Жұмыстың теориялық базасы экологиялық мәселелерді реттейтін заңнамалық актілер, отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектерінде негізделген теориялар мен концепциялар, ҚР мемлекеттік билік пен жергілікті атқару органдарының бағдарламалары мен жоспарлары болып табылады.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы ретінде экологиялық мәселелерді талдап, қоршаған ортаны қорғауға бағытталған шараларды сараптай келе, келесілерді айтуға болады:

еліміздің экологиялық мәселелерінің қалыптасу себептері анықталды;
экологиялық мәселелерді шешудің жолдары көрсетілді;
экологиялық мәселелердің, сондай-ақ, қазір орын алып жатқан барлық дағдарыстардың туындауына адамның рухани құлдырауының басты себеп болып отырғандығы дәлеледенді.

Зерттеудің ақпараттық базасына монографиялар мен мерзімді басылымдарда берілген экологиялық мәселелерді шешудегі шетелдердің тәжірибесі, ҚР экологиялық мәселелері бойынша деректі материалдар мен статистикалық мәліметтер кіреді. Сонымен қатар, зерттеу барысында ғылыми конференциялар мен семинарлардың материалдары; ҚР эколог, экономист ғалымдарының еңбектері; ҚР қоршаған ортаны қорғауға байланысты заңнамалық актілер, методикалық және нормативтік құжаттар; анықтамалық деректер және мемлекеттік органдардың мәліметтері қарастырылды.

Жұмыстың негізгі бөлімі 3 тараудан, бірінші және екінші тараулар 3 бөлімшеден тұрады. Дипломдық жұмыстың жалпы көлемі 77 бетті құрайды.

1. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің теориялық аспектілері

1. 1 Экологиялық мәселелердің қалыптасуындағы зерттеуші ғалымдардың көзқарасы

Кез келген бір мәселе туралы сөз қозғап, оның шығу себептерін, шешілу жолдарын іздестіру үшін, алдымен сол күн тәртібіндегі мәселенің тереңіне бойлап, тарихын, қалай пайда болғандығын, онымен қандай ғалымдар шұғылданғандығын біліп алу міндетіміз деп ойлаймын. Сондықтан бұл бөлімді экология ғылымының қалай пайда болғандығына, қалай қалыптасқандығына, қазіргі уақытта оның қалай дамып жатқандығына, онымен сонау ерте заманнан қазірге дейін қандай ғалымдар айналысқандығына қысқа шолу жасауды ниет еттім.

Сонымен, экология дербес ғылым ретінде табиғат туралы үлкен ғылыми ілімді жинақтаудың барысында қалыптасты. Бұл ғылым саласы табиғатпен, жаратылыспен тығыз байланыста болғандықтан бастауын сонау ерте уақыттардан алады. Экология сөзінің мағынасы − қоршаған ортадағы барлық тіршілік иелерінің бірбірімен өзара қарымқатынасы дегенді білдіреді. Ал «қоршаған ортаны қорғау» сөзін күнделікті естіп жүргенімізбен мағынасына мән бердік пе? Жоқ, мән бермедік. Осы сөздің қадірін білгенімізде көгілдір экраннан, жалпы бұқаралық ақпарат құралдарынан(БАҚ) күнде жиі көрсетіліп жүрген, әсіресе соңғы кезде жиілеп кеткен табиғи апаттарға, адамның жүрегі ауыратын экологиялық мәселелерге куә болмас едік.

Бұл тіркеске тоқталып отырғандығымның себебі экология, қоршаған орта, қоршаған ортаны қорғау түсініктері бірбірімен өте тығыз байланыста, әрқашан бірін бірі толықтырып отырады, осы уақытқа дейінгі ғалымдардың барлығы осы қоршаған ортаны бақылап, зерттеу нәтижесінде осы ғылымның негізін қалады.

Сонымен, ерте дүниедегі пәлсафашылардың еңбектерінен жануарлар мен өсімдіктер дүниесінен, олардың өмір сүру ортасына тәуелділігі мен ауа райының жай-күйін баяндаудың мәліметіне талпыныс жасалғанын аңғарамыз. Мәселен, Аристотель (б. э. д. 384-382 ж. ж. ) жануарлардың өзіне белгілі 500 түрінің мінез-кұлқын айтады. «Ботаниканың атасы» Теофраст Эрезийский (б. э. д. 372-287 ж. ж. ) өсімдіктердің түрлі жағдайларда ауа райы мен топыраққа байланысты өсуінің түрліше болатындығынан мәлімет береді [2, 8б] .

Дәуірлеу заманында табиғатты зерттеу ұлы жағрапиялық ашылулармен жаңа қарқын ала бастады. Осы кездері зерттеушілер жануарлар мен өсімдіктердің ішкі және сыртқы құрылыстарын тәптіштеп жаза бастайды. Дж. Рей (1627-1705), К. Линней (1707-1778) және басқалары толық жүйені жасауға ұмтылып, өсімдік әлемінің қыр-сырын, жан-жақты зерттеп, мол мағлұматтар жинады.

ХVІІ-ХVШ ғғ. атақты саяхатшылардың жазбаларында да экология мәліметтері жайында айтылады. С. П. Крашенинников, И. И. Лепехин, П. С. Паллас және басқа табиғат танушылардың еңбектерінде өсімдік пен жануарлардың жер шарының түрлі аудандарына таралуы ауа райының климатына да байланысты деп тұжырым жасайды. А. Ж-Б. Ламарк (1744-1829) эволюциялық ілімнің алғашқы авторы, ол жануарлар мен өсімдіктердің эволюциясы «сыртқы жағдайдың» әсерінен өзгеріп, бейімделіп отыратындығын тұжырымдайды.

XIX ғ. басында биогеография саласындағы экологиялық зерттеулер шыға бастады. А. Гумбольдтың (1769-1859) еңбектерінде өсімдіктер жаратылысын танудың экологиялық жаңа бағыты анықталды. Жер ландшафтысына орай өсімдіктердің сыртқы түріне қарай: ұқсас зоналық және тік белдеулі географиялық жағдайда әр түрлі өсімдіктердің жүйелік топтарында ұқсас түрлері болады деп ғылымға ұсыныс енгізді [2, 13б] .

Мәскеу университетінің профессоры К. Ф. Рульені (1814-1858) классикалық экологияның негізін салған адам ретінде атауға болады. Ол жануарлар өмірін жан-жақты зерттеудің зоологиядағы ерекше бағыттың даму қажеттілігін кең түрде насихаттады. Әсіресе жануарлардың қоршаған ортамен өзара байланысының күрделі жақтарына назар аудара білді. Ол жануарлар дүниесін зерттеудің экологиялық кең жүйесін жасады.

XIX ғ. 70-жылдарының соңына таман экологияда - биоценологияның жаңа бағыты туындады. Неміс гидробиологі К. Мебиус ортаның белгілі бір жағдайында организмдердің үйлесуі және ұқсас экологиялық жағдайда ол түрлердің бір-біріне бейімделуінің себепшісі болатынын, тарихының ұзақтығын зерттеді [2, 15б] .

Гидробиолог, ботаниктер мен экологтардың экологиялық мектебі белгілі бір жақтарымен дамып, XX ғ. басында экология ғылымы қалыптасты. 1913-1914 жж. экологиялық ғылыми қоғамдар құрылып, журналы да ашылып, экология пән ретінде университеттерде оқытыла бастады. Ағылшын ғалымы Ч. Элтон негізін салған экология саласындағы жаңа - популяция экологиясы (демэкология) 30-жылдары қалыптасқанын жария етті.

Экологиядағы популяцияны зерттеу (бір түрдің тұтас ерекшелігін) тәжірибеде айтарлықтай сұранысқа, атап айтқанда: орман және ауыл шаруашылығында зиянкестермен күрес, бағалы жануарлар тұқымының нашарлауы, жабайы жануарлардың адамға және үй жануарларына түрлі ауру қоздырғыштарын жұқтыруының ашылуы себепші болды [3, 19б] .

40-жылдарға таман экологияда табиғат ортасын зерттеудің принципті жаңа тәсілі туды. 1935 ж. ағылшынның ғалым-ботанигі А. Тенсли өздерінің тіршілік ететін ортасымен кез келген организмнің қалыпты да жүйелі тұтастығының сипаты үшін «экожүйе» түсінігін ұсынды. Қай жерде болсын қоршаған ортамен өзара байланыстағы тіршіліктің нышаны бар болса кез келген биосфераның кәдімгі қалдығы экожүйе болуы мүмкін деді.

Соғыстан кейінгі 50-ші жылдардың басында экология карыштап дами түсті. Көптеген экологиялық зандылықтардың баяндау, математикалық әдіспен модельдеу тәсілдері кең түрде енгізіле бастады. Ал, бұл нәтиженің арқасында егістікті бағдарламалау міндетінің шешіміне негіз болды. Сонымен қатар, ол ауыл шаруашылық дақылдары сызбасының тиімді есебін жасауға т. б. мүмкіндік берді.

Соңғы 20 жылдың ішінде экология бүкіл жер шарында үлкен секіріс жасап, экожүйені зерттейтін маңызды ғылымның біріне айналды.

Адамзат алдында қоршаған ортаны үйлесімді түрде меңгеру ісі, тірі табиғаттың элементтерін күрделі жүйе ретінде қарауды талап ететін міндеттер тұр.

Бұл күндері экологиялық принциптер және оның теориясы сирек өсімдіктер мен жануарларға, адамға, олардың табиғи өмір сүру жағдайына қолданылуы жалпы танылып отыр.

Экология принциптерін зерттейтін экология саласы адамзат коғамының қалыпты дамуы үшін өте қажет. Оны қоршаған орта жөніндегі ғылым деп орынды айтады. Өкінішке орай, ғасырлар бойы табиғат байлығын пайдалану экология заңдарын білмей жүзеге асырылып келді [3, 23б] . Соның салдарынан табиғи қордың сарқылуы мен өмір сүріп отырған ортамызды кең аукымда ластап отырмыз. Оның зардаптарын адамзат баласы тартып та отыр.

Адамның болашақта және бүгін әдеттегідей өмір сүруіне мүмкіндік үшін шұғыл түрде шаралар қолдану қажет. Осыған орай, экологияда биологиялық және дүниеге деген көзқарастың негізі болуы керек екенін атап өткен жөн. Сол негізге сүйене отырып, адам баласы корлаған табиғатты сақтап қалу үшін тиісті шаралар қабылдауы қажет.

Табиғаттың айналымына адамдардың араласуы биосфера жағдайының қатты өзгеруіне әкеліп соқтырды. Адам және оның өндірістік қызметі дамуының нәтижесінде ол ғаламшар биосферасында болып жатқан барлық өзгерістердің негізгі геологиялық факторы болып отыр, - деп есептейді В. И. Вернадский. «Ғаламдық сипат алып отырған жалпы, адамзат қуатты геологиялық күш болады» - деп тұжырымдайды атақты ғалым. Осыдан былай адамдардың бақылаусыз әрекеттерінің дамуы үлкен қатерді жасырып отыр, - дейді ол. Сондықтан, биосфера біртіндеп ноосфераға немесе парасаттың сферасына айналуы керек, - деп түйіндейді ғалым.

Ноосфера тұжырымдамасының негізін салушы үш ғалымды атауға болады - француз математигі, антропологы және палеонтологы Э. Леруа (1870-1954) және атақты орыс ғалымы В. И. Вернадский, франңуз теологы, палеонтологы және философы П. Тейяра де Шарден (1881-1955) . Олардың жаратылыс тарихын органикалы түрде жалғастырушы адамзат тарихының дамуы бойынша бағалаудағы пікірлері бірдей. Айтарлықтай ноосфера идеясының зандылық кезеңінің қоғам тарихында емес, тұтас биосферада толықтай дамуына үлес қосып, енгізген В. И. Вернадский болды. Сондықтан да оның ноосфера туралы ілімдері оның атымен қауымдастырылады. «Ноосфера» ұғымында ғалым биосфера дамуының жоғары формасын қоғам мен табиғаттың қатар өмір сүруінің үйлесімді процесі мен дамуын анықтауды түсінеді [2, 14б] . Ғалымның ноосфера туралы ілімі адамзат пен табиғи ортаның бірлескен эволюциялық принципін бекітіп, қоғам мен табиғаттың тепе-теңдігін қамтамасыз ету жолдарының тәжірибесін іздеп табуға бағыттайды.

Адамның ойлау қабілеті қарапайым шектеулі факторларды уақытша жеңіп шығуға мүмкіндік береді. Адам өзінің өмір сүруін су, жер және энергетикалык ресурстарды пайдалану арқылы сақтайды. Ол сонымен қатар, ғаламшардағы зат айналымының шұғыл тездеуіне елеулі ықпал етіп отыр.

Өндіріс қызметі процесінің туындауы, жаңа зат алмасуы техногенді сипат алуда. Бірақ та, адам мен табиғат арасындағы биологиялық зат алмасулар тіршіліктің тұрақты жағдайы болып қала береді. Антропогенді зат алмасу биологиялық айналымнан өзінің тұйық еместілігімен принципті түрде ерекшеленеді, ашық сызықты сипатта, яғни тіршіліктің «айналымынан» айрылған. Антропогенді зат алмасуды енгізуде - табиғи ресурстар, шығаруда - өндірістік және тұрмыстық қалдықтар.

Экологиялық шараның жетімсіздігінен табиғи ресурстарды тиімді түрде пайдаланудың коэффициенті өте төмен болып тұр, пайдалы қазбаларға карағанда 2-10%-ті ғана құрайды [4, 42б] . Ресурстар сарқылуда, халық саны өсуде. Оның үстіне тау-тау болып үйілген өндіріс қалдықтары мекен ортасын ластауда. Олар ыдырамастан тіршілік иелеріне көптеген зиян келтіруде.

Тіршілік табиғатында күрделі иерархиялық ұйымдардың өзін-өзі реттеудің орасан мол резервтері қаланған, бірақ сол резервті ашу үшін биосфера ағынының процесіне сауатты түрде араласа білу керек.

Өндірістік жұмыстың барлығын жоспарлағанда экологиялық зардаптардың болатын мүмкіндігін қатаң ескеру керек [5, 78б] . Бұрынғы жинақталған табиғат заңдары жайындағы білімді есепке ала отырып, қазіргі эколог-ғалымдар экология зандары деп әдебиеттерде аталып жүрген адамзат коғамы мен қоршаған ортаның өзара принциптерінің жалпы заңдылықтарын белгіледі.

Экология заңдарының ішінде айқын тұжырымдармен белгілі болған американдық эколог-ғалымы В. Коммонердің (1971) төрт заң-афоризмі бар:

табиғаттағы құбылыстың бәрі барлығымен байланысты;
барлығы бір жаққа кетіп қалуы керек (сақталу заңы) ;
еш нәрсе тегін берілмейді (бағаның дамуы туралы) ;
табиғат өте жақсы біледі (эволюциялық таңдаудың басты критерийлері туралы) ;

Жалпыға бірдей байланыс (бәрі барлығымен байланысты) заңынан бірнеше салдар шығады:

Үлкен сандар заңы − үлкен сандардың кездейсоқ факторларының тұтас әрекеті жағдайынан тәуелсіз жүйелі сипаты бар нәтижеге әкеледі. Сонымен, топырақтағы, судағы миллиардтаған бактериялар тірі организмдер денесінде тіршілік иелерінің қалыпты өмір сүрулері үшін тұрақты микробиологиялық ерекше ортаны жасайды [2, 19б] . Немесе кейбір газ көлемінде көп мөлшердегі молекуланың козғалысы температура мен қысымның ерекшелігін анықтауға себепші болады.

Табиғаттағы кез келген жүйе өзгерісінің адамға тура немесе тікелей әсері индивидумның күйінен күрделі қоғамдық қатынасқа дейін болады.

Заттар массасының сақталу заңынан («барлығы бір жаққа кету керек») іс-тәжірибелік мағынасы бар ең аз дегенде екі постулат шығады.

Оның қоршаған орта есебінен жүйені дамыту заңы мынаны айтады: кез келген табиғи немесе қоғамдық жүйе тек коршаған ортаның материалдық-энергетикалық және ақпараттық мүмкіндікті пайдалану есебінен дами алатын болады. Оқшауланып, өзін дамыту мүлдем мүмкін емес [2, 11б] .

Қалдықтар немесе өндірістік жанама әсердің жойылуға келмейтін заңы: өндірістік жұмыс процесінде пайда болатын қалдықтар ізсіз жойылмайтындығы, олар бір формадан екінші формаға ауыстырылады немесе басқа кеңістікке қойылады. Ал оның әсері талай уақытқа созылуы мүмкін. Бұл заң казіргі қоғамда тұтыну мен қалдықсыз өндірістің принципті мүмкіпшілігін болғызбайды. Материя жойылмайды, тіршілікке ықпал жасай отырып, бір формадан басқаға ауысады.

«Ештеңе тегін берілмейді» - деген тұжырымдама мынаны аңғартады: экожүйенің эволюциясындағы кез келген жаңа табыстар, бұрынғы жетістіктердің әйтеуір бір бөлігін жоғалтумен жалғасатыны ақиқат және жаңаның туындауы өте күрделі проблема. Мысалы, көп клеткалы организмдердің пайда болуы (өсімдіктер, саңырауқұлақтар, жануарлар) мен олардың құрғаққа шығуынан ғаламшардағы биологиялык әр алуандылықтар бірнеше есе көбейді. Экономикалық қуыстар мен жер биосферасын қалыптастырып оны игеру басталды. «Көп клеткалармен» бірге тіршілік иелеріне қауіпті аурулар, оның ішінде жұкпалы қатерлі ісіктер т. б. келді.

«Тегін ресурстар болмайды», - осы заңның тағы бір салдары: кеңістік, энергия, күн сәулесі, су қандайда сарқылмайтын болса да кез келген олардың шығындарын сол жүйемен мүлтіксіз төленеді. Б. Коммонер былай деп жазды: « . . . ғаламдық экожүйе бірдей тұтас болып көрінеді, сол шеңберде ештеңені ұту немесе жоғалтуы мүмкін емес және ол жаппай жақсарудың объектісі бола алмайды, адам еңбегімен алынғандардың барлығының орындары толықтырылуы тиіс. Осы вексель бойынша төлемнен қашқақтауға болмайды, бұл тек кейінге шегерілуі мүмкін. Қоршаған ортаның бүгінгі дағдарысының шегерілімі тым созылып барады . . . ».

«Табиғат жақсы біледі» заңы биосферада ненің болуы керек, ненің орын алуы қажет еместігін барлығын алдымен анықтайды. Қарапайым молекуладан адамға дейін - табиғатта барлығы қатаң конкурстан өтіп, жүлде ретінде - тіршілік етуге құқық алып отыр. Бүгінде ғаламшардың эволюциясынан өткен мыңның бір бөлігі болатын өсімдіктер мен жануарлардың түрлері мекендеуде.

Бұл эволюциялық таңдап іріктеудің басты критерийі - ғаламдық биотикалық айналымға, кетігін тауып қалану мен барлық экологиялық қуыстарды толтыру. Кез келген организмнен шыққан заттардың барлығында оны ыдырататын ферменттер болуы керек, ал ыдыраған өнімдер қайтадан айналымға қосылуы тиіс [5, 86б] . Егерде осы заңды биологиялық түрлердің біреуі бұзатын болса, ерте ме, кеш пе эволюция онымен ажырасып тынады. Адамның өнеркәсіп өркениеті ғаламдық көлемде биотикалық тұйықтықты өрескел бұзып отыр, ол үшін жазаланбай қоймайды. Осындай қиын жағдайдан тек қана ымыраға келу ғана шығармақ. Нұрлы жол мен ақылға ие бола білген адамның қиындықтан жол табатынына сенім мол. Расында адам баласы өзге тіршілік иелерінен санасының болуымен ерекшеленеді, ал қазір шынымен де саналы екендігімізді дәлелдейтін сәт туып отыр.

1. 2 Экологиялық проблемалардың әлеуметтікэкономикалық мазмұны

Осы бөлімде бірқатар ғаламдық деңгейдегі экологиялық проблемалар қозғалып, олардың қоршаған ортаға, жер бетіндегі бүкіл халықтың өміріне, денсаулығына, отбасына, бір сөзбен айтқанда, әлеуметтікэкономикалық жағдайына қалай, қаншалықты деңгейде кері әсерін тигізіп жатқандығы қарастырылды. Бұл дипломдық жұмыстың тақырыбына қандай қатыстылығы бар деген орынды сұрақ туындауы мүмкін. «Қазақстан Республикасының экологиялық мәселелері және оны шешу тәсілдері» деп аталатын дипломдық жұмысымның тақырыбы осы бөлімде қарастырылатын ғаламдық экологиялық проблемалармен тығыз байланысты деп айтуға болады.

Мысалы сіз ауылдың ортасында бір үйде тұрдыңыз делік. Күндердің бір күнінде ауылдың жанжағын өрт жалмай бастаса, сіз «өз үйім әйтеуір аман ғой» деп тыптыныш жата аласыз ба? Егер қамқаракет жасамасаңыз, аздан соң сол өрт сіздің үйіңізді де жалынына орап, қашар жер таба алмайсыз ба? Немесе әлемді − адам деп алсақ, ал әлемдегі барлық мемлекеттерді − адамның ағзасы деп қарастыратын болсақ, еліміз сол ағзаның құрамына кіретіндіктен, қандай да бір мәселе туындай қалса, ол елімізге де әсерін тигізбей қоймайды, сырт айналып өте алмайды. Немесе еліміздегі экологиялық апаттар өзге мемлекеттерге де міндетті түрде өз зардабын әйтеуір тигізбей қоймайтындығы айдан анық.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.