PR-дың әлемдік ірі спорт бәсекелерінде алатын орны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І ТАРАУ. PR.ДЫҢ ӘЛЕМДІК ІРІ СПОРТ БӘСЕКЕЛЕРІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Спорттың өзі . PR ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 PR акциялардың Олимпиада ойындарынан көрініс табуы ... ... ... ... ... ...14
ІІ ТАРАУ. ҚЫСҚЫ АЗИЯ ОЙЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН PR ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1 «Мәдени Азиада» бағдарламасы, Д. Петрухиннің Азия ойындарын насихаттауға арналған мотосаяхаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.2 Азиада: болашаққа салынған инвестиция және көңілге көлеңке түсірген жайттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
І ТАРАУ. PR.ДЫҢ ӘЛЕМДІК ІРІ СПОРТ БӘСЕКЕЛЕРІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Спорттың өзі . PR ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 PR акциялардың Олимпиада ойындарынан көрініс табуы ... ... ... ... ... ...14
ІІ ТАРАУ. ҚЫСҚЫ АЗИЯ ОЙЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН PR ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1 «Мәдени Азиада» бағдарламасы, Д. Петрухиннің Азия ойындарын насихаттауға арналған мотосаяхаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.2 Азиада: болашаққа салынған инвестиция және көңілге көлеңке түсірген жайттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
Жұмыстың жалпы сипаттамасы: Тәуелсіз ел атанғалы тұңғыш рет Қазақстан құрлықтың кіші Олимпиадасы саналатын қысқы Азия ойындарын өткізуге мүмкіндік алды. Спорттық оқиғалар ел имиджін қалыптастырып, ұлттық рухты көтеруде үлкен рөл атқаратынын ескерсек, ел арқасынан ауыр жүк түсті деуге негіз бар. Қазақстан үшін үлкен PR жоба болып есептелген қысқы Азия ойындарын ұйымдастыру үлкен көлемдегі қаражат пен ұзақ уақыттық дайындықты талап етті. Бүгінде спорт – мемлекеттің бет-бейнесін қалыптастыруда қызмет ететін идеология құралы, сонымен қатар, саясатпен де астасып жатыр. Олимпиада ойындары мен әлем, құрлық чемпионаттарын өткізу арқылы жаһандану кезеңінде өмір сүріп жатқан планетамыздың әр мемлекеті өз Отаны туралы кеңінен ақпарат таратуға мүмкіндік алды.
2011 жылы Алматы мен Астана қалаларында өткен VII қысқы Азия ойындарына сары құрлықтың 27 мемлекеті жүйріктерін баптап қосты. Спорттың 11 түрінен 69 медальдар жиынтығы сарапқа салынды. Жалпы командалық есепте жарыс қожайыны Қазақстан құрамасы көш бастап, Жапонияның еншісіндегі бас жүлделер рекордын да түзетіп қойды. Осыған дейін 29 алтынмен көш басында тұрған Күншығыс елінен өз жерінде үш алтын артық алған Қазақстан құрамасының жеңісі әрбір қазақ үшін қуанышты жайт. Азия ойындарынан соң біз спорттық PR-ды дамыта түсу қажеттілігін ұғындық. Спорттық PR тек ірі халықаралық жарыстарға емес, еліміздегі әрбір спорттық ұйымдар мен командалардың алға басуына әсер етуші фактор болуы керектігі айқындалды. Спорттық PR Америка құрама штаттары, Канада, Ресей, Ұлыбритания сынды алып державаларда жолға қойылған. Оларда елдегі ірі бәсекелерден бөлек, әрбір спортшының немесе спорттық клубтың PR-ы бөлек жасалады. Мысалы, Африка елдерінде үлкен теннис кенжелеп қалған. Тіпті, мүлдем дамымаған деуге болады. АҚШ-тағы ағайынды теннисші қыздар Винус және Сирена Уильямстардың үлкен спорттағы айқын жеңістері қара нәсілділердің осы спортқа қызығушылығын арттыра түседі. Сондай-ақ, теннисші Мария Шарапова. Бүгінде жеңісінен гөрі жеңілісі көп аталған теннисші өз PR-технологиясының мықтылығы арқасында өзін ғана емес, Ресейді де барша әлемге жарнамалап жүр. Грузия футболының жұлдызы, «Милан» командасында ойнайтын Каха Каладзеге қарап, әлемдік жанкүйерлер Қап тауы елін еске алады. Андрей Шевченконы Украина, Үсейін Болтты Ямайка деп білетін жандардың санында есеп жоқ.
Жанкүйерге ең алдымен жеңіс керек. Егер, жеңіскер спортшы БАҚ беттерінен түспей, қоғаммен байланыс жасаудағы озық технологияларды пайдалана білсе, оның спорттық PR-на алаңдамай-ақ қоюға болады.
2011 жылы Алматы мен Астана қалаларында өткен VII қысқы Азия ойындарына сары құрлықтың 27 мемлекеті жүйріктерін баптап қосты. Спорттың 11 түрінен 69 медальдар жиынтығы сарапқа салынды. Жалпы командалық есепте жарыс қожайыны Қазақстан құрамасы көш бастап, Жапонияның еншісіндегі бас жүлделер рекордын да түзетіп қойды. Осыған дейін 29 алтынмен көш басында тұрған Күншығыс елінен өз жерінде үш алтын артық алған Қазақстан құрамасының жеңісі әрбір қазақ үшін қуанышты жайт. Азия ойындарынан соң біз спорттық PR-ды дамыта түсу қажеттілігін ұғындық. Спорттық PR тек ірі халықаралық жарыстарға емес, еліміздегі әрбір спорттық ұйымдар мен командалардың алға басуына әсер етуші фактор болуы керектігі айқындалды. Спорттық PR Америка құрама штаттары, Канада, Ресей, Ұлыбритания сынды алып державаларда жолға қойылған. Оларда елдегі ірі бәсекелерден бөлек, әрбір спортшының немесе спорттық клубтың PR-ы бөлек жасалады. Мысалы, Африка елдерінде үлкен теннис кенжелеп қалған. Тіпті, мүлдем дамымаған деуге болады. АҚШ-тағы ағайынды теннисші қыздар Винус және Сирена Уильямстардың үлкен спорттағы айқын жеңістері қара нәсілділердің осы спортқа қызығушылығын арттыра түседі. Сондай-ақ, теннисші Мария Шарапова. Бүгінде жеңісінен гөрі жеңілісі көп аталған теннисші өз PR-технологиясының мықтылығы арқасында өзін ғана емес, Ресейді де барша әлемге жарнамалап жүр. Грузия футболының жұлдызы, «Милан» командасында ойнайтын Каха Каладзеге қарап, әлемдік жанкүйерлер Қап тауы елін еске алады. Андрей Шевченконы Украина, Үсейін Болтты Ямайка деп білетін жандардың санында есеп жоқ.
Жанкүйерге ең алдымен жеңіс керек. Егер, жеңіскер спортшы БАҚ беттерінен түспей, қоғаммен байланыс жасаудағы озық технологияларды пайдалана білсе, оның спорттық PR-на алаңдамай-ақ қоюға болады.
1 Практическая журналистика в Казахстане: Практическое руководство. Международный центр журналистика «Media net». - Алматы: -2008. -351бет.
- 326 бет.
2 А. Стрельников. История Public Relations. www.pr.com
3 Көп авторлы. Қазақстандағы PR мен БАҚ. – Алматы: «Нұр» баспасы.
-2003
4 Алешина И.А. Паблик рилейшнз для менеджеров и маркетеров. Москва:
-1997. -18 бет
5 Public Relationc – история, развитие, основные цели
6 Е. Зулькин. PR для спорта. www.publicity.kiev.ua
7 Н. Ивашев. О спорт! Ты – PR?! BBDO агенттігі. www.propr.com
8 А. Шатов. Про пиарщиков. www.sports.kz
9 А. Соларев. Спорт как средство коммуникаций. www.propr.com
10 Я. Кузина, И.Хамукова. Уроки Олимпиады. www.katerok88.livejornal.com
11 Е. Гаврилин. Что оставила миру Пекинская Олимпиада?! // Советский спорт. 7 қыркүйек, 2004 жыл
12 Т.Донец. Социальная сеть как инструмент PR-движения // Коммерсанть деньги. 25 шілде, 2010 жыл
13 Д.Власов. Формирование имиджа. // Sport extreme. 31 мамыр, 2009 жыл
- 326 бет.
2 А. Стрельников. История Public Relations. www.pr.com
3 Көп авторлы. Қазақстандағы PR мен БАҚ. – Алматы: «Нұр» баспасы.
-2003
4 Алешина И.А. Паблик рилейшнз для менеджеров и маркетеров. Москва:
-1997. -18 бет
5 Public Relationc – история, развитие, основные цели
6 Е. Зулькин. PR для спорта. www.publicity.kiev.ua
7 Н. Ивашев. О спорт! Ты – PR?! BBDO агенттігі. www.propr.com
8 А. Шатов. Про пиарщиков. www.sports.kz
9 А. Соларев. Спорт как средство коммуникаций. www.propr.com
10 Я. Кузина, И.Хамукова. Уроки Олимпиады. www.katerok88.livejornal.com
11 Е. Гаврилин. Что оставила миру Пекинская Олимпиада?! // Советский спорт. 7 қыркүйек, 2004 жыл
12 Т.Донец. Социальная сеть как инструмент PR-движения // Коммерсанть деньги. 25 шілде, 2010 жыл
13 Д.Власов. Формирование имиджа. // Sport extreme. 31 мамыр, 2009 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І ТАРАУ. PR-ДЫҢ ӘЛЕМДІК ІРІ СПОРТ БӘСЕКЕЛЕРІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
1. Спорттың өзі – PR ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. PR акциялардың Олимпиада ойындарынан көрініс
табуы ... ... ... ... ... ...14
ІІ ТАРАУ. ҚЫСҚЫ АЗИЯ ОЙЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН PR ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1 Мәдени Азиада бағдарламасы, Д. Петрухиннің Азия ойындарын
насихаттауға арналған
мотосаяхаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...19
2.2 Азиада: болашаққа салынған инвестиция және көңілге көлеңке түсірген
жайттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..48
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы: Тәуелсіз ел атанғалы тұңғыш рет Қазақстан
құрлықтың кіші Олимпиадасы саналатын қысқы Азия ойындарын өткізуге
мүмкіндік алды. Спорттық оқиғалар ел имиджін қалыптастырып, ұлттық рухты
көтеруде үлкен рөл атқаратынын ескерсек, ел арқасынан ауыр жүк түсті деуге
негіз бар. Қазақстан үшін үлкен PR жоба болып есептелген қысқы Азия
ойындарын ұйымдастыру үлкен көлемдегі қаражат пен ұзақ уақыттық дайындықты
талап етті. Бүгінде спорт – мемлекеттің бет-бейнесін қалыптастыруда қызмет
ететін идеология құралы, сонымен қатар, саясатпен де астасып жатыр.
Олимпиада ойындары мен әлем, құрлық чемпионаттарын өткізу арқылы жаһандану
кезеңінде өмір сүріп жатқан планетамыздың әр мемлекеті өз Отаны туралы
кеңінен ақпарат таратуға мүмкіндік алды.
2011 жылы Алматы мен Астана қалаларында өткен VII қысқы Азия
ойындарына сары құрлықтың 27 мемлекеті жүйріктерін баптап қосты.
Спорттың 11 түрінен 69 медальдар жиынтығы сарапқа салынды. Жалпы
командалық есепте жарыс қожайыны Қазақстан құрамасы көш бастап, Жапонияның
еншісіндегі бас жүлделер рекордын да түзетіп қойды. Осыған дейін 29
алтынмен көш басында тұрған Күншығыс елінен өз жерінде үш алтын артық алған
Қазақстан құрамасының жеңісі әрбір қазақ үшін қуанышты жайт. Азия
ойындарынан соң біз спорттық PR-ды дамыта түсу қажеттілігін ұғындық.
Спорттық PR тек ірі халықаралық жарыстарға емес, еліміздегі әрбір спорттық
ұйымдар мен командалардың алға басуына әсер етуші фактор болуы керектігі
айқындалды. Спорттық PR Америка құрама штаттары, Канада, Ресей, Ұлыбритания
сынды алып державаларда жолға қойылған. Оларда елдегі ірі бәсекелерден
бөлек, әрбір спортшының немесе спорттық клубтың PR-ы бөлек жасалады.
Мысалы, Африка елдерінде үлкен теннис кенжелеп қалған. Тіпті, мүлдем
дамымаған деуге болады. АҚШ-тағы ағайынды теннисші қыздар Винус және Сирена
Уильямстардың үлкен спорттағы айқын жеңістері қара нәсілділердің осы
спортқа қызығушылығын арттыра түседі. Сондай-ақ, теннисші Мария Шарапова.
Бүгінде жеңісінен гөрі жеңілісі көп аталған теннисші өз PR-
технологиясының мықтылығы арқасында өзін ғана емес, Ресейді де барша әлемге
жарнамалап жүр. Грузия футболының жұлдызы, Милан командасында ойнайтын
Каха Каладзеге қарап, әлемдік жанкүйерлер Қап тауы елін еске алады. Андрей
Шевченконы Украина, Үсейін Болтты Ямайка деп білетін жандардың санында
есеп жоқ.
Жанкүйерге ең алдымен жеңіс керек. Егер, жеңіскер спортшы БАҚ
беттерінен түспей, қоғаммен байланыс жасаудағы озық технологияларды
пайдалана білсе, оның спорттық PR-на алаңдамай-ақ қоюға болады.
Бітіру жұмысында Қазақстанды әлемге танытқан, ел тарихындағы аса ірі
спорттық оқиға VІІ Қысқы Азия ойындарының шетелде және ел ішінде
насихатталуы баяндалады. Бүгінгі таңда спорттық PR-дың дәурені жүріп тұр.
PR технологиялары пайдаға асып тұрған заманда Азия ойындары сынды
халықаралық бәсекені өткізу Қазақстан имиджін арттыра түсуге қызмет еткені
сөзсіз. Азия ойындарына куә болған жас журналист ретінде қазақ тарихындағы
аламан бәйгенің артық-кем тұстарын бітіру жұмысында баяндауды жөн көрдік.
Сары құрлықтың 45 мемлекетіне Қазақстанның көк байрағын таныстырып, бізді
әлі күнге дейін Ауғанстан, Пәкістан сияқты саяси тұрақсыз мемлекеттер
қатарынан деп білетін бөгде халықтарды Астана мен Алматыға қонақ болуға
шақырған Дмиртий Петрухин мотосаяхатының қиындығы мен қызығы да бітіру
жұмысында көрініс тапқан.
Қазақтың ұлттық салт-дәстүрі мен мәдениетін, көшпенділер тарихын барша
қауымға жайып салып, Азиаданың насихатын арттыру мақсатымен өткен Мәдени
Азиада бағдарламасы да назардан тыс қалған жоқ.
БАҚ тарапынан үлкен сынға ұшырап, қыруар қаржыны желге ұшырудың амалы
деп қызу талқыланған Алау эфтафетасының әр қазаққа ерекше жылу сыйлағаны
туралы да әңгіме етпеу мүмкін емес.
Айтылмай қалған әнұран жыры, шетелдіктер көзқарасындағы Азиада да
қысқы ойындардың PR-технологиялары қандай деңгейде жүргізілгенінен хабар
береді.
Тақырыптың өзектілігі: Қысқы Азия ойындары Қазақстанның 4 жыл бойына
жоғары қарқынды дайындық жұмыстарын жүргізіп, аса ірі көлемде қаражат
бөлген жобасы. Сол себепті, Азиаданы абыройлы өткізу мәселесі күн
тәртібінен түскен емес. Қазақстан сары құрлықтың қысқы ойындарын қабылдаған
төртінші мемлекет. Бұдан бұрын Азиаданы әлеуеті жоғары, әлемдегі алдыңғы
қатарлы мемлекеттер Жапония, Қытай және Корея ғана қабылдаған болатын.
Төрткүл дүние спортшыларының басын қосып, Олимпиада өткізіп көрген аталған
елдер үшін Азия ойындары қиындық туғызған жоқ. Ал, әлемдік спортта тәй-тәй
басып, енді бедел жинап келе жатқан Қазақстан үшін бұл алғашқы әрі үлкен
сынақ болды. Бұрын-соңды тәжірибе болмағандықтан, ұйымдастыру істеріне
шетелдік мамандарды көптеп шақыруымыздың өзі осыған дәлел.
Азия ойындарын біз өз деңгейінде насихаттай алдық па? Бұл тек биліктің
емес, барша халықтың Азиадасы екеніне қарапайым халықты сендіре алдық па?
Біздің қоғам мен санаға сіңіп кете қоймаған PR технологиялардың көмегін
қаншалықты дұрыс пайдаландық? Бітіру жұмысында осы сұрақтарға жауап
ізделеді.
Азия ойындары Алматының болашақта Олимпиада ойындарын өткізу құқын
жеңіп алуға жасалған баспалдағы іспетті. Азия ойындарынан соң бұқараның
көңілі спортқа ауды ма деген сұраққа да осы ойындар жауап берді. Танымал PR
маманы Қуат Домбайдың пікірінше, Азия ойындары өз деңгейінде өтті. Оның
басты артықшылығы Алатау баурайындағы қаланың Олимпиада ойындарына үміткер
бола алатындығында. Қазақстан секілді жас мемлекетті әлемге танытудың
бірден-бір жолы – PR дегеніміз. Өкінішке қарай, Евроведение ән байқауына
қатыса алмай жүрміз. Спорттық додалар Евроведениеден асып кетпесе, кем
түспейді.
Азия ойындары аяқталған соң, Қазақстанға ықыласты инвесторлардың
арасында жағымды климат орнап, қос қаламызға келетін туристердің қатары
көбеюі мүмкін деген болжам жасалды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Бітіру жұмысында Қазақстанда кеңінен
тарала қоймаған спорттық PR мен спорттық брендинг мәселелері жан-жақты
талқыланып, олардың Азиадада көрініс табуы зерттелген.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті: Жұмыстың басты мақсаты – Алматы мен
Астана қалаларында өткен VII Қысқы Азия ойындарындағы
PR-технологиялардың рөлін анықтау. Азиаданы насихаттау мақсатында
жүргізілген іс-шараларды сараптап, шетелдік үлгілермен салыстыру. Азиададан
ауқымы үлкен Олимпиада ойындарын өткізу барысында пайдаланылған PR
акциялардың үлгі аларлық жақтары мен Азия ойындарындағы үгіт-насихат
шараларының кемшін тұстары да назардан тыс қалған жоқ. Осы орайда
Қазақстандық және шетелдік PR мамандарының жұмысын салыстыруға тура келеді.
Мәселен, кең-байтақ еліміздің алыс түкпіріндегі қарапайым тұрғын Азия
ойындарына еш алаңдаған жоқ. Себебі, оны өткізетін билік һәм жоғарыдағылар.
PR мамандары мен Азия ойындарын ұйымдастырушылар жеріне жеткізіп,
насихаттай алмағандықтан осындай көзқарас қалыптасқаны рас. Алматы мен
Астана қалаларында өткен Азия ойындары отандық PR қызметкерлерінің деңгейі
биік шараларға әлі дайын еместігін көрсетті. Алайда, Азиада PR мамандарының
біліктілігі өсіп, тәжірибесі артуы үшін жасалған үлкен қадам болғаны да
рас.
Зерттеу жұмысының нысаны: Азия ойындарын ұйымдастыруда қолданылған PR
шаралары мен Алматы мен Астана қалаларында өткен VII қысқы Азиаданың
ұйымдастырылу деңгейі бітіру жұмысында басты назарға алынған.
Зерттеу тәсілдері: Бітіру жұмысында Қысқы Азия ойындарының
ұйымдастырылу деңгейі шетелдік ірі спорттық ойындарымен салыстырыла
зерттелген. Спорттық PR туралы шетелдік мамандар жазған мақалалар мен
ғылыми жұмыстар да негізге алынды.
Бітіру жұмысының құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан, сілтемелер көрсеткіші мен қосымшадан тұрады.
І ТАРАУ. PR-ДЫҢ ӘЛЕМДІК СПОРТ БӘСЕКЕЛЕРІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
1. Спорттың өзі – PR
Әлемнің саяси және географиялық картасында орны бар кез келген
мемлекеттің имиджін көтеретін бірден бір құрал – спорт. Мемлекет әнұранының
Президент іссапары мен спортшы жеңіске жеткенде шырқалуы спорттық
шаралардың бәсі биік екенін айғақтайды. Кедейліктен көз ашпай отырған қара
құрлық 2010 жылы футболдан әлем чемпионатын өткізу арқылы өзінің
мәдениеті, салт-дәстүрі және тарихынан әлемді құлағдар етті. Африка
халқының әсте артта қалмағанына, олардың да дамыған елдер секілді тату-
тәтті, салауатты, бейбіт өмір сүріп жатқанына жер жүзі осы футбол тойынан
соң куә болды. Африкалықтардың ұлттық саз аспабы вувузеланың үні барлық
стадиондарға ғана емес, барлық әлемге тарады чемпионаттан соң. Сондай-ақ,
желмен жарысқан желаяқ Үсейін Болт пен өзге де жүйрік қара маржандар
Олимпиадада өзгелерден оқ бойы озуы арқылы Ямайка, Нигерия, Кения сынды
кедей елдердің қатардан қалмай, әлем халқының жадында жүруіне себепкер
атануда.
2008 жылғы Олимп ойындарын өткізу құқын үлкен тартыспен жеңіп алған
Қытайлықтардың ерлігі туралы таңды таңға ұрып әңгімелеуге болады. Бейжің
Олимпиадасы аяқталған соң бұқаралық спортындағы дүмпу арта түскен Қытай
бүгінде әлемдік спорттың көшін бастап тұр. Пьер де Кубертен қайта
жандандырған Олимпиада ойындары спортшы мен мемлекет атын жалпақ ғаламға
жария етуде пайдаланатын таптырмас құрал. Бұл күнде саясаттан ажыратуға
келмей қалған спорттық ойындарды өткізу арқылы өз салт-санаңды, дәстүр-
мәдениетіңді, өткен тарихыңды әлем назарына ұсына аласың. Ал бұл жобаларды
жүзеге асыруда заманауи PR-технологиялар көмегінсіз алға басу мүмкін емес.
Қазақстан атын әлемге әйгілеген ірі спорттық оқиға 2011 жылы 30 қаңтар мен
1 ақпан аралығында Алматы және Астана қалаларында өтті.
PR дегеніміз не? PR – кез-келген мемлекеттік немесе жекеменшік
ұйымдасқан істі сауатты түрде басқару. [1] Басқарудың астарында билік,
абырой, карьера, өзара түсіністік, адамдарға әсер ету түсінігі жатыр.
Public Relitions ұғымы пайда болған уақытты дөп басып айту мүмкін емес.
Белгілісі, қоғаммен байланыс адамзатпен бірге жасап келеді және жасай
береді. Шамандардың дәстүр-жоралғыларына, ескерткіштер мен өнер салаларына
қарап, адамдарға әсер ету сезімі ежелден бар болғанына көзіміз жетеді.
Әйгілі Аристотель өзінің Риторика атты трактатында: Аудиторияның сенімі
мен саған деген ықыласын алғанда ғана оларды бағындыра аласың деп кәнігі
PR мамандары атқаратын істі бір ауыз сөзбен түйіндеген. Ал, ежелгі Римнің
данагөйі Цицерон: Адамдарды қанағаттандыру үшін алдымен олардың
психологиясын және талғамын зерттеу керек деген. Рим қолбасшысы Юлий
Цезарь халқынан қолдау табу үшін әрбір жорыққа аттанар алдында арнайы
дайындалған үндеулері жолдап, театрландырылған көріністер ұйымдастырған.
[2] Бұл мысалдардың барлығынан бүгінгі, заманауи PR маманы қызметінің
ұшқындарын, іргетасын көруге болады.
Заманауи PR-дың пайда болған жері – Америка. ХХ ғасырда әлем елдеріне
етене таныс болған PR туралы түсініктің қазақ қоғамында қалыптасқанына
көп болған жоқ. 1990 жылдардың ортасынан бастап
2000 жылдарға дейін Қазақстанда PR дегеніміз – БАҚ-пен оң қарым қатынас
орнатуға бағытталған іс шаралар ретінде қабылданатын. Яғни, баспасөз
мәслихаттарын, брифингтер мен баспасөз турларын өткізумен шектелетін. Сол
кездерде Қазақстанда алғашқы баспасөз клубтары ашылды. Ол үкімет – бизнес –
үкіметтік емес ұйымдар және БАҚ арасында пікір алмасатын ақпарат алаңына
айналды. Сонымен қатар, бір мезгілде мақалаларды БАҚ-а ақылы негізде
жариялау немесе advertorial басталды. Осы сәттен бастап жарнама және
PR жөніндегі түсініктер өзгере бастады. [3]
PR мамандығы 1994 жылы Қазақстанда алғашқы халықаралық PR агенттіктері
ашылған кезден бастау алады. Ол кездегі PR- мамандарының мақсаты
жекешелендіру процесіне қатысып жатқан шетелдік компанияларға қолдау
көрсету болатын. Өкінішке қарай, ол кезде нарық соншалықты қатты дамымады
және бюджеттік компанияларға шетелдік әріптестер тарапынан қызығушылық та
жоқ еді. Бұл кәсіби PR нарығындағы ойыншылар санының қысқаруына әкеліп
соқты. 2000 жылдан бастап компаниялар экономикалық дамумен қатар,
коммуникация саласында өзінің бизнес бизнеске деп аталатын қызметінің
көкжиегін айтарлықтай кеңейтті.
Ағылшындық PR ғылымын зерттеуші Сэм Блэктің сөзіне сенсек, PR –шындық
пен толық ақпараттануға негізделген өзара түсіністіктің арқасында
гармонияға қол жеткізу ғылымы мен өнері. Бұл ретте қазақстандық ғалымдар
да өз пікірін білдірген. С.Н Нысанбай: PR дегеніміз – фирма туралы
қоғамның жақсы пікірін қалыптастыру мақсатымен кәсіпорын мен оның тауары
туралы коммерциялық жағымды ақпарат тарату-дегенді айтады. PR – нарықтық
және қоғамдық байланыстар жайлы ғылым ретінде қарастырылады - деген
тұжырымның иесі И.М Синяева.
Көптеген зерттеуші ғалымдар қоғаммен байланысты маркетингтің бір
бөлігі ретінде қарастырады. Осындай тұжырымдаманы И.А.Алешина:
Маркетингтік жиынтық - негізінен 4 ПИ ден тұрады. Олар, өнім, баға, өткізу
және орын болып саналады. Сондықтан, PR–ды
маркетингтік
ПИ-дың 5-ші элементі ретінде қарайды. Оның маркетинг туралы жазған
еңбегінде: PR-ұйым мен қоғамның арасындағы коммуникацияны орнықтырудағы
басқарудың түрі - деп көрсетіледі. [4]
1953 жылы Халықаралық сауда палатасы PR жөнінде комиссия құрды. 1954
жылы PRSA алғашқы PR этикалық кодексін түзді. 1955 жылы Лондонда
Халықаралық PR ассоциациясы (ІPRA) құрылды. 1959 жылы Еуропалық
Паблик рилейшнз конфедерациясы (СЕPR) құрылды. 1961 жылы ІPRA кәсіптік
мінез-құлық және PR этикасын қабылдады
1978 жылы Паблик рилейшнз саласындағы кәсіби мінез-құлықтың Еуропалық
кодексі қабылданды. 1994 жылы жұртшылықпен байланыс жөніндегі Ресей
ассоциациясы (РАСО) Кәсіби абырой кодексін қабылдады. 2008 жылы Қазақстан
Республикасының Жұртшылықпен байланыс жөніндегі ұлттық ассоциациясы (ЖБҰА)
Қазақстан Республикасының жұртшылықпен байланыс саласындағы кәсіби және
этикалық принциптері кодексін қабылдады. Жұртшылықпен байланыстың
Еуропадағы дамуының стратегиялық модельдері осы аймақ елдеріндегі жалпыға
ортақ бірігу тенденцияларымен сайма-сай келеді. ТМД елдеріндегі
жұртшылықпен байланыс. Сарапшылардың пікірінше, бүгінгі таңда тек Ресей,
Украина мен Қазақстан PR нарықтары ғана қалыптасып үлгерген. [5]
Бүгінгі таңда ірілі-ұсақты ұйымдардың барлығы қоғаммен байланыс
жасайтынын ескерсек, ел имиджін арттыратын ірі спорттық бәсекелерде
мемлекеттік PR-дың құны қаншалықты екенін бағамдай беріңіз. Сонымен,
спортқа PR не үшін керек?
Спорт – бұқаралық өнім. Спорттық клубтың, ұйымның, құраманың жағымды
имиджі мен беделін қалыптастыруда PR шараларының арқалар жүгі ауыр.
Бұқаралық спорттағы PR мемлекет тұрғындарының дені сау, жаны таза болуы
үшін, салауатты өмір салтын ұстануды насихаттау үшін таптырмайтын құрал.
Ал, кәсіби спортқа PR жасау арқылы әлемдік аренада мемлекет абыройын
арттыра аласың. Спорттағы PR-дың екі мақсатты аудиториясы бар: демеушілер
және жанкүйерлер. Барлық жеңістер мен атақ-даңқ осы екі фактор белсенді
жұмыс істегенде ғана келетінін ұмытпаған абзал.
Кез-келген бизнесте бет-бейне мен беделді дұрыс жолға қою көзделеді.
Спортта демеушілерге арқа сүйей отырып беделді, жанкүйерлер көмегіне жүгіну
арқылы имиджді қалыптастыруға болады. Брэнд–кез-келген бизнестің дамуына
ерекше үлес қосатын құрал әрі тұтынушының сұранысын қанағаттандыруға
бағытталған уәде. Ал, тұтынушының спортта екі сұранысы бар. Біріншісі –
сүйікті командасының жарқын жеңістері. Осы арқылы жанкүйер өзінің қоғамда
қандай да бір орны барын сезінеді. Екіншіден, тұтынушы уақытты көңілді
өткізгісі келеді. Яғни, командасына жанкүйер болу арқылы ол көтеріңкі көңіл-
күйде болып, жағымды эмоция алады. Демеушілік танытқан компаниялар да өз
өнімдерін жиі жарнамалайтын спорттық клубты немесе спортшыны қолтығынан
демейтінін ұмытпау керек. Мақсатты аудиторияның алдында команда
биік нәтиже көрсеткенде ғана
PR кампанияның табысы мен спорттық клубтың бейнесі туралы алаңдамауға
болады. Жанкүйерлер сүйікті командасының жеңістері мен жеңілістерін үнемі
назарда ұстайды. Әсіресе, командалық спорт түрлеріне қойылар талап қатаң.
Егер жеке спортшыға PR мінсіз жасалса, ол спортшы жеңіліске жиі ұшыраса да,
ел назарынан тыс қалмайды. [6]
Спорттық клубтың қатысуымен өтетін қандай да бір жарыс үлкен мерекеге,
шоуға айналғанда ғана көрерменін таба алады. Спорттық бөлігінен де бөлек
мерекелік бағдарламалар ұсынылу қажет. БАҚ-та бұл спорттық мереке кеңінен
насихатталса, біраз істің басы қайырылды дей беріңіз. Мәселен, Ұлттық
баскетбол Ассосациясындағы ортаңқол командалардың бірі Миннесота
Тимбервулвз плей-офф сындарына өте сирек өтеді. Алайда, Арландардың
үйдегі матчтарында ине шаншар орын болмайды. Он екінші ойыншы есептелетін
жанкүйерлер әрбір баскетболшыны қанаттандырып, қиқулап отырады. Турнир
кестесінің соңғы сатысынан биіктей алмаған команданың мұнша көп көрермен
жинауының себебі неде? Әрине, бұқаралық ақпарат құралдарымен тығыз
байланыс жасағанында. Өйткені, аймақтық және бүкілхалықтық газет беттері
мен телеарналардан Миннесота Тимбервулвз туралы жағымды немесе жағымсыз
ақпараттарға орын табылады.
Спорттық клубтың беделін асырып, жақсы немесе жаман жағынан PR жасауда
БАҚ-тың рөлі ерекше. Сондай-ақ, клубтың жақсы бет-бейнесін қалыптастыруда
инфрақұрылымды ұтымды пайдалануға болады. Мәселен, суперзаманауи көпкешенді
стадиондар жанкүйерді менмұндалап шақыратыны сөзсіз. Бизнес аудиторияның
қызығушылығы қарапайым немесе ортаңқол командаларға түсе бермейді. Оның
үстіне, бизнес аудиторияның қаржы құю жағынан басқаларды басып озатыны
белгілі. Англия прмеьер-лигасының 19 дүркін, Чемпиондар Лигасының 3 дүркін
жеңімпазы Манчестер Юнайтед клубының көрермендері қатарында бизнес элита
өкілдері көп кездеседі. Олар матчты тамашалаудан бөлек, Қызыл
сойқандардың үйдегі аренасы Олд Траффордта ресми басқосулар,
брифингтер, пресс конференциялар өткізіп тұрады. Бұл Манчестердің
әлемдегі мықты команда ғана емес, бизнес кәсіпорыны екенінен хабар береді.
Клуб басшылығы БАҚ-қа өз бюджеті мен өзге де құрылым туралы жиі әрі
уақытылы хабарлап тұратындықтан, оның имиджі өзінен-өзі жасалып жатыр.
Команданың ойынын көруге жоғарғы тап өкілдерінің келуі команданың жеңісті
мачтарының ғана емес, сәтті жасалған PR-дың да жемісі.
Танымал спортшылардың имиджі командаға жаңа жанкүйер жинайтынын
ұмытпау керек. Мысалы, Италияның А сериясында ойнайтын Милан
командасының жұлдызы болған Андрей Шевченконы көру үшін ғана келетін
көрермен санында шек болмайтын. Тіпті, клубтың жағдайы нашаралап, турнир
кестесіндегі төменгі орынға тұрақтаған кезде де Андрей үшін стадионға
ағылатын жанкүйердің қарасы көп екенін әлемдік БАҚ жарыса жазды.
Шевченконың танымалдығы клубқа тек ақша мен абырой әкелді, фанаттар санының
артуына көмектесті. Осылайша, бір адамның атақ-даңқы бүкіл команданы
құрдымға кетірмейтін кездер PR шараларын сауатты ұйымдастырғанда кездеседі.
Клубтың президенті Сильвио Берлускони өзінің атақ-дәрежесін көп жағдайда
Миланның игілігі үшін пайдаланып қалады.
Командалық ойын түрлерінде белгілі бір спортшының PR-ы клубтың жеке
бөлігі ретінде қарастырылу керек. Командалық емес спорт түрлеріндегі
спортшылардың жеке PR-н қалыптастыруда сары басылым да көмектеседі. Оған
мысал ретінде ресейлік теннисші Анна Курникованы айтуға болады. Ол теннисші
ретінде айтарлықтай жетістікке жеткен жоқ, бар болғаны жұптасып ойнауда
Үлкен шлем турнирлерінің бірін жеңіп алды. Бірақ, оның есімі АТР
сайыстарында көш бастап тұрған жеңіскер теннисшілерден әлдеқайда көп
аталынады. Неге? Себебі, оның ішкі өмірі туралы БАҚ-та айтылатын әңгімелер
өте көп. Ол керемет спортшы болмаса да, кезінде қалыптастырып алған имиджі
және PR-дың көмегімен өз танымалдығын төмендеткен жоқ.
Сонымен қатар, көркем гимнастшы қыз Алина Кабаеваны да мысал етуге
болады. Олимпиададағы жекелей сында ұтылып қалып, кейін допингпен ұсталып,
айыпталғанына қарамастан, ол өзінің миллиондаған жанкүйерлерін жоғалтқан
жоқ. Өйткені, PR мамандары оны тек қана гимнаст ретінде емес, модель,
мемлекеттік қызметкер, көптеген компаниялардың бет-бейнесі ретінде
көрсетті. Осыдан соң ірі компанияларды қайдағы бір допинг үшін сатып кетуге
болады ма екен деген ойы бар жанкүйер Алинаға күйе жақпайды. Бір жағынан
споршылардың жеке PR-ы шоу-бизнеске ұқсап кетеді. Шоу-бизнес әлемінде
әртістерді ән-шерулердің көшін бастап тұрғаны үшін емес, оның санада
сақталып қалған имиджі үшін жақсы көреді. Спортта да, сол секілді. Тіпті,
дау-дамайға ұласқан мәселелердің өзі имидж қалыптастыруда үлкен рөл атқарып
кете алады. Бұған Спартак командасының шабуылшысы Егор Титовтың допинг
дауының қармағына іліккеннен соңғы жағдайы дәлел. Футболшыға аяушылықпен
қараған жанкүйерлер кейін оның өзін де, командасын да жақсы көріп кетті.
Англияның төменгі премьер-лигаларының бірінде ойнайтын Милоулл
командасы төбелескіш фанаттарының арқасында атышулы клубқа айналып шыға
келді. Тіпті, туристер команданың жергілікті стадионы Нью Дэнге
қорқынышты, қауіпті сезіну үшін әдейі келетіні анықталды. Клубтың белгісін
айқындайтын өнімдерді сатуда Милоулл кез-келген ірі ағылшындық командамен
бәсекелесе алады. [7]
Спорттық бизнесі аяғын тең басқан шетелдерде PR кеңесшілерді жекелей
спортшының имиджін, жалпы команданың беделін құру үшін шақырады. Жоғарыдағы
мысалдарға қарап, спорттағы PR әртүрлі әлеуметтік топтармен байланысқа
шыққанда керектігін байқаймыз. Әрине, PR спортқа үлкен көлемді кірісті тез
арада әкеле алмайды, бірақ қоғамдық пікір қалыптастыру арқылы команда мен
спортшыға бедел жинап береді.
Спорт – бизнес. Сондықтан да PR-дың көмегі ауадай қажет. Кезінде О
спорт!Сен – әлемсің деген әйгілі афоризмді айтқан Пьер де Кубертен қайта
жаңғыртқан спорт, Олимпиада бүкіләлемдік бизнеске айналды.
Спорт – әлемнің ажырамас бөлшегі. Ал, көз ілеспес жылдамдықпен дамып
жатқан қоғамда бизнес пен адамдардың ара қатынасы да заманға бейімделеді.
Бұл орайда кәсіби PR-дың өріс алуына жағдай жасау керек. Қазақстан спорты
да PR көмегіне зәру. Бүгінде спорттық федерациялардың барлығында дерлік
жұртшылықпен байланыс бөлімі қызмет етпейді. Тек ірі спорттық оқиға
кезінде ғана спорттық PR туралы ойлана бастайтыны ащы да болса шындық.
Қазақстан спортындағы PR мәселелері 2002 жылы Пиаршы клубы
ашылғаннан кейін сәл ғана алға басты деуге негіз бар. Бүгінде, қазақ
спортындағы PR нарығында Қазақстан Футбол Федерациясының пресс атташесі
Измаил Бзаров, Олимпиада даярлау орталығының PR маманы Ардақ Тоғымов және
Астана Арландары кәсіби бокс командасының PR қызметкерінің ізі айқын
көрінеді. [8]
Спорттық PR-ды дамыту үшін не істеу керек?
Басқару. Кез-келген спорттық ұйым ісі алға басуы үшін коммуникация
құралдарының көмегіне жүгінеді. Ықпалды әріптестермен ынтымақтастыққа бару,
команданың жетістікке жетуіне әсер ететін топтармен байланысты болып,
жалпы алғанда басқара білу.
Бәсекелестік. Нарық жағдайында спорт мемлекеттік PR-дан бұрын, бизнес
кеңістікке айналады. Спорттық ұйым – нарықтың бір бөлігі. Ал, нарықтың
бәсекелессіз болмайтынын сіз білесіз. Жоғары дәрежедегі бәсекелестік ұйымды
дағдарыстан құтқарады.
Ұйымшылдық. Спорттық ұйымдарда адамзат факторының алатын орны өте
ерекше. Команда басшылары мен ойыншылардың, бапкерлер мен техникалық
құрамның өзара тіл табысуы табысқа жетудің кілті.
PR – қоғаммен байланыс. Оның астарында кез-келген әлеуметтік топтағы
адамдардың, спорттық ұйымға қатысы бар кез-келген жеке тұлғаның пікірі
түйісіп жатыр.
Спорттық ұйымның сыртқы қоғаммен байланысты факторлары:
• Бұқаралық ақпарат құралдары
• Мемлекет (республикалық немесе аймақтық деңгейде)
• Басқару органдары (спорт комитеттері)
• Қоғамдық ұйымдар (федерациялар)
• Бизнес (инвесторлар, демеушілер, жарнама берушілер)
• Тұтынушы (көрермен)
• Әріптестер (спорт өнімдерін дайындаушылар)
Спорттық ұйымның ішкі қоғаммен байланысты факторлары:
• Бапкерлер
• Спортшылар
• Менеджерлер
• Акционерлер
• Директорлар кеңесі
Әрбір топты ортақ мүдделер байланыстырады: спорттық ұйымға қаржы құюдағы
басты мақсаттар; акция бағасы; стадион құрылысы; жұмысшылардың жалақысы
және т.б. Әр топтың ұстанымы берік болып, ортақ мақсатта түйіскенде ғана
спорттық ұйымның әрі қарайғы тағдырына алаңдамауға болады.
PR көмегімен шешілетін мәселелер:
• Спортық ұйымның имиджі мен беделін қалыптастыру
• Маңызды аудиторияларда оң әсер қалдыру
• Ұйымның шараларына қоғамдық мән беру
• Іскерлік коммуникацияның өткір жүйесін құру
• Ақпараттық кеңістікті орнату
• Ұйым атына кір келтірген жағымсыз жаңалықтарды реттеу
• Фандрейзинг (қаражат іздеу)
• Ұйым ішінде бірлік болуын қадағалау
Қоғамдық пікірді зерттеу – PR маманының ең негізгі міндеттерінің бірі.
Спорттық ұйымда қандай да бір атмосфера орнатып, маңызды тетіктерді ретке
келтіру үшін қоғамдық пікірді зерттеуде алынған нәтиже өте керек. Бұл PR-
дың бір бағыты, ал екіншісі – ақпараттық ағымды қадағалап отыру. Басқа
салалардағы секілді, спорттық PR-дың басымдық беретін тұсы бұқаралық
ақпарат құралдарына келіп тіреледі. Спортшының газетке берген бір
сұхбатының өзі ұйымның ісін алға бастыруда зор септігін тигізеді. Бұл
тұрғыда спорттық ұйымның PR бөлімі мен БАҚ бір-біріне тәуелді. Мәселен, БАҚ
болмаса, стадионға жанкүйер әкелу өте қиын, ал команданың ішкі
атмосферасындағы жаңалықтардан бейхабар болса газеттердің тиражы түсе
бастайтыны тағы бар.
Осыдан бірнеше жыл бұрын Ресейдегі танымал газет Спорт экспресс
Спартак футбол клубының жаңалықтарын газет бетіне шығарудан бас тартты.
Мұны естіген жанкүйерлер газетті сатып алмай, ақыры басылымның тиражы күрт
төмендеді. Екі айдан соң істің насырға шабатынын сезген Спорт
Экспрестіктер Спартакпен тіл табысып, ортақ келісімге келген соң жағдай
түзелді. Спорттық ұйым кез-келген мақсатты аудитория оқитын, тыңдайтын,
көретін БАҚ-пен байланыса алады. Москва футбол клубының БАҚ-пен бірлесе
отырып өткізген Анаңды футболға алып кел! PR акциясы жанкүйерлер
тарапынан үлкен қолдауға ие болды.
PR қызметкерінің фантазиясы мен идеясы ауқымды болмаса, PR бәсекелерінде
жеңіске жету мүмкін емес. 2004 жылы Португалияда өткен Еуропа чемпионатында
беті мен денесін өз командасының жейдесі түсіне бояп алған жанкүйерлерді
көрген Москва командасының пиаршылары бірден кезекті PR акцияның тұсауын
кесті. Олар өз жанкүйерлеріне беттерін команданың қара-қызыл түсіне тегін
бояуға мүмкіндік берді. Арнайы осы шара үшін мемлекеттік елдегі кино мен
театрларға арнап грим бояуларын дайындайтын фабрикаға клуб басшыларының
тарапынан тапсырыс жасалынды. Оның үстіне, бояудың адам денесіне кері әсер
бермеуі қатаң қадағаланды. Біріншіден, жанкүйер үшін бұл қызық. Екіншіден,
назар аударады, фотосуретке түсуге мүмкіндік береді. Мұндай акцияларға
қатысқан жанкүйерлердің команда ойыншыларына ғана емес, басшылығына да
сенімі арта түсетіні айтпаса да түсінікті.
Спортты түгелімен PR деуге әбден негіз бар. Спортшының төбесін көкке
жеткізіп, бар әлемге танымал ететін, спорттық ұйымның жұмысын дөңгелетіп,
инвесторлардың назарын аударатын немесе бәрін керісінше қылып, жоққа
шығаратын бірден бір құрал - PR. [9]
2. PR акциялардың Олимпиада ойындарынан көрініс табуы
Олимпиада 1896 жылы ежелгі грек елінен бастау алды. Афины қаласында
адамзат тұңғыш рет жер бетіндегі соғыстарды тоқтатып, қаруларын төрге іліп,
бейбіт тілекпен Олимп ойындарының сәтті өтуіне ат салысты. Содан бері бір
жарым ғасырға жуық уақыт өтсе де, Олимпиада жыл санап жасарып келетіндей
әсер береді. Оған себеп көп. Қазір қарыштаған технология заманы. Ал, заман
адам санасының арқасында дамып отыр. Қашанда бейбітшілік пен достықтың
белгісі саналып, әлем спортшыларының басын бір арнада түйістіретін
Олимпиада ойындары Еуропада 30 рет, Солтүстік Америкада 12 рет, Азияда 3
рет, Океанияда 2 рет өткен.
Азия құрлығындағы ең алғашқы Олимпиада 1964 жылы Жапония астанасы
Токиода жалауын желбіретті. Дәл осы ойындар аяғын арпыл-тарпыл басқан
Күншығыс елі экономикасының тез қарқын алып, әлемдік саясаттан ойып тұрып
орын алуына көмектескенін мамандар жарыса жазды. Екінші дүниежүзілік соғыс
пен АҚШ жаудырған ядролық қарудан соң еңкейіп қалған халықтың еңсесін
тіктеп, тұралап қалған экономиканы аяққа тұрғызуда 1964 жылғы Олимпиада
ойындарының ролі зор болғанын жасампаз жапон халқы әлі күнге ұмытқан жоқ.
Азия құрлығындағы екінші Олимпиаданы 1988 жылы Корея астанасы Сеул
қабылдады. Бұл кездегі Сеулдің жағдайы да сын көтерерлік емес еді.
Пиаршылардың тамаша жұмысының арқасында, әрбір кәріс азаматы Олимпиада
өткізуді өзінің міндеті санады. Халықтың шын ниетімен, жылап жүріп
асфальттарды тазалауы, спорт нысандарының құрылысына өз еріктерімен
көмектесуі PR технологияларын сәтті қолданудан шыққан құбылыс.
Ұйымдастырушы PR мамандары ұлттық мәселені төтесінен қойды. Корея біздің
ортақ Отанымыз, Сеул бізге ортақ Олимпиада атты ұрандар көтерді. Бұл кез-
келген жүрегі Корея деп соғатын азаматқа әсер етпей қоймайтын еді. Дәл осы
Олимпиада ойындарынан соң Корея Мемлекеттік PR концепциясын бекітіп,
дамушы елдердің қатарынан жаңа индустриялы мемлекеттер сапына өтті.
Тарихта өзін-өзі ақтамаған Олимпиада ойындары да кездесті. PR
жұмыстарының бәсеңдігі мен капиталдық шығындарды дұрыс есептемеу 1976 жылғы
Монреаль Олимпиадасының шырқын бұзған болатын. Нәтижесінде бақылаудан
шығып кеткен баға артып, жоспарланған бюджеттен 400 пайыз артық қаражат
кетті. Әлемдік сарапшылар Австралиялық ұйымдастыру комитеті дұрыс жолға
қоймаған ұйымдастыру ісі мен PR-дың салдарынан Олимпиада кіріс әкеледі
деген ойдың тоны теріс айналғанын айтады. Стадион, велодром, екі бассейннен
тұратын Олимпиадалық Парктің құрылысы бітпей қалды. Стадион мен зәулім
ғимараттың құрылысы 12 жыл дегенде әупірімдеп аяқталды. Ғимараттың шатыры
өте күрделі конструкция болғандықтан, орта жолда істен шығып қалғаны қазына
қалтасын жұқарта түсті. Бүгінде аталған стадион халыққа керексіз болып
қалды. 2004 жылы жергілікті футбол клубының үйдегі аренасы болған стадион
қазір жүк машиналарының сирек өтетін көрмесін өткізуге ғана жарап тұр.
Олимпиада ойындары аяқталған соң туризмнің күрт дамуы Барселонада
кездесті. 1992 жылы өткен Барселона Олимпиадасы кеткен шығын жөнінен 1964
жылғы Токио Олимпиадасынан ғана кем түсті. Инфрақұрылымды дамытуға бөлген
қаржының тым көптігінен 90-ы жылдардың соңында Барселона экономикасында
тоқырау басталғаны да шын. Бірақ, Олимпиада ойындарын ұйымдастыруға,
инфрақұрылымды реттеуге кеткен шығын мен есенің қайтарымы туризмнен
түсті. 1991-2000 жылдар арасында Барселонаға келген туристер саны
бұрынғымен салыстырғанда екі есеге өскен. 1991 жылы шетелдіктер жиі бас
сұғатын мегаполистер ішінен 16-орынды иемденген Барселона 1999 жылы
туристерді қабылдау жөнінен әлемдегі 3-і қала атанды. Алдыға тек Лондон
мен Парижді ғана жіберген еді. Бұл Олимпиада ойындарын насихаттаудағы PR
жұмысының қарқындылығын көрсетеді. Қала экономикасының еңсесін тіктеп,
олимпиадалық капиталды өсірудің ең жоғарғы үлгісін көрсету арқылы Барселона
күні бүгінге дейін әлемдегі ең қуатты әрі әдемі шаһарлардың көш басында
жүр.
1984 жылғы Лос Анджелес Олимпиадасынан соң АҚШ олимпиадалық экономика
бағдарламасын іске қосып, аталған жобаны әлі күнге дейін жалғастырып
келеді. Сондай-ақ, Лос Анджелестегі ойындардан соң олимпиада шын мәніндегі
ауқымды кіріс көзі ретінде ресми түрде есептелінді. Себебі, дәл осы
ойындарда спорттық маркетинг пен PR-дың негізі қаланған болатын. АҚШ-қа
тоғыз ресми демеушісі 10 миллион доллар көлемінде қаражат төледі. Сол
уақытта Бүкіләлемдік Олимпиада әріптесі ұйымы құрылып, күні бүгінге дейін
жұмыс істеп келеді. [10]
2008 жылдың тамыз айында бар әлемнің назары Қытайға ауды. Себебі, XXIX
жазғы Олимпиада ойындарын өткізуді Халықаралық Олимпиада комитеті Бейжіңге
сеніп тапсырған еді. 1920 жылғы Олимп ойындарына жалғыз ғана спортшысын
жіберген Қытай Халық республикасы бұл сында 50 алтынды еңсеріп, топтан қара
үзіп кетті. Ашылу және жабылу салтанатында Қытайдың кереметтілігін жер жүзі
жанкүйерлеріне паш еткен Олимпиада аяқталғасын енді мұндай ұлы істі Лондон
қайталай алар ма екен деген күдік туғаны да рас. Тіпті, келесі Олимпиаданы
қабылдап алушы мемлекет Ұлыбританияның сол кездегі премьер-министрі Тони
Блэрдің: Бейжің Олимпиадасының ұйымдастырылуын сөзбен сипаттап жеткізу
мүмкін емес. Бұл Олимпиада Қытай республикасы мен қытайлықтар туралы
жасалған ең үздік жарнама болды. Енді Лондонда біз бұдан да асып түсеміз,
- деп ағынан жарылуы тегін емес. [11] 2004 жылы Афины Олимпиадасының ашылу
салтанатында ежелгі эллиндіктер туралы түрлі аңыздар, аңыз кейіпкерлері сөз
жетпес шеберлікпен орындалғанда Келесі Олимпиада иесі осындай ғажапты
тудыра алар ма екен?! деп таңдай қаққан болатын. Араға төрт жыл салып
Қытай Халық Республикасы Афинаның ашылуын он орап кететін ханзулықтар
туралы шоу көрсетті.
Тура бір жыл екі айдан соң төрткүл дүниенің назары Ұлы Британ аралдарына
ауады. Себебі, ХХХ жазғы Олимпиада ойындарының жалауы Англия астанасы
Лондонда желбірейді. 2012 жылғы Олимп ойындарын ұйымдастырушылар PR
қозғалыстарды әлеуметтік желілердің көмегімен өткізуде. Осы ретте PR
мамандарының өте ұтымды идея ойлап тапқанына қол соғу керек. Себебі,
әлеуметтік желілер адамдардың еркін қарым-қатынас жасауына, өздерінің
сүйікті брендіне жақындай түсуіне көмектеседі. Қандай да бір брэнд өз
тұтынушыларының қолдауынсыз сұранысқа ие бола алмайды. Лондондағы ойынды
ұйымдастырушы мамандардың қызықты PR жобасы Олимпиаданың насихатын одан әрі
арттыра түсуде. [12]
Лондон Олимпиадасының символы болып қандай да бір аң немесе құс емес,
қарапайым металдың екі тамшысы таңдалынды. Мұның мән-маңызын түсіндіру өте
оңай. Металл беріктікті, күшті, қайраттылықты сипаттайды. Ал, британдық
еңбекшілердің өз қолымен, табан ет, маңдай терімен зауытта жасалған
металдар әрбір отансүйгіш ағылшын азаматы үшін өте ыстық. Кезінде
Ұлыбританияны өз күштерімен аяққа тұрғызған британдықтарға бұл бойтұмар
ұлттық идеяның ең жоғарғы үлгісі. Бүгінде ғаламтордағы әлеуметтік желілер
мен ресми сайттарда аталған Олимпиада символдарын насихаттайтын
мультфильмдер, деректі фильмдер мен қызықты ақпараттарды молынан табуға
болады. Бұл бейнедеректердің көрерменді патриоттық сезімге тәрбиелеп,
Олимпиада өткізуді өз міндетіндей санауына жетелейтіні рас. Әлеуметтік
желілерді пайдаланушылар Металл тамшыларынан құралған бойтұмарларға арнайы
фан клубтар құрып, ерекше белсенділікпен қолдауда. Блогтар мен жаңалықтар
тізбегінінен бойтұмарлар туралы сансыз пікірталасты оңай тауып аласың. Бұл
PR кампанияның негізгі мақсаты орындалды деп ауыз толтырып айтуға болады.
Өйткені, 2010 жылдың 21 мамырындағы мәліметтерге қарағанда, Металдың қос
тамшыларынан құралған символардың Facebook әлеуметтік желісі мен Twitter
микроблогындағы достарының саны 4000-нан асқан. Олимпиаданың арнайы
белгілері әрбір досымен әңгіме айтып, ақпарат алмасып, әрбір әлем тұрғынын
Лондон Олимпиадасына достық ниетпен шақырады.
Лондонның Олимпиадалық стратегиясын сараптағанда ұйымдастырушылардың
басты екі нәрсені көздегенін байқаймыз:
• Қаланың халықаралық статусын сақтап қалу үшін Олимпиаданы биік
деңгейде өткізу
• Олимпиададан түсетін табыс арқылы экономиканы көтеру
Осыдан өзге Лондонның өзекті мәселесі жоқ. Лондон қаржылық жағдайын
түзетіп, инфрақұрылымын әлдеқашан аяқтандырып, әлемдік туристерді қабылдау
жөнінен табысқа жетіп болған қала. Сондықтан да, көптеген ғимараттар мен
спорт нысандары дайын тұр. Тек насихаттау және ұйымдастыру жұмыстарын сәтті
өткізіп, Олимпиаданы абыроймен өткізіп шықса болғаны. Спорт нысандарының
барлығы Олимпиада аяқталғасын қаңырап қалмай, халық пайдасына жарау үшін
алдын-ала ойластырылған. Мысалы, жақында тұсауы кесілген Олимпиадалық
стадионға жалпы есебі 80 000 адам еркін кіре алады. Алайда, ойындар
аяқталғасын мұндай сыйымы мол стадионға сұраныс болмайтындықтан, 4 есе
кішірейтудің жолы қарастырылған. Лондонның батысындағы Стрэтфорд ауданын
Олимпиада көмегімен іскер ауданға айналдыру да ХХХ ойындардың басты
стратегиясының бірі. Лондон секілді инфрақұрылымына көп алаңдаушылық
танытпады деп Атланта және Сидней қалаларын айтамыз.
Өйткені,
1996 және 2000 жылдары атышулы Олимпиада өткізген бұл
қалалардың әлеуеті өте жақсы [13]
1980 жылғы Мәскеу Олимпиадасының бойтұмары саналған қоңыр қонжықты
барша әлем жанкүйерлері ұмытқан жоқ. Өзге ойындарға қарағанда, Мәскеудегі
дүниежүзілік доданың басты белгісі әлі күнге дейін қолданыста, деректі және
телефильмдердің кадрында кездесіп қалады. Бір сөзбен айтқанда, спорттан
толағай табысы бар Ресейді әлемге танытудағы PR құралдардың бірі ретінде
қоңыр қонжық күні бүгінге дейін пайдаланылып жүр. Көпшілік көңілінен
шығып, шетелдіктердің де назарын аудартқан атышулы Громовые сериалындағы
басты кейіпкерлердің бақытты шағын Олимпиаданың жабылу салтанатында қол
бұлғап бара жатқан бойтұмар қонжықпен байланыстыруы 80-жылғы ойындардың әлі
жүректен өшпегендігін көрсетеді.
2014 жылғы қысқы Олимпиада ойындары Ресейдің Сочи қаласында өтеді. Жаз
айларында туристерден босамайтын, теңіз жағасындағы жаймашуақ қаланың қысқы
ойындар өткізу құқығын ұтып алғанда барша әлемнің таң қалғаны рас. Бұл
жердегі ресейліктердің ең негізгі мақсаты – ірі спорттық державаның даңқын
асқақтата түсу. Инфрақұрылымы ақсап тұрған курортты қала Сочиге әлемнің әр
түкпірінен туристер тарту. Жазғы климатының кереметтілігімен аты шыққан
шаһарда қысқы Олимпиада өткізу дегеніңіз тақыр жерге гүл еккенмен бірдей.
Осындай қиыншылыққа қарамастан, Кремль көзсіз ерлікке барып, төрт жылда бір
ат ізін салатын жер жүзілік доданы өткізуге бел байлап отыр. Олимпиада
өткізу оп-оңай шаруа емес. Ресейліктер бүгінде теңіз деңгейінен 140
километр төменде, таулардың қоршауында жатқан Сочиге құрылыс материалдарын
жеткізуде қиындыққа ұшырап жатыр. Құрылыс бұйымдарын тек кемемен апаруға
мүмкіндік бар. Өкінішке қарай, Сочидегі порттар әлі күнге дейін 100 пайыз
жұмыс істеуге жарамсыз.Сондай-ақ, туристерді қызықтыратын мәдени іс-
шаралардың аздығын ресейлік БАҚ күн сайын жыр қылады. Себебі, осы күнге
дейін Сочиге келіп демалушылардың 95 пайызы бұрынғы пост кеңестік елдердің
өкілдері. Олимпиада аяқталған соң алыс шетелдерден келетін туристер санын
25 пайызға жеткізуді көздеп отыр ұйымдастырушылар. [10, 5 бет]
Санамызға еніп кеткен қара PR да Сочи олимпиадасын айналып өтер
емес. Бұған дәлел – 2008 жылы Краснодар өлкесімен шектесетін Абхазияның
тәуелсіздік алуы және бір жылда қала басшылығының үш рет ауысуы. Бұл
жағдайлар қаладағы құрылыс жұмыстарының қарқыны бәсеңдеуіне, қала имиджін
төмендетуге қызмет етіп жатыр. Олимпиада өткізген мемлекеттердің
тәжірибесіне қарай отырып, әлемдік бәсекені өткізу барысында инфрақұрылым
мен медиа және PR-ға негізгі күш түсетінін анықтаймыз. Олимпиада өткізу
арқылы қалаға инвестиция тартып, макроэкономикалық көрсеткіштерді еселеуге
болады. Бүгінде Сочиде мемлекет және мемлекетаралық деңгейдегі түрлі ресми
басқосулар, билік басындағылардың отырысы, халықаралық экономикалық
форумдар, баспасөз мәслихаттары, Біріккен ұлттар ұйымы сарапшыларының
жиналысы сынды ірі жиындар жиі өтуде. Бұл қалаға шетелдіктердің назарын
аударып, инвесторларды тартуда өте көп көмектеседі.
ІІ ТАРАУ. ҚЫСҚЫ АЗИЯ ОЙЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН PR ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1 Мәдени Азиада бағдарламасы, Д. Петрухиннің Азия ойындарын
насихаттауға арналған мотосаяхаты
2006 жылы Қысқы Азия ойындарын өткізуге тілек білдірген Қазақстанның
өтінішін Азия Олимпиада комитеті қос қолдап құптады. 2007 жылдың қараша
айы. Катар астанасы Дохада кезекті жазғы Азия ойындарының жабылуы
салтанатында орын алған тарихи сәт әлі жадымыздан өшкен жоқ. Салтанаты
асқан стадионның басты мінберінде сол кездегі Алматы қаласының әкімі
Иманғали Тасмағамбетовке келесі қысқы ойындардың иесі ретінде Азия
Олимпиада комитетінің туы ұсынылды. Азия Олимпиада Кеңесінің шешімімен
Қазақстан қаласы Алматы VII Қысқы Азия ойындарының астанасы ретінде
бекітілді. Кейіннен елордамыз Астана қаласының Алматымен бірге Азия
ойындарын қабылдайтыны белгілі болды. Егемендік алғалы бері өткізілген ірі
спорттық бәсекенің ел тарихында алтын әріптермен жазылғаны рас.
Жалпы Азия ойындарының тарихы 1951 жылдан бастау алады. Ал, қысқы
ойындар 1986 жылдан бастап шымылдығын түрді. Алғаш рет Жапонияның Сапорро
қаласы құрлықтың қысқы Олимпиадасын қабылдау мүмкіндігін жеңіп алған
болатын. Бұл сынға Кеңес Үкіметінің құрсауынан босай қоймаған Қазақстан
қатыса алған жоқ. Басында Азиада тек жазғы спорт түрлерінен өткізілген.
Кейін қысқы Азия ойындарына да басымдық берілді .Жапонияның Саппоро
қаласында өткен Азия ойындарына жеті елдің спортшылары қатысты. Жеті спорт
түрінен 35 медаль жиынтығы сарапқа салынып, жеңіс тұғырына төрт-ақ елдің
спортшылары көтерілді. [14]
Төрт жылдан кейін ІІ қысқы Азия ойындары тағы да Саппорода өтті. Бұл
жолы қатысушылар саны сәл артып, 10 елдің спортшылары 33 медаль жиынтығын
сарапқа салды (алты спорт түрінен). Қазақстан бұл екі Азиадаға қатысқан
жоқ. Ол кездері біз КСРО-ның құрамында болатынбыз.
ІІІ Ақ Азиада Харбинде өтіп, Қазақстан спортшылары бұл додаға тұңғыш рет
қатысты. 137 спортшыны іріктеп апарып, 31 медаль (14 алтын, тоғыз күміс,
сегіз қола) еншілеп, жалпыкомандалық есепте екінші орын алды. Біздің
алдымызды тек осы дүбірлі доданың қожайындары – Қытай спортшылары орап
кетті. Олардың еншісінде – 37 медаль (15 алтын, жеті күміс, 15 қола). Қытай
жеріндегі додада 41 медаль жиынтығы сарапқа салынған болатын.
Кангвондағы ІV қысқы Азия ойындарына біздің ел 88 спортшы апарды.
Жалпыкомандалық есепте 25 медальмен (10 алтын, сегіз күміс, жеті қола)
үшінші орынға ие болды. Алдымызда – Қытай (15+10+11) және Корея (11+10+14)
спортшылары. Сарапқа салынған медальдар жиынтығы – 43.
Аоморидегі V қысқы Азия ойындарына Қазақстан 91 спортшысын үкілеп
қосты. 11 спорттың түрінен 51 медаль жиынтығына 17 мемлекеттің спортшылары
таласып, Қазақстан үздік үштіктен тыс қалды. 20 медальмен (7+7+6) төртінші
орынға ығысты. Бізден жоғарғы орындарға Жапония (24+23+30), Корея
(10+8+10), Қытай (9+11+13) спортшылары орналасты.
Осыдан төрт жыл бұрын Чанчуньде жалауы желбіреген VІ қысқы Азия ойындарына
алғаш рет сары құрлықтағы 45 елдің өкілдері түгелдей қатысты. Бірақ олардың
бәрі спортшыларын апарған жоқ. Төрт жылда бір өтетін дүбірлі додаға
спортшыларын үкілеп қосқан елдердің саны – 26 ғана. Қалған 29-ы өздерінің
ресми тұлғалары мен өкілдерін жіберді. Қазақстан Чанчуньде 91 спортшысына
сенім артты. Олар 18 медаль (6+6+6) иеленіп, жалпыкомандалық есепте тағы да
төртінші орынды қанағат тұтты. Алдымызда – Азияның алпауыттары Қытай
(19+19+23), Жапония (13+9+14), Корея (9+13+11). Ұлы жібек еліндегі
доданың жүлделері 47 медаль.
Қысқы Азия ойындары Алматы мен Астана қалаларында 2011 жылдың 30
қаңтары мен 1 ақпаны аралығында өтті. Бір аптаға созылған құрлықтың кіші
Олимпиадасына Азияның 27 мемлекетінен 1500-ге жуық спортшы қатысты. Қысқы
спорттың 11 түрінен 69 медальдар жиынтығы сарапқа салынған сында 12 әлемдік
рекорд жаңартылды. Оның үшеуі шорт тректен, қалған тоғызы коньки спортынан.
Осыдан соң, рекордтар ұстаханасы Медеу мұз айдынына тұсауы енді кесілген
су жаңа Алау ультра заманауи коньки кешені шын бәсекелес бола алады деп
сеніммен айтамыз. Азиадаға Олимпиада ойындарының бес жеңімпазы қатысты.
Атап айтар болсақ, Кореялықтар Ли Сеунг Хун, Пак Сеунг Хи, Жанг Ху, Жоу Янг
және жапониялық Фунаки Казуоши. Сонымен қатар, Олимпиада ойындарының бес
жүлдегері, 2010 жылғы екі әлем чемпионы және әлем кубогы кезеңдері төрт
жеңімпазының Астана мен Алматы төріндегі айтулы бәсекеде бақ сынағанына
жанкүйер куә. Азиада қорытындысы бойынша, 32 алтын, 21 күміс, 17 қола
медальға иелік еткен Қазақстан құрамасы көш бастады.
VII Қысқы Азия ойындарының ашылу салтанаты бас қаламыздағы Астана
Арена жабық футбол стадионында, жабылу рәсімі Алматыдағы Балуан Шолақ
атындағы спорт сарайында өтті. Ашылу салтанаты кезіндегі 2 сағат 40
минутқа созылған шоу IGBS, Rocket Media, Communications IEC in Sports
халықаралық телетаралымдар арқылы көрерменге жол тартқан. Азиаданы Азия
құрлығының 45 мемлекеті тамашалады, сондай-ақ, аудиториясы мол Euronews,
Eurosport, Asia News International, Channel News Asia, CCTV, Al Gazeera
секілді әлемдік телеарналар Азия ойындары мен Қазақстан туралы ақпарат
беруден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І ТАРАУ. PR-ДЫҢ ӘЛЕМДІК ІРІ СПОРТ БӘСЕКЕЛЕРІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
1. Спорттың өзі – PR ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. PR акциялардың Олимпиада ойындарынан көрініс
табуы ... ... ... ... ... ...14
ІІ ТАРАУ. ҚЫСҚЫ АЗИЯ ОЙЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН PR ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1 Мәдени Азиада бағдарламасы, Д. Петрухиннің Азия ойындарын
насихаттауға арналған
мотосаяхаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...19
2.2 Азиада: болашаққа салынған инвестиция және көңілге көлеңке түсірген
жайттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..48
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы: Тәуелсіз ел атанғалы тұңғыш рет Қазақстан
құрлықтың кіші Олимпиадасы саналатын қысқы Азия ойындарын өткізуге
мүмкіндік алды. Спорттық оқиғалар ел имиджін қалыптастырып, ұлттық рухты
көтеруде үлкен рөл атқаратынын ескерсек, ел арқасынан ауыр жүк түсті деуге
негіз бар. Қазақстан үшін үлкен PR жоба болып есептелген қысқы Азия
ойындарын ұйымдастыру үлкен көлемдегі қаражат пен ұзақ уақыттық дайындықты
талап етті. Бүгінде спорт – мемлекеттің бет-бейнесін қалыптастыруда қызмет
ететін идеология құралы, сонымен қатар, саясатпен де астасып жатыр.
Олимпиада ойындары мен әлем, құрлық чемпионаттарын өткізу арқылы жаһандану
кезеңінде өмір сүріп жатқан планетамыздың әр мемлекеті өз Отаны туралы
кеңінен ақпарат таратуға мүмкіндік алды.
2011 жылы Алматы мен Астана қалаларында өткен VII қысқы Азия
ойындарына сары құрлықтың 27 мемлекеті жүйріктерін баптап қосты.
Спорттың 11 түрінен 69 медальдар жиынтығы сарапқа салынды. Жалпы
командалық есепте жарыс қожайыны Қазақстан құрамасы көш бастап, Жапонияның
еншісіндегі бас жүлделер рекордын да түзетіп қойды. Осыған дейін 29
алтынмен көш басында тұрған Күншығыс елінен өз жерінде үш алтын артық алған
Қазақстан құрамасының жеңісі әрбір қазақ үшін қуанышты жайт. Азия
ойындарынан соң біз спорттық PR-ды дамыта түсу қажеттілігін ұғындық.
Спорттық PR тек ірі халықаралық жарыстарға емес, еліміздегі әрбір спорттық
ұйымдар мен командалардың алға басуына әсер етуші фактор болуы керектігі
айқындалды. Спорттық PR Америка құрама штаттары, Канада, Ресей, Ұлыбритания
сынды алып державаларда жолға қойылған. Оларда елдегі ірі бәсекелерден
бөлек, әрбір спортшының немесе спорттық клубтың PR-ы бөлек жасалады.
Мысалы, Африка елдерінде үлкен теннис кенжелеп қалған. Тіпті, мүлдем
дамымаған деуге болады. АҚШ-тағы ағайынды теннисші қыздар Винус және Сирена
Уильямстардың үлкен спорттағы айқын жеңістері қара нәсілділердің осы
спортқа қызығушылығын арттыра түседі. Сондай-ақ, теннисші Мария Шарапова.
Бүгінде жеңісінен гөрі жеңілісі көп аталған теннисші өз PR-
технологиясының мықтылығы арқасында өзін ғана емес, Ресейді де барша әлемге
жарнамалап жүр. Грузия футболының жұлдызы, Милан командасында ойнайтын
Каха Каладзеге қарап, әлемдік жанкүйерлер Қап тауы елін еске алады. Андрей
Шевченконы Украина, Үсейін Болтты Ямайка деп білетін жандардың санында
есеп жоқ.
Жанкүйерге ең алдымен жеңіс керек. Егер, жеңіскер спортшы БАҚ
беттерінен түспей, қоғаммен байланыс жасаудағы озық технологияларды
пайдалана білсе, оның спорттық PR-на алаңдамай-ақ қоюға болады.
Бітіру жұмысында Қазақстанды әлемге танытқан, ел тарихындағы аса ірі
спорттық оқиға VІІ Қысқы Азия ойындарының шетелде және ел ішінде
насихатталуы баяндалады. Бүгінгі таңда спорттық PR-дың дәурені жүріп тұр.
PR технологиялары пайдаға асып тұрған заманда Азия ойындары сынды
халықаралық бәсекені өткізу Қазақстан имиджін арттыра түсуге қызмет еткені
сөзсіз. Азия ойындарына куә болған жас журналист ретінде қазақ тарихындағы
аламан бәйгенің артық-кем тұстарын бітіру жұмысында баяндауды жөн көрдік.
Сары құрлықтың 45 мемлекетіне Қазақстанның көк байрағын таныстырып, бізді
әлі күнге дейін Ауғанстан, Пәкістан сияқты саяси тұрақсыз мемлекеттер
қатарынан деп білетін бөгде халықтарды Астана мен Алматыға қонақ болуға
шақырған Дмиртий Петрухин мотосаяхатының қиындығы мен қызығы да бітіру
жұмысында көрініс тапқан.
Қазақтың ұлттық салт-дәстүрі мен мәдениетін, көшпенділер тарихын барша
қауымға жайып салып, Азиаданың насихатын арттыру мақсатымен өткен Мәдени
Азиада бағдарламасы да назардан тыс қалған жоқ.
БАҚ тарапынан үлкен сынға ұшырап, қыруар қаржыны желге ұшырудың амалы
деп қызу талқыланған Алау эфтафетасының әр қазаққа ерекше жылу сыйлағаны
туралы да әңгіме етпеу мүмкін емес.
Айтылмай қалған әнұран жыры, шетелдіктер көзқарасындағы Азиада да
қысқы ойындардың PR-технологиялары қандай деңгейде жүргізілгенінен хабар
береді.
Тақырыптың өзектілігі: Қысқы Азия ойындары Қазақстанның 4 жыл бойына
жоғары қарқынды дайындық жұмыстарын жүргізіп, аса ірі көлемде қаражат
бөлген жобасы. Сол себепті, Азиаданы абыройлы өткізу мәселесі күн
тәртібінен түскен емес. Қазақстан сары құрлықтың қысқы ойындарын қабылдаған
төртінші мемлекет. Бұдан бұрын Азиаданы әлеуеті жоғары, әлемдегі алдыңғы
қатарлы мемлекеттер Жапония, Қытай және Корея ғана қабылдаған болатын.
Төрткүл дүние спортшыларының басын қосып, Олимпиада өткізіп көрген аталған
елдер үшін Азия ойындары қиындық туғызған жоқ. Ал, әлемдік спортта тәй-тәй
басып, енді бедел жинап келе жатқан Қазақстан үшін бұл алғашқы әрі үлкен
сынақ болды. Бұрын-соңды тәжірибе болмағандықтан, ұйымдастыру істеріне
шетелдік мамандарды көптеп шақыруымыздың өзі осыған дәлел.
Азия ойындарын біз өз деңгейінде насихаттай алдық па? Бұл тек биліктің
емес, барша халықтың Азиадасы екеніне қарапайым халықты сендіре алдық па?
Біздің қоғам мен санаға сіңіп кете қоймаған PR технологиялардың көмегін
қаншалықты дұрыс пайдаландық? Бітіру жұмысында осы сұрақтарға жауап
ізделеді.
Азия ойындары Алматының болашақта Олимпиада ойындарын өткізу құқын
жеңіп алуға жасалған баспалдағы іспетті. Азия ойындарынан соң бұқараның
көңілі спортқа ауды ма деген сұраққа да осы ойындар жауап берді. Танымал PR
маманы Қуат Домбайдың пікірінше, Азия ойындары өз деңгейінде өтті. Оның
басты артықшылығы Алатау баурайындағы қаланың Олимпиада ойындарына үміткер
бола алатындығында. Қазақстан секілді жас мемлекетті әлемге танытудың
бірден-бір жолы – PR дегеніміз. Өкінішке қарай, Евроведение ән байқауына
қатыса алмай жүрміз. Спорттық додалар Евроведениеден асып кетпесе, кем
түспейді.
Азия ойындары аяқталған соң, Қазақстанға ықыласты инвесторлардың
арасында жағымды климат орнап, қос қаламызға келетін туристердің қатары
көбеюі мүмкін деген болжам жасалды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Бітіру жұмысында Қазақстанда кеңінен
тарала қоймаған спорттық PR мен спорттық брендинг мәселелері жан-жақты
талқыланып, олардың Азиадада көрініс табуы зерттелген.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті: Жұмыстың басты мақсаты – Алматы мен
Астана қалаларында өткен VII Қысқы Азия ойындарындағы
PR-технологиялардың рөлін анықтау. Азиаданы насихаттау мақсатында
жүргізілген іс-шараларды сараптап, шетелдік үлгілермен салыстыру. Азиададан
ауқымы үлкен Олимпиада ойындарын өткізу барысында пайдаланылған PR
акциялардың үлгі аларлық жақтары мен Азия ойындарындағы үгіт-насихат
шараларының кемшін тұстары да назардан тыс қалған жоқ. Осы орайда
Қазақстандық және шетелдік PR мамандарының жұмысын салыстыруға тура келеді.
Мәселен, кең-байтақ еліміздің алыс түкпіріндегі қарапайым тұрғын Азия
ойындарына еш алаңдаған жоқ. Себебі, оны өткізетін билік һәм жоғарыдағылар.
PR мамандары мен Азия ойындарын ұйымдастырушылар жеріне жеткізіп,
насихаттай алмағандықтан осындай көзқарас қалыптасқаны рас. Алматы мен
Астана қалаларында өткен Азия ойындары отандық PR қызметкерлерінің деңгейі
биік шараларға әлі дайын еместігін көрсетті. Алайда, Азиада PR мамандарының
біліктілігі өсіп, тәжірибесі артуы үшін жасалған үлкен қадам болғаны да
рас.
Зерттеу жұмысының нысаны: Азия ойындарын ұйымдастыруда қолданылған PR
шаралары мен Алматы мен Астана қалаларында өткен VII қысқы Азиаданың
ұйымдастырылу деңгейі бітіру жұмысында басты назарға алынған.
Зерттеу тәсілдері: Бітіру жұмысында Қысқы Азия ойындарының
ұйымдастырылу деңгейі шетелдік ірі спорттық ойындарымен салыстырыла
зерттелген. Спорттық PR туралы шетелдік мамандар жазған мақалалар мен
ғылыми жұмыстар да негізге алынды.
Бітіру жұмысының құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан, сілтемелер көрсеткіші мен қосымшадан тұрады.
І ТАРАУ. PR-ДЫҢ ӘЛЕМДІК СПОРТ БӘСЕКЕЛЕРІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ
1. Спорттың өзі – PR
Әлемнің саяси және географиялық картасында орны бар кез келген
мемлекеттің имиджін көтеретін бірден бір құрал – спорт. Мемлекет әнұранының
Президент іссапары мен спортшы жеңіске жеткенде шырқалуы спорттық
шаралардың бәсі биік екенін айғақтайды. Кедейліктен көз ашпай отырған қара
құрлық 2010 жылы футболдан әлем чемпионатын өткізу арқылы өзінің
мәдениеті, салт-дәстүрі және тарихынан әлемді құлағдар етті. Африка
халқының әсте артта қалмағанына, олардың да дамыған елдер секілді тату-
тәтті, салауатты, бейбіт өмір сүріп жатқанына жер жүзі осы футбол тойынан
соң куә болды. Африкалықтардың ұлттық саз аспабы вувузеланың үні барлық
стадиондарға ғана емес, барлық әлемге тарады чемпионаттан соң. Сондай-ақ,
желмен жарысқан желаяқ Үсейін Болт пен өзге де жүйрік қара маржандар
Олимпиадада өзгелерден оқ бойы озуы арқылы Ямайка, Нигерия, Кения сынды
кедей елдердің қатардан қалмай, әлем халқының жадында жүруіне себепкер
атануда.
2008 жылғы Олимп ойындарын өткізу құқын үлкен тартыспен жеңіп алған
Қытайлықтардың ерлігі туралы таңды таңға ұрып әңгімелеуге болады. Бейжің
Олимпиадасы аяқталған соң бұқаралық спортындағы дүмпу арта түскен Қытай
бүгінде әлемдік спорттың көшін бастап тұр. Пьер де Кубертен қайта
жандандырған Олимпиада ойындары спортшы мен мемлекет атын жалпақ ғаламға
жария етуде пайдаланатын таптырмас құрал. Бұл күнде саясаттан ажыратуға
келмей қалған спорттық ойындарды өткізу арқылы өз салт-санаңды, дәстүр-
мәдениетіңді, өткен тарихыңды әлем назарына ұсына аласың. Ал бұл жобаларды
жүзеге асыруда заманауи PR-технологиялар көмегінсіз алға басу мүмкін емес.
Қазақстан атын әлемге әйгілеген ірі спорттық оқиға 2011 жылы 30 қаңтар мен
1 ақпан аралығында Алматы және Астана қалаларында өтті.
PR дегеніміз не? PR – кез-келген мемлекеттік немесе жекеменшік
ұйымдасқан істі сауатты түрде басқару. [1] Басқарудың астарында билік,
абырой, карьера, өзара түсіністік, адамдарға әсер ету түсінігі жатыр.
Public Relitions ұғымы пайда болған уақытты дөп басып айту мүмкін емес.
Белгілісі, қоғаммен байланыс адамзатпен бірге жасап келеді және жасай
береді. Шамандардың дәстүр-жоралғыларына, ескерткіштер мен өнер салаларына
қарап, адамдарға әсер ету сезімі ежелден бар болғанына көзіміз жетеді.
Әйгілі Аристотель өзінің Риторика атты трактатында: Аудиторияның сенімі
мен саған деген ықыласын алғанда ғана оларды бағындыра аласың деп кәнігі
PR мамандары атқаратын істі бір ауыз сөзбен түйіндеген. Ал, ежелгі Римнің
данагөйі Цицерон: Адамдарды қанағаттандыру үшін алдымен олардың
психологиясын және талғамын зерттеу керек деген. Рим қолбасшысы Юлий
Цезарь халқынан қолдау табу үшін әрбір жорыққа аттанар алдында арнайы
дайындалған үндеулері жолдап, театрландырылған көріністер ұйымдастырған.
[2] Бұл мысалдардың барлығынан бүгінгі, заманауи PR маманы қызметінің
ұшқындарын, іргетасын көруге болады.
Заманауи PR-дың пайда болған жері – Америка. ХХ ғасырда әлем елдеріне
етене таныс болған PR туралы түсініктің қазақ қоғамында қалыптасқанына
көп болған жоқ. 1990 жылдардың ортасынан бастап
2000 жылдарға дейін Қазақстанда PR дегеніміз – БАҚ-пен оң қарым қатынас
орнатуға бағытталған іс шаралар ретінде қабылданатын. Яғни, баспасөз
мәслихаттарын, брифингтер мен баспасөз турларын өткізумен шектелетін. Сол
кездерде Қазақстанда алғашқы баспасөз клубтары ашылды. Ол үкімет – бизнес –
үкіметтік емес ұйымдар және БАҚ арасында пікір алмасатын ақпарат алаңына
айналды. Сонымен қатар, бір мезгілде мақалаларды БАҚ-а ақылы негізде
жариялау немесе advertorial басталды. Осы сәттен бастап жарнама және
PR жөніндегі түсініктер өзгере бастады. [3]
PR мамандығы 1994 жылы Қазақстанда алғашқы халықаралық PR агенттіктері
ашылған кезден бастау алады. Ол кездегі PR- мамандарының мақсаты
жекешелендіру процесіне қатысып жатқан шетелдік компанияларға қолдау
көрсету болатын. Өкінішке қарай, ол кезде нарық соншалықты қатты дамымады
және бюджеттік компанияларға шетелдік әріптестер тарапынан қызығушылық та
жоқ еді. Бұл кәсіби PR нарығындағы ойыншылар санының қысқаруына әкеліп
соқты. 2000 жылдан бастап компаниялар экономикалық дамумен қатар,
коммуникация саласында өзінің бизнес бизнеске деп аталатын қызметінің
көкжиегін айтарлықтай кеңейтті.
Ағылшындық PR ғылымын зерттеуші Сэм Блэктің сөзіне сенсек, PR –шындық
пен толық ақпараттануға негізделген өзара түсіністіктің арқасында
гармонияға қол жеткізу ғылымы мен өнері. Бұл ретте қазақстандық ғалымдар
да өз пікірін білдірген. С.Н Нысанбай: PR дегеніміз – фирма туралы
қоғамның жақсы пікірін қалыптастыру мақсатымен кәсіпорын мен оның тауары
туралы коммерциялық жағымды ақпарат тарату-дегенді айтады. PR – нарықтық
және қоғамдық байланыстар жайлы ғылым ретінде қарастырылады - деген
тұжырымның иесі И.М Синяева.
Көптеген зерттеуші ғалымдар қоғаммен байланысты маркетингтің бір
бөлігі ретінде қарастырады. Осындай тұжырымдаманы И.А.Алешина:
Маркетингтік жиынтық - негізінен 4 ПИ ден тұрады. Олар, өнім, баға, өткізу
және орын болып саналады. Сондықтан, PR–ды
маркетингтік
ПИ-дың 5-ші элементі ретінде қарайды. Оның маркетинг туралы жазған
еңбегінде: PR-ұйым мен қоғамның арасындағы коммуникацияны орнықтырудағы
басқарудың түрі - деп көрсетіледі. [4]
1953 жылы Халықаралық сауда палатасы PR жөнінде комиссия құрды. 1954
жылы PRSA алғашқы PR этикалық кодексін түзді. 1955 жылы Лондонда
Халықаралық PR ассоциациясы (ІPRA) құрылды. 1959 жылы Еуропалық
Паблик рилейшнз конфедерациясы (СЕPR) құрылды. 1961 жылы ІPRA кәсіптік
мінез-құлық және PR этикасын қабылдады
1978 жылы Паблик рилейшнз саласындағы кәсіби мінез-құлықтың Еуропалық
кодексі қабылданды. 1994 жылы жұртшылықпен байланыс жөніндегі Ресей
ассоциациясы (РАСО) Кәсіби абырой кодексін қабылдады. 2008 жылы Қазақстан
Республикасының Жұртшылықпен байланыс жөніндегі ұлттық ассоциациясы (ЖБҰА)
Қазақстан Республикасының жұртшылықпен байланыс саласындағы кәсіби және
этикалық принциптері кодексін қабылдады. Жұртшылықпен байланыстың
Еуропадағы дамуының стратегиялық модельдері осы аймақ елдеріндегі жалпыға
ортақ бірігу тенденцияларымен сайма-сай келеді. ТМД елдеріндегі
жұртшылықпен байланыс. Сарапшылардың пікірінше, бүгінгі таңда тек Ресей,
Украина мен Қазақстан PR нарықтары ғана қалыптасып үлгерген. [5]
Бүгінгі таңда ірілі-ұсақты ұйымдардың барлығы қоғаммен байланыс
жасайтынын ескерсек, ел имиджін арттыратын ірі спорттық бәсекелерде
мемлекеттік PR-дың құны қаншалықты екенін бағамдай беріңіз. Сонымен,
спортқа PR не үшін керек?
Спорт – бұқаралық өнім. Спорттық клубтың, ұйымның, құраманың жағымды
имиджі мен беделін қалыптастыруда PR шараларының арқалар жүгі ауыр.
Бұқаралық спорттағы PR мемлекет тұрғындарының дені сау, жаны таза болуы
үшін, салауатты өмір салтын ұстануды насихаттау үшін таптырмайтын құрал.
Ал, кәсіби спортқа PR жасау арқылы әлемдік аренада мемлекет абыройын
арттыра аласың. Спорттағы PR-дың екі мақсатты аудиториясы бар: демеушілер
және жанкүйерлер. Барлық жеңістер мен атақ-даңқ осы екі фактор белсенді
жұмыс істегенде ғана келетінін ұмытпаған абзал.
Кез-келген бизнесте бет-бейне мен беделді дұрыс жолға қою көзделеді.
Спортта демеушілерге арқа сүйей отырып беделді, жанкүйерлер көмегіне жүгіну
арқылы имиджді қалыптастыруға болады. Брэнд–кез-келген бизнестің дамуына
ерекше үлес қосатын құрал әрі тұтынушының сұранысын қанағаттандыруға
бағытталған уәде. Ал, тұтынушының спортта екі сұранысы бар. Біріншісі –
сүйікті командасының жарқын жеңістері. Осы арқылы жанкүйер өзінің қоғамда
қандай да бір орны барын сезінеді. Екіншіден, тұтынушы уақытты көңілді
өткізгісі келеді. Яғни, командасына жанкүйер болу арқылы ол көтеріңкі көңіл-
күйде болып, жағымды эмоция алады. Демеушілік танытқан компаниялар да өз
өнімдерін жиі жарнамалайтын спорттық клубты немесе спортшыны қолтығынан
демейтінін ұмытпау керек. Мақсатты аудиторияның алдында команда
биік нәтиже көрсеткенде ғана
PR кампанияның табысы мен спорттық клубтың бейнесі туралы алаңдамауға
болады. Жанкүйерлер сүйікті командасының жеңістері мен жеңілістерін үнемі
назарда ұстайды. Әсіресе, командалық спорт түрлеріне қойылар талап қатаң.
Егер жеке спортшыға PR мінсіз жасалса, ол спортшы жеңіліске жиі ұшыраса да,
ел назарынан тыс қалмайды. [6]
Спорттық клубтың қатысуымен өтетін қандай да бір жарыс үлкен мерекеге,
шоуға айналғанда ғана көрерменін таба алады. Спорттық бөлігінен де бөлек
мерекелік бағдарламалар ұсынылу қажет. БАҚ-та бұл спорттық мереке кеңінен
насихатталса, біраз істің басы қайырылды дей беріңіз. Мәселен, Ұлттық
баскетбол Ассосациясындағы ортаңқол командалардың бірі Миннесота
Тимбервулвз плей-офф сындарына өте сирек өтеді. Алайда, Арландардың
үйдегі матчтарында ине шаншар орын болмайды. Он екінші ойыншы есептелетін
жанкүйерлер әрбір баскетболшыны қанаттандырып, қиқулап отырады. Турнир
кестесінің соңғы сатысынан биіктей алмаған команданың мұнша көп көрермен
жинауының себебі неде? Әрине, бұқаралық ақпарат құралдарымен тығыз
байланыс жасағанында. Өйткені, аймақтық және бүкілхалықтық газет беттері
мен телеарналардан Миннесота Тимбервулвз туралы жағымды немесе жағымсыз
ақпараттарға орын табылады.
Спорттық клубтың беделін асырып, жақсы немесе жаман жағынан PR жасауда
БАҚ-тың рөлі ерекше. Сондай-ақ, клубтың жақсы бет-бейнесін қалыптастыруда
инфрақұрылымды ұтымды пайдалануға болады. Мәселен, суперзаманауи көпкешенді
стадиондар жанкүйерді менмұндалап шақыратыны сөзсіз. Бизнес аудиторияның
қызығушылығы қарапайым немесе ортаңқол командаларға түсе бермейді. Оның
үстіне, бизнес аудиторияның қаржы құю жағынан басқаларды басып озатыны
белгілі. Англия прмеьер-лигасының 19 дүркін, Чемпиондар Лигасының 3 дүркін
жеңімпазы Манчестер Юнайтед клубының көрермендері қатарында бизнес элита
өкілдері көп кездеседі. Олар матчты тамашалаудан бөлек, Қызыл
сойқандардың үйдегі аренасы Олд Траффордта ресми басқосулар,
брифингтер, пресс конференциялар өткізіп тұрады. Бұл Манчестердің
әлемдегі мықты команда ғана емес, бизнес кәсіпорыны екенінен хабар береді.
Клуб басшылығы БАҚ-қа өз бюджеті мен өзге де құрылым туралы жиі әрі
уақытылы хабарлап тұратындықтан, оның имиджі өзінен-өзі жасалып жатыр.
Команданың ойынын көруге жоғарғы тап өкілдерінің келуі команданың жеңісті
мачтарының ғана емес, сәтті жасалған PR-дың да жемісі.
Танымал спортшылардың имиджі командаға жаңа жанкүйер жинайтынын
ұмытпау керек. Мысалы, Италияның А сериясында ойнайтын Милан
командасының жұлдызы болған Андрей Шевченконы көру үшін ғана келетін
көрермен санында шек болмайтын. Тіпті, клубтың жағдайы нашаралап, турнир
кестесіндегі төменгі орынға тұрақтаған кезде де Андрей үшін стадионға
ағылатын жанкүйердің қарасы көп екенін әлемдік БАҚ жарыса жазды.
Шевченконың танымалдығы клубқа тек ақша мен абырой әкелді, фанаттар санының
артуына көмектесті. Осылайша, бір адамның атақ-даңқы бүкіл команданы
құрдымға кетірмейтін кездер PR шараларын сауатты ұйымдастырғанда кездеседі.
Клубтың президенті Сильвио Берлускони өзінің атақ-дәрежесін көп жағдайда
Миланның игілігі үшін пайдаланып қалады.
Командалық ойын түрлерінде белгілі бір спортшының PR-ы клубтың жеке
бөлігі ретінде қарастырылу керек. Командалық емес спорт түрлеріндегі
спортшылардың жеке PR-н қалыптастыруда сары басылым да көмектеседі. Оған
мысал ретінде ресейлік теннисші Анна Курникованы айтуға болады. Ол теннисші
ретінде айтарлықтай жетістікке жеткен жоқ, бар болғаны жұптасып ойнауда
Үлкен шлем турнирлерінің бірін жеңіп алды. Бірақ, оның есімі АТР
сайыстарында көш бастап тұрған жеңіскер теннисшілерден әлдеқайда көп
аталынады. Неге? Себебі, оның ішкі өмірі туралы БАҚ-та айтылатын әңгімелер
өте көп. Ол керемет спортшы болмаса да, кезінде қалыптастырып алған имиджі
және PR-дың көмегімен өз танымалдығын төмендеткен жоқ.
Сонымен қатар, көркем гимнастшы қыз Алина Кабаеваны да мысал етуге
болады. Олимпиададағы жекелей сында ұтылып қалып, кейін допингпен ұсталып,
айыпталғанына қарамастан, ол өзінің миллиондаған жанкүйерлерін жоғалтқан
жоқ. Өйткені, PR мамандары оны тек қана гимнаст ретінде емес, модель,
мемлекеттік қызметкер, көптеген компаниялардың бет-бейнесі ретінде
көрсетті. Осыдан соң ірі компанияларды қайдағы бір допинг үшін сатып кетуге
болады ма екен деген ойы бар жанкүйер Алинаға күйе жақпайды. Бір жағынан
споршылардың жеке PR-ы шоу-бизнеске ұқсап кетеді. Шоу-бизнес әлемінде
әртістерді ән-шерулердің көшін бастап тұрғаны үшін емес, оның санада
сақталып қалған имиджі үшін жақсы көреді. Спортта да, сол секілді. Тіпті,
дау-дамайға ұласқан мәселелердің өзі имидж қалыптастыруда үлкен рөл атқарып
кете алады. Бұған Спартак командасының шабуылшысы Егор Титовтың допинг
дауының қармағына іліккеннен соңғы жағдайы дәлел. Футболшыға аяушылықпен
қараған жанкүйерлер кейін оның өзін де, командасын да жақсы көріп кетті.
Англияның төменгі премьер-лигаларының бірінде ойнайтын Милоулл
командасы төбелескіш фанаттарының арқасында атышулы клубқа айналып шыға
келді. Тіпті, туристер команданың жергілікті стадионы Нью Дэнге
қорқынышты, қауіпті сезіну үшін әдейі келетіні анықталды. Клубтың белгісін
айқындайтын өнімдерді сатуда Милоулл кез-келген ірі ағылшындық командамен
бәсекелесе алады. [7]
Спорттық бизнесі аяғын тең басқан шетелдерде PR кеңесшілерді жекелей
спортшының имиджін, жалпы команданың беделін құру үшін шақырады. Жоғарыдағы
мысалдарға қарап, спорттағы PR әртүрлі әлеуметтік топтармен байланысқа
шыққанда керектігін байқаймыз. Әрине, PR спортқа үлкен көлемді кірісті тез
арада әкеле алмайды, бірақ қоғамдық пікір қалыптастыру арқылы команда мен
спортшыға бедел жинап береді.
Спорт – бизнес. Сондықтан да PR-дың көмегі ауадай қажет. Кезінде О
спорт!Сен – әлемсің деген әйгілі афоризмді айтқан Пьер де Кубертен қайта
жаңғыртқан спорт, Олимпиада бүкіләлемдік бизнеске айналды.
Спорт – әлемнің ажырамас бөлшегі. Ал, көз ілеспес жылдамдықпен дамып
жатқан қоғамда бизнес пен адамдардың ара қатынасы да заманға бейімделеді.
Бұл орайда кәсіби PR-дың өріс алуына жағдай жасау керек. Қазақстан спорты
да PR көмегіне зәру. Бүгінде спорттық федерациялардың барлығында дерлік
жұртшылықпен байланыс бөлімі қызмет етпейді. Тек ірі спорттық оқиға
кезінде ғана спорттық PR туралы ойлана бастайтыны ащы да болса шындық.
Қазақстан спортындағы PR мәселелері 2002 жылы Пиаршы клубы
ашылғаннан кейін сәл ғана алға басты деуге негіз бар. Бүгінде, қазақ
спортындағы PR нарығында Қазақстан Футбол Федерациясының пресс атташесі
Измаил Бзаров, Олимпиада даярлау орталығының PR маманы Ардақ Тоғымов және
Астана Арландары кәсіби бокс командасының PR қызметкерінің ізі айқын
көрінеді. [8]
Спорттық PR-ды дамыту үшін не істеу керек?
Басқару. Кез-келген спорттық ұйым ісі алға басуы үшін коммуникация
құралдарының көмегіне жүгінеді. Ықпалды әріптестермен ынтымақтастыққа бару,
команданың жетістікке жетуіне әсер ететін топтармен байланысты болып,
жалпы алғанда басқара білу.
Бәсекелестік. Нарық жағдайында спорт мемлекеттік PR-дан бұрын, бизнес
кеңістікке айналады. Спорттық ұйым – нарықтың бір бөлігі. Ал, нарықтың
бәсекелессіз болмайтынын сіз білесіз. Жоғары дәрежедегі бәсекелестік ұйымды
дағдарыстан құтқарады.
Ұйымшылдық. Спорттық ұйымдарда адамзат факторының алатын орны өте
ерекше. Команда басшылары мен ойыншылардың, бапкерлер мен техникалық
құрамның өзара тіл табысуы табысқа жетудің кілті.
PR – қоғаммен байланыс. Оның астарында кез-келген әлеуметтік топтағы
адамдардың, спорттық ұйымға қатысы бар кез-келген жеке тұлғаның пікірі
түйісіп жатыр.
Спорттық ұйымның сыртқы қоғаммен байланысты факторлары:
• Бұқаралық ақпарат құралдары
• Мемлекет (республикалық немесе аймақтық деңгейде)
• Басқару органдары (спорт комитеттері)
• Қоғамдық ұйымдар (федерациялар)
• Бизнес (инвесторлар, демеушілер, жарнама берушілер)
• Тұтынушы (көрермен)
• Әріптестер (спорт өнімдерін дайындаушылар)
Спорттық ұйымның ішкі қоғаммен байланысты факторлары:
• Бапкерлер
• Спортшылар
• Менеджерлер
• Акционерлер
• Директорлар кеңесі
Әрбір топты ортақ мүдделер байланыстырады: спорттық ұйымға қаржы құюдағы
басты мақсаттар; акция бағасы; стадион құрылысы; жұмысшылардың жалақысы
және т.б. Әр топтың ұстанымы берік болып, ортақ мақсатта түйіскенде ғана
спорттық ұйымның әрі қарайғы тағдырына алаңдамауға болады.
PR көмегімен шешілетін мәселелер:
• Спортық ұйымның имиджі мен беделін қалыптастыру
• Маңызды аудиторияларда оң әсер қалдыру
• Ұйымның шараларына қоғамдық мән беру
• Іскерлік коммуникацияның өткір жүйесін құру
• Ақпараттық кеңістікті орнату
• Ұйым атына кір келтірген жағымсыз жаңалықтарды реттеу
• Фандрейзинг (қаражат іздеу)
• Ұйым ішінде бірлік болуын қадағалау
Қоғамдық пікірді зерттеу – PR маманының ең негізгі міндеттерінің бірі.
Спорттық ұйымда қандай да бір атмосфера орнатып, маңызды тетіктерді ретке
келтіру үшін қоғамдық пікірді зерттеуде алынған нәтиже өте керек. Бұл PR-
дың бір бағыты, ал екіншісі – ақпараттық ағымды қадағалап отыру. Басқа
салалардағы секілді, спорттық PR-дың басымдық беретін тұсы бұқаралық
ақпарат құралдарына келіп тіреледі. Спортшының газетке берген бір
сұхбатының өзі ұйымның ісін алға бастыруда зор септігін тигізеді. Бұл
тұрғыда спорттық ұйымның PR бөлімі мен БАҚ бір-біріне тәуелді. Мәселен, БАҚ
болмаса, стадионға жанкүйер әкелу өте қиын, ал команданың ішкі
атмосферасындағы жаңалықтардан бейхабар болса газеттердің тиражы түсе
бастайтыны тағы бар.
Осыдан бірнеше жыл бұрын Ресейдегі танымал газет Спорт экспресс
Спартак футбол клубының жаңалықтарын газет бетіне шығарудан бас тартты.
Мұны естіген жанкүйерлер газетті сатып алмай, ақыры басылымның тиражы күрт
төмендеді. Екі айдан соң істің насырға шабатынын сезген Спорт
Экспрестіктер Спартакпен тіл табысып, ортақ келісімге келген соң жағдай
түзелді. Спорттық ұйым кез-келген мақсатты аудитория оқитын, тыңдайтын,
көретін БАҚ-пен байланыса алады. Москва футбол клубының БАҚ-пен бірлесе
отырып өткізген Анаңды футболға алып кел! PR акциясы жанкүйерлер
тарапынан үлкен қолдауға ие болды.
PR қызметкерінің фантазиясы мен идеясы ауқымды болмаса, PR бәсекелерінде
жеңіске жету мүмкін емес. 2004 жылы Португалияда өткен Еуропа чемпионатында
беті мен денесін өз командасының жейдесі түсіне бояп алған жанкүйерлерді
көрген Москва командасының пиаршылары бірден кезекті PR акцияның тұсауын
кесті. Олар өз жанкүйерлеріне беттерін команданың қара-қызыл түсіне тегін
бояуға мүмкіндік берді. Арнайы осы шара үшін мемлекеттік елдегі кино мен
театрларға арнап грим бояуларын дайындайтын фабрикаға клуб басшыларының
тарапынан тапсырыс жасалынды. Оның үстіне, бояудың адам денесіне кері әсер
бермеуі қатаң қадағаланды. Біріншіден, жанкүйер үшін бұл қызық. Екіншіден,
назар аударады, фотосуретке түсуге мүмкіндік береді. Мұндай акцияларға
қатысқан жанкүйерлердің команда ойыншыларына ғана емес, басшылығына да
сенімі арта түсетіні айтпаса да түсінікті.
Спортты түгелімен PR деуге әбден негіз бар. Спортшының төбесін көкке
жеткізіп, бар әлемге танымал ететін, спорттық ұйымның жұмысын дөңгелетіп,
инвесторлардың назарын аударатын немесе бәрін керісінше қылып, жоққа
шығаратын бірден бір құрал - PR. [9]
2. PR акциялардың Олимпиада ойындарынан көрініс табуы
Олимпиада 1896 жылы ежелгі грек елінен бастау алды. Афины қаласында
адамзат тұңғыш рет жер бетіндегі соғыстарды тоқтатып, қаруларын төрге іліп,
бейбіт тілекпен Олимп ойындарының сәтті өтуіне ат салысты. Содан бері бір
жарым ғасырға жуық уақыт өтсе де, Олимпиада жыл санап жасарып келетіндей
әсер береді. Оған себеп көп. Қазір қарыштаған технология заманы. Ал, заман
адам санасының арқасында дамып отыр. Қашанда бейбітшілік пен достықтың
белгісі саналып, әлем спортшыларының басын бір арнада түйістіретін
Олимпиада ойындары Еуропада 30 рет, Солтүстік Америкада 12 рет, Азияда 3
рет, Океанияда 2 рет өткен.
Азия құрлығындағы ең алғашқы Олимпиада 1964 жылы Жапония астанасы
Токиода жалауын желбіретті. Дәл осы ойындар аяғын арпыл-тарпыл басқан
Күншығыс елі экономикасының тез қарқын алып, әлемдік саясаттан ойып тұрып
орын алуына көмектескенін мамандар жарыса жазды. Екінші дүниежүзілік соғыс
пен АҚШ жаудырған ядролық қарудан соң еңкейіп қалған халықтың еңсесін
тіктеп, тұралап қалған экономиканы аяққа тұрғызуда 1964 жылғы Олимпиада
ойындарының ролі зор болғанын жасампаз жапон халқы әлі күнге ұмытқан жоқ.
Азия құрлығындағы екінші Олимпиаданы 1988 жылы Корея астанасы Сеул
қабылдады. Бұл кездегі Сеулдің жағдайы да сын көтерерлік емес еді.
Пиаршылардың тамаша жұмысының арқасында, әрбір кәріс азаматы Олимпиада
өткізуді өзінің міндеті санады. Халықтың шын ниетімен, жылап жүріп
асфальттарды тазалауы, спорт нысандарының құрылысына өз еріктерімен
көмектесуі PR технологияларын сәтті қолданудан шыққан құбылыс.
Ұйымдастырушы PR мамандары ұлттық мәселені төтесінен қойды. Корея біздің
ортақ Отанымыз, Сеул бізге ортақ Олимпиада атты ұрандар көтерді. Бұл кез-
келген жүрегі Корея деп соғатын азаматқа әсер етпей қоймайтын еді. Дәл осы
Олимпиада ойындарынан соң Корея Мемлекеттік PR концепциясын бекітіп,
дамушы елдердің қатарынан жаңа индустриялы мемлекеттер сапына өтті.
Тарихта өзін-өзі ақтамаған Олимпиада ойындары да кездесті. PR
жұмыстарының бәсеңдігі мен капиталдық шығындарды дұрыс есептемеу 1976 жылғы
Монреаль Олимпиадасының шырқын бұзған болатын. Нәтижесінде бақылаудан
шығып кеткен баға артып, жоспарланған бюджеттен 400 пайыз артық қаражат
кетті. Әлемдік сарапшылар Австралиялық ұйымдастыру комитеті дұрыс жолға
қоймаған ұйымдастыру ісі мен PR-дың салдарынан Олимпиада кіріс әкеледі
деген ойдың тоны теріс айналғанын айтады. Стадион, велодром, екі бассейннен
тұратын Олимпиадалық Парктің құрылысы бітпей қалды. Стадион мен зәулім
ғимараттың құрылысы 12 жыл дегенде әупірімдеп аяқталды. Ғимараттың шатыры
өте күрделі конструкция болғандықтан, орта жолда істен шығып қалғаны қазына
қалтасын жұқарта түсті. Бүгінде аталған стадион халыққа керексіз болып
қалды. 2004 жылы жергілікті футбол клубының үйдегі аренасы болған стадион
қазір жүк машиналарының сирек өтетін көрмесін өткізуге ғана жарап тұр.
Олимпиада ойындары аяқталған соң туризмнің күрт дамуы Барселонада
кездесті. 1992 жылы өткен Барселона Олимпиадасы кеткен шығын жөнінен 1964
жылғы Токио Олимпиадасынан ғана кем түсті. Инфрақұрылымды дамытуға бөлген
қаржының тым көптігінен 90-ы жылдардың соңында Барселона экономикасында
тоқырау басталғаны да шын. Бірақ, Олимпиада ойындарын ұйымдастыруға,
инфрақұрылымды реттеуге кеткен шығын мен есенің қайтарымы туризмнен
түсті. 1991-2000 жылдар арасында Барселонаға келген туристер саны
бұрынғымен салыстырғанда екі есеге өскен. 1991 жылы шетелдіктер жиі бас
сұғатын мегаполистер ішінен 16-орынды иемденген Барселона 1999 жылы
туристерді қабылдау жөнінен әлемдегі 3-і қала атанды. Алдыға тек Лондон
мен Парижді ғана жіберген еді. Бұл Олимпиада ойындарын насихаттаудағы PR
жұмысының қарқындылығын көрсетеді. Қала экономикасының еңсесін тіктеп,
олимпиадалық капиталды өсірудің ең жоғарғы үлгісін көрсету арқылы Барселона
күні бүгінге дейін әлемдегі ең қуатты әрі әдемі шаһарлардың көш басында
жүр.
1984 жылғы Лос Анджелес Олимпиадасынан соң АҚШ олимпиадалық экономика
бағдарламасын іске қосып, аталған жобаны әлі күнге дейін жалғастырып
келеді. Сондай-ақ, Лос Анджелестегі ойындардан соң олимпиада шын мәніндегі
ауқымды кіріс көзі ретінде ресми түрде есептелінді. Себебі, дәл осы
ойындарда спорттық маркетинг пен PR-дың негізі қаланған болатын. АҚШ-қа
тоғыз ресми демеушісі 10 миллион доллар көлемінде қаражат төледі. Сол
уақытта Бүкіләлемдік Олимпиада әріптесі ұйымы құрылып, күні бүгінге дейін
жұмыс істеп келеді. [10]
2008 жылдың тамыз айында бар әлемнің назары Қытайға ауды. Себебі, XXIX
жазғы Олимпиада ойындарын өткізуді Халықаралық Олимпиада комитеті Бейжіңге
сеніп тапсырған еді. 1920 жылғы Олимп ойындарына жалғыз ғана спортшысын
жіберген Қытай Халық республикасы бұл сында 50 алтынды еңсеріп, топтан қара
үзіп кетті. Ашылу және жабылу салтанатында Қытайдың кереметтілігін жер жүзі
жанкүйерлеріне паш еткен Олимпиада аяқталғасын енді мұндай ұлы істі Лондон
қайталай алар ма екен деген күдік туғаны да рас. Тіпті, келесі Олимпиаданы
қабылдап алушы мемлекет Ұлыбританияның сол кездегі премьер-министрі Тони
Блэрдің: Бейжің Олимпиадасының ұйымдастырылуын сөзбен сипаттап жеткізу
мүмкін емес. Бұл Олимпиада Қытай республикасы мен қытайлықтар туралы
жасалған ең үздік жарнама болды. Енді Лондонда біз бұдан да асып түсеміз,
- деп ағынан жарылуы тегін емес. [11] 2004 жылы Афины Олимпиадасының ашылу
салтанатында ежелгі эллиндіктер туралы түрлі аңыздар, аңыз кейіпкерлері сөз
жетпес шеберлікпен орындалғанда Келесі Олимпиада иесі осындай ғажапты
тудыра алар ма екен?! деп таңдай қаққан болатын. Араға төрт жыл салып
Қытай Халық Республикасы Афинаның ашылуын он орап кететін ханзулықтар
туралы шоу көрсетті.
Тура бір жыл екі айдан соң төрткүл дүниенің назары Ұлы Британ аралдарына
ауады. Себебі, ХХХ жазғы Олимпиада ойындарының жалауы Англия астанасы
Лондонда желбірейді. 2012 жылғы Олимп ойындарын ұйымдастырушылар PR
қозғалыстарды әлеуметтік желілердің көмегімен өткізуде. Осы ретте PR
мамандарының өте ұтымды идея ойлап тапқанына қол соғу керек. Себебі,
әлеуметтік желілер адамдардың еркін қарым-қатынас жасауына, өздерінің
сүйікті брендіне жақындай түсуіне көмектеседі. Қандай да бір брэнд өз
тұтынушыларының қолдауынсыз сұранысқа ие бола алмайды. Лондондағы ойынды
ұйымдастырушы мамандардың қызықты PR жобасы Олимпиаданың насихатын одан әрі
арттыра түсуде. [12]
Лондон Олимпиадасының символы болып қандай да бір аң немесе құс емес,
қарапайым металдың екі тамшысы таңдалынды. Мұның мән-маңызын түсіндіру өте
оңай. Металл беріктікті, күшті, қайраттылықты сипаттайды. Ал, британдық
еңбекшілердің өз қолымен, табан ет, маңдай терімен зауытта жасалған
металдар әрбір отансүйгіш ағылшын азаматы үшін өте ыстық. Кезінде
Ұлыбританияны өз күштерімен аяққа тұрғызған британдықтарға бұл бойтұмар
ұлттық идеяның ең жоғарғы үлгісі. Бүгінде ғаламтордағы әлеуметтік желілер
мен ресми сайттарда аталған Олимпиада символдарын насихаттайтын
мультфильмдер, деректі фильмдер мен қызықты ақпараттарды молынан табуға
болады. Бұл бейнедеректердің көрерменді патриоттық сезімге тәрбиелеп,
Олимпиада өткізуді өз міндетіндей санауына жетелейтіні рас. Әлеуметтік
желілерді пайдаланушылар Металл тамшыларынан құралған бойтұмарларға арнайы
фан клубтар құрып, ерекше белсенділікпен қолдауда. Блогтар мен жаңалықтар
тізбегінінен бойтұмарлар туралы сансыз пікірталасты оңай тауып аласың. Бұл
PR кампанияның негізгі мақсаты орындалды деп ауыз толтырып айтуға болады.
Өйткені, 2010 жылдың 21 мамырындағы мәліметтерге қарағанда, Металдың қос
тамшыларынан құралған символардың Facebook әлеуметтік желісі мен Twitter
микроблогындағы достарының саны 4000-нан асқан. Олимпиаданың арнайы
белгілері әрбір досымен әңгіме айтып, ақпарат алмасып, әрбір әлем тұрғынын
Лондон Олимпиадасына достық ниетпен шақырады.
Лондонның Олимпиадалық стратегиясын сараптағанда ұйымдастырушылардың
басты екі нәрсені көздегенін байқаймыз:
• Қаланың халықаралық статусын сақтап қалу үшін Олимпиаданы биік
деңгейде өткізу
• Олимпиададан түсетін табыс арқылы экономиканы көтеру
Осыдан өзге Лондонның өзекті мәселесі жоқ. Лондон қаржылық жағдайын
түзетіп, инфрақұрылымын әлдеқашан аяқтандырып, әлемдік туристерді қабылдау
жөнінен табысқа жетіп болған қала. Сондықтан да, көптеген ғимараттар мен
спорт нысандары дайын тұр. Тек насихаттау және ұйымдастыру жұмыстарын сәтті
өткізіп, Олимпиаданы абыроймен өткізіп шықса болғаны. Спорт нысандарының
барлығы Олимпиада аяқталғасын қаңырап қалмай, халық пайдасына жарау үшін
алдын-ала ойластырылған. Мысалы, жақында тұсауы кесілген Олимпиадалық
стадионға жалпы есебі 80 000 адам еркін кіре алады. Алайда, ойындар
аяқталғасын мұндай сыйымы мол стадионға сұраныс болмайтындықтан, 4 есе
кішірейтудің жолы қарастырылған. Лондонның батысындағы Стрэтфорд ауданын
Олимпиада көмегімен іскер ауданға айналдыру да ХХХ ойындардың басты
стратегиясының бірі. Лондон секілді инфрақұрылымына көп алаңдаушылық
танытпады деп Атланта және Сидней қалаларын айтамыз.
Өйткені,
1996 және 2000 жылдары атышулы Олимпиада өткізген бұл
қалалардың әлеуеті өте жақсы [13]
1980 жылғы Мәскеу Олимпиадасының бойтұмары саналған қоңыр қонжықты
барша әлем жанкүйерлері ұмытқан жоқ. Өзге ойындарға қарағанда, Мәскеудегі
дүниежүзілік доданың басты белгісі әлі күнге дейін қолданыста, деректі және
телефильмдердің кадрында кездесіп қалады. Бір сөзбен айтқанда, спорттан
толағай табысы бар Ресейді әлемге танытудағы PR құралдардың бірі ретінде
қоңыр қонжық күні бүгінге дейін пайдаланылып жүр. Көпшілік көңілінен
шығып, шетелдіктердің де назарын аудартқан атышулы Громовые сериалындағы
басты кейіпкерлердің бақытты шағын Олимпиаданың жабылу салтанатында қол
бұлғап бара жатқан бойтұмар қонжықпен байланыстыруы 80-жылғы ойындардың әлі
жүректен өшпегендігін көрсетеді.
2014 жылғы қысқы Олимпиада ойындары Ресейдің Сочи қаласында өтеді. Жаз
айларында туристерден босамайтын, теңіз жағасындағы жаймашуақ қаланың қысқы
ойындар өткізу құқығын ұтып алғанда барша әлемнің таң қалғаны рас. Бұл
жердегі ресейліктердің ең негізгі мақсаты – ірі спорттық державаның даңқын
асқақтата түсу. Инфрақұрылымы ақсап тұрған курортты қала Сочиге әлемнің әр
түкпірінен туристер тарту. Жазғы климатының кереметтілігімен аты шыққан
шаһарда қысқы Олимпиада өткізу дегеніңіз тақыр жерге гүл еккенмен бірдей.
Осындай қиыншылыққа қарамастан, Кремль көзсіз ерлікке барып, төрт жылда бір
ат ізін салатын жер жүзілік доданы өткізуге бел байлап отыр. Олимпиада
өткізу оп-оңай шаруа емес. Ресейліктер бүгінде теңіз деңгейінен 140
километр төменде, таулардың қоршауында жатқан Сочиге құрылыс материалдарын
жеткізуде қиындыққа ұшырап жатыр. Құрылыс бұйымдарын тек кемемен апаруға
мүмкіндік бар. Өкінішке қарай, Сочидегі порттар әлі күнге дейін 100 пайыз
жұмыс істеуге жарамсыз.Сондай-ақ, туристерді қызықтыратын мәдени іс-
шаралардың аздығын ресейлік БАҚ күн сайын жыр қылады. Себебі, осы күнге
дейін Сочиге келіп демалушылардың 95 пайызы бұрынғы пост кеңестік елдердің
өкілдері. Олимпиада аяқталған соң алыс шетелдерден келетін туристер санын
25 пайызға жеткізуді көздеп отыр ұйымдастырушылар. [10, 5 бет]
Санамызға еніп кеткен қара PR да Сочи олимпиадасын айналып өтер
емес. Бұған дәлел – 2008 жылы Краснодар өлкесімен шектесетін Абхазияның
тәуелсіздік алуы және бір жылда қала басшылығының үш рет ауысуы. Бұл
жағдайлар қаладағы құрылыс жұмыстарының қарқыны бәсеңдеуіне, қала имиджін
төмендетуге қызмет етіп жатыр. Олимпиада өткізген мемлекеттердің
тәжірибесіне қарай отырып, әлемдік бәсекені өткізу барысында инфрақұрылым
мен медиа және PR-ға негізгі күш түсетінін анықтаймыз. Олимпиада өткізу
арқылы қалаға инвестиция тартып, макроэкономикалық көрсеткіштерді еселеуге
болады. Бүгінде Сочиде мемлекет және мемлекетаралық деңгейдегі түрлі ресми
басқосулар, билік басындағылардың отырысы, халықаралық экономикалық
форумдар, баспасөз мәслихаттары, Біріккен ұлттар ұйымы сарапшыларының
жиналысы сынды ірі жиындар жиі өтуде. Бұл қалаға шетелдіктердің назарын
аударып, инвесторларды тартуда өте көп көмектеседі.
ІІ ТАРАУ. ҚЫСҚЫ АЗИЯ ОЙЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН PR ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1 Мәдени Азиада бағдарламасы, Д. Петрухиннің Азия ойындарын
насихаттауға арналған мотосаяхаты
2006 жылы Қысқы Азия ойындарын өткізуге тілек білдірген Қазақстанның
өтінішін Азия Олимпиада комитеті қос қолдап құптады. 2007 жылдың қараша
айы. Катар астанасы Дохада кезекті жазғы Азия ойындарының жабылуы
салтанатында орын алған тарихи сәт әлі жадымыздан өшкен жоқ. Салтанаты
асқан стадионның басты мінберінде сол кездегі Алматы қаласының әкімі
Иманғали Тасмағамбетовке келесі қысқы ойындардың иесі ретінде Азия
Олимпиада комитетінің туы ұсынылды. Азия Олимпиада Кеңесінің шешімімен
Қазақстан қаласы Алматы VII Қысқы Азия ойындарының астанасы ретінде
бекітілді. Кейіннен елордамыз Астана қаласының Алматымен бірге Азия
ойындарын қабылдайтыны белгілі болды. Егемендік алғалы бері өткізілген ірі
спорттық бәсекенің ел тарихында алтын әріптермен жазылғаны рас.
Жалпы Азия ойындарының тарихы 1951 жылдан бастау алады. Ал, қысқы
ойындар 1986 жылдан бастап шымылдығын түрді. Алғаш рет Жапонияның Сапорро
қаласы құрлықтың қысқы Олимпиадасын қабылдау мүмкіндігін жеңіп алған
болатын. Бұл сынға Кеңес Үкіметінің құрсауынан босай қоймаған Қазақстан
қатыса алған жоқ. Басында Азиада тек жазғы спорт түрлерінен өткізілген.
Кейін қысқы Азия ойындарына да басымдық берілді .Жапонияның Саппоро
қаласында өткен Азия ойындарына жеті елдің спортшылары қатысты. Жеті спорт
түрінен 35 медаль жиынтығы сарапқа салынып, жеңіс тұғырына төрт-ақ елдің
спортшылары көтерілді. [14]
Төрт жылдан кейін ІІ қысқы Азия ойындары тағы да Саппорода өтті. Бұл
жолы қатысушылар саны сәл артып, 10 елдің спортшылары 33 медаль жиынтығын
сарапқа салды (алты спорт түрінен). Қазақстан бұл екі Азиадаға қатысқан
жоқ. Ол кездері біз КСРО-ның құрамында болатынбыз.
ІІІ Ақ Азиада Харбинде өтіп, Қазақстан спортшылары бұл додаға тұңғыш рет
қатысты. 137 спортшыны іріктеп апарып, 31 медаль (14 алтын, тоғыз күміс,
сегіз қола) еншілеп, жалпыкомандалық есепте екінші орын алды. Біздің
алдымызды тек осы дүбірлі доданың қожайындары – Қытай спортшылары орап
кетті. Олардың еншісінде – 37 медаль (15 алтын, жеті күміс, 15 қола). Қытай
жеріндегі додада 41 медаль жиынтығы сарапқа салынған болатын.
Кангвондағы ІV қысқы Азия ойындарына біздің ел 88 спортшы апарды.
Жалпыкомандалық есепте 25 медальмен (10 алтын, сегіз күміс, жеті қола)
үшінші орынға ие болды. Алдымызда – Қытай (15+10+11) және Корея (11+10+14)
спортшылары. Сарапқа салынған медальдар жиынтығы – 43.
Аоморидегі V қысқы Азия ойындарына Қазақстан 91 спортшысын үкілеп
қосты. 11 спорттың түрінен 51 медаль жиынтығына 17 мемлекеттің спортшылары
таласып, Қазақстан үздік үштіктен тыс қалды. 20 медальмен (7+7+6) төртінші
орынға ығысты. Бізден жоғарғы орындарға Жапония (24+23+30), Корея
(10+8+10), Қытай (9+11+13) спортшылары орналасты.
Осыдан төрт жыл бұрын Чанчуньде жалауы желбіреген VІ қысқы Азия ойындарына
алғаш рет сары құрлықтағы 45 елдің өкілдері түгелдей қатысты. Бірақ олардың
бәрі спортшыларын апарған жоқ. Төрт жылда бір өтетін дүбірлі додаға
спортшыларын үкілеп қосқан елдердің саны – 26 ғана. Қалған 29-ы өздерінің
ресми тұлғалары мен өкілдерін жіберді. Қазақстан Чанчуньде 91 спортшысына
сенім артты. Олар 18 медаль (6+6+6) иеленіп, жалпыкомандалық есепте тағы да
төртінші орынды қанағат тұтты. Алдымызда – Азияның алпауыттары Қытай
(19+19+23), Жапония (13+9+14), Корея (9+13+11). Ұлы жібек еліндегі
доданың жүлделері 47 медаль.
Қысқы Азия ойындары Алматы мен Астана қалаларында 2011 жылдың 30
қаңтары мен 1 ақпаны аралығында өтті. Бір аптаға созылған құрлықтың кіші
Олимпиадасына Азияның 27 мемлекетінен 1500-ге жуық спортшы қатысты. Қысқы
спорттың 11 түрінен 69 медальдар жиынтығы сарапқа салынған сында 12 әлемдік
рекорд жаңартылды. Оның үшеуі шорт тректен, қалған тоғызы коньки спортынан.
Осыдан соң, рекордтар ұстаханасы Медеу мұз айдынына тұсауы енді кесілген
су жаңа Алау ультра заманауи коньки кешені шын бәсекелес бола алады деп
сеніммен айтамыз. Азиадаға Олимпиада ойындарының бес жеңімпазы қатысты.
Атап айтар болсақ, Кореялықтар Ли Сеунг Хун, Пак Сеунг Хи, Жанг Ху, Жоу Янг
және жапониялық Фунаки Казуоши. Сонымен қатар, Олимпиада ойындарының бес
жүлдегері, 2010 жылғы екі әлем чемпионы және әлем кубогы кезеңдері төрт
жеңімпазының Астана мен Алматы төріндегі айтулы бәсекеде бақ сынағанына
жанкүйер куә. Азиада қорытындысы бойынша, 32 алтын, 21 күміс, 17 қола
медальға иелік еткен Қазақстан құрамасы көш бастады.
VII Қысқы Азия ойындарының ашылу салтанаты бас қаламыздағы Астана
Арена жабық футбол стадионында, жабылу рәсімі Алматыдағы Балуан Шолақ
атындағы спорт сарайында өтті. Ашылу салтанаты кезіндегі 2 сағат 40
минутқа созылған шоу IGBS, Rocket Media, Communications IEC in Sports
халықаралық телетаралымдар арқылы көрерменге жол тартқан. Азиаданы Азия
құрлығының 45 мемлекеті тамашалады, сондай-ақ, аудиториясы мол Euronews,
Eurosport, Asia News International, Channel News Asia, CCTV, Al Gazeera
секілді әлемдік телеарналар Азия ойындары мен Қазақстан туралы ақпарат
беруден ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz