Органо–минералды композицияларды алу және сорбциялық қасиетін бағалау

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 81 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ

ФАКУЛЬТЕТІ

Органикалық химия, табиғи қосылыстар және полимерлер химиясы мен технологиясы кафедрасы

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

ОРГАНО-МИНЕРАЛДЫ КОМПОЗИЦИЯЛАРДЫ АЛУ ЖӘНЕ СОРБЦИЯЛЫҚ ҚАСИЕТІН БАҒАЛАУ

Мамандығы 6M072100 - «Органикалық заттардың химиялық технологиясы»

Орындаған,

магистрант

А. М. Саршешева

“__” 2013 ж.

Орындаған,магистрант:

Ғылыми жетекші,

х. ғ. д., доцент

А. М. Саршешева“__” 2013 ж.:

Ш. Н. Жұмағалиева

“__” 2013 ж.

Орындаған,магистрант:

Норма бақылаушы,

х. ғ. к., оқытушы

А. М. Саршешева“__” 2013 ж.:

Г. Ж. Қайралапова

“__” 2013 ж.

Орындаған,магистрант:

Қорғауға жіберілді:

Кафедра меңгерушісі,

х. ғ. д., профессор

А. М. Саршешева“__” 2013 ж.:

Ж. Ә. Әбілов

“__” 2013 ж.

Алматы, 2013

Резюме

Жұмыс көлемі туралы мағлұмат: Магистрлік диссертация 80 беттен, 36 суреттен, 4 кестеден, 94 пайдаланылған әдебиет көздерінен тұрады.

Жұмыстың мақсаты: бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары негізіндегі органо-минералды композицияларды алу және олардың ауыр металл иондары мен беттік активті заттарға қатысты сорбциялық қасиетін бағалау.

Алынған нәтижелер:

Бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары негізінде химиялық тігілген композициялық гельдер алынды. Композициялық гельдердің синтезінің оңтайлы шарттары, гельдердің физика-химиялық көрсеткіштері анықталды. ИҚ-спектроскопия әдісі, сканерлі электронды микроскопиялық зерттеулер көмегімен химиялық тігілген, біртекті және үйлесімді теріс зарядты композициялық гель түзілгені анықталды.
Органо-сазды композициялық гельдердің металл иондарымен және БАЗ-мен байланысу заңдылықтары зерттелді. Зерттеу нәтижелері бойынша аниондық БАЗ-дың композициямен гидрофобты, ал металл иондары және катиондық БАЗ-тармен электростатикалық, координациялық байланысқан комплекс түзетіні анықталды. Металл иондары мен БАЗ-дың БС-ПКҚ гельдерімен байланысу беттік қабатының өзгеруімен жүретіні атомдық күштік және оптикалық микроскоп суреттерімен расталды.
Композициялық гельдердің металл иондарын сорбциялау заңдылықтары мен оған композицияның құрамындағы БС-ның мөлшері, интеркаляциялау уақыты, композиция құрамдастарының табиғатынының, орта рН-ның және температураның әсері қарастырылды.
БС-ПКҚ негізіндегі композициялық гельдерге ЦПБ және ЦТАБ-нің сорбциялану қабілеті зерттіліп, композициялардың тігілу жиілігі артқан сайын ісінгіштік төмендеуі нәтижесінде сорбцияның да азаятыны байқалды. Композициялық гельдердің сорбциялау қабілетін композиция құрамын, интеркаляциялау шартын, рН, температураны өзгерте отырып реттеу мүмкіндігі анықталды. БС-ПКҚ негізіндегі композиттерді регенерациялау мақсатында катиондық БАЗ-дың композиттік матрицадан бөлініп шығу заңдылықтары және ортаның температурасы мен рН-н өзгерте отырып десорбция мөлшерін реттеуге болатындығы анықталды.

Магистрлік диссертацияның ғылыми жаңалығы химиялық тігілген бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары негізіндегі органо-минералды композицияларды синтездеп, олардың ауыр металл иондары мен БАЗ-мен әрекеттесу заңдылықтары мен сорбциялау қабілетін бағалау, композициялардың сорбциялық қасиетіне әсер ететін факторларды анықтау болып саналады.

Магистрлік диссертацияның ғылыми тәжірибелік маңыздылығы ауыр металл иондары мен беттік активті заттардың бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары негізіндегі композициялық сорбенттерін алу, олардың байланысу заңдылықтарын анықтау және органо-минералды композицияларға әсер ететін факторларды анықтау.

Резюме

Сведения об объеме работы: Магистерская диссертация состоит из 80 страниц, 35 рисунков, 4 таблиц, 94 использованных источников литературы.

Цель работы: получить органо-минеральные композиции на основе бентонитовой глины и поликарбоновых кислот, исследовать сорбционные свойства этих композиций в отношении ионов тяжелых металлов и поверхностно-активных веществ.

Полученные результаты:

Получены композиционные гели на основе бентонитовой глины и поликарбоновых кислот определены оптимальные условия синтеза композиционных гелей и их физико-химические характеристики. Методом ИК-спектроскопии и с помощью сканирующей электронной микроскопии было установлено образование отрицательно заряженных химических сшитых, однородных гелей.
Определены закономерности связывания органо-глинистых композиционных гелей с ионами металлов и ПАВ. Результаты исследований показали, что гели с анионными ПАВ связываются за счет гидрофобных взаимодействий, а с ионами металлов и катионными ПАВ связывание гелей происходит за счет электростатических и координационных связей. С помощью снимков атомно-силовой и оптического микроскопа показано, что связывание БГ-ПКК гелей с ионами металлов и ПАВ происходит с изменением в поверхностном слое.
Установлена закономерность сорбции композиционными гелями ионов металлов и влияние на нее содержания БГ, времени интеркаляции, природа состава композиций, рН-среды и температура.
Определены сорбционные свойства БГ-ПКК композиционных гелей в отношении ЦПБ и ЦТАБ, показано, что при увеличении степени сшивания снижается набухающая способность, и соответственно снижается сорбция. Доказано, что можно регулировать сорбционные свойства композиций, изменяя состав композиционных гелей, условия интеркаляции, pH и температуру. Так же изменяя температуру среды и pH, можно регулировать и степень десорбций катионных ПАВ из композиций.

Научная новизна магистерской диссертации заключается в синтезе химических сшитых органо-минеральных композиций на основе бентонитовой глины и поликарбоновых кислот, оценке закономерностей связывания и сорбционных свойств в отношении ионов тяжелых металлов и ПАВ, определение факторов, влияющих на сорбционные свойства композиций.

Практическая значимость магистерской диссертации заключается в получении композиционных сорбентов ПАВ и ионов тяжелых металлов на основе бентонитовой глины и поликарбоновых кислот, исследовании закономерностей взаимодействия компонентов между собой и определении факторов, влияющих на органо-минеральные композиции.

Resume

Data on work volume: Master's thesis consists of 77 pages, 34 figures, 2 tables, 94 literature sources used.

The work purpose: To obtain organo-mineral composition on a basis of bentonite clay and polycarboxylic acids, and to investigate the sorption properties of these compositions with regard to heavy metal ions and surface active compounds (surfactants) .

The received results :

Composite gels on the basis of bentonite clay and polycarboxylic acids are received optimum conditions of synthesis of composite gels and their physical and chemical characteristics are defined. The method of IR-spectroscopy and by means of scanning electronic microscopy established formation of negatively loaded chemical crosslinked, uniform gels.
Regularities of binding of organo-clay composite gels with ions of metals and surfactants are defined. Results of researches showed that gels with anion surfactants are binding at the expense of hydrophobic interactions, and with ions of metals and cationic surfactants binding of gels occurs at the expense of electrostatic and coordination bonds. By means of pictures atomic- power and an optical microscope it is shown that linkng of BC-PCA gels with ions of metals and surfactants happens to change in a blanket.
Consistent pattern of sorption by composite gels of ions of metals and influence on it of the maintenance of BC, intercalation time, the nature of structure of compositions, pH and temperature is determined.
The sorption properties of BC-PCA composite gels concerning CPB and CTAB are defined, it is shown that at increase in extent of cross linking the swelling ability decreases and respectively sorption decreases. It is proved that it is possible to regulate sorption properties of compositions changing content of composite gels, conditions of intercalation, pH and temperature. As changing environment and pH temperature, it is possible to regulate and degree of the desorption of cationic surfactants from compositions.

Scientific novelty of the master thesis consists in synthesis of the chemical crosslinked organo-mineral compositions on the basis of bentonite clay and polycarboxylic acids, an assessment of regularities of binding and sorption properties concerning ions of heavy metals and surfactants, definition of the factors influencing on the sorption properties of compositions.

The practical importance of the master thesis consists in receiving composite sorbents of surfactants and ions of heavy metals on the basis of bentonite clay and polycarboxylic acids, research of regularities of interaction of components among themselves and definition of the factors influencing on organo-mineral compositions.

МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ: НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

МАЗМҰНЫ: АНЫҚТАМАЛАР

МАЗМҰНЫ: БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

МАЗМҰНЫ: КІРІСПЕ

МАЗМҰНЫ: 1 ӘДЕБИ ШОЛУ

МАЗМҰНЫ:

Өндірістік ағын сулардың қазіргі жағдайы

МАЗМҰНЫ: 1. 2 Ағын суларды ластағыш заттардан тазарту әдістері

МАЗМҰНЫ: 1. 3 Полимерлі композициялық материалдар

МАЗМҰНЫ: 1. 3. 1 Полимерлік нанокомпозиттер

МАЗМҰНЫ: 1. 3. 2 Полимерлік композициялық гидрогельдердің жіктелуі

МАЗМҰНЫ: 1. 3. 3 Органо-минералды композициялық гидрогельдер

МАЗМҰНЫ: 2 ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ

МАЗМҰНЫ: 2. 1 Бастапқы заттарды тазалау

МАЗМҰНЫ: 2. 2 ПАҚ және ПМАҚ гельдерін синтездеу

МАЗМҰНЫ: 2. 3 Бентонит сазы мен поликарбон қышқылдарының композициялық гельдерін синтездеу

МАЗМҰНЫ: 2. 4 Зерттеу әдістері

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 1 Гельдердің ісіну дәрежесін анықтау

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 2 Гельдердің тігілу дәрежесін, гель фракция және золь-фракция шығымын анықтау

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 3 Гельдердің күлділігін анықтау

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 4 ИҚ - спектроскопиялық зерттеу

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 5 Сканерлеуші электрондық микроскопиялық зерттеулер

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 6 Металл иондарын сандық анықтау

МАЗМҰНЫ: 2. 4. 7 БАЗ-ды сандық анықтау

МАЗМҰНЫ: 3 ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛҚЫЛАУ

МАЗМҰНЫ: 3. 1 Бентонит сазы-поликарбон қышқылдары композициялық гельдерінің физика-химиялық сипаттамалары мен қасиеттері

МАЗМҰНЫ: 3. 2 Полимер-саз композиттерінің металл иондарымен және БАЗ-мен әрекеттесу заңдылықтары

МАЗМҰНЫ: 3. 3 БС-ПКҚ гельдеріне ауыр металл иондарын сорбциялау заңдылықтары

МАЗМҰНЫ: 3. 4 БС-ПКҚ гельдеріне беттік активті заттарды сорбциялау заңдылықтары

МАЗМҰНЫ: ҚОРЫТЫНДЫ

МАЗМҰНЫ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМШАЛАР

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер келтірілген:

ГОСТ 6709-72 Вода дистиллированная.

ГОСТ 1770-74 Посуда мерная лабораторная стеклянная. Цилиндры, мензурки, колбы, пробирки. Общие технические условия.

ГОСТ 4207-77 Реактивы. Кислота серная. Технические условия.

ГОСТ 4237-77 Реактивы. Натрий хлористый.

ГОСТ 17299-78 Спирт этиловый. Технические условия.

ГОСТ (ТУ) 25-11-34-80 Магнитная мешалка ММ-5.

ГОСТ 8. 417-81 Государственная система обеспечения единства измерений. Единицы физических величин.

ГОСТ 7. 1-84 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Реферат и аннотация. Общие требования.

ГОСТ 25-2021-003-88 Термометры ртутные стеклянные лабораторные.

ГОСТ 6. 38-90 Унифицированные системы документации. Система организационно-распорядительной документации. Требования к оформлению документов.

ГОСТ 7. 12-93 Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Библиографическая запись. Сокращения слов на русском языке. Общие требования и правила.

ГОСТ 21283-93 Глина бентонитовая. Методы определения показателя адсорбции и емкости, катионного обмена.

ГОСТ Р 50579-93 Материалы композиционные полимерные. Классификация.

ГОСТ Р 50583-93 Материалы композиционные полимерные. Номенклатура показателей.

ГОСТ 7. 32-2001 Система стандартов по информации библиотечному и издательскому делу. Отчет по научно-исследовательский работе. Структура и правила оформления.

АНЫҚТАМАЛАР

Полимерлік комплекс - полимерлердің жоғары және кіші молекулалы қосылыстармен бейковалентті байланыстар (иондық, сутектік, гидрофобты, вандерваальс күштері) арқылы түзетін өнімдері.

Коллапс - сыртқы орта факторларының әсерінен гель көлемінің күрт кішіреюі.

Конформация - полимер макромолекуласының ерітінділердегі кеңістіктік орналасуы.

Иондық күш - сулы ерітінділерде күшті электролиттер иондарының болуы нәтижесінде байқалатын құбылыс.

Ісіну дәрежесі - 1 г гель сіңіретін еріткіш мөлшері.

Тігілу дәрежесі - полимерлік тізбектегі көлденең тігістердің мөлшері, әдетте, мольдік үлеспен белгіленеді.

Таралу коэффициенті - полимер мен дәрілік заттың байланысу эффективтілігін сипаттайды.

Полимерлік гель - бір-бірімен химиялық немесе физикалық байланысқан ұзын тізбекті макромолекулалардан тұратын, үш өлшемді кеңістік құрылымды жоғары молекулалы қосылысытар, еріткіштің өте көп мөлшерін сіңіріп алуға қабілетті, торлы құрылымды полимерлер. Еріткіш су болса -гидрогельдер деп аталады.

Контракция - гельдердің сыртқы факторлар әсерінен біртіндеп сығылуы.

Кросс-агент - тігуші агент, торлы құрылымды, көлденең тігілген полимерлер, яғни гельдер немесе иониттер алу үшін қолданылатын қосылыстар.

Сутектік байланыстар - екі не бір молекуладағы атомдар арасында сутек атомының оң заряды арқылы түзіледі. Күші едәуір көп, энергиясы 13-38 кДж. Әдетте жекелеген сутектік байланыстар гельдің күйін айтарлықтай өзгерте алмайды. Сутектік байланыстардың әсері кооперативтік сипатта, яғни сутектік байланыстар жүйесі қалыптасқанда жақсы сезіледі.

Гидрофобтық әрекеттесулер су ерітінділерінде гидрофобты көмірсутек радикалдары арасында жүзеге асады. Энергиясы бойынша сутектік байланыстармен шамалас немесе аздап төмен.

Иондық жұптар мен мультиплеттер әлсіз электролиттік гельдерде және полярлығы төмен еріткіштерде түзіледі. Бұл жағдайда қарсы иондар бос емес, тізбектің зарядталған топтарымен иондық жұптарға бірігеді.

Иммобилизация - дәрілік затты полимер-тасымалдаушыға бекіту немесе байланыстыру.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

А - гельде сорбцияланған зат мөлшері, моль/г немесе %

АҚ - акрил қышқылы

АҚД - азо-бис-изомай қышқылының динитрилі

БС - бентонит сазы

ДОДА - диоктадиметиламмоний хлориді немесе бромиді

ин-лы - интеркаляциялы

ин-сыз - интеркаляциясыз

In situ - бір сатылы полимерлеу

ИҚ-спектр - инфрақызыл спектр

КС - катионды сополимер

МБАА - метилен-бис-акрил-амид

МАҚ - метакрил қышқылы

ПКМ - полимерлік композициялық материалдар

ПҚ - полиқышқыл

ПАҚ - полиакрил қышқылы

ПАҚГ - полиакрил қышқылының гелі

ПМАҚ - полиметакрил қышқылы

ПМАҚГ - полиметакрил қышқылының гелі

ПКҚ - поликарбон қышқылы

ЦПБ - цетилпиридиний бромид

ЦТАБ - цетилтримитиламмоний бромид

ЦПХ - цетилпиридиний хлорид

NaДДС - натрий додецилсульфаты

УК-сәуле - ультра күлгін сәуле

ШЖК - шекті рұқсат етілген концентрация

рН - сутектік көрсеткіш

СЭМ - сканерлеуші электондық микроскоп

ТА - тігуші агент

α - гельдің тепе-теңдік ісіну дәрежесі, г/г

n _д ²⁰ - сыну көрсеткіші

τ - уақыт

⁰ С - Цельсий температурасы

m - ісінген гель массасы

m ₀ - құрғақ гель масасы

G - гель-фракция шығымы, %

S - золь-фракция шығымы, %

j - тігілу дәрежесі

КІРІСПЕ

Диссертациялық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі уақытта өзекті экологиялық мәселелердің бірі өндірістік ағын сулардың ластану мәселесі, су сапасының белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі болып табылады. Ресурстарды тиімді пайдаланудың негізгі бағыттарының бірі - қайта өңдеп пайдалану, тазалаудың жаңа технологияларын қолдану, ұйымдастыру шаралары. Суды қайта (екінші рет) пайдалану өнеркәсіп орындарында әртүрлі технологиялық процестерде қолданылады. Осыған байланысты полимерлік композициялық сорбенттерді қолдану аймағы өте кең, атап айтқанда ғылым мен техника және ауылшаруашылығының барлық бағыттарында қолданылады. Сондықтан қазіргі таңда жаңа, физика-химиялық, сорбция-десорбциялық және механикалық қасиеттері жақсартылған біршама қол жетерлік сорбенттер іздестіру қажет. Бұл жағдайда ионогенді, бейионогенді және өздігінен құрылым түзгіш табиғи полимерлер негізіндегі полимер-сазды жүйе бірқатар артықшылықтарға ие.

Жұмыстың теориялық және практикалық құндылығы. Қазіргі кезде ағын суларды ластағыштардан тазалау бағытында бірқатар ғылыми жұмыстар атқарылып жатыр. Сазды композициялық материалдар саласындағы зерттеулер негізінен конструкциялық мақсаттар үшін материалдар және сорбенттер алуға бағытталған, мысалы А. Д. Помогайло, М. Л. Кербер, Zeng Q. H., Yu J., Yamanaka J., Xu K., Wang J., Xiang Sh., Pluta M. сынды ғалымдардың жұмыстары. Соңғы жылдары керіосмостық мембраналы (С. В. Ковалев, С. И. Лазерев, П. А. Чепеняк), гидратталған цирконий диоксиді және фосфорнитрилхлориді-цирконий комплексі (А. С. Руденко, Ю. С. Дзязько, А. В. Пальчик), целлюлозалы сорбенттер (Т. Е. Никифорова, А. Н. Гагина), ақуызды сорбенттер (Т. Е. Никифорова, М. В. Родионова), гальваникалық шламдар (З. В. Подольская, Е. С. Климов) және т. б. сорбенттердің ауыр металл иондарын сорбциялау қабілеттілігі зерттелген. Отандық ғалымдардың жетекшілігімен нанокомпозитті сорбенттер алу (З. А. Мансуров, А. А. Тусупбекова), бентонит сазы негізіндегі катиониттер мен аниониттер алу (Е. Е. Ерғожин, А. М. Акимбаева, А. Д. Товасаров), цеолитті жүктеме арқылы ағын суларды металдардан (М. Мырзахметов) тазарту, бентонит сазы мен полимерлер негізіндегі композициялық материалдарды дәрілік заттарды тасымалдаушы ретінде қолдану (Ж. Ә. Әбілов, М. Қ. Бейсебеков) жұмыстары жасалып жүр. Сонымен қатар, соңғы кездері полимер-сазды композициялық материалдарды ағын суларды ауыр металдардан және беттік активті заттардан тазарту жұмыстары қарқынды зерттелуде.

Зерттеу нысандары: металл иондары - Ni ²⁺ , Pb ²⁺ , Cd ²⁺ , Zn ²⁺ , Cu ²⁺ , Fe ³⁺ ; БАЗ - ЦПБ, ЦТАБ, NaДДС; сорбент - бентонит сазы және поликарбон қышқылдары негізіндегі тігілген композициялық гельдер.

Ғылыми-зерттеу жұмысының ғылыми техникалық деңгейі мен метрологиялық жабдықталуы. Ғылыми зерттеулерде ИК-спектрометрия, УК-спектроскопия, сканерлеуші электрондық және атомдық-күшті микроскопия, оптикалық микроскопия, тепе-теңдік ісіну, сорбция-десорбциялық әдістері қолданылды. Бұл зерттеулер сканерлеуші электрондық микроскоп JEOL JSM-6380A (Жапон), ‘Satelitte’ FTIR Mattson ИҚ-спектроскопия (АҚШ), жүйелі түрде мемлекеттік тексерістен өтіп тұратын ЭВ-74 иономері, AAS Shimadzu 6200 атомдық-абсорбциялық спектрометрі көмегімен жүргізілді.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Жұмыстың мақсаты - бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары негізіндегі органо-минералды композицияларды алу және олардың ауыр металл иондары мен беттік активті заттарға қатысты сорбциялық қасиетін бағалау.

Көзделген мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:

Бентонит сазы мен поликарбон қышқылдары (акрил және метакрил қышқылдары) негізінде химиялық тігілген композициялық гельдер алу. Синтездің оңтайлы шарттарын, гельдердің физика-химиялық көрсеткіштерін және композициялық гель құрамдастарының байланысу табиғатын анықтау.
БС мен ПКҚ негізінде алынған композициялық гельдердің металл иондарымен, катионды және анионды БАЗ-мен байланысу табиғатын анықтау;
Саз-полимер композициялық гельдерінің металл иондарын сорбциялау қабілетін бағалау. Әсер етуші ішкі және сыртқы факторлардың әсерін қарастыру;
Композиттердің катионды БАЗ-ды сорбциялау қасиетін зерттеу, гельдердің сорбциялау сиымдылығына құрамдастардың мөлшері мен табиғаты, орта-рН, концентрация және температураның әсерін қарастыру

Жарияланымдар (басылымдар) . Диссертациялық жұмыс материалдары бойынша 3 мақала, 8 баяндама тезистері жарияланды.

ӘДЕБИ ШОЛУӨндірістік ағын сулардың қазіргі жағдайы

Табиғи ресурстарды үнемдеу және антропогенді жағдайлар нәтижелері мен қоршаған орта арасындағы тепе-теңдікті сақтаудың экологиялық мәселелері күннен-күнге өршіп келеді. Өндірістің дамуы қоршаған ортаға да әсерін күшейтіп отыр. Су қоры бойынша Қазақстан ТМД елдерінің ішінде ең соңғы орын алады [1] . Жыл сайын 3 мыңнан аса ластау көздерінің әсерінен 200 миллион метр куб ластанған ағын сулар су қоймаларына жіберілуде. Көптеген өндіріс орындары мен энергетикалық комплекстердегі ескірген технологиялар қалдықтардың мөлшерін арттырады. 90-шы жылдардың басында шамамен 6 млн. тонна ластағыш заттар (50 % - жылу энергиясы, 20 % -қара металлургия, 13 % -түсті металлургия, 4 % -химия және мұнай химиясы) жыл сайын ауаға шығарылады. Елімізде ағын сулардың бор (98 шекті жол берілген концентрация (ШЖК) ), фенол (70 ШЖК), мыс (20 ШЖК), мырыш (25, 7 ШЖК) металдарымен ластануы байқалады [1] .

Ауыр металдардың экожүйеге түсуінің техногенді көздері әр түрлі болып келеді. Оларға түсті және қара металлургия өнеркәсібі, көмір және мұнай жағатын электростанциялар, автотранспорт, малшаруашылығы комплекстерінің қалдықтары, ағын сулардың тұнбалары, минералды және органикалық тыңайтқыштар, тау кен, химиялық өнеркәсіп және т. б. жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.