Интранет-портал

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

2. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1 Есептің қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.2 Интранет.портал дерекқор құрылымын өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.3 Интранет.портал программалық қамтамасыздандыруын өңдеу ... ... ... .11
2.3.1 Интранет.порталға кіруге рұқсатты шектейтін жүйені және
қолданушыны анықтау қызметін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.3.2 Мұғалім қызметін қамтамасыз ететін жүйені өңдеу ... ... ... ... ... 15
2.3.3 Студенттің құжатты қабылдау және жіберу жүйесін өңдеу ... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

Қосымша A ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қосымша B ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
Қосымша C ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
Қосымша D ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46

Қазіргі уақытта дүние жүзінде компьютерді қоғамның ажырамас қажетті құралы ретінде қарастыруға болады. Әлемнің бір бөлшегі Қазақстан да ғылыми-техникалық заман ағымына сай дамып келе жатқанының дәлелі: қай жерге барсаңыз да, алдыңызда компьютерді кездестіретініңіз анық. Қазақстанда компьютер қолданыс аймағының ұлғайғайып, технология тез қарқында дамып келе жатыр. Интернет жүйелерінде Web-қызмет өңдеу біз үшін жас сала деп айтсам қателеспейтін шығармын. Ол бізде жоқ деп те айта алмаймын, қайта Web-қызмет өңдеу күннен-күнге үдемелі даму үстінде. Интернет бүкіл әлем бойынша адамдардың компьютер арқылы бір-бірімен қарым-қатынаста болуын қамтамасыз етіп отырған дүниежүзілік тор. Жердің кез-келген нүктесінен интернет желісіне қосылған үйіңіздегі компьютермен байланыса аласыз. Интернет және WWW технологияны интернет желісінен шектеп ішкі корпаративтік желіде қолданылуы – интранет технологиясы деп аталады. Интранет желісі ішкі корпаративтік Web-серверге қосылған компьтерлер жиынынан тұрады.
Интранет-портал – интернет-технологиясы негізінде құрылған, ақпарат пен құжаттарды пайдалануға рұқсат беруді, шектеуді ұйымдастырумен және ақпаратпен жұмыс істеуге, оны басқаруға арналған корпаративтік ішкі ақпараттық жүйе.
Қазіргі замандағы батыс компанияларының жұмысшы уақыты мен күшін үнемдеуге арналған заман ағымына сай шешімдердің бірі – интранет-портал өңдеу. Интранет ол – жеке компанияның ішінде өңделген виртуалдық ақпараттық кеңістік. Компанияға қатысты бар ақпаратты тақырыбы және түрі бойынша реттеп, ал құжат реквизиттері бойынша дереу ізденісті ұйымдастыруға болады. Ақпаратпен, құжатпен жұмыс істегенде интранет-портал байланыс каналының беріктігін, құжат алмасу кезінде оның бұрмаланбауын, жадыда сенімді сақталуын және құжатқа рұқсатты шектеудің қолайлығын қамтамасыз етеді. Қағаз құжаттар, хат, жарнама тақтасы, корпаративті газеттер – бұның бәрі ақпаратты сақтаудың және құжат алмасудың дәстүрлі технологиясын құрайды. Интранет технологиясы қағаз құжатты Web-бет пен электронды файлға; жарнама тақтасын Web-серверге; қағаз хатты электронды хатқа, газет және басқа жаңалықтарды сервердің ағымдағы хабаламасына айналдырады. Интранет корпаративтік коммуникацияның сенімділігін, құжат алмасу жылдамдығын және интенсивтілігін арттырады, тағы сол сияқты ақпарат көзіне жетуді жеңілдетіп, жылдамдығын арттырады. Сонымен қатар интранет технологиясы дәстүрлі қағаз-телефон комуникациясын шекке қолданыстан шығармайды. Керісінше, комуникацияның әр түрлісін пайдалану өте жақсы нәтижеге жетуге көмегін тигізеді. Сондықтан интранет-портал адамдар араласуын және қарым-қатынасын жоғары дәрежеге көтеретін қосымша коммуникация каналы ретінде қарастырылады.

1. Мэтью Макдональд. ASP.NET, наиболее полное руководство. «БХВ-
Петербург» баспасының ағылшын тілінен аудармасы, Санкт-Петербург: 2003 ж.

2. И. Харитонова, В. Михеева. Microsoft Access 2000: разработка приложений.
«БХВ-Петербург» баспасы, Санкт-Петербург: 2000 ж.

3. Крис Пейн. Освой самостоятельно ASP.NET за 21 день. «Вильямс» баспасының ағылшын тілінен аудармасы, Москва: 2002 ж.

4. Андрей Гарнаев, «Самоучитель Visual Studio.NET 2003» Санкт-Петербург:
2003 г.

ДЕРЕКТЕР ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫ АҚПАРАТ КӨЗДЕРІ

5. Надирбаева Г.М. INTRANET - портал университета. Әл-Фараби атындағы Казақ Ұлттық Университетінің Оќыту есептеуіш орталыѓының 40 жылдығына арналған Халықаралық конферанция бағдарламасы мен материалдары (11-12 қыркүйек, 2003 ж.) - Алматы: Қазақ университетi, б. 114-118.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

2. Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.1 Есептің
қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..5
2.2 Интранет-портал дерекқор құрылымын өңдеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2.3 Интранет-портал программалық қамтамасыздандыруын
өңдеу ... ... ... .11
2.3.1 Интранет-порталға кіруге рұқсатты шектейтін жүйені және
қолданушыны анықтау қызметін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.3.2 Мұғалім қызметін қамтамасыз ететін жүйені өңдеу
... ... ... ... ... 15
2.3.3 Студенттің құжатты қабылдау және жіберу жүйесін өңдеу
... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24

Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .25

Қосымша A
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Қосымша B
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Қосымша C
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
Қосымша D
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .46

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта дүние жүзінде компьютерді қоғамның ажырамас қажетті
құралы ретінде қарастыруға болады. Әлемнің бір бөлшегі Қазақстан да ғылыми-
техникалық заман ағымына сай дамып келе жатқанының дәлелі: қай жерге
барсаңыз да, алдыңызда компьютерді кездестіретініңіз анық. Қазақстанда
компьютер қолданыс аймағының ұлғайғайып, технология тез қарқында дамып келе
жатыр. Интернет жүйелерінде Web-қызмет өңдеу біз үшін жас сала деп айтсам
қателеспейтін шығармын. Ол бізде жоқ деп те айта алмаймын, қайта Web-қызмет
өңдеу күннен-күнге үдемелі даму үстінде. Интернет бүкіл әлем бойынша
адамдардың компьютер арқылы бір-бірімен қарым-қатынаста болуын қамтамасыз
етіп отырған дүниежүзілік тор. Жердің кез-келген нүктесінен интернет
желісіне қосылған үйіңіздегі компьютермен байланыса аласыз. Интернет және
WWW технологияны интернет желісінен шектеп ішкі корпаративтік желіде
қолданылуы – интранет технологиясы деп аталады. Интранет желісі ішкі
корпаративтік Web-серверге қосылған компьтерлер жиынынан тұрады.
Интранет-портал – интернет-технологиясы негізінде құрылған, ақпарат пен
құжаттарды пайдалануға рұқсат беруді, шектеуді ұйымдастырумен және
ақпаратпен жұмыс істеуге, оны басқаруға арналған корпаративтік ішкі
ақпараттық жүйе.
Қазіргі замандағы батыс компанияларының жұмысшы уақыты мен күшін
үнемдеуге арналған заман ағымына сай шешімдердің бірі – интранет-портал
өңдеу. Интранет ол – жеке компанияның ішінде өңделген виртуалдық ақпараттық
кеңістік. Компанияға қатысты бар ақпаратты тақырыбы және түрі бойынша
реттеп, ал құжат реквизиттері бойынша дереу ізденісті ұйымдастыруға болады.
Ақпаратпен, құжатпен жұмыс істегенде интранет-портал байланыс каналының
беріктігін, құжат алмасу кезінде оның бұрмаланбауын, жадыда сенімді
сақталуын және құжатқа рұқсатты шектеудің қолайлығын қамтамасыз етеді.
Қағаз құжаттар, хат, жарнама тақтасы, корпаративті газеттер – бұның бәрі
ақпаратты сақтаудың және құжат алмасудың дәстүрлі технологиясын құрайды.
Интранет технологиясы қағаз құжатты Web-бет пен электронды файлға; жарнама
тақтасын Web-серверге; қағаз хатты электронды хатқа, газет және басқа
жаңалықтарды сервердің ағымдағы хабаламасына айналдырады. Интранет
корпаративтік коммуникацияның сенімділігін, құжат алмасу жылдамдығын және
интенсивтілігін арттырады, тағы сол сияқты ақпарат көзіне жетуді
жеңілдетіп, жылдамдығын арттырады. Сонымен қатар интранет технологиясы
дәстүрлі қағаз-телефон комуникациясын шекке қолданыстан шығармайды.
Керісінше, комуникацияның әр түрлісін пайдалану өте жақсы нәтижеге жетуге
көмегін тигізеді. Сондықтан интранет-портал адамдар араласуын және қарым-
қатынасын жоғары дәрежеге көтеретін қосымша коммуникация каналы ретінде
қарастырылады.
Осыған орай мен өзімнің бітіру жұмысымның тақырыбын жайдан таңдаған
жоқпын. Диплом жұмысының мақсаты студенттер мен мұғалімдер арасында құжат
алмасу интранет-порталының программасын өңдеу. Яғни портал университет
шеңберіндегі интранет жүйесінің бір бөлігі деп қарастыруға болады. Мен
өңдеген портал мұғалімдер мен студенттер арасында ғана құжат алмасуды
қамтамасыз етсе, жалпы интранет жүйенің университет көлемінде атқаратын
қызметінің тізімі үлкен деп айтуға болады.
Интранет-портал өңдеу құралы ретінде “Visual Studio.NET 2003” және
Microsoft Access 2002 SP1 программалық пакеттерін таңдадым, бұл
программалық пакеттер мүмкіндіктері мен артықшылықтары бітіру жұмысының
негізгі бөлімінде көрсетіледі. Интранет-портал программасын Visual
Studio.NET 2003 архитектурасының компьтер жүйесі талаптарына (қосымша D)
сай техникалық P_IV 2.4GHz512MB RAM80GBSVGA және операциялық Windows
XP_SP1 көрсеткіштеріне ие компьютерде өңдедім. Бітіру жұмысын бастамас
бұрын мен интранет-порталға және таңдаған программалық аспаптарға қатысты
ақпаратты ізденістірдім. Солардың ішіне интернеттен тапқан ақпарат көздері,
Web-сайттар: www.citforum.ru сайтында интранет-портал маңыздылығы туралы
жазылған. www.aspnetmania.com сайты бітіру жұмысымның программалық
қамтамасыздандыруын өңдегенде бірден-бір көмек болды. Сонымен қатар,
программалық өңдеу үшін орта және жоғарғы деңгей өңдеушілерге арналған
көмек болған – Крис Пейн, Освой самостоятельно ASP.NET за 21 день кітабы.
Бұл кітапта ASP.NET өңдеу технологиясы туралы толық, сапалы және оқырманға
өмірдегі мысалдарды қолдану арқылы түсінікті жазылған. Және де, басқа HTML,
ASP өңдеу технологияларымен салыстырғандағы ASP.NET мүмкіндіктері мен
артықшылықтары анық көрсетілген. Самоучитель Visual Studio.NET 2003 деп
аталатын ішіне жақсы талданған 300 ден астам мысалдар мен мәліметер
қосылған әдебиет те бітіру жұмысымды жазуға үлкен көмек болды.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2.1 Есептің қойылымы
Интранет-порталдың негізгі мақсаты құжат алмасуды қамтамасыз ету,
сондықтан интранет-портал құжат алмасу қолданушыларын анықтап айтқанда
олар: студенттер мен мұғалімдер. Ал енді, студенттер мен мұғалімдер
арасында қандай құжаттар алмасады соған тоқталайық. Ол – студенттің оқу
процесіне қатысты кез-келген ақпарат, негізінен атап айтсақ студентке
берілетін тапсырма және соған қатысты тапсырма шешімі, методикалық
нұсқаулар болады. Сонымен қатар, құжаттар файл түрінде болуы тиіс деп
ойлаймын. Өйткені тапсырмаларды дерекқор файлына сақтайтын болсақ, онда бұл
дерекқор файлы көлемі тез өсіп, интранет портал жұмысын тежейтін болады.
Интранет-порталдың дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін алдымен
қолданушылардың артықшылықтарын ұйымдастыру керек, яғни студент мұғалім
атынан интранет порталмен қолданбауы керек және керісінше. Тек қана осыдан
кейін құжат түрі, мақсаты бойынша порталда алмасуды ұйымдастыруға кірісуге
болады. Осыған байланысты интранет-портал қызметі әр қолданушыға орай
бөлінеді.
Бітіру жұмысының мақсатынан төмендегідей міндеттер туындайды:
1. Интранет-портал жұмысына қажетті дерекқор құрылымын ұйымдастыру,
яғни интранет-портал қызметіне қажетті мәліметтерді қамтамасыз ету.
2. Интранет-порталының қолданушысын анықтау. Қолданушыны анықтау
нәтижесіне байланысты интранет-портал қызметі де анықталады.
Сонымен қатар, қолданушыны анықтау сатысын міндетті түрде өтуді
ұйымдастыру.
3. Құжат файлдарының және дерекқордың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
4. Құжат файлдарының текстік түрде болуын ұйымдастыру.
5. Мұғалімге арналған интранет-портал қызметі келесі мүмкіндіктер
мен мәліметтер беріуі тиіс:
1) Мұғалімнің тапсырма беруіне керекті мәліметтермен (студенттің
факультеті, мамандығы, бөлімі т. б.) қамтамасыз ету.
2) Тапсырма файлын серверге сақтау.
3) Студенттің жіберген тапсырма шешімі файлын көрсетуді
ұйымдастыру.
4) Әр мұғалімге қатысты берген тапсырма тізімін Web-бетте көрсету.
5) Тапсырманы, шешімін өшіру мүмкіндігімен қамтамасыз ету.
6. Студентке арналған интранет-портал қызметін құру. Студентке келесі
мүмкіндіктер мен мәліметтер берілуі тиіс:
1) Студенті тапсырма тізімімен қамтамасыз ету.
2) Тапсырма файлын көшіріп алу.
3) Шешімін серверге жіберу қызметін ұйымдастыру.

Жоғарыдағы міндеттерді орындау үшін мен келесідей ASP.NET Web-беттерін
ұсынамын:
1. Қолданушы идентификациясы жүретін Web-беті identi.aspx
2. Мұғалімге қызмет көрсету Web-беті teach.aspx
3. Студентке арналған Web-бет – stud.aspx
4. Студенттің тапсырмаға жауап қосатын Web-бет – otvet.aspx
5. Студент жауабтарының Web-беті otvet_prosmatr.aspx

Әрбір Web-бет өзіне тән алгоритмін өңдеу қажеттілігі, Web-беттер
қолданушысы, мақсаттары мен міндеттері әр қилы болуынан туындайды. Сол
себепті, әр Web-беттің алгоритмдерін бөліп жазған дұрыс деп ұйғардым.
Төмендегі көрсетілген алгоритмдерден Web-беттер қызметі, мүмліндіктері және
мақсаты анықталады.

identi.aspx:
1. Қолданушы түрін таңдап, өзінің логинін және паролін енгізеді.
2. Егер мұғалімді таңдаса, онда мұғалімге арналған дерекқор кестесінен
мұғалім логині мен паролі тексерілуі жүргізіледі.
1. Егер тексеруден өтпесе, онда енгізген мәліметтеріңіз қате деген
хабарлама бареді.
2. Егер тексеруден өтсе, логинына байланысты тексеруден өтті деген
session (сеанс) ашылады да teach.aspx Web-бетіне бағытталады.
3. Егер студентті таңдаса, онда студет туралы мағлұмат дерекқорынан
логин және пароль тексерілуі өтеді.
1. Егер тексеруден өтпесе, онда енгізген мәліметтеріңіз қате деген
хабарлама бареді.
2. Егер тексеруден өтсе, логинына байланысты тексеруден өтті деген
session өңделіп, stud.aspx Web-бетіне бағытталады.

teach.aspx:
1. Егер Web-бет алғашқы рет ашылып жатса,
1. identi.aspx Web-бетін өткені туралы тексеру жүргізіледі.
1.1.1 Тексеруден өтпесе, identi.aspx Web-бетіне
бағытталады.
2. Тексеруден өтсе, дерекқормен байланысады.
3. Байланыс орнамаса, дерекқорға байланыс жоқ деген хабарлама
береді.
2. Байланыс орнаса,
1. Мұғалім тапсырма бергендігі тексеріледі. Тапсырма болса, онда
қайдай факультетке, бөлімге, қай пәннен бергені туралы
мәліметтер тізімі шығады.
2. DropDownList1 (тізім) Web-серверлік басқару элементіне (СБЭ)
дерекқордан университет факультеттері туралы мәліметтер
енгізіледі.
3. Факультет таңдау нәтижесіне байланысты сол факультетке қатысты
мамандықтар тізімі DropDownList2 СБЭ-не енгізіледі.
4. Мамандық таңдалса,
1. Мамандықты таңдауына қатысты DropDownList3 СБЭ-не
студенттер бөлімі енгізіледі.
5. Студенттер бөлімдерін таңдау нәтижесіне байлынысты пән
атаулары DropDownList4 СБЭ-не енгізіледі.
3. Таңдалған студент мәліметтеріне байланысты мұғалім “Шолу” және
“Қосу” пернелері арқылы тапсырма бере алады .
1. Тапсырма берсе, ол дереу тапсырма тізіміне қосылады.
4. “Тарсырманы қарау” сілтемесін басса, тапсырма жаңа Web-бетте
ашылады.
5. “Шешімдер” сілтемесін басса, otvet_prosmatr.aspx Web-бетіне
бағытталады.
6. “Тапсырманы өшіру” сілтемесіне басса,
1. Тапсырма өшіріледі.
2. Тапсырма шешімі бар болса, ол да өшіріледі.
7. “Шығу” пернесін басса, identi.aspx Web-бетіне бағытталады.

stud.aspx:
1. Егер Web-бет алғашқы рет ашылып жатса,
1.1 identi.aspx Web-бетін өткені туралы тексеру
жүргізіледі.
1.1.1 Тексеруден өтпесе, identi.aspx Web-бетіне

бағытталады.
1.2 Тексеруден өтсе, дерекқормен байланысады.
1.3 Байланыс орнамаса, Дерекқорға байланыс жоқ деген
хабарлама береді.
2. Байланыс орнаса, студентке қатысты тапсырмалар тізімі шығады.
3. “Тарсырманы қарау” сілтемесін басса, тапсырма жаңа Web-бетте
ашылады.
4. “Жауап беру” сілтемесін басса, otvet.aspx Web-бетіне бағытталады.
5. “Шығу” пернесін басса, identi.aspx Web- бетіне бағытталады.

otvet.aspx:
1. Егер Web-бет алғашқы рет ашылып жатса,
1.1 identi.aspx Web-бетін өткені туралы тексеру
жүргізіледі,
тексеруден өтпесе, identi.aspx Web-бетіне
бағытталады.
2. “Шолу” пернесін басса, тапрсырма шешімі файлының компьдердегі
сақталған жолын таңдауды ұсынады.
2. “Тапсырма шешімін қосу” пернесін басса, серверде шешім файлы
сақталады.

otvet_prosmatr.aspx:
1. Егер Web-бет алғашқы рет ашылып жатса,
1.1 identi.aspx Web-бетін өткені туралы тексеру
жүргізіледі,
тексеруден өтпесе, identi.aspx Web-бетіне бағытталады.
2. “Тарсырма шешімін қарау” сілтемесіне басса, тапсырма шешімі жаңа Web-
бетте ашылады.

2.2 Интранет-портал дерекқор құрылымын өңдеу
Дерекқор құрылымын құру үшін мен дерекқорлармен басқару жүйесі (ДҚБЖ)
Microsoft Access 2002_SP2 программалық пакетін қолдандым. Дерекқор
құрылымын өңдемес бұрын қандай мәліметтер дерекқорда сақталатынын анықтап
алайық. Олар студенттер мен мұғалімдер мәліметтері сақталатын деректер
кестелері және тапсырма файлдарына байланысты деректер.
Қолданушыны анықтау Web-бетіне керекті деректер: Студент фамилиясы,
логині, паролі, факультеті, мамандығы, бөлімі және мұғалім фамилиясы,
логині, паролі. Бұл деректерді екі кестеге орналастырдым ол “slogin”
студент мәліметтері орналасқан кесте (1-сурет) және мұғалім кестесі
“tlogin” 4 бағаннан тұрады: 3 текстік бағаннан (“Логин преподавателя”,
“Пароль преподавателя”, “ФИО преподавателя”) 1 сандық бағаннан
(“Идентификатор для проверки доступа”).

“slogin” кестесінің құрылымы

1-сурет.

Интранет-портал қызметінің басқа Web-беттеріне керекті деректер
берілген тапсырмалар тізімі “zadanye” және шешімдер “otvet” кестесі,
университет факультеттері “fac” кестесі, факультет мамандықтары “spec”
кестесі, мамандық бөлімдер “group” кестесі, пәндер кестесі “subspec”. Енді
әр кестенің сипатталуы мен қандай функция атқаратынына тоқталайық.
“zadanye” кестесінде берілген тапсырма файлының атауы, тапсырма берген
мұғалімнің деректері, тапсырма берілген студенттер мәліметтрі орналасқан.
“otvet” кестесі 4 бағаннан тұрады олардың 3 текстік бағанадан және 1
счетчиктен тұрады (2-сурет). “aftorofotvet” бағанасында тапсырма жауабының
фамилиясы сақталады, “otvetfile” бағанада тапсырма шешімі файлы атауы
енгізіледі. “zadanyeid” бағанасы тапсырма кестесімен байланыс түзіп,
тапсырманың нәтижесін жіберген студент пен оны орындамаған студентерді
ажырату үшін қолданылады. Жоғарыда сипатталған екі кестемен қатарласып,
жұмыс істеуіміз керек. Себебі, бұл кестелер құжатқа байланысты мәліметтерді
сақтайды. Портал жұмысы уақытында деректерді қатар өңдеу қажет, яғни
деректі сақтағанда, жаңартқанда, өшіргенде.

“otvet” кестесінің құрылымы

2-сурет.

“FAC” кестесі 3 бағанадан тұрады олар “C_FAC” факультет идентификаторы
жазылады, “N_FAC” факультет аты сақталады, “R_FAC” факультеттің қысқа атауы
жазылады (3-сурет). Бұл мәліметтер мұғалімге тапсырма беру үшін, студентті
іздеу жұмысын және файлды сақтау бағытын анықтау үшін қолданылады. Сонымен
қатар, Web-бетке университет және мамандық туралы деректерді динамикалық
енгізу және өзгертуді ұйымдатыру үшін ДҚБЖ сұрауын қолданамыз. Ол VB
құрамында орналасады және келесі түрде болады:
"Select * from SPEC, FAC where SPEC.C_FAC=FAC.C_FAC and FAC.N_FAC='" &
DropDownList1.SelectedItem.ToString & "'"

“FAC” кестесінің құрылымы

3-сурет

“spec” кестесі де факультет кестесінің құрылымындай ұйымдастырылған
мамандық идентификаторы, мамандық толық аты, мамандықтың қысқа атауы және
әр факультетке сай мамандықтар тізімін анықтау үшін факультет
идентификаторы қосылған.
“group” кестесі студенттер бөлімдерінің атауынан, қай факультетке
тиісті екені және мамандыға сақталатын кесте (4-сурет).

“group” кестесінің мәліметтері мен құрылымы.

4-сурет
“subspec” кестесінде әрбір факультетке және мамандыққа байланысты
өткізілетін пәндердің атаулары, сақталады.
Жоғарыда аталған дерекқор кестелері бірігіп, интранет-портал жұмысын
мәліметтермен қамтамасыз етеді. Мысалы, мұғалімнің студентке тапсырма беруі
үшін ол студент жайлы мәліметпен қамтамасыз етуіміз керек. Қорта келгенде
жұмыстың бұл бөлімінде дерекқор интранет-портал ажырамас бөлігі екеніне көз
жеткіздік.

2.3 Интранет-портал программалық қамтамасыздандыруын өңдеу
Интранет-портал программалық қамтамасыздандыруын өңдеу аспабы ретінде
ASP.NET (Active Server Page – Активті Серверлік Бет) технологиясын
таңдадым. Оған себеп интранет-портал жүйесінің негізгі ерекшелігі – ол,
орталықтандырылған басқару жүйесін құру. ASP.NET технологиясы есептің
қойылымында көрсетілген толық міндеттер мен мүмкіндіктерді орындауға
мүмкіндік береді. ASP.NET технологиясы – Microsoft Visual Studio.NET
архитектурасының бөлімі болып табылады. Ал Microsoft Visual Studio.NET
Windows қосымшаларын, консольдік қосымшаларды, класстар библиотекаларын,
мобильді телефондар мен портативті компьютерлерге арналған Web-
қосымшаларын, қолданушы және серверлік компонентерді өңдеуге арналған
программалық құрал. Сонымен қатар, ADO.NET (Active Data Objects – Активті
Деректер Объектілері) технологиясы тек Microsoft Access қана емес, сонымен
қатар SQL, Oracle сияқты дерекқорлармен басқару жүйелерімен жұмыс жасауға
мүмкіндік береді. Сондықтан мен Microsoft Access-те құрған дерекқорды SQL
сұраулары арқылы да пайдалана алам. Microsoft Visual Studio.NET
архитектурасының интранет портал программасын өңдеудегі ең маңызды
ерекшелігі ол өңдеушілермен оқиғалық басқару модельдер негізінде қосымшалар
мен программалық жүйелерді құру үшін арналған инструментальды қабықшасының
бар болуы.
Интранет-порталда құжат алмасуды программалық қамтамасыздандырмас бұрын
құжат алмасу процесін (1 Схема) қарастырайық. Интранет-порталды ашқанда
бірден Қолданушыны анықтау Web-бетіне түсесіз. Одан мұғалім немесе студент
ретінде таныла аласыз. Мұғалім болсаңыз мұғалімдік қызметіңізге кірісіп
тапсырма бересіз, тапсырма шешімін тексересіз. Студент ретінде танылсаңыз
сізге берілген тапсырмар тізімі шығады және тапсырманы орындап, тапсырма
шешімін серверге жібере аласыз. 1-схемаға сай студенттер мен мұғалімдер
арасында құжат алмасу интранет-порталының программасын өңдеуді келесі
бөлімдерге бөліп, жүзеге асырдым:
1. Интранет-порталға кіруге рұқсатты шектейтін жүйені және қолданушыны
анықтау қызметін өңдеу.
2. Мұғалім қызметін қамтамасыз ететін жүйені өңдеу.
3. Студенттің құжатты қабылдау және жіберу жүйесін өңдеу.

Қолданушыны анықтау Web-
парағы

Мұғалім танылса
Студент танылса

Мұғалім Web-парағы
Студент Web-парағы

Мұғалім тапсырма берген болса

Тапсырманы
қарау

Шешімдер тізімі
Тапсырма шешімін қосу

Студент тапсырма шешімін қосса

Тапсырма
шешімі

1-схема
2.3.1 Интранет-порталға кіруге рұқсатты шектейтін жүйені және
қолданушыны анықтау қызметін өңдеу
Интранет-порталында құжат алмасатын адамдардың құжаттарын дұрыс бағытта
сақтап, құжат арналған адамға жететініне кепіл беруіміз керек. Ол үшін біз
қолданушыларды дұрыс анықтап, құжаттардың мазмұнының өзгеруінен,
өшірілуінен сақтауымыз керек. Сонымен қатар дерекқор қауіпсіздігін де
қамтамасыз етіміз керек. Бұл жерде ескеріп кететін жайт – ол қауіпсіздік
дейгейін анықтау, себебі кіруге рұқсатты шектеу деңгейі жоғары болған
сайын, қолданушы өз ойында сақтайтын мәліметтер көп болады. Ал бұл
қолданушыға кері әсерін тигізеді. Осындай мәселені ескере отырып, мен
рұқсатты шектеу және қолданушыны анықтау Web-қызметінің дәрежесін келесі
түрде анықтадым.
Рұқсатты шектеу және қолданушыны анықтау жүйесін өңдегенде мен
келесідей әдістерін қарастырдым:
1. ISM (Internet Services Manager – Интернет Қызметтерінің Диспетчері)
деңгейінде.
2. Программалық деңгейде.

1. ISM деңгейінде біз дерекқорларға және құжат файлдарына Web арқылы
рұқсат деңгейлерін керекті деңгейде орнатуымызға болады, сонда ISM артық
сілтемелерді және үндеулерді орындатпау арқылы файлдарды және
деректерқорларды санкцияланбаған енуден қорғайды (5-сурет).

Жүйені ISM деңгейінде қорғау

5-сурет
2. Программалық деңгейде. Программалық деңгейдегі қорғауды мен пароль
мен логинді тексеру арқылы ұйымдастырдым. Сонымен қатар қолданушыны анықтау
да программалық түрде жүзеге асады. Интранет-портал жүйесіне байланысқан
кезде идентификация беті шығады (6-сурет).
Идентификация беті

6-сурет

Қолданушы түрін таңдауға байланысты дерекқордан пароль және логин
тексерілетін және идентификация бетін аттап кетпейтін программалық қодты
Session объектісі негізінде құрастырдым. Session объектісі белгілі бір
қолданушыға байланысты ақпаратты серверде сақтай алатын объект. Біріншіден
мен идентификация бетін өткенін тексеру үшін барлық session-дарды
тазалаймын, сосын пароль мен логин тексерілгеннен кейін студент немесе
мұғалім session қосамын. Ол .vb кодта былай жазылады:
session-дарды тазалау:
If (Not Page.IsPostBack) Then Session.Clear()
Логин, парол тексерілгеннен кейін
Session("checkedin") = "student" немесе
Session("checkedin") = "prepodavatel"
"checkedin" атты session-ға "student" немесе "prepodavatel" мәндерін
меншіктеймін. Яғни "checkedin" сеансының мәні осы мәндер облысында болады.
Ал келесі бетке өткенде, қай Web-бетіне өтпесін мұғалім бетіне немесе
студент бетіне бағытталса да, Session("checkedin") мәні әр Web-бетіне сай
тексеріледі. Мұғалім Web-беті ашылмас бұрын Session("checkedin") мәні
"prepodavatel" болуы тиіс, сол сияқты студенттікі өзіне сай болғанын талап
етеді. VB кодта жүзеге асырылуы келесідей:
If Not (Session("checkedin") = "student") Then
Response.Redirect("identi.aspx") немесе
If Not (Session("checkedin") = "prepodavatel") Then
Response.Redirect("identi.aspx")
Логин және пароль тексерілуін A-қосымшасынан интранет-порталға кіруге
рұқсатты шектейтін жүйенің және қолданушыны анықтау қызметінің VB.NET
кодынан табасыз.

2. Мұғалім қызметін қамтамасыз ететін жүйені өңдеу
Есептің қойылымында айтылғандай құжатты бағыттау үшін мұғалімді студент
жайында мәліметпен қамтамасыз етуіміз керек және құжат файлының сақталуы
туралы дерекқорға мәліметтерді орналастыруымыз керек. Біріншіден Web-бетте
дерекқормен жұмыс істеу үшін араларында байланыс орналастырамыз (7-сурет).

Web-бет пен дерекқор арасында байланыс орнату

7-сурет

Мәліметтерді сатылап, мұғалім таңдауына байланысты динамикалық өзгертіп
енгізіп отырамыз. Ол үшін DropDownList1 Web-серверлік басқару элементіне
университет факультеттері тізімін келесі код арқылы енгіземіз:
Dim objReader As OleDbDataReader
objReader = myclassbaze.SelectSQL("Select * from FAC")
If (Not objReader Is Nothing) Then
While (objReader.Read)
DropDownList1.Items.Add(objReader.G etString(1))
End While
Else Label7.Text = "Произошла ошибка при обращений к Базе
данных"
End If
objReader.Close()

Мұғалім Web-беті

8-сурет

Ал енді мамандық тізімі факультет таңдауы бойынша динамикалық өзгеруі
тиіс, яғни факультетке қатысты мамандықтар ғана болуы керек. Мысалы,
Механика-математика факультетін таңдағанда бизнестегі ақпараттық жүйелер,
информатика, математика, механика мамандықтар тізімі түзіледі. Біз оны
факультет мәні өзгеруіне байланысты SQL сұраулары арқылы мамандық тізімін
анықтаймыз да Web-бетке енгіземіз. Оны келесі процедура кодынан байқауға
болады.
DropDownList1-ден таңдалған мән өзгерісі процедурасы.
Private Sub DropDownList1_SelectedIndexChanged( ByVal sender As
System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles
DropDownList1.SelectedIndexChanged
Session.Add("fac", DropDownList1.SelectedItem.ToString )
DropDownList2.Items.Clear()
DropDownList3.Items.Clear()
DropDownList4.Items.Clear()
DropDownList2.Items.Add("")
myclassbaze.ConnectionString =
"Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;D ata
Source=C:\inetpub\wwwroot\diploma\A llbase.mdb"
Dim objReader As OleDbDataReader
objReader = myclassbaze.SelectSQL("Select * from SPEC, FAC where
SPEC.C_FAC=FAC.C_FAC and FAC.N_FAC='" & DropDownList1.SelectedItem.ToString
& "'")
If (Not objReader Is Nothing) Then
While (objReader.Read)
DropDownList2.Items.Add(objReader.G etString(1))
End While
Else
Label7.Text = "Произошла ошибка при обращений к Базе данных"
End If objReader.Close()
End Sub
Дәл осы жолмен пән аттарына дейін енгіземіз. Жоғарыдағы кодтан таңдау
жолы сатылап жүретіні байқалады. Мысалы, таңдау жолын толық өтіп, қайтадан
мамандықты өзгертсе, онда бөлім мен пән атаулары жаңадан таңдалуы тиіс.
Файлды серверге сақтауды папкалар ағашы ретінде ұйымдастырдым, яғни ағаш
түбі университет, факультет,...,студент. Файлды серверде сақтамас бұрын,
біз қайтадан дерекқорға байланысамыз, бірақ енді дерекқорды оқу үшін ғана
емес, сонымен қатар файлдың серверде сақталу жолы, кімге арналғандығы және
кім жіберіп жатқаны жайлы мәліметтерді енгізу үшін. Файлды серверде сақтау
және дерекқорға мәліметтер енгізу коды келесідей түрде болады:

Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As
System.EventArgs) Handles Button1.Click
Dim fname As String
fname = fileBrowser.PostedFile.FileName()

‘ ограничение на сохранение файлов кроме расширении
‘ не относящимся .doc и .rtf

If (fname.Substring(1 + fname.LastIndexOf(".")) = "doc") Or
(fname.Substring(1 + fname.LastIndexOf(".")) = "rtf") Then
fname = fname.Substring(1 + fname.LastIndexOf("\"))
fname = fname.Substring(0, fname.LastIndexOf(".")) & "_" &
Session("login") & fname.Substring(fname.LastIndexOf(" ."))
fname = "c:\inetpub\wwwroot\diploma\files\z adaniya\" &
DropDownList1.SelectedItem.ToString & "\" &
DropDownList2.SelectedItem.ToString & "\" &
DropDownList3.SelectedItem.ToString & "\" &
DropDownList4.SelectedItem.ToString & "\" & fname

‘ файл сохраняется под начальным именем с добавлением “_login”-на
fileBrowser.PostedFile.SaveAs(fname )

‘ запись в базу данных о файле
Dim insertCmd As String
insertCmd = "INSERT INTO zadanye (login, faculty, spec, gruppa,
subject, nameoffile) VALUES (@login, @faculty, @spec, @gruppa, @subject,
@nameoffile);"
Dim MyCommand As OleDbCommand = New OleDb.OleDbCommand(insertCmd,
OleDbConnection1)
MyCommand.Parameters.Add(New OleDb.OleDbParameter("@login",
OleDb.OleDbType.Char, 2004))
MyCommand.Parameters("@login").Valu e = CStr(Session("login"))
MyCommand.Parameters.Add(New OleDb.OleDbParameter("@faculty",
OleDb.OleDbType.Char, 2004))
MyCommand.Parameters("@faculty").Va lue =
DropDownList1.SelectedItem.ToString
MyCommand.Parameters.Add(New OleDb.OleDbParameter("@spec",
OleDb.OleDbType.Char, 2004))
MyCommand.Parameters("@spec").Value =
DropDownList2.SelectedItem.ToString
MyCommand.Parameters.Add(New OleDb.OleDbParameter("@gruppa",
OleDb.OleDbType.Char, 2004))
MyCommand.Parameters("@gruppa").Val ue =
DropDownList3.SelectedItem.ToString
MyCommand.Parameters.Add(New OleDb.OleDbParameter("@subject",
OleDb.OleDbType.Char, 2004))
MyCommand.Parameters("@subject").Va lue =
DropDownList4.SelectedItem.ToString
MyCommand.Parameters.Add(New OleDb.OleDbParameter("@nameoffile",
OleDb.OleDbType.Char, 2004))
MyCommand.Parameters("@nameoffile") .Value = fname
MyCommand.Connection.Open()
Try
MyCommand.ExecuteNonQuery()
Response.Clear()
Catch ex As OleDb.OleDbException
'Label7.Text = MyCommand.CommandText
'Label7.Text = Label7.Text & ex.Message
Label7.Text = "Вы не выбрали группу студента!"
End Try
MyCommand.Connection.Close()
Else : Label7.Text = "Только для текстовых файлов"
End If
zagruzka()
End Sub
htmlbody
form enctype=”multipartform-data” runat=”server”
input id=”fileBrowse” type=”File” runat=”server”
asp:button id="Button1" runat="server" Text="Добавить"
ForeColor="Black"asp:button
form
bodyhtml

Жоғарыда келтірілген код сақталатын файл типі текст түрінде болуын
қамтамасыз етеді. Файл типі міндетті түрде “.doc” немесе “.rtf” болуы
керек, бұған жатпайтын файлды сақтағыңыз келсе, файл сақтау шарты туралы
қателік хабарламасын көресіз.
Мұғалім Web-бетінің тағы бір бөлімі ол – DataGrid Web-серверлік
басқару элементі. DataGrid элементі дерекқор кестелерінен алынған
мәліметтерді Web-бетте толтырып және құжат файлдарын басқару мүмкіндігімен
қамтамасыз ететін басқару элементі. DataGrid элементі 6 бағанадан тұрады.
Оның үшеуі Label (метка) типті (Факультет, Группа, Дисциплина), қалған
үшеуі сілтеуіш типті (Просмотр задания, результаты, удалить) (8-сурет). Ал
DataGrid Web-серверлік басқару элементі HTML сипатталуы келесідей түрде
болады:

asp:datagrid id="DataGrid1" style="Z-INDEX: 112; LEFT: 16px; POSITION:
absolute; TOP: 424px"
runat="server" Width="97%" AutoGenerateColumns="False"
ForeColor="Sienna"
HeaderStyle HorizontalAlign="Center"HeaderSt yle
Columns
asp:TemplateColumn HeaderText="Факультет"
ItemTemplate asp:Label runat="server" %#
Databinder.Eval(Container.dataitem, "faculty") %
asp:LabelItemTemplateasp:Te mplateColumn
asp:TemplateColumn HeaderText="Группа"
ItemTemplateasp:Label runat="server"%#
Databinder.Eval(Container.dataitem, "gruppa") %
asp:LabelItemTemplateasp:Te mplateColumn
asp:TemplateColumn HeaderText="Дисциплина"
ItemTemplateasp:Label runat="server"%#
Databinder.Eval(Container.dataitem, "subject") %
asp:LabelItemTemplateasp:Te mplateColumn
asp:TemplateColumn HeaderText="просмотр задания"
ItemStyle HorizontalAlign="Center"ItemStyl eItemTemplate
asp:LinkButton CommandName="edit" CommandArgument =

'%#Databinder.Eval(Container.datai tem,"nameoffile")
%'runat="server"просмотр задания
asp:LinkButtonItemTemplatea sp:TemplateColumn
asp:TemplateColumn HeaderText="результаты"
ItemStyle HorizontalAlign="Center"ItemStyl eItemTemplate
asp:LinkButton CommandName="update" CommandArgument=
'%#Databinder.Eval(Container.datai tem,"id") %'
runat="server"результатыasp:Link Button
ItemTemplateasp:TemplateColumn
asp:TemplateColumn HeaderText="удалить"
ItemStyle HorizontalAlign="Center" ItemStyle ItemTemplate
asp:LinkButton runat="server" CommandName="delete" CommandArgument=
'%# Databinder.Eval(Container.dataitem, "nameoffile") %'удалить
заданиеasp:LinkButton
ItemTemplateasp:TemplateColumn Columnsasp:datagrid

DataGrid кестесінің бағаналарын толтыру үшін келесі процедураны
қолданамыз.
Private Sub zagruzka()
myclassbaze.ConnectionString =
"Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;D ata
Source=C:\inetpub\wwwroot\diploma\A llbase.mdb"
Dim objReader As OleDbDataReader
objReader = myclassbaze.SelectSQL("Select * from zadanye where
login='" & Session("login") & "'")
If (Not objReader Is Nothing) Then
DataGrid1.DataSource = objReader
DataGrid1.DataBind()
Else
Label7.Text = "Произошла ошибка при обращений к Базе данных"
End If objReader.Close()
End Sub

Мұғалім тапсырма жауабын тексеру үшін өзі берген тапсырманы қайтадан
серверден қарай алады. Ол үшін “тапсырманы ашу сілтемесін” басса, тапсырма
жаңа Web-бетте ашылады. Осылай біз мұғалімді қосымша қызметпен қамтамасыз
етеміз. “Шешімдер сілтемесі” мұғалім берген тапсырма шешімдері тізімі Web-
бетіне өту үшін пайдаланады (9-сурет). Тізімнен студент жұмысын таңдап,
тексере алады. Бұл мұғалім мен студент арасында құжат алмасу жүргендігінің
дәлелі болып саналады.

Тапсырма шешімдері тізімі Web-беті

9-сурет

Тапсырма мен шешімін өшіру сілтеуіші сервердегі тапсырма файлы мен оның
шешімі файлын өшіреді, сонымен қатар дерекқорда өшірілген файлдар туралы
мәліметтер де жойылады. Дерекқордан мәліметтерді өшіру коды келесідей
болады:
Private Sub DataGrid1_DeleteCommand(ByVal source As Object, ByVal e As
System.Web.UI.WebControls.DataGridC ommandEventArgs) Handles
DataGrid1.DeleteCommand
Dim objReader As OleDbDataReader
objReader = myclassbaze.SelectSQL("Select * from zadanye where
login='" & Session("login") & "'")
Dim i As Integer = 0
Dim s As String
While (objReader.Read)
If (i = e.Item.ItemIndex) Then
Dim infooffile As FileInfo = New
FileInfo(e.CommandArgument)
infooffile.Delete()
s = CStr(objReader.GetInt32(6))
myclassbaze.ConnectionString =
"Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;D ata
Source=C:\inetpub\wwwroot\diploma\A llbase.mdb"
myclassbaze.ExecuteNonQuery("DELETE FROM zadanye WHERE
login='" & Session("login") & "' and nameoffile='" & e.CommandArgument & "'
and gruppa='" & objReader.GetString(3) & "'")
myclassbaze.ConnectionString =
"Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;D ata
Source=C:\inetpub\wwwroot\diploma\A llbase.mdb"
End If
End While
objReader = myclassbaze.SelectSQL("Select * from otvet where
zadanyeid='" & s & "'")
While (objReader.Read)
Dim infooffile As FileInfo = New
FileInfo(objReader.GetString(3))
infooffile.Delete()
End While
myclassbaze.ConnectionString =
"Provider=Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;D ata
Source=C:\inetpub\wwwroot\diploma\A llbase.mdb"
myclassbaze.ExecuteNonQuery("DELETE FROM otvet WHERE zadanyeid='" &
s & "'")
objReader.Close()
zagruzka()
End Sub
Мұғалім Web-бетінің толық HTML және VB кодымен танысқыңыз келсе B
қосымшаcынан табасыз.

3. Студенттің құжатты қабылдау және жіберу жүйесін өңдеу
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.