Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасының салық саясаты жайлы

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:

Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасының салық саясаты.

Жоспар.

Кіріспе 3

Ι. Салықтардың экономикалық мазмұны 5

1. 1 Салықтардың салықтардың пайда болуы және экономикалық мәні 5

1. 2 Салық элементтерінің жіктелуі 16

ΙΙ. Қазақстан Республикасының салық саясаты және оны жүзеге асырудағы принциптері 33

2. 1 Қазақстан Республикасының салық саясаты ұғымы және оның өндіріс салаларындағы көрінісі 33

2. 2 Экономиканың дамуына салық саясатының әсер етуінің бүгінгі

күнгі механизмі 41

ΙΙΙ. Қазақстан Республикасының салық саясатын болашақта дамыту перспиктивалары 51

3. 1 Қазақстан Республикасының салық саясатында шетелдік тәжірибелерді қолдану 51

3. 2 Қазақстан Республикасының салық саясатының тиімді стратегиясы 72

Қорытынды 81

Пайдаланылған әдебиеттер 84

Кіріспе

Әлемдік экономиканың жаһандануы, яғни шаруашылық өмірдің барлық аспектілерінің интеграциялануы мен , сайып келгенде әлемдік шаруашылықтарының түрлі салаларының өзара байланыстылығын нығайта түсуде. Жаһандану барысында салық саясаты мен салық жүйесінің өзара үйлесімділігі көрініс табады.

Салық саясаты мемлекет қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы болуымен қатар ел экономикасын қайта құрып, оның дамуына, ұлғаюына, саяси әлеуметтік істердің толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады.

Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмететуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.

Салық мемлекет бюджет кірісінің негізгі көзі ретінде мемлекттік әлеуметтік-бағдарламасын орындауда маңызы зор. Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің барлық кезеңдеріне тән құбылыс. Олардың басты міндеті - әр қоғамның дамуын қамтамасыз ететін өндірістік емес саланы қаржыландыру болып табылады. Сонымен бірге салық жаңадан құрылған қосымша құнды алудың тәсілі ретінде салық төлеушілердің қаржылық күйіне шешуші әсер жасайды. Салықтың мәні әлеуметтік-экономикалық мәні мен құрылымы мен рөлі қоғамның экономикалық және саяси құрылысымен, сондай-ақ мемлекеттің табиғаты және қызметімен анықталады. салықтар қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі қайнар көзі ретінде құрылуы, ертеден келе жатқан дәстүрлердің бірі және бұл дәстүр нарықтық экономикада да әрекет етеді.

Жаңа қайта құру жағдайларында Қазақстанның салық саясатының экономикалық даму мен жаһандану құбылысына сай қалыптастыру-еліміз үшін стратегиялық маңызы бар мәселе. Сондықтан өз Отанымыздың салық саясатының қазіргі жағдайын зерттеу және жетілдірудің ғылыми негізделген әдістерін табу - объективтік қажеттілік болып табылады.

Осы жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, мен дипломдық жұмысымның тақырыбын «Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасының салық саясаты» деп таңдап алдым. Менің бұл дипломдық жұмысымда салықтардың экономикалық мазмұнынан бастап, ҚР салық саясатын және оны жүзеге асырудағы принциптерін, оны болашақта дамытудың перспективалары мен стратегиялық жоспарларын қолдану мүмкіндіктері сияқты мәселелер талданып қарастырылған. Дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты --- ҚР салық саясатының қалыптасу кезеңдерін зерттеп, оны болашақта одан әрі дамытудың жаңа перспективаларын ғылыми тұрғыдан негіздеп, талдау жасау. Дипломдық жұмыстың негізгі міндеттері:

Салық саясаты мен салықтардың экономикалық мән - мағынасын ашып, теориялық негіздеу;

Қазақстан Республикасы салық саясатының қазіргі қызмет ету барысын зерттеу;

Қазақстан Республикасының салық саясатында шетелдік тәжірибелерді қолдану;

Қазақстан Республикасы салық саясатын болашақта дамытудың жаңа перспективаларын анықтап, ғылыми негізде бір жүйеге келтіру;

Ι. Салықтардың экономикалық мазмұны

1. 1. Салықтардың пайда болуы және экономикалық мәні

Салыктар дегеніміз мемлекеттік бюджетке занды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады.

Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға туындайтын қаржылық қатынастарды көзі юмикалық категория.

Салықтардың экономикалық мәні мынада:

- біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субьектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді;

- екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.

Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржылык көзі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта қүрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде каржы көздері қажет.

Салықтар - мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі.

Мемлекет салықтарды, экономиканы, дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады.

Салықтар - тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.

Салықтың экономикалық мәні шаруашылық субьектілерінен, азаматгардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.

Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті ұхтау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты турде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.

Салықтар тауар-ақша қатынастарынан тыс қолданылады. Натуралды салықтардың мөлшері мен түрі нақты жергілікті жағдайларға бағынған. Мысалы: 1 адамнан 1 құндыз терісі немесе 10 пұг тұз және т. б. алынған. Тауар-ақша қатынастарының нығаюымен натуралды салықтың рөлі айтарлықтай азайды. Дегенмен, олар соңғы уақытқа дейін пайдаланылды (1953 жылға дейін жүн, жұмыртқа, сүт, май өткізген) .

Егер екі мемлекет бір-бірімен соғыс жүргізсе, жеңген мемлекет жеңілген мемлекеттің барлық байлығын тонап алады, болмаса белгілі бір мөлшерде салық салып отырған.

Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме берілген. Мәселен, Салық кодексінде «Салықтар - мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар» деп атап көрсетілген.

Салық - занды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетті төлем.

Салық - белгілі бір объектілерден төленетін төлем.

Салық дегеніміз - белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.

Қорыта айтқанда, барлық анықтамалар бір негізді құраушы жүйе екендігін байқауға болады.

Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі, салық белгілі бір объектілерден (табыс, мүлік, тауар, жер, көлік, мұра) төленеді. Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік бір мерзімі болады (салық кезеңі - бір күндік, он күндік, айлық, тоқсандық, жылдық) және белгілі бір көлемде немесе мөлшерде (салық ставкасы) алынады.

Қазақстан Ресгіубликасының мемлекетгік бюджетінде салықтардың меншікті салмағы 70 пайызын құрайды.

Салықты материалды тұрғыдан алғанда - бұл, салық төлеушінің белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша сомасы болып табылады (салық натуралдық тұрғыда материалдық құндылық болып саналады) .

Салықтың материалдық белгісі - салық төлеуші белгілі бір соманы мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.

Материалдық салықтық қатынастар - ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша қаржыларының салық төлеушіден мемлекетгік ақша қорларына жылжуы дегенді білдіреді.

Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық - салық төлеушілерден мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, белгілі бір мерзімде және белгіленген тәртіпте бір бағыттағы ақшаның қозғалысы болып саналады.

Ал, құқықтық тұрғыдан карайтын болсақ, бүл мемлекеттік бекітілім, яғни тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін (төлеуді) көздейтін міндеттеме.

Салық құқығы - мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.

Салық материалдық тұрғыда белгілі бір ақша сомасын (ақшалай нысанда) немесе салық төлеушілердің мемлекетке беруі тиіс белгілі бір заттардың санын (натуралдық заттай нысанда) білдіреді.

Сонымен салықтардың мазмұны мынадай:

Материалдық категория жағынан - бұл белгілі бір ақшасомасы болса;
Экономикалық категория ретінде - бұл мемлекеттің табысы;
Заңдық категория жағынан, бұл заң жүзінде белгіленгенміндеттеме болып табылады.
Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетіл-гендерді атауға болады:
Салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімдібөледі;
Салық - ақшалай нысанда төленеді;
Салық - қайтарылмайтын төлем болып табылады;
Салық - баламасыз сипатта болады;
Салық - салықты телеген кезде меншік нысандары ай-қындалады;
Салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.

Ал, енді осы белгілердің мазмұнын тереңірек қарастырайық.

1. Салық - мемлекетке тиесілі қоғамдық жиынтық өнімді бөледі.

Мемлекеттік аппарат мемлекетке тиесілі ақша сомасын өндірмейді. Сондықтан мемлекет жеке және заңды тұлғаларға салық салу арқылы қажетті соманы өндіріп алып отырады. Мұның экономикалық сипаттамасы мемлекет салықты белгілеу және өндіріп алу арқылы өндірілген коғамдық жиынтық өнімнің бір бөлігін өзіне тиесілі сома ретінде айналдырып алады. Бұл жерде салық қатынасы бөлуші сипатта болады.

2. Салъқ - ақшалай нысанда төленеді.

Натуралдық нысанда төленуі де мүмкін. Мәселен, ауыл шаруашылығы саласында жиналған өнімнің бір бөлігі салық ретінде төленеді.

Салық кодексінде салық ақшалай нысанда төленуі тиіс деп атап көрсетілген.

3. Салық - қайтарылмайтын төлем балып табылады.
Салықты төлеген кезде ақша тек бір бағытта ғана қозғалады, яғни салық төлеушіден мемлекетке бағытталады.

Мұньң қайтарымды төлемдерден (мысалы, мемлекеттік қарыз) айырмашылығы:

Біріншіден, ақша салық төлеушілерден мемлекетке карай қозғалады;
Екіншіден, кері қайтады, яғни мемлекеттен салық төлеушілерге бағытгалады (қайтарылады) .

Ал, қайтарымсыздық дегеніміз - ақшаны мерзімсіз алуды білдіреді, яғни ол соманың қашан қайтатыны белгісіз.

4. Салық - баламасыз сипатта болады.

Салық құнның ақшалай нысанда бір бағытга қозғалысын айқындайды. төлеген салыққа қарсы тауар түрінде болса да қозғалыс жоқ. Толығырақ айтқанда, салық қандай да бір тауарға, немесе мемлекеттік қызметке төлем болып есептелмейді, яғни ақшаның өтеусіз алынуын көрсетеді.

Сондықтан салық - баламасыз төлем болып табылады.

5. Салъқты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады.
Салықты төлеген кезде меншік нысандары ақша қаражаттарына, немесе материалдық құндылықтарда жеке меншіктен мемлекетгік меншікке өтеді (ауысады) . Анығын айтқанда, салық салу мемлекетке тиесілі меншіктерді иеліктен шығарады, ал меншік иелері арасындағы туындайтын салық қатынастарында мемлекет жеке меншіктен мемлекеттік меншікке салық төлемдерінде меншік құқықтарын өзгерте алады.

6. Салық - тұрақты экономикалық қатынас туғызады.

Салықты белгілеуде тұрақты салық қатынастары пайда болады. Тұрақтылықты мынадан байқауға болады, яғни салық жеке түрде емес, нормативті құқықтық актілермен белгіленеді. Мәселен, бір тұлғаның нақты салық салу объектісі бар болса, ол салық міндеттемелерін орындаушы болып табылады.

Салық қатынастарының тұрақтылығы салық төлеу арқылы жүйелі төлемдерге алып бармауы тиіс. Кейбір салықтарда салық төлеушілер үшін салық төлеу жеке төлемдік сипатта болады (мысалы, мүлік салығын жеке азаматтар жылына бір рет төлейді) немесе кейде кенеттен салық төлеу сипаты пайда болады (мәселен, ойламаған жерден жасаған жұмысына жалақы алады) .

Азаматтардың мүлік салығын төлеген кезде, оның салық қатынастары қысқартылмайды, қайта салық төлеушілердің ағымдағы кезеңде төлеген салықтарымен қоса, келесі салық кезеңдерінде де салық төлеуге міндетті болады. Бүл процесс салық төлеушілердің меншік иесі ретінде құнынан айырылғанға дейін жалғасын таба береді.

Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда:

салықты - мемлекет немесе уәкілдік берілген мемлекеттік орган белгілейді;
салық - құқықтық нысанда жүзеге асады;
салық - мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады;
салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды;
салық - мәжбүрлеме сипатта болады;
салық төлеу аркылы ақшаны алу құқықтық сипатта жүзеге асырылады.

Салықтың осы құқықтық белгілеріне кеңірек тоқталып өтейік.

1. Салықты тек мемлекет қана белгілейді .

Мемлекеттік органның ешбірі салықты бекітуге және енгізуге құқы жоқ.

Салық - бұл мемлекеттің белгіленімі болып саналады.

Салық - осы белгісі арқылы басқа да міндетті төлемдерден ерекшеленеді.

Сондықтан көптеген мемлекеттің салық заңдылықтарында салықты былайша қарастырады:

біріншіден, салықты уәкілдік берілген мемлекеттік орган ғана бекіте алады;
екіншіден, салықты белгілеу белгілі бір заң немесе нормативтік-қүқықтық акгілермен қатаң түрде жузеге асырылады;
үшіншіден, осы қабылданған құқықтық акт белгілі бір тәртіпке сәйкес жүргізіледі.

2. Салық құқықтық нысанда жүзеге асады.

Мемлекет салықты бекіту және енгізу үшін құқықтық акт қабылдайды.

Мемлекеттің салық қызметін жүзеге асырудағы негізгі әдісі болып нормативті актілерді шығару табылады.

Салықтың құқықтық негізі ретінде - мемлекет шығарған нормативті акт қабылданады.

Салық элементтері және салық салудың шарттары осы құқықтық актіге сәйкес белгіленеді, өзгертіледі және жүзеге асырылады.

3 . Салық мемлекеттің бір жақты белгіленімі болып табылады.

Салық ұлт (халық, қоғам, азамат) және мемлекет арасындағы еркін түрде келісілген келісімнен кейін пайда болады. Мемлекет салықты белгілеуде барлық салық төлеушілермен келісімге келмейді, яғни олардың белгілі бір топтарымен немесе өкілдерімен ғана келісімге келуі мүмкін. Кейбір кездерде салықтық суверенитет жүзеге асырылады.

Салықтық суверенитет (егемендік) - мемлекеттің өзінің аймағындағы кейбір салық түрлерін кез келген мөлшерде өзгертуге және салық салу объектілерін белгілеуге, салық саясатын жүзеге асыруға құқы бар.

4. Салықты белгілеу арқылы салық міндеттемесі туындайды.

Қабылданған құқықтық акт негізінде белгіленген салық жеке және занды тұлғаларға салық төлеуші ретінде салық міндеттемелерін жүктейді.

Салық төлеуші тұлғалар салъқ және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге міндетті болып саналады.

Белгіленген салық занды салық міндеттемесін туғызады.

Қазақстан Республикасының Салық кодексінде салық міндеттемесіне былайша түсініктеме берілген: "Салық төлеушінің салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі салық міндеттемесі деп танылады, оған сәйкес салық төлеуші салық органына тіркеу есебіне тұруға, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді айқындауға, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеуге, салық есептілігін жасауға, оны белгіленген мерзімде табыс етуге, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге міндетті".

5. Салық мәжбүрлеме сипатта болады.
Салықтьң мәжбүрлеме сипаты 3 кезеңде байқалады:

бірінші кезең, мемлекет салықты салық төлеушілердің еркінен тыс белгілейді және енгізеді, яғни мәжбүрлі түрде;
екінші кезең, салықты төлеген кезде салық төлеуші өзінің меншігінің бір бөлігінен мәжбүрлі түрде айырылып отырады;
үшінші кезең, салық төлеуші өзінің салық міндеттемелерін орындамаған жағдайда, мемлекет бересілі соманы мәжбүрлі түрде өндіріп алады.

6. Салық төлеу арқылы ақшаны алу құқықтық сипатта
жүзеге асырылады.

Бір жағынан алғанда, салықтар салық төлеушілерден еркінен тыс өндіріп алынады, ал екінші жағынан мемлекетті басқа да ақшалармен қамтамасыз етеді, ал бұл құқықтық негізде мемлекеттің меншігі болып саналады. Айта кету керек "Салық - салық төлеушілердің құкық бұзушылықтары немесе құқыққа қарсы тәртіпсіздіктері үшін шараларға төлем ретінде қарастырылмайды".

Салықтың жиналатын орындары:

нарықтарда;
сатушы мен сатып алушылардан;
үй шаруашылығынан;
табыс көзінен, шығын статьяларынан;

Салықты реттеудің тетіктері:

салық түрлері;
салық ставкалары;
салық жеңілдіктері;
салық салу әдістері;

Салық төлеуден қашу себептері:

елеулі салық ауыртпалығы;
салық заңының айқынсыздығы;
субъектілердің саналы түрде алдын-ала салық мөлшерінтөлемеуге ұмтылуы;
салық қызметін ұйымдастырудағы кемшіліктер болуы мүмкін.

Сальқ ауыртпалығы - салық жиналуының жалпы мөлшерінің бірлескен ұлттық өнімге қатынас ретінде анықталатын көрсеткіш Салықтардың алымнан айырмашылығын айта кетсек.

Алымдар салық төлеушілерден белгілі бір құқықтық мәртебе берілгенде немесе белгілі бір қызмет түрін бастар алдында төленеді.

Алым да төлем болып табылады. Ал, енді алымдардың салықтардан бірнеше айырмашылықтары бар, атап айтқанда:

біріншіден, алым мемлекеттік аппараттың шығындарын жабады, яғни мемлекет занды іс-әрекет түрінде тұлғаларға қызмет ұсына отырып, сол қызметіне төлем қабылдайды. Ал салықтар мемлекетті толығымен қаржыландыруға жұмсалады;

екіншіден, салықтың өтеусіз жэне баламасыз белгілері болады. Ал, алым баламалы төлем болып саналады, яғни алымды төлеу арқылы мемлекеттен белгілі бір құқық, мәртебе немесе рұқсат алынады. Мысалы, заңды түлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алымды алсақ, салық төлеуші осы алымды төлеу арқылы өзіне белгілі бір қызмет түрін ашуға рүқсат алады немесе лицензиялық алым белгілі бір қызметпен айналысу үшін
алынатын рұқсат қағаз, яғни салық төлеушіге белгілі бір қызмет түрімен айналысуға қүқық беріледі. Алымда салық төлеуші мемлекеттік органмен байланысты жетілдіре отырып, өзіне басқа да заңды іс-әрекеттер жасайды;

үшіншіден, алым бір жолғы төлем болып табылады, яғни бір рет қана төленеді. Ал, салық ұзақ мерзімді және тұрақты түрде төленіп отырады, қашан салық міндеттемесі тоқтағанға дейін жалғаса береді;
төртіншіден, салықты төлеуде күштеу әдісі қолданылады, яғни салық төлеуші салық міндеттемесін орындамаған жағдайда, мәжбүрлі түрде өндіріп алу іс-шаралары қолданылады. Салық төлеуші алымды ерікті түрде төлеп отырады. Мысалы: бір түлға мемлекетгік органға келіп, кәсіпкерлік қызметпен айналысуға өтініш береді. Берілген рұқсат негізінде кез келген қызмет түрімен айналысуға құқылы. Бұл жерде тұлға алымды өз еркімен төлейді.

Салықтың төлемақыдан айырмашылығы

Төлемақы дегеніміз - мемлекет меншігіндегі объектпілерді пайдаланған кезде төленетін төлем.

Салық пен төлемақының бірнеше айырмашылықтары бар. Мәселен:

біріншіден, төлемақы өтеулі және баламалы төлем, яғни төлемақыны белгілі бір объектілерді пайдаланған кезде төлейді;
екіншіден, төлемақы мемлекетгің азаматтық құқыққа сәйкес азаматтық-қүқықтық қатынастары кезінде туындайды;
үшіншіден, тұлғалар төлемақы төлеу арқылы баламалы түрде осы және басқа да объектілерді пайдалануға құқық алады.

Салықтың мемлекеттік баждан айырмашылығы

Мемлекеттік баж да төлем болып саналады.

Мемлекеттік баж - уәкілдік берілген мемлекеттік органдардың, немесе лауазымды адамдардың зандық мәні бар іс-қимылдар жасағаны үшін және құжаттарды бергені үшін алынатын міндетті төлем.

Мемлекеттік баждың салықтан айырмашылығы мынада: - мемлекет тарапынан берілетін қызметке байланысты болады, сондықтан бұл баламалы төлем болып саналады;

• мемлекеттік бажды мемлекет қызметіне төлем ретінде емес,
мемлекеттің қызметіне байланысты төлем ретінде қарау керек. Айта кету керек, бажды төлеген кезде тауар-ақша қатынастары жүзеге асады.

Баждың алымнан апырмашылъқтарына тоқталар болсақ:

баж бюджеттің табысы, ал алым мемлекеттік мекемелердің көрсеткен қызметтеріне орай табысы болып саналады;
баждың мөлшері төлеушілерге ұсынылған қызметтерінің құнына байланысты болмайды, ал алым көрсетілген қызметтердің құнына орай анықталады, яғни өтініш берушінің мемлекеттік органға келтіретін шығындары есепке алынады. Сондықтан алымның мөлшері тауар бағасы сияқты нақты болуы тиіс.

Салықтық жарналар арқылы да мемлекеттік қаржы қорлары құрылады. Олар мемлекеттің бюджеттік және бюджеттен тыс қорларында (әлеуметгік сақтандыру қорлары, зейнетақы қорлары, жұмыспен қамту қоры, жол жөндеу қоры) жиналады.

Салықтың экономикалық мазмұны былайша көрсетіледі: Шаруашылық субъектілерімен азаматтық қарым-қатынас бір жағынан және мемлекет екінші жағынан қор құрастыру негізінде мемлекеттік қаржылардың 4 кезі қолданылады: