Шетелдік инвестицияны экономиканың нақты секторына тартудың және инфляцияны төмендету мәселесі теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Реферат

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Өнеркәсіп өндірісінің дағдарыс жағдайында инвестициялық тартушылықты жақсарту және инфляцияны төмендету мәселесі экономиканың нақты секторын басқарудың тиімді экономикалық құралдарының қатарында аса актуалды болып табылады, яғни бұл «Қазақстан - 2030ң стратегиясымен анықталған ұзақ мерзімді басымдылықтармен жауап береді.

Зерттеу тақырыбының мақсаты:

- шетелдік инвестицияны экономиканың нақты секторына тартудың және инфляцияны төмендету мәселесі теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу, сонымен қатар алынған теориялық нұсқауларды іс жүзінде жүзеге асыру болып табылады.

- мұнай және газ өндіретін кәсіпорындардың жылдық бюджетінің орындалуын және қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесін талдау.

Зерттеу міндеттері: 1) Экономиканың нақты секторына шетелдік инвестицияны тартудағы артықшылығын айқындау; 2) Қазақстан экономикасындағы инвестициялық ахуалды реттеу; 3) Шетелдік инвестицияларды тарту үшін экономикадағы ұйымдық-экономикалық және құқықтық жағдайларды қарастыру; 4) Қазақстан экономикасына шетел инвесторларын ынталандыру мен реттеудің мемлекеттік жүйесінің бағытын айқындау; 5) Мұнай өндіру арқылы Қазақстанның инвестициялық тартымдылығы көзқарасы жағынан экономикадағы жағдайды талдау. Зерттеу нәтижесінде алынған қорытындылар мен ұсыныстар нақты мәселені одан әрі теориялық қарастыруға, сонымен қатар Қазақстан экономикасы алдында тұрған өзекті міндеттерді шешуге бағытталған қолданбалы сипаттамалы еңбектерде қолдануға болады.

ГЛОССАРИЙ

Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) - белгілі уақыт аралығында (жыл, тоқсан) елдің территориясында өндірілген барлық түпкілікті тауарлар мен қызметтердің құны.

жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) - осы елдің тұрғындары иемденетін өндіріс факторларын пайдалану арқылы алынған барлық түпкілікті тауарлар мен қызметтердің құнын көрсетеді.

Капиталды тәуекелдік - бұл барлық жұмсалымға арналған жалпы тәуекелділік, инвестор өзінің инвестициясын ысырапсыз қайтара алмайтын, толық босатып ала алмайтын тәуекелдік;

Уақытша тәуекелдік - міндетті түрде ысырапқа ұшырататын қолайсыз уақыттағы инвестицияны сату және сатып алуға байланысты тәуекелділік;

Заңдық өзгерістер тәуекелділігі - шығын мен ысырапқа ұрындыруы мүмкін тәуекелділік;

Өтімділік тәуекелділігі - инвестицияны өтізу барысындағы болуы мүмкін ысырапқа ұрындыратын тәуекелділік;

Нарықтық тәуекелділік - нарықтың жалпы құлдырауымен байланысты инвестиция құнының төмендеуінен ысырапқа ұрындыратын тәуекелдік;

Кредиттік және іскерлік тәуекелдік - борыштық құнды қағаздар шығарушы негізгі қарыз сомасын немесе сол бойынша сыйақы төлеуге жағдайын болдырмайтын тәуекелділік.

Проценттік тәекелділік - нарықтағы проценттік мөлшерлеменің өзгеруіне байланысты инвесторға ысырап әкелуі мүмкін тәуекелдік;

Валюталық тәуекелдік - шетелдік валютадағы инвестициямен байланысты тәуекелдік.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ. . 3

БАҒАНЫҢ ӨЗГЕРУІ МЕН СҰРАНЫСҚА ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР

1. 1 Экономикада уақыт аралығында бағалар өзгеруі . . . 4

Бағаның өзгеруі мен сұранысқа әсер ететін түрлі факторлар және жұмыссыздық . . . 12

БАҒАНЫҢ ӨЗГЕРУІ МЕН СҰРАНЫСТЫ ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП ЭКОНОМИКАНЫҢ НАҚТЫ СЕКТОРЫНА ШЕТЕЛДІК ИНВЕСТИЦИЯНЫ ТАРТУДАҒЫ АРТЫҚШЫЛЫҒЫН АЙҚЫНДАУ

2. 1 Шет мемлекеттердегі инвестициялық қызметті қаржыландыру барысында тартымды ресурстардың құрылымы мен даму ерекшелігі20

2. 2 Шетелдік инвестицияларды тарту үшін экономикадағы ұйымдық - экономикалық және құқықтық жағдайларды қарастыру . . . 28

III. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ ЖӘНЕ ИНФЛЯЦИЯНЫ ЫРЫҚТАНДЫРУ

31 Қазақстан Республикасындағы инвестицмялық қызметті реформалау заңдары . . . 40

32 Бағаның өзгеруі мен сұранысқа әсер ететін түрлі факторларды ескере отырып инвестициялық қызметті қаржыландыру барысында кездесетін мәселелерді шешу жолдары. 50

ҚОРЫТЫНДЫ53

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 54

ҚОСЫМША

КІРІСПЕ

Инвестиция және инфляцияны төмендету мәселесі, оның экономиканың нақты секторындағы экономикалық тиімділігін жоғарлату туралы төмендегі ғалым-экономистердің еңбектерінде қарастырылған.

Зерттеу жұмысының маңыздылығы шетелдік инвестицияны экономиканың нақты секторына тарту мен инфляцияны төмендету мәселесі ғылыми пайымдауда, сондықтан негізгі жағдайларды Қазақстан Республикасындағы рыноктық қатынастарды жетілдіру бағдарламаларын айқындау мен оны тәжірибе жүзінде пайдалану мүмкіндігінде.

Зерттеу тақырыбының мақсаты:

- шетелдік инвестицияны экономиканың нақты секторына тартудың инфляцияны төмендету мәселесі теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу, сонымен қатар алынған теориялық нұсқауларды іс жүзінде жүзеге асыру болып табылады.

Зерттеу міндеттері: 1) бағаның өзгеруі мен сұранысты ескере отырып экономиканың нақты секторына шетелдік инвестицияны тартудағы артықшылығын айқындау; 2) бағаның өзгеруі мен сұранысты ескере отырып шетелдік инвестицияларды тарту үшін экономикадағы ұйымдық-экономикалық және құқықтық жағдайларды қарастыру;

Жаһандану мерзімі 20-шы ғасырдың екінші жартысынан бастау алды. Әсіресе Кеңес Одағының ыдырауынан кейін қарқынды дами бастаған бұл үрдіс өзінің құбылмалылығымен экономиканың құрлысы мен экономикалық өмірге өз ықпалын жүргізе бастады.

Жаһанданудың негізгі философиясы - либерализм. Осы себеппен де тауар, қызмет және капитал қозғалыстарының алдында тұрған кедергілер едәуір жеңілдеді. Әсіресе Еуропа Одағы сияқты экономикалық интеграциялар және мұнан басқа экономикалық одақтар тауар, қызмет және капитал қозғалыстары алдындағы кедергілерді толығымен жою үшін маңызды қадамдар жасауда.

Әлемдік деңгейдегі капитал қозғалыстары болса жалпы интеграциялардан жеке өз алдына бір бөлек жол ұстанған. Қазіргі таңнан бастап кейбір шектеулерден тыс әлем бойынша капитал қозғалыстарының еркіндігі қамтамасыз етілген. Жаһанданудың бізге әкелген жеңілдіктерінен пайдаланып барлық әлем елдерін шарпыған ғаламдық капитал, табыс көзі болған елдерге және салаларға оп-оңай кіріп, қатерлі деп таныған сала мен елдерден технологияның әкелген мүмкіндіктері арқасында жеңілдіктер арқылы тығырықтан шығар жолын табуда.

Қазір әлемде 8 триллион доллар шамасында қай жерге тиесілі екені белгісіз ақша бар екені анықталды. Бұл ақша пайыз, валюта және биржа үшеуінің арасында айналуда. Қай елде және қандай нарықтықта мүмкіндік болса, сол нарыққа енуде; қай елде және қандай нарықтықта қауіп болса ол жерден де лезде басын арашалап сыртқа шығып кетеді.

Бірақ ғаламдық капиталдың нарыққа кіріcі мен шығыcы экономикада үлкен толқындарға жол береді. Мемлекетке немесе нарыққа кіріс жасаған шетелдік ақша, сол нарықта бағаларды көтерген кезде, валюталардың бағасын түсіреді. Кірісінде көктемнің самал желіндей ескен шетелдік ақша, шығатын кезінде қарама қайшы жағдайларға тап қылады. Ғаламдық капитал шыққан нарықтық жүйеде бағалардың құлдырауына себеп болып, валюта бағаларының да қатты өсіміне жол ашады.

Міне, АҚШ-та бастау алып, барлық әлемге шашыраған қаржы дағдарысының себебі де осы. Жоғары табыс табу үшін бағытталған ғаламдық капитал белгілі нарықтақ орталарға шектен тыс қор салу арқылы экономикалық қолайлы жағдай қалыптастырады. Шектен тыс несиелендірген салалардан қажетті қайтарымдарды қамтамасыз ете алмауы да қаржылық тығырықты кері қарай айналдырып пайызды қаншама есе өсіріп жібереді. Әлемде экономикалық алыптар ретінде танылған және әр қайсының белсенділігі 1 тирллион доллар шамасында болған Lehman Brothers, Merrіll Lynch, Morgan Stanley, Goldman Sachs, Bear Stearns т. б. мекемелердің банкротқа ұшырауының себебі де осы. Осы алпауыт қаржы кемеңгерлері шектен тыс несиелендіру мен кейбір нарықтық базарларда қалай баға өсімдерін отраға шығарса, енді өздерінің құлауларымен бірге сол нарықтағы бағалардың да төменге қарай құлдырауына себеп болды. Осы төменге құлдырау толқыны да барлық әлемді жетегінде сүйрейтіндей деңгейде дамып бара жатыр.

Қазақстан экономикасы білікті басшыларының дер кезінде қабылдаған шешімдері арқылы жаһандану процесін елінің мүддесіне қарай бағыттай алғандығында. Осы себеппен де Қазақстан Орта Азияның тұрақты және ең күшті мемлекеті болып саналады. Әр сала бойынша өлшеулі либералдық саясатты қолданған Қазақстан капитал қозғалысының еркіндігі жайында да тағы оның үстіне бақылап отыратын еркіндікті қолданған. Кейбір банк және фирмалардың ғаламдық экономиканың қолайлығын қолдана отырып, қалыптастырған алаңдар қазіргі таңда қаржы нарығында бір қысылтаяңдық қалыптастыруда. Бірақ Қазақстанның өндіріп сатқан өнім мен тауарларды көтеріңкі бағаның қысымының болмауы, анығырақ айтқанда, Қазақстан үкіметінде қаржы тұрғысынан қиыншылықтың туындамауы қаржы нарығында пайда болған бұл мәселенің қысқа мерзім ішінде жолға қойылатынын байқатады. АҚШ-тан тараған қаржы дағдарысының да Қазақстан үкіметінің және экономикасының осы мықты құрылысының себебімен ішкі экономикада үлкен дағдарыстарға жол бермейді деп күтілуде. Бірақ әр түрлі қауіпке қарсы Қазақстан үкіметінің қолданып отырған бақылау еркіндігін қолдануыдың жалғастыруының маңызы өте зор.

Сұраныс пен ұсыныс

Сұраныс - сатып алушылар қалайтын және ала алатын тауар бағасы мен оның көлемі арасындағы тәуелділік. Яғни ол мынадай түрде беріледі:

(1)

тауар бағасы - p, Q- сұраным шамасы, - сұраным бернесі.

Сұраныс заңы тауар бағасы неғұрлым жоғары болса, сұраным шамасы соғұрлым төмен болатынын айтады, яғни тәуелділігі кері.

Тауар бағасынан басқа сатып алушыларға әсер ететін басқа факторлар да бар. Оларды бағадан тыс мәнбірлер деп атайды.

Сатып алушылар табыстарының ұлғаюы әдетте сұраныстың жоғарылауына әкеледі. Мұндай тауарлар қалыпты тауар деп аталады. Төмен сапалы тауарлар да болады, олардың тұтынылуы табыстық ұлғаюы сатысында төмендейді.

Сабақтас тауарлар бағаларының өзгеруі. Егер бір тауар бағасының өсуі басқа тауар сұранымының өсуіне әкелсе, ол бірін-бірі алмастыратын тауарлар деп аталады.

Ұсыныс - рынокта бірде-бірі тауар бағасына жеке әсер ете алмайтын көп сатушылар бар деп есептеледі.

Ұсыныс - сатушылардың сатқысы келетін және ста алатын тауарлар бағасы мен оның санының арасындағы тәуелдік. Оны келесі түрде көрсетеміз мұнда p- тауар бағасы, Q - ұсыныс мөлшері, - ұсыныс функциясы. “Ұсыныс” және “ұсыныс мөлшері” ұғымдарын жатастыруға болмайды.

Ұсыныс заңына сәйкес, неғұрлым тауар бағасы жоғары болса, ұсыныс мөлшері соғұрлым көп болады, яғни тәуелділік тікелей. Сондықтан ұсыныс функциясының графигі оң наклоны болады. Бұл график s ұсыныс қисығы деп аталады.

Ұсынысқа бағадан тыс мәнбірлер де әсер етеді.

Технологияның өзгеруі . Тиімді тәсілдер өндіріс шығындарын төмендетеді. Өзгермес бағада тауардың үлкен көлемін сатуға ұсыну және төмен бағада өзгермес тауар көлемін ұсыну сатушылар үшін экономика тұрғысынан орында болады. Екеуі де ұсыныс қисығының s оңға-төменге жылжуына әкеледі.

Ресурстар бағасының өзгеруі. өндірілуші тауардың тұрақты баға жағдайында көтерілуі кейбір өндірістерді шығынға ұшыратады, яғни, ұсыныс көлемін қысқартады.

Тепе-теңдік - ол құны мен тауар санын анықтайды. Уақытты бір мерзімінде рынокта тауар құны -ге тең болды, яғни -ге қарағанда көп деп алайық.

Баға рөліне информация береді, тауарлардың қалай және қандай шығындармен өндірілетінін тұтынушыларға білу міндетемес ал өндірушілерді тауарларды қандай мақсатпен сатып алатындары жөнінде білгісі келмейді. Баға игіліктермен ресурстардың үйлестіруін анықтайды.

Тұтынушылар мен өндірушілердің ұтысы

нарықтық сұранысының қисығы барлық тұтынушылардың қалауы мен мүмкіндіктерін анықтайды. Сатып алушылардың бір бөлігі аталған бағамен тауардың белгілі санын алуға келіседі, басқалары аталған бағамен тауардың одан аз санын алуға мүмкіншіліктері бар немесе мүлдем алмайды.

Негізінде, тұтынушылар тауарға төлеуге келісіп тұрған максималды бағаға сатып алмайды, керісінше рынокта белгіленген тепе-теңдік бағасына алады. Демек, олар ұтыста.

Бұл пайымдаманы қайталасақ барлық тұтынушылардың жиынтықты ұтысы мына жанаға

яғни, жоғарыдан қисық сұранысына және төменнен - деңгейлес тіке сызық пен шектелген сатылы фигура алаңына тең екендігіне келеміз.

Икемділік. Салықтардың әсері

Сұраныстың баға жөнінен икемділігі деп баға өзгеруінің 1 пайыз есебіндегі сұраныс мөлшерінің пайыздық өзгеруі деп аталады:

Келесі жағдайлар болуы мүмкін:

- мүлде икемсіз сұраныс. Бағаның өзгеруі сұраныс көлемінің өзгеруіне әкелмейді. Мысал- қант диабетке қарсы дәрі.
- икемсіз сұраныс. Бағаның 1 пайызға өсуі сұраныс көлемін 1 пайызға төмендетеді. Мысал: нан, күнделікті қажет етілетін заттар.
- сұраныстың жеке-дара икемділігі. Баға 1 пайызға өскенде сұраныс көлемі де 1 пайызға қысқарады.
- икеледі сұраныс. Бағаның 1 пайызға өсуі сұраныс мөлшерінің 1 пайыздан астам төмендеуіне әкеледі.
- кәміл икемді сұраныс. Мысалы аталған тауар үшін жетік ауыстырушы бар. Бағаның икемділік мөлшері әрқашан сол болғандықтан, оның мәні әдетте “минус” белгісінсіз көрсетіледі.

Бағаның икемділігі мен жиынтықты кіріс

Табыстың өзгеруі келесі түрде беруге болады

(4)

Сұраныстың баға жөнінен икемділігіне байланысты келесі жағдайлар болуы мүмкін.

Егер сұраныс икемді болса, ондажақша мәні (3. 4) сол болады. Демек, бағаның өзгеруінде, яғни-да-дің сомаларды табыстарының өзгеруі сол, ал бағаның төмендеуінесуммарды табыстың өзгеруі оң болады.
Егер сұраныс икемсіз болса, ондажәне жақшадағы мән (3. 4) -те оң болады. Бұл жағдайда бағаның өсуі, яғнижиытықты кірістің өсуіне әкеледі, оң, ал бағаның төмендеуі, яғнижиынтықты кірістің төмендеуіне әкеледі, теріс.
Егер біз жеке-дара икемділік сұранысымен жұмыс істесек, ондабағасының елеусіз өзгерісінде жиынтықты кіріс өзгермейді. Сонымен, баға жәнежиынтықты кіріс бір бағытта өзгереді, егер сұраныс икемсіз болса. Егіннің шығымдылығы бағаны күрт төмендетіп фермерлердің табыстарын азайтуы мүмкін.

Табыс бойынша сұраныс икемділігі және тоғыспалы икемділік. Табыс бойынша сұраныс икемділігі деп, табыстың өзгеруі 1 пайыз есебінде сұраныс мөлшерінің пайыздық өзгеруі:

(5)

Сұраныстың баға жөніндегі икемділігіне қарағанда табыс бойынша сұраныс икемділігі кез-келген мән қабылдай алады.

- жай тауарлар. Тұтынушылардың табыстары неғүрлым жоғары болса, олар осындай тауарларды алады, мысалы, киім жеміс-жидек, ойын-сауықтар.
- төмен сапалы тауарлар. Тұтынушылардың табыстары өскен сайын сатып алушылар аталған тауарларды пайдаланудан бас тартып сапасы жоғары, әрі қымбат тауарларды тұтына бастайды.

Сұранысқа басқа тауарлардың бағалары да әсер етеді. тауарлар бағасы қатынасынша, тауарына сұраныс мөлшері.

тауар бағасы бойынша таурға сұраныстың тоғыспалы икемділігі 1 пайыз тауар бағаның өзгеруі есебінде тауарға сұраныс мөлшерінің пайыздық өзгеруі:

(6)

Сұраныстың тоғыспалы икемділігі -тің тауарға қандай болатындығына байланысты келесі мәндерді қабылдауы мүмкін:

1) - тауары тауар үшін ауыстырушы болып табылады, мысалы, шай және кофе.

2) - тауары тауары үшін толықырушы болып табылады, мысалы, жанармай және автокөліктер.

-тауарының тұтынылуытауар бағасына тәуелді емес.

Ұсыныс икемділігі Ұсыныстың баға жөніндегі икемділігі деп ұсыныс мөлшерінің өзгеруі тауар бағасының 1 пайыз есепте өзгеруін айтамыз.

(7)

шегінде аламыз.

Ұсыныс икемділігі сыныптамасы мәнінң бағасы мен сұраныс бірдей.

Икемділіктің кестедегі ара қашықтығы. Алғашында сұраныстың желілік функциясын қарастырайық. Оның кестесі тік сызық болады. Желілік жағдайында сұраныс қисығының наклоны тұрақты, онда

(8)

Сызықсыз сұраныс функциясы. Сұраныс қисығында белгілі бір нүктені алып, онда касательныйда(?) салайық. нүктесіндегі сұраныс қисығының наклоны туындыға тең, ол болса нүктесіндегі сұраныс қисығының касательный(?) наклонға тең.

Салықтардың нарықтық тепе-теңдікке әсері.

Сатып алушыларға салынатын салық. Мемлекет сатып алушылардың алған әр тауар бірлігінен мөлшерінде салық ұстайды.

сұраныс қисығы белгілі бір тауар көлемін алу үшін сатып алушылардың беруге келісетін максималды бағасын көрсетеді. Егер олар қосымша салық төлейтін болса, онда бұл тауар көлемін тек бірліктен төмен бағаға алуға келісетін болады, яғни сұраныс қисығы төменге бірлікке жылжиды Жаңа тепе-теңлікте салықты енгізгеннен кейін сатушылар бірлік алатын болады, ал сатып алушылар салықпен бірге бірлік төлейді. Демек, салығы келесі түрде бөлінеді: сатып алушылар төлейді және сатушылар төлейді.

Сонымен, заң бойынша салық кімге салынғанына қарамастан, ол сатушылар мен сатып алушылардың арасында бөлінеді.

Икемділік ролі

Неғұрлым ұсыныс икемді болса, және қисығы соғұрлым жатық болады да және мәндері жақындайды. Және керісінше, неғұрлым ұсыныс икемділігі аз болса және қисықтары соғұрлым жатық болады. Осыған ұқсас сұраныс икемдірек болса, р және р сұраныс қисықтары жатықтау болады. Сұраныс икемділігі аз болса, D және D қисықтары тіктеледі де мөлшері арта түседі.

Нәтиже: сұраныс икемділігі неғұрлым жоғары және ұсыныс икемділігі төмен болса, салықтық басым көпшілігін сатушылар көтеретін болады, және керісінше сұраныс икемділігі төмен, ал ұсыныс икемділігі жоғары болса, салықтың басымы сатып алушыларға түседі.

Тұтынушының іс-әрекеті

Толықтық аксиомасы. Кез келген екі тауардың ішімен тұтынушыға біреуі тана қалаулы болып, таңдап алуы мүмкін, немесе екі жиынтық та ол үшін эквивалентті, яғни және жиынтықтары үшін келесі үш қатынастардың бірі әділ келеді; “ -ға қарағанда қалаулы”, немесе “ -ға қарағанда эквивалентті”.

Бұл аксиоманың бұзылуы тұтынушылардың іс-әрекеттерін болжау мүмкін еместігін көрсетеді.

Транзитивтілік аксиомасы. Егер “ -ға қарағанда қалаулы” және “ -ға қарағанда қалаулы” болса, бұдан “ -ға қарағанда қалаулы” екені.

Егер бұл шарт орындалмаса “ -ға қарағанда қалаулы”, “ -ға қарағанда қалаулы”, “ -ға қарағанда қалаулы” жағдайы болатынын көреміз. Мұнда қалауы бар тұтынушылар үнемі басқа нәрселерге ынтасы ауып тұрады. Оның әрекеті рационалды емес.

Талғамсыздық қисығы.

Талғамсыздық қисығы деп бір-біріне эквивалентті әртүрлі тауарлар жиынтығы орналасқан сызық аталады.

Қанағатсыздық шарты орындалғанда талғамсыздық қисығының көлбеулегі теріс болады. Талғамсыздық қисығынан еркін нүктесін алайық.

Талғамсыздық қисығы бойымен жылжу барысында тұтынушыларды қанағаттандырудың деңгейі өзгеріссіз қала береді. Талғамсыздық қисығының көлбеулігі ара-қатынастарының тұтынушылардың өз қалаулары бойынша бір тауарды ұтпай және ұтылмай екінші бір тауарға айырбастауы анықтайды. (9)

Тұтынушылар талғамсыздық қисықтарының жиынтыңы оның талғамсыздық қисықтарының картасы деп аталады. ОЛ толығымен қалауларын сипаттайды. Тұтынушы жоғары талғамсызыдық қисығына жетуге талпынады.

Бюджеттік шектеу.

Тұтынушылардың таңдау мәселерінің басқа бір жағы - ол алтернативтердің шектелуі. - сан, тауарлар бағасы , сәйкес, ал - белгілі бір уақыт мерзіміндегі тұтынушылардың табыстары болсын.

Тұтынушылар шығындарының табыстарына теңдік шарты келесі түрде берілді

(10)

Бюжеттік сызық деп аталатын жазықтағы тікелікті анықтайды. мәнінде бюджеттік сызық осінен өтеді, ал осі - мәнінде. Бюджеттік сызықтың көлбеулігін анықтау үшін, (4. 1) теңдеуі қатысты шешіме болады, яғни

(11)

онда бұрыштық коэффициент, яғни бюджеттік сызықтық көлбеулегі.

Жалпы айтқанда, бюджеттік сызық міндетті түрде түзу сызық емес. Мысалы, ол сынық сызық болуы да мүмкін.

Оңтайлы таңдау

Талғамсыздық қисығы нүктесінің тоғысуы - бюджеттік сызық көлбеулігіне тең болғандықтан - онда тепе-теңдік орындалуы керек

(12)

(13)

тепе-теңдігі және екі тауардың да нолдік емес санын өлшейтін жиынтықты береді. Бұл ішкі шешім болып табылады.

Талғамсыздық қисығының картасы мен тауарлардың бағасы бюджеттік сызықтың тоғысуы мен белгілі бір талғамсыздық қисығының тоғысуы жоқ болуы мүмкін.

Пайдалылық бернесі (функция)

бернесі пайдалылық бернесі деп аталады, егер жағдайда ғана жиынтығы жиынтығынан қалаулы.

Осыдан бір-біріне эквивалентті тауар жиынтықтарында пайдалылық бернесі бір мағынаны қабылдайтынын айтамыз. Басқа сөзбен айтқанда, әр талғамсыздық қисығында пайдалылық бернесі тұрақты және оны түріндегі теңеумен беруге болады. Талғамсыздық қисығының бұдан жоғары түрінде пайдалылық бернесі бұдан үлкен мағынаға ие.

Тұтынушылардың таңдау міндеттерін келесі түрде жазуға болады.

…….

Аталған тауардың қосымша бірлігін тұтынудан шыққан тауардың шекті пайдалылығы өсім пайдалылығы деп аталады. тауары үшін анықтама бойынша шекті пайдалылық - тің нолге талпану шегінде аламыз. Осы сияқты тауарының шекті пайдалылығы аныңталады.

пайдалылығ бернесінің анықталуы бір мәнді болмаса да, ол үшін шекті пайдалылықтың азаюы жөніндегі гипотеза дұрыс деп есептеледі: алдыңғы бірлікке қарағанда аз көлемде тауар бірліктері жалпы пайдалылығын арттырады. Бұл, тауардың шекті пайдалылығы оның саны көбейген кезде азаяды.