Туынды инструменттер

КІРІСПЕ 3
1. ТӘУЕКЕЛДЕР МЕН ТУЫНДЫ ИНСТРУМЕНТТЕРГЕ ЖАЛПЫ ШОЛУ 5
1.1 Тәуекел түсінігі, тәуекелдердің түрлері 5
1.2 Туынды инструменттердің белгілері 7
1.2.1 Дериватив түсінігі 8
1.2.2 Фьючерс ұғымы 11
1.2.3 Фьючерстердің қолданылуы 12
1.2.4 Опцион ұғымы 13
2. ТУЫНДЫ ИНСТРУМЕНТТЕРДІ ҚОЛДАНУДАҒЫ МАТЕМЕТИКАЛЫҚ МОДЕЛЬДЕР 17
2. 1 Уақыттық қатарлардың стохастикалық модельдері 17
2.1.1 Сырғымалы орта моделі MA(q) 18
2.1.2 Авторегрессиялық модель AR(p) 20
2.1.3 Авторегрессия мен сырғымалы орта моделі ARMA(p, q) және және интегральды модель ARІMA(p, q, d) 22
2.2 Блэк . Шоулз моделі. 24
2.3 Логарифмдік пайда 25
2.4 Кездейсоқ процестерді стационарлыққа тексеру тестілері 26
3. ЕСЕПТІ ШЕШУ АЛГОРИТМДЕРІ МЕН ЖОЛДАРЫ 28
4. ЕСЕПТЕУЛЕРДІҢ ҚОРЫТЫНДЫСЫ МЕН СОҢҒЫ НӘТИЖЕ 35
ҚОРЫТЫНДЫ 37
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 38
ҚОСЫМШАЛАР 39

Нарықтық экономикада өнім өндірушілер, сатушылар, сатып алушылар бәсекелестік талаптарына сәйкес өз беттерінше іс-әрекет жасайды, яғни өздерінің тәуекелдеріне сәйкес. Олардың болашақтағы қаржылық жағдайлары алдын ала айқын түрде емес және нақты болжамды түрде емес. Соңғы он жылдықта биснес қатысушылары өз жұмыстарында қаржылық тәуекелмен жиі ұшырасатындарына көз жеткізді.
Соңғы он жылдықта көптеген бизнес қатысушылары бизнестің қай саласында болмасын қаржылық тәуекелдерге кездесетінін мойындады. Эспортшылар мен импортшылар валюта курсындағы тәуекелге, несие берушілер мен қарыз алушылар пайыздық ставканың өзгеруіндегі тәуекелге, құнды қағаз портфелінің иесі акция мен облигацияның ставкасының өзгеруіндегі тәуекелге кезігеді. Осындай келелі мәселелер кездеспейтін өндіріс орындары мен компаниялар қазіргі кезде кемде – кем. Болған жағдайда да олар:
- жергілікті шикізат өндірумен айналысатын;
- дайын өнімді жергілікті нарықта сататын;
- кредит алмау үщін жеткілікті жеке капиталы бар;
- қолма - қол және жеке сейфте қаражаты жеткілікті кішігірім компаниялар болуы мүмкін.
Ал мұндай компаниялар саны сирек кездеседі. Сондықтан да осы жағдайларға сәйкес тәуекелді басқарудың бірнеше тәсілдері мен әдістерін қарастыруға тура келеді.
Осы келелі мәселелерді ескере отырып, бітіру жұмысында мен нарықтық менеджмент тәуекелінің негізгі құралы ретінде деривативтерді, фьючерстерді, және опциондардың қолданылуын қарастырамын. Аталған туынды инструменттер ішінен фъючерсті қолдану арқылы болжамдар жасаймын, себебі қазіргі таңда фъючерстік нарықтың қарқынды дамуы соншалық қазіргі таңда нақты тауарды сатып алу қажеттіліктері жойылды деп айтуға болады. Қазір фъючерс нарығындағы операциялардың 97 % - ы спекулятивті болып келеді. Бұл дегеніміз үлкен тәуекел негізінде үлкен табысқа жету деген сөз.
Мысалы, бидай өсіруші фермерді қарастырсақ. Ол өнімі дайын болғанға дейін нарықтағы бидай бағасының қандай болатынын әзірге білмейді, өнім дайын болған мезетте нарықтағы баға өт етөмен болып, оның шығынын өтемеуі мүмкін. Осы жағдайды ескере отырып фермер алдын – ала екінші жаққа өз өнімін келісілген бағада сату жөнінде келісім шартқа отыра алады. Енді ол өз өнімінің қандай бағада сатылатынын, қаншалықты табыс әкелетінін біледі.
Шет елдермен салыстырғанда Қазақстанда фъючестік келісімдер сәл баяу дегенмен де бізде өндірілетін өнімнің сатылу барысы айтарлықтай жылдам. Және де бұл сала қарқынды дамып жатқан салалардың бірі болып тұр.
Бітіру жұмысының мақсаты металл бағасының қазіргі таңдағы бағаларының өзгерісін пайдалана отырып, болашақта қандай аралықта өзгеретіндігін болжау, болашақтағы оның құнының қандай дәрежеде болатынын анықтау болып табылады.

Балабанов И.Т. Риск – менеджмент. М.:Финансы и статистика, 1996.-196 с.
2. Введение во фъючерсные и опционные сделки. Методическое пособие. ЗАО «Санкт-Петербургская Валютная Биржа» Отдел Стандартных контрактов
3. Деривативы. Курс для начинающих. Пер.с англ. – М,: Альпина Паблишер, 2002. – 208 б.
4. Жуманова Л.К. УМКД. Қаржылық мәліметтердін статистикалық талдау.
5. Казкоммерц News. Информационный вестник. Июнь/2009. Фъчерсы: Будущее сегодня
6. Лоренс Дж. МакМиллан. МакМиллан об опционах – М.: “ИК “Аналитика ”, 2002. – 456 б.
7. Рэдхэд К., Хьюс С. Управление финансовыми рисками. Пер. с англ. – М.: - ИНФРА – М, 1996.- 288 с.
8. Шведов А. С. Процентные финансовые инструменты: оценка и хеджирование.- М.: ГУ ВШЭ, 2001.-152 с.
9. Шимон Бенинга: Финансовое моделирование с использованием Excel, 2-ші басылым.: Ағылшыннан аударылған – М.: ООО “И.Д.Вильямс”, 2007.-592 бет.
10. Ширяев А.Н. Основы стохастической финансовой математики. Том 1. Факты. Модели – М. 1998. – 512 бет.
11. Ширяев А.Н. Основы стохастической финансовой математики. Том 2. Теория – М. 1998. – 544 бет.
12. Эконометрика: конспект лекций / А.В Яковлева. – М.: Эксмо, 2008. – 224с. – (Экзамен в кармане).
13. Я.М. Миркин. Ценные бумаги и фондовый рынок. – М.: Перспектива. 1995. – 512 б.
14. Яковлев В.Б. Статистика. Расчеты в Microsoft Excel. – М.:Колос С. 2005. -352 бет.