Микробиологиялық тәсілмен мұнай өндіру технологиясы

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Жұмыстың өзектілігі : Мұнай маңызды энергетикалық және химиялық шикізаттық ресурстардың бірі болып табылады. Алайда кейбір болжамдар бойынша мұнайдың әлемдік қорлары жақын 50 жыл ішінде таусылуы мүмкін. Сонымен қатар қазіргі технология кенорындарындағы мұнайдың жартысын ғана алуға мүмкіндік береді. Осыған байланысты қазіргі уақытта екіншілік мұнай өндірісін арттыру жолдары мен құралдарын іздеуге, әсіресе, микробиологиялық әдістерге қызығушылық айтарлықтай өсіп отыр. Микробтық технологиялар қабатқа енгізілетін микроағзалардың физиологиялық - биохимиялық ерекшеліктерін пайдалануға негізделген : олардың қысымның, температураның, тұздылықтың кең диапазонында, аэробты және анаэробты жағдайларда өсу қабілеттіліктеріне және өмір сүруіне қорек көзі ретінде мұнайды пайдалануына негізделген.

Қазақстан мұнай ресурстары бойынша әлемде алдыңғы қатарлы елдердің қатарына қіреді, әр өңірдегі мұнайдың құрамы әр тұрлі, парафинді, тұтқыр мұнайдың таралуы да біршама кең болып, өндіріс барысында игеру жұмысын қиындатып отыр бұл дипломдық жұмыстың өзектілігі де осыған байланысты болмақ.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Қазақстанда мұнайды микробиологиялық технологиямен өндіру ісінің дамуын теориялық негізбен қамтамасыз ету.

Жұмыстың міндеті: жұмыстың мақсатына байланысты жалпы жұмыстың алдына қойған міндеттерін былайша анықтауға болады:

1. Әдеби шолу бөлімде, микробиологиялық тәсілмен мұнай өндірісін арттыру(MEOR) технологиясының пайда болуы, даму тарихы, ерекшеліктері мен қазіргі әлем елдеріндегі қолданылу ахуалы жайында мәліметтер беру;

2. Негізгі бөлімде, зетханалық жағдайда мұнай өндірісінде қолданылатын көмір сутегін тотықтырушы бактериялардың қасиеттерін зерттеу бойынша жұмыс барысы мен талдау нәтижелерін көрсету;

3. Экономикалық бөлімде, кен орындарында микробиологиялық тәсілмен мұнай өндіру жұмыстарының экономикалық тиімділігі, жұмыс барысында кететін шығындар және олардың анализдерін көрсетіп беру;

4. Еңбекті қорғау бөлімінде, кен орындарындағы қауіпті жағдайлар сарапталып, қауіпсіздік шараларымен таныстыру көзделген;

5. қоршаған ортаны қорғау бөлімінде, экология мен қоршаған орта мәселелері, өрт қауіпсіздігі, меңгеру процесін жүргізу барысында жұмысшылардың техника қауіпсіздігін меңгеру талаптарын анықтау.

Зерттеулік және кәсіпшілік эксперименттер микробты синтез өнімдерінің мұнай мен су арасындағы фазааралық керілуді өзгертетінін, қабаттың өткізгіштігі төмен зоналарында сулы ерітінділер үшін фильтрациялық кедергілерді арттыратынын, сумен ығысатын жыныстардың сулану тиімділігін жақсартатынын дәлелдеді.

Қазіргі уақытта мұнай өнеркәсібінде микробиологиялық технологияларды дамыту мен қолданудың келесі негізгі бағыттары кең таралған:

- қабаттардың мұнайбергіштігін арттыру;

- ұңғымалардың стимуляциясы;

- топырақ пен суды мұнайлы ластағыштардан тазалау;

- ұңғымалық жабдықты тазалау (ингибирлеу) ;

- ұңғымалық жабдық пен құбырлардағы тұзды жиналымдарды тазалау (ингибирлеу) .

Микробиологиялық процестерге негізделген басқа көптеген технологиялар сияқты қабаттардың мұнайбергіштігін арттырудың микробиологиялық әдістері инвестициялық қажеттіліктерінің аздығымен, жоғары тиімділігмен және экологиялық қауіпсіздігімен қызығушылық тудырады. Биотехнологияларда мұнайды қосымша ығыстыру физикалық - механикалық әдістерді құрайтын механизмдерге негізделген. Алайда микробты метаболиттер кеуекті ортада мұнаймен байланысқан кезде пайда болады, бұл олардың әсерінің тиімділігін арттырады.

Микробиологиялық синтез нәтижесінде олар қабатта газдар, қышқылдар, беттік белсенді қоспалар сияқты метаболиттер түзеді, ол мұнай бергіштікті 40 % арттырады. Биотехнологияларды қолдану игерілетін қорларды 5 - 7 % арттыруға, ұңғымалардың өнімділігін 1, 5 - 2 есе арттыруға, мұнайдың ағымдық өндірісін 15 - 25 % арттыруға мүмкіндік береді. Энерготасығыштар бағасының ұдайы артуына байланысты биотехнологиялық әдістер өздерін 1, 5 - 2 жыл ішінде ақтайды.

1 Әдеби аналитикалық шолу

1. 1 Микробиологиялық тәсілмен мұнай өндіру технологиясы

Микробиологиялық тәсілмен мұнай өндірісін арттыру (Microbial Enhanced Oil Recovery, MEOR), бұл технологиялық жағы біршама басым болған, жоғары өндіріс мүмкіндігіне ие жаңа технология болып, микроорганизмдердің мұнай қабатында өсіп өркендеуі мен метаболизмі сияқты биохимиялық процестерді және микроорганизм штамдары, қоректік ертінділері мен олардың метаболизм өнімдерінің мұнай қабатында таралуы, сондай-ақ олардың мұнай қабатындағы жыныстармен, мұнай, газ, сулармен өзара әсерлесіп қасиетін өзгерту процестерін қамтиды.

Бүгінгі таңда әдеттегі мұнайды өндіруге болатын қор мөлшері 1272×10 ⁸ м ³ . Тұтқыр мұнайдың және парафиннің өндіріс қор мөлшері 1510×10 ⁸ м ³ болып әдеттегі мұнайдан асып кеткен, жылдық өндіріс мөлшері 127×10 ⁸ м ³ құрайды. Өңірлік таралу жағдайын алып қарағанда Канаданың тұтқыр мұнай қор мөлшері ең көп, одан кейін Венесула, АҚШ, Балтық жағалау елдері, Қытай қатарлылар жатады [1] .

Бүгінде әдеттегі мұнайдың өндіріс мөлшерінің азаюына қоса, XXI ғасырда тұтқыр мұнай өндірісі негізгі тұйінді мәселеге айналды деген болжам бар. Осыдан тұтқыр мұнай қоры бір түрлі ерекше типті мұнай қоры болып, маңызды барлау, игеру нысанына айналғанын көреміз.

Бірақ тұтқыр мұнай болса тұтқырлық дәрежесі, тығыздығы жоғары мұнай болып, игеру қиынға түсіп отыр. Қазіргі күнде қолданыстағы тұтқыр мұнай өндіру технологиясы негізінен жылу күші арқылы өндіру әдісімен химиялық өндеу әдісін негіз етеді, бұл әдістер белгілі қолданысқа ие болғанымен, бірақ сонымен бірге оның шектеуші сипаты да бірге сақталып отыр. Әсіресе мұнайды игеру технологияларының үздіксіз дамуына ілесіп, экономикалық тиімді, жоғары өнімді игеру технологиясын сөзсіз енгізу қажет болды.

Мұнайды микробиологиялық тәсілмен өндіру технологиясы тұтқыр мұнайды игерудің жаңа технологиясы болып, өнімділігі жоғары, энергия шығыны мен өзіндік құны төмен болатындай артықшылықтары бар. Оның тұтқырлықты төмендту рөлімен жоғары өнімділігі әсіресе тұтқыр мұнай қорына және құрғап қалған немесе құрғауға жақын тұрған мұнай қорына қарата күшті өміршеңдік қуатқа ие, сондықтан бұл технология әлем елдеріндегі үлкен мұнай алаптарның назарын барған сайын аударып, теориялық зерттеумен өндіріс жұмысы кезінде белгілі басымдыққа ие болып, кең көлемдегі тұтқыр мұнай байлығын игеруде қолданылатын маңызды жолға айналды.

Микробиологиялық тәсілмен мұнай өндіру технологиясы - микроорганизмдердің өзіндік әрекетімен метоболиттері (беттік белсенді заттар) арқылы мұнай ұңғыматарында өнім мөлшерін арттыратын немесе мұнайдың игерілу тиімділігін жоғарлататын әмбебап технология [1] .

Нақтырақ айтсақ, ол жер бетінде бөліп алып, таңдап өсірілген штамдардан дайындалған микробты сұйықтықты немесе қоректік заттарды мұнай қабатына жіберіп мұнай қабатындағы микроорганизімдерді белсендендіріп, өсіп - дамуына жол ашады да, олардың биологиялық әрекеті мен метоболиттерінің белгілі бір ерекше қасиетімен мұнайға әсер ету арқылы өзгеріс туғызады. Мысалы, ауыр массадағы парафинді көмірсутектермен ыдыратып, мұнайдың тұтқырлығы мен ұю нүктесін төмендетеді. Сонымен мұнайдың ағу кедергісі азайтып, өнімділік артады.

1. 1 - сурет. Өндірістік микроорганизмдердің көмегімен мұнай өндірісін арттыру әдісінің көрсетілімі

Қазіргі уақытта мұнай мен коллектор қасиеттерін өзгертетін микроағзалар мен биохимиялық процестерді қолдану бағыттарының негіздері: мұнайдың қозғалғыштығын арттыру және қабаттың фильтрациялық қасиеттерін өзгерту болып табылады. Қабатқа микробиологиялық әсер ету технологиясының үш нұсқасы белгілі [2] :

- қабаттағы химиялық реагенттердің мұнай бергіш ұңғымаларға микроағзалар мен қоректік заттар көздерін жіберу арқылы арттыратын биосинтез;

- аборигенді микрофлораны активизациялау мақсатында оттегімен бірге химиялық элементтерді жіберу;

- зауыттық жағдайларда мұнай бергіштікті арттыру үшін химиялық реагенттер (биополимерлер, биоББЗ, биогаздар) биосинтезі және олардың ерітінділерін қабатқа айдау.

Бұл технологиялар күрделі құрамды қорларға бай қосалқы мұнай өндірілетін әртүрлі қабаттарға, соның ішінде жарықшақты - қуысты тұтқыр-жабысқақты мұнай болып келетін карбонатты коллекторларға арналған. Мұнай қабатына кешенді әсер ету нәтижесінде төмен өткізгіш қабатшалары мен өткізу каналдарының кольматациясы арқылы жоғарғы өткізгіш коллекторларынан мұнайды қарқынды ығыстырып шығару процесі жүреді. Микроорганизм метаболиттерінің түзілуі есебінен мұнайдың тұтқырлығы 30 - 50 % - ға төмендейді, яғни оның қозғалғыштығы жоғарылап, коллекторлық қасиеттері жақсара түседі, нәтижесінде мұнай ығыстыру 30 - 40 % - ға ұлғаяды.

Қосалқы мұнай өндіруді арттырудың микробиологиялық әдісі жүйелі түрде екі этаптан құралады:

Бірінші - забой зонасындағы айдама ұңғымасының микрофлоралары жеке активациялау, мұнай шығарушы агент кешенін жасаушы - көмірсулар биодеградациясының өнімі.

екіншісі - ағымдағы кен орындарындағы учаскінің өңдеу схемасымен байланысты (бірінші этаптағы бұрғыланушы ұңғымалардағы агенттер кешенінің өндірістегі алмасулары үшін) .

Бірінші этапта мұнай ығыстырып шығару процесінде орын алатын қабатты микрофлоралардың әрекеті биоценоз белсенділігінің шұғыл жоғарылауына, забой зонасындағы қалыптасқан фосфор және азоттың минералды түздарының ерітіндісінің қозғалысы барысына негізделген. Мұнай кеніндегі оттек пен минералды тұзға бай ұңғыма айдамасындағы мұнайлы қабатта аэробты зоналарға су айдалады. Процес мұнай аэробты көмірсулы қышқылдарымен жіті жүргізіледі. Бұл көмірқышқыл газдарының қорымен, сутек пен төмен молекулалы органикалық қышқылдардың қорларымен қоса бірге жүреді. Яғни, мұнай кенінінің анаэробты зонасына түсіп, метан тектес бактериялардың метанға айналу процесі орындалады. Мұнай бұзылысы мен газдың түзілуі мұнайдың сұйылу мен мұнайлы қабатта газ қысымының жоғарылауын туғызады. Сонымен бірге, ұңғымалардан мұнай өндіруді арттыру қоса жүргізіледі.

Биотехнологияның әлемдік нарықтағы жетістігінің бірі полимер сұйықтығының тобы - микробты полисахаридтер [3 - 6] . Ксантан (С ₃₅ Н ₄₉ 029) _п - ең әйгілі микробтық полисахарид. Мұнай өндіруді арттыру үшін қолданылады. Ксантан сарқылған кенорындардан мұнай шығару үшін қолданылады. Яғни, мұнай қабатында қалған, әлі сумен жуылып шайылмаған мұнай қалдығы әртүрлі жағдайларға байланысты жер асты тау жыныстарына сорылып сіңісіп кеткен болады. Сол сэтте, Ксантан полисахариді қолданылады. Ол температураға тұрақты, электролиттер әсеріне қалыпты, тұзды ерітінділерде тұтқырлықты сақтайды, қатты бөліктерде адсорбцияланбайды (жұтылып сіңіспейді) . Ксантан ерітіндісі суда жоғарғы тұтқырлыққа ие болады және қозғалыс кезінде қабатаралық қысымның жоғарылауы нәтижесінде тереңдегі мұнай жыныстары мен жарықшалардан сығылып шығарылады.

Мысал ретінде айтар болсақ, төменде осы технология енгізілген кенорындар келтірілген. Ресей кенорнында 1995 жылдан бері профилді туралау үшін биополимер БП - 92 және оның композициясы негізінде қолданылып келеді. Оның мәні мұнай алуды жоғарылата отырып, сонымен қатар, суландыруды яғни, дымқылдануды төмендету. Жаңа реагенттің химиялық негізі ретінде - полисахаридтер қоспасы, өсіру барысында алынатын микроорганизмдер Azotobacter vinelandii болып табылады [7, 8] . Препараттың қолданылуы 230 мың т. мұнайға дейін рұқсат етілген [9] .

Ресейдің Ғылым Академиясы мен «Татнефть» ААБ бірлесіп микробиологиялық институтта өңдеу технологиялары мұнай қабатындағы микрофлоралар тіршілік әрекетінің активациясына негізделген (аборигендерге ұқсап интродуцияланғен секілді) [10 - 12] . Белсендірілген микрофлоралар биогенді ерітінді қабаттында орналасқан, көмірсутекті тотықтырғыш микроорганизмдердің биомассалары мен оттектің мол көзі болып саналады. Активацияландырудың мақсаты - микробиологиялық процесс барысында құрамында мұнайы бар тау жыныстарынан мұнайды тікелей сығып шығаратын тиімді агенттер мен биополимерлер мен биоББЗ синтездеп шығару болып табылады. Сулылығы жоғары мұнай қабатынан мұнай өндіруде ұсынылатын ең тиімді әдіс болып келеді. Қолданыс барысында жалпы өндірістен тағы да кемінде 20 % қосымша мұнай алуға мүмкіндік бар. Мұнай алудағы мұндай көрсеткіш салыстырмалы түрде өзгелерден жоғары.

Осындай өнеркәсіптік-тәжірибе сынама тәсілінен өткен кен орындарының бірі - Бондюж мұнай кен орны (ОАО «Татнефть») . Сынама жүргізілген 5 ұңғымалардан қосымша 47 мың тонна мұнай өндірілген. Бұл дегеніңіз алғашқы кезеңнен бастап, осы кезге дейін өндірілген жалпы мұнай мөлшерінің 30 % деген сөз. Онан өзге кен орындарында қосалқы мұнайдың мөлшері жүргізілген сынақтардан алынған нәтижелер басынан бастап, игерілген жалпы мұнай мөлшерінің 29 % - дан 35 % - ға дейін мөлшерін құрайтындығын көрсетіп отыр [10] .

Арлан кен орнындағы ұңғымаларда шатур торфтарының негізінде дайындалған геобиореагент пен әртүрлі кешенді құрамдас микроорганизмдер қолданылды [11] .

Мұнайды сорып алуда тиімді қызмет атқаратын агенттердің бірі биосурфактанттар болып табылады. Өзінің физика - химиялық қасиеттері бойынша жоғары концентрациялы тұздар мен адсорбцияланбайтын яғни, карбонатты және терогенді кендермен қатынасқа түсіп, қосалқы мұнай алуда өзінің тиімділікті нәтижесін көрсете алады. Микроорганизмдер мен продуценттер қабаттарға тікелей ене отырып, мұнай кен орындарынан қосалқы мұнайды сығып шығаруда маңызды рөл атқарады.

Биогенді ББЗ бактериялармен, ашытқылармен, микробалдырлармен және де біршама мицелиялы саңырауқұлақтармен өзара қатынасқа түсіп, синтезделеді. Тереңінен зерттелген сурфактанттардың қатарына бактериялар Rhodococcus erythropolis, Bacillus licheniformis, В. subtilis және Torulopisis bombicola ашытқылары кіреді[11 - 13] .

Алғашқы пайда болған сурфактанттардың бірі (рамнолипидтер) 1949 жылы Джарвис пен Джонсондар өсіріп жетілдірілген Pseudomonas aruginosa болатын.

Биосурфактанттар химиялық ББЗ секілді микроорганизмдерден химиялық синтездеу жолымен алынады. Қосалқы мұнай өндіру мен өңдеуде өзінің қабілетін ойдағыдай жүзеге асырады. Олардың ең бір потенциалды тұтынушысы мұнай өнеркәсібі болып табылады. Метаболиттері мен тұтас Жасушалық суспензия негізінде микробты препараттарын қолдануға болады.

Олардың синтетикалық сурфактанттардан айырмашылығы жіктестіріліп топтастырылуы поляр тобының зарядына байланысты. Биосурфактанттарды жүйеге келтіру олардың химиялық құрылымы мен микробтарының шығу тегіне байланысты орындалады [14] .

Биосурфактанттар шартты түрде екі топқа бөлінеді: - бірінші топтың ерекшелігі ББЗ молекулярлық салмағы төмен болып келеді. Сол секілді гликолипидтер (рамнолипидтер, трегалозолипидтер, софоролипидтер, трегалозотетраэфирлер, дикогиномиколаттар) липопептидтер (сурфактин, вискозин, стркпофактин, полимиксин, грамицидин), сондай - ақ, олар микробқа қарсы әсер етуші тиімділікке ие. Гликолипидтер мен липопептидтер беттік және фаза аралық керілу сұйықтығында өз қабілеттерін төмендетуі мүмкін. Бірақ, ережеге сәйкес тұрақты эмульсиялар құрылмайды (эмульсия - белгілі бір сұйық нәрсенің ерімейтін тамшыларына қаныққан зат) . Екінші топ полимерлі үлкен салмақтағы ББЗ молекулярларын құрайды. Олар полисахаридтер, липопротеиндер, липополисахаридтер ретінде және олардың кешендерімен қоса көрініс береді. Беттік керілуде бірде - біреуі төмендемейді. Тұрақты эмульсиялар пайда болады. Сурфактант микроорганизмдермен еркін қозғалысқа түсіп, олар өздері қоректеніп тіршілік ететін ортада (субстратта) белсенді деградацияға ұшырап, беттік гидрофобты құйрығына нықталып орналасып алады [15] .

Биосурфактанттар гидрофильді бөлікке ие. Олар құрамы аминқышқылдарынан немесе пептидті аниондар мен катиондардан тұрады; моносахаридтер, дисахаридтер немесе полисахаридтер мен гидрофобтар майлы қышқылдарға қаныққан немесе қанықпаған кұрамды болып келеді. Осыған байланысты химиялық талаптарға сәйкестілігіне қарай биосурфактанттар келесідей топтарға бөлінеді [16] :

1) гликолипидтер (рамнолипидтер - Pseudomonas aruginosa, Р. sр; трегалозолипидтер - Rhodococcu erythropolis, Nocardia rhodochrous, N. erythropolis, Mycobacterium phlei; софорозолипидтер , Torulopsis bombicola, T. Ampicola, T. petrophilum) ;

липопротеиндер мен липопептидтер (лихензин -Bacillus licheniformis; сурфактин -В. subtilis; субтилизин -В. subtilis; циркулоциндер -В. circularis; полимиксиндер -В. polimixa; вискозин -Pseudomonas fluorescenc; эмульсан -Рһоrmidium sp; липозан -Candida lipolytic; грамицидин -В. brevis) ;
пoлисахаридтер (эмульсандар -Arthrobacter sp, A. calcoaceticus; Phormidium sp; ксантан -Xanthomonas campestris) ;
майлы қышқылдар -Candida sp, C. lepus;
фосфолипидтер -Tiobacillus thiooxidans; Corynebacterium; Candida sp;
нейтралды липидтер -N. erythropolis.

Ең жете зерттелген биоББЗ гликолипидтер болып тбылады. Олардың құрамы көмірсулардан тұрады. Олар ұзын тізбек құрайтын алифаттық немесе гидроксиалифаттық қышқылдармен жалғасып байланысқан. Гликолипидтер ішінде ең зерттелгені рамнолипидтер, трегалолипидтер мен софоролипидтер. Рамнолипидтер Pseudomonas sp. фаза аралық керілуде өз қабілетін н-гексадекан қарсылығында 1мН/м - ге дейін және беттік керілуде 25-30мH/м - ге дейін төмендетеді. Трегалолипидті бактериялар Mycobacterium, Nacardia және Corynebacterium енгізіледі [17] . Олар бір - бірінен өлшемдері мен құрылымы бойынша, көміртек атомдарының саны бойынша және қанығу дәрежесі бойынша ерекшеленеді. Трегалозодимиколат әбден егжей-тегжейлі зерттелініп, синтезделген Rhodococcus erythropolis [18] . Трелаголипидтер N. erythropolis және Arthrobacter sp. беттік және фаза аралық қанығуды сұйықтық өсуі 25 - 40 және 1-5 мН/м - ге дейін сәйкестенеді. Сафаролипидтер Torulopisis bombicola, Т. арісоlа және Т. рetrophilum ашытқы тіршілігінде маңызды орын алады [19] . Олар димерлі көмірсу софороздарынан құралып, ұзын тізбекті гидрокси-майлы қышқылдарымен жалғасып жатады.

Цикликалық липопептид сурфактин В. subtilis АТТСС 21332 ең белсенді биосурфактанттардың бірі болып табылады. Олар беттік керілуде 72 - ден 27, 9 мН/м - ге дейін төмендетеді (0, 005 % концентрацияда) [20] .

Acinetobacter calcoaceticus өндіретін эмульсан, Candida lipolytica өндіретін липозан сияқты полимерлер мен косурфактанттар толық меңгерілген. Эмульсанды 0, 001-0, 01 % концентрацияда эмульгирлеуші агент ретінде қолдану тікелей эмульсиялар алу үшін өте тиімді. Эмульсан - белсенді эмульсия стабилизаторларының бірі, осы биоББҚ тіпті су/май 1, 4 тең болған кезде қолданғанда фазалар инверсиясы жүрмейді. Липозан - бұл 83 % көмірсутектер және 17 % протеиннан тұратын суда еритін эмульгатор. Көмірсулы фракцияда глюкоза, галактоза, галактозамин и галактуронды қышқыл бар. Сурфактанттардың мөлшері мен түрі продуцент - штаммасына тәуелді. Алайда көміртек, азот көзі, микроэлементтері, температура, рН, аэрация сияқты культивациялау шарттары биоББЗ өніміне айтарлықтай әсер етеді.

1. 2 MEOR технологиясының даму тарихы

Микроорганизмдерді пайдаланып мұнай өндірісін дамыту туралы идея XX ғасырдың 20 - жылдардында көтерілген, қазірге дейін 90 жылдан астам уақыт тарихы бар, алғаш кезеңдегі микроорганизмдерді қолданып суды, торпырақты мұнаймен ластанудан тазарту, мұнай, су ұңғымаларын тазалау, жер қыртысын қышқылдандырудан бастап, қазіргі күндегі мұнай алаптарында үнемі қолданылатын парафинді микробиологиялық тәсілмен ыдырату, тұтқырлығын азайту, жеке ұңғымада өндіру т. б. дейінгі көптеген қолданысқа ие технологияға айналды.

XX ғасырдың басындағы микроорганизмдерді қолданып мұнай өнімділігін арттыру туралы ойлардан бастап 1975 жылға дейінгі 50 жылда теориялық және практикалық жұмыстар біртіндеп ілгерілей бастады. Мұнда мұнай кен орындарындағы сынақтар ұлкен тәжірибелер жинақтауға мүмкіндік берді.

1926 жылы Американдық Beckman бактерияның мұнай өндіруге тиімді екенін көрсетіп, ең алғаш «Қатты мұнай қабатында микроорганизм көмегімен өндіріс өнімін жоғарылату» деген ойын ортаға қойды. 1940 жылы Америка мұнай ғылыми қоғамының 43А зерттеу жобасына жауапты C. E. Zobell органикалық заттарды ыдырататын микроорганизмдерді зерттеу кезінде, бактерияның тұнбадағы майды босата алатындығын байқайды, сөйтіп микроорганизмдер мұнай өндірісіне тиімді метаболиттер синтездей алатынын нақты дәлелдеді. Сонымен 1946 жылы 12 айда Америка мұнай қоғамымен бірге Анаробты бактерияларды мұнай қабатына жіберу туралы патентті иеленді. Zobell дің бұл ісі осы саладағы зерттеу жұмыстарының дамуын жеделдетіп, XX ғасырдың 50 - жылдарынан бастап көптеген микробиологтар, биохимиктер осыған қатысты зерттеу жұмыстарын жүргізе бастады. 1954 жылы совет одағының Лисбон кен орынында микроорганизмді мұнай өндірісіне пайдаланудың тұнғыш практикалық сынағы жүргізілді.

1973 жылы 1 - реткі әлемдік мұнай дағдарысының басталуы, мұнай өндірісін арттыру туралы зерттеулердің дамуына зор әсерін тигізді. Осындай жағдайлар адамдардың мұнайөндіріс мөлшерін арттырудың алуан түрлі технологияларына (meor) деген ынтасын тудырды. Оның үстіне, биоинженерия ашылып, дамуға бет алды. Осы заманғы микробиология ғылымы белгілі бір ерекше қасиетке ие штамды танып, оны бөліп алудың әдістерімен қамтамасыз етті. Осының барлығы MEOR дың зеріттелуі мен қолданылу қадамын жеделдетті.

Бұл бір кезеңде, микробиологиялық тәсілмен мұнай өндіру технологиясы бойынша Америка, Канада, Англия, Руминия, бұрынғы демократиялық Германия, бұрынғы кеңес одағы, Австралия қатарлы мемлекеттер зерттеу жүргізіп, әр қайсы ел көп мөлшердегі теориялық зерттерулер мен нақтылы практикалық жұмыстарын өрістете бастады. Бірақ қолдану жағына келгенде, тек жекелеген ұңғыматармен ғана шектелді. 1982 жылы Американың екі штатында 34 ел қатысқан «әлемдік микробиологиялық тәсілмен мұнай өндіру жөніндегі жиналыс» өтті, жиналыста көп жылдан бергі зерттеу нәтижелері жүйелі қорытындыланып, бұдан кейін әр екі жыл сайын бір рет осындай халықаралық жиналыс ұйымдастыру бекітілді. 1986 жылы Micro - bac international Inc company (қысқаша BAC) мен National parakleen (қысқаша NPC) компаниясы бірлесе отырып мұнай кен орындарына арналған желілес микробиологиялық тәсілмен өнімдер шығарып бұл тұрдегі технологияның мұнай өндіріс саласында іске асырылуын тездетті. 1987 жылы NPC компаниясы Американың Unita ойпатындағы Altamont /bluebell мұнай кен орынында микробиологиялық тәсілмен мұнай өндіріп, 75 % дан артық өнім алынды, ол бұрынғы әдеттегі мұнай өндіру әдісінен 10 - 30 % артық болды, үлкен мұнай кен орынындағы тәжірибелер MEOR технологиясы мұнайлы аймақтардың игерілуін жақсартып, жалпы мұнай өнімділігін жоғарлатып, өндірістің өзіндік құнын төмендететіндігін дәлелдеді [1] .

Мұнай өндірісінде қолданылатын микроорганизмдердің келу қайнарларын айтар болсақ, бір жағынан табиғатта кең таралған табиғи жағдайда өскен бактериялардан бөліп, іріктеп алып өңдеуден өткізу арқылы жоғары өнімді штамға ие болуға болады. Енді бір жағынан биоинженериялық әдіс, тұқым қуалау инженериясы мен ген инженерясының көмегімен мұнай қорынның жағдайына негізделіп, өндірістік штамдар құрастырылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.