Ангела Меркельдің сыртқы саясаты

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 ТАРАУ АНГЕЛА МЕРКЕЛЬДІҢ САЯСИ ӨРЛЕУІ
1.1 Германия демократиялық республикадағы өмірі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2 «Жастар және әйелдер» жұмыстарының министрі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Канцлерге келу жолдары. Бағдарламалар құруы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
1.4 Берлиндік Республика канцлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

2 ТАРАУ АНГЕЛА МЕРКЕЛЬДІҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫ
2.1 Меркель және Европа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
2.2 Европалық интеграциялық процесте Германияның рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
2.3 Меркель және АҚШ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
2.4 Меркель және ТМД қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60

Тақырыптың өзектілігі. Ангела Меркель- қазіргі кездегі Германияның бір көрінісі болып табылады. Екі мемлекеттің бірігуі «жоғарлайды», көптеген он жыл әртүрлі саяси жолдармен өтіп келіп, батыс германия-ФРГ,тек қана географиялық емес, сонымен қатар саяси және ментальді түрде болуын тоқтатты. Жаңа сапаға бейімделмеген мемлекет түрінде болды.
Ангела Меркель саясатқа осы екі неміс мемлекеттің бірігуі кезінде, яғни формальді және институттық түрде бірігуі- шын мәнде екі жылға созылған процесс болып шықты. 90-шы жылдардың бірінші жартысында біріккен Германия ментальді түрде Бондық Республикасы болып қала берді-ол тек аймақтық, саяси және экономика жағынан Шығысқа «кеңейуі»1 болды. «Рейндік» саяси стиль бұрынғыдай мемлекеттің өмірін анықтап отырды, кіші астананың өте үлкен болуы және одан бас тартуы перспективте болуы. Сөйтсе де, перспектива ұзаққа созылды. Берлинге көшу бұл шешілген жұмыс ретінде саналды- сөйтсе де, Рейндегі саяси жұмыс өз бетімен жүзеге асырып отырды. Бондық құрылысқа көптеген жаңа Бундагестік ғимараттар кірді, министрлік ғимараттар құрылып, жаңадан елшілік ашылып жатырды. «Шығыс» ол алыс болды, оны «көтеру», «меншіктеу», олмен «ынтымақтас» болу, ал олардың тұрғындарының алдында әрине, «көпшілікке үйрену» болды.
Ангела Меркель көпшілікке үйреніп білді. Ол Бонға «Шығыстан» келуі өзімен рейндік саясатты әкеліп қана қоймай, классикалық пруссиялық жағымды- ынталылық. тырысушылық, педанттық, жұмысқа қабілеттілік әкелді. Үлгілі оқушылардың бірі болып шықты. «Шығыс» оның мінезін анықтады. Бон оның саяси профилін анықтады. Ангела Меркель Бондық республика жүзінде қалыптасты. Ол билікке келмей тұрып бондық саясаткер болып қала берді.
Ангела Меркель- федералды канцлер болған алғашқы әйел болып табылады. Және де, постқа 51 жасында кіріскен ол, алдыңғы канцлерден ең жасы болды. Сонымен қатар, ГДР-дің бұрынғыларының алғашқысы, «жаңа федералды жерден» саяси элиталардан шыққан және Германияның қайта бірігуі кезінде саяси өкіметке жоғары көтерілуі сәтті болды. Бірақ-шығыс Германияның ерекшелігі болмады. Меркель өз сайлау алдындағы күресінде не «әйел», не «шығыс» картасын ойнап жеңіліс таппаған. 90-шы жылдары болашақ канцлердің саяси профилі оның позиция партиясындағы шамадан тыс күшеюі үлкен «шығыстық» көрініспен сипатталды. Ішкі саясат секілді, сыртқы саясатты Меркель бондық консерваторлардың категорияларына сүйеніп отырды және шығыстың бүтін құндылығын теңдестіріп, оны тіпті асқақтатты. Ол Йошка Фишерді1 шынында бұрынғы революциялық және елдің көзінше өкінуі туралы ұсыныс жасауын айыптады. Ол ішкі саясатта аденауэрлық батыс бағытын сөзсіз ұстанып, Иракқа қарсы америкалық акцияны қолдап отырды және қатысудан бас тартқан Шредер2 канцлерін сынап отырды.

Заңнамалық құжаттар:

1. РФ конституциясы. 1993 ж. 12 желтоқсанда қабылданған Заң // Конституции 16 стран мира: СБ конституций стран членов СНГ, Балтии и ряда других государств мира / Сост. Башиев Ж., Шакиров К. – Алматы: Жеті Жарғы, 1995. – 576с.
2. The Constitution of the U.S. 17.07.1787. // http://www.state.gov

Стратегиялар:

3. АҚШ-тың Ұлттық қауіпсіздік стратегиясы, 24.10.2002 // http://www.whitehouse.com
4. РФ-ның Ұлттық қауіпсіздік концепциясы, 10.01.2000 // http://www.mid.ru

Дипломатиялық құжаттар:

5. 2001 жылғы 1 қазандағы «Төрт жылдық қорғаныс шолуы» атты доктрина // http://www.globalaffairs.ru
6. 1972 жылғы ЗҚҚ жөніндегі Шарт // Нефть и газ. - 2003. - №7. – С. 8
7. 1982 жылғы теңіз құқығы туралы БҰҰ Конвенциясы // http://www.un.org
8. 1991 жылғы Стратегиялық шабуыл қарулары (СШҚ) Шарты // The New York Times 3-4 June 2000 y.
9. 1993 жылғы СШҚ-2 Шарты // Аргументы и факты от 15 февраля 2001 года.
10. 2000 жылғы 21 сәуірдегі РФ әскери доктринасы // http://www.mid.ru
11. 2002 жылғы «Ресей-НАТО қатынастары: жаңа сапа» декларациясы // Россия-НАТО: партнерство в духе прагматизма, анықтама, 2007 ж.
12. 2002 жылғы Стратегиялық басып алу ұстанымын қысқарту жайлы Шарт // Панорама от 20 октября 2004 года.
13. 2003 жылғы Ресеймен және НАТО-мен апаттық СК экипаждарын құтқару туралы келісім // Россия-НАТО: партнерство в духе прагматизма, анықтама, 2007 ж.
14. 2003 жылғы 4 мамырдағы АҚШ және РФ-ның ядролық арсеналдарын 65%-ға қысқарту туралы шарт // Аналитическое обозрение. – 2005. - №8. – С. 19
15. 2004 жылғы Ресей-НАТО Кеңесінің СІМ-мен Ресей-НАТО Кеңесінің лаңкестікке қарсы іс-әрекет Жоспары // Россия-НАТО: партнерство в духе прагматизма, анықтама, 2007 ж.
16. Doctrine for Joint Nuclear Operations, 15.03.2005 // http://www.whitehouse.com
17. 2005 жылғы БҮӘ күшінің мәртебесі туралы келісім // С.М.Рогов, П.С.Золотарев, В.И.Есин. Многосторонняя система ядерного контроля и нераспространения: новые подходы к стратегической стабильности в XXI веке. - М.: ИСКРАН, 2006. – 198 c.
18. 2007 жылғы Габалиндік РЛЖ-ні бірігіп пайдалану келісімі // http://www.ng.ru
19. 2007 жылы 13 шілдедегі Еуропада қарапайым қарулы күштер туралы Келісім // http://www.nationalinterest.org
20. 2008 жылғы АҚШ және Ресей атом энергиясын бейбіт негізде қолдану саласында ынтымақтастық туралы келісім // Казахстан-Спектр. – 2009. - №4. – С. 22

Саяси қайраткерлердің баяндамалары, сөйлеген сөздері, сұхбаттары:

21. Bush G. Remarks by the president at the Citadel. December 11, 2001 // http://www.secretary,state.gov
22. Рогозин Д. Ностальгия бывших // МЭИМО. 2002. - №3. – С. 14-16
23. АҚШ-қа сапар барысында Пауэлмен кездесуіндегі СІМ И.Иванов сөзі // http://www.mid.ru
24. Бланк С. Яблоко раздора между Россией и США // Foreign Affairs 11 March 2006 y.
25. Дуглас К. Путинская стратегия // Доклад Центра международных исследований МГИМО. – 2004. - №2. – С. 12-21.
26. Ресей-ЕО саммитінде президент Путиннің мәлімдемесі, 2001 жыл // http://www.number-10.gov.uk
27. Брюссельде РФ президенті Путин мен НАТО-ның Бас хатшысы Дж.Робертсонның кездесулері барысындағы сөздері, 2004 жыл // The New York Times 24 December 2004 y.
28. Фалин В. О вероятном сценарий действий США в отношений России в 2006-2008г // США-Канада: экономика-политика-культура. 2005. - №11. – С. 32-37.
29. Бухаресттегі РФ президенті Путин және НАТО Бас Хатшысы Яап де Хооп Схеффер сөздері, 2008 жылы сәуір // The National Interest. 2008. - №5. – P. 17
30. АҚШ вице-президенті Дик Чейнидің Тбилиси және Әзірбайжанға сапары кезіндегі сөзі, 2008 жыл // Washington post 14 September 2008 y.
31. НАТО-ның кеңею мәселесіне қатысты РФ СІМ С.Лавров сөзі, 2009 жылы // Известия от 25 декабря 2008 года.
32. Германияда НАТО саммитінде НАТО Бас Хатшысы Яап де Хооп Схеффермен кездесуіндегі Обама сөзі, 2009 жыл // BBC 5.02.2009y.
33. Германиядағы НАТО саммитіндегі Бас Хатшы Яап де Хооп Схеффер сөзі, 2009 жыл // BBC 5.02.2009 y.
34. Ресей-американдық қарым-қатынастары мәселесі бойынша РФ СІМ орынбасары С.А.Рябков сұхбаты, 2006 жыл // МЭИМО. – 2008. - № 11-12. – С. 23-24.
35. Американдық сенатор Ричард Лугардың ядролық қаруды таратпау мәселесіне қатысты сөзі, 2004 жыл // Fox news 21.10.2006 y.
36. Бұрынғы сенатор Сэм Наннның ядролық қаруды таратпау мәселесіне қатысты сөзі, 2006 жыл // Азия и Африка. 2006. - №10. – С.45
37. Кэмп-Дэвидтегі Буш және Путин сөздері, 2003 жыл // http://www.globalaffairs.ru
38. РҒА Әлемдік экономика және халықаралық қатынастар институтының қарусыздандыру және қақтығыстарды ретту бөлімінің орынбасары А.Пикаев сөзі, 2007 жыл // Нұр Астана 6 маусым 2007 жылдан
39. Қаруландыру мәселесі бойынша РФ СІМ орынбасары С.А.Рябков сұхбаты, 2009 жыл // ИТАР-ТАСС 21.04.2009 г.
40. АҚШ Саяси министрдің орынбасары Даглас Фейт сөзі, 2001 жыл // http://www.whitehouse.com
41. СШҚ-ға қатысты Ресей елбасы Д.Медведев сөзі, 2008 жыл // ИИР агенттігі 2.07.2008 ж.
42. 2009 жылғы 1 сәуірдегі Лондондағы Медведев сөзі // http://www.news.central.kz
43. Обаманың ядролық қаруды таратпау мәселесіне қатысты Прагадағы сөзі, 2009 жыл // http://www.cfr.org
44. Әскери-саяси мәселелер бойынша ресей-американдық кеңестерінің қорытындысы туралы АҚШ Мемлекет хатшысы орынбасары Дж.Руд сұхбаты, 2007 жыл // ИТАР-ТАСС 6.11.2007 г.
45. АҚШ мемлекеттік департаментінің өкілі Том Кейси сөзі, 2006 жыл // http:// www.carnegie.ru
46. Кремльде өзінің пресс-конференциясындағы Путин сөзі, 2008 жыл // Айқын 21 тамыз 2008 жыл.
47. Мюнхендегі Путин сөзі, 10 ақпан 2007 жыл // http://www.stringer.ru
48. АҚШ Қорғаныс Министрі Роберт Гейтс сөзі, 2007 жыл // http://www.un.org
49. ЗҚҚ Агент басшысы генерал-лейтенант Г.Оберинг сөзі, 2007 жыл // http://www.state.gov
50. Францияның СІМ Бернар Кушнер сөзі, 2008 жыл // Егемен Қазақстан 20 қыркүйек 2008 жыл.
51. Дж.Буштың Ресей-Грузия қақтығысына қатысты мәлімдемесі, 2008 жыл // Интерфакс-Казахстан 17.08.2008 ж.
52. Ресей-Грузия қақтығысына қатысты РФ СІМ С.Лавров пен АҚШ Мемлекеттік хатшысы К.Райс сөздері, 2008 жыл // ҚазААГ 5.10.2008ж.
53. Орлов В. Российско-американские стратегические отношения после грузинского кризиса // Независимая газета от 6 октября 2008 года.
54. РФ президенті Медведевтің «Валдай» саясаттанушыларына берген сұхбаты, 2008 жыл // РИА Новости 21.09.2008 г.
55. АҚШ президенті Обамамен кездесу барысындағы РФ СІМ С.Лавров сөзі, 2009 жыл // http://www.state.gov
56. Вашингтондық Карнеги қорында А.Арбатов сөзі // http://www.carnegie.ru
57. Стивен Ф. Политика США в отношений России ведется в духе холодной войны // Научный доклад, РАН Института США и Канады. - 2006. - №3. – С. 22-27.
58. Богатуров А. О российско-американском сближении, роль Путина в этом процессе // Известия от 18 ноября 2001 года.

Саяси қайраткерлердің естеліктері:

59. Буш Дж., Скоукрофт Б. Мир стал другим: Пер. с англ. – М.: Международные отношения, 2004. – 504 с.
60. Ельцин Б.Н. Президентский марафон. – М., 2000. – 345 с.

Кітаптар мен монографиялар:

61. Бжезинский З. Выбор. Мировое господство или глобальное лидерство / Пер. с англ. – М.: Международные отношения, 2006. – 288 с.
62. Бжезинский З. Великая шахматная доска. Господство Америки и его геостратегические императивы. - М.: Международные отношения, 2005. – 256 с.
63. Бувальд П., Гудби Дж., Тренин Д. Стратегия стабильного мира, Навстречу Евроатлантическому сообществу безопасности. – М.: Международные отношения, 2003. – 208 с.
64. Гиленсон Б.А. История литературы США. Учеб. пособие для студ. высш. учеб.заведений. – М.: Издательский центр «Академия», 2003. - 704 с.
65. Гудби Дж. Ю. Дрелл С.Д., Опасности страшнее нет. Ядерное оружие. – М.: Международные отношения, 2005. – 128 с.
66. Есин В.И., Золотарев П.С., Рогов С.М. Многосторонняя система ядерного контроля и нераспространения: новые подходы к стратегической стабильности в ХХІ веке. – М.: ИСКРАН, 2006. – 198 с.
67. Илларионов С.И. Террор и антитеррор в современном мироустройстве. – М.: ООО «РИЦ «ПрофЭко», 2003. – 592 с.
68. Киссинджер Г.А. Нужна ли Америке внешняя политика? К дипломатии для ХХІ века. Пер. под ред. В. Л. Иноземцева. - М.: Ладомир, 2002. – 254 с.
69. Кукеева Ф.Т. Европейский союз и США: современные аспекты трансатлантического партнерства. – Алматы, 2003. – 189 с.
70. Кукеева Ф.Т. История становления и развития трансатлантического партнерства (США и Европейский Союз). Учебное пособие. – Алматы, 2005. – 153 с.
71. Лаумулин М.Т. Казахстан в современных международных отношениях: безопасность, геополитика, политология. - Алматы, 2000. – 480 с.
72. Носов М.Г., Рогов М.С., Шмелев Н.П. Между прошлым и будущим: Россия в трансатлантическом контексте. – М.: ИСКРАН, 2001. – 256 с.
73. Рогов С. М. 11 сентября 2001 г.: реакция США и последствия для российско-американских отношений. – М.: ИСКРАН, 2001. – 204 с.
74. Стародубов В. Россия–США: Глобальная зависимость. – М.: «Молодая гвардия», 2004. – 249 с.
75. Султанов Б.К., Музапарова Л.М. Становление внешней политики Казахстана. – Алматы: ИМЭП, 2005. – 347 с.
76. Токаев К.К. Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации. – Алматы: САК, 2000. – 584 с.
77. Торкунов А.В. Современные международные отношения и мировая политика. – М.: Просвещение МГИМО, 2004. – 991 с.
78. Уткин А.И. Американская империя. – М.: Эксмо, 2003. – 736 с.
79. Хантингтон С. Столкновение цивилизаций. – М.: ООО «Издательство АСТ», 2003. – 603 с.

Мерзімді басылымдар:

80. Софийский Н. Россия—США. Путь к прагматичному партнерству // Нефть и газ. – 2001. - №7. – С. 32-35.
81. Рогов С.М. Военная политика администрации Буша и перспективы российско-американских отношений в этой области // Международная жизнь. – 2002. - № 2. – С. 12-16.
82. Панарин И.Н. Партнёрство России и США в условиях глобализации // Право и безопасность. – 2004. - №2 (11). – С. 12-15.
83. Пядышев Б. Ничего, кроме правды // VIP-Premier. - 2001. - №10. – С. 8-13.
84. Кулагин В. Кое-что начинает получаться // Международная жизнь. 2001. - №12. – С. 10-18.
85. Рогов С. М. 11 сентября 2001 года: реакция США // Международная жизнь. 2002. - №1. – С. 3-24.
86. Мельников Ю.М. Становление и развитие современных российско-американских отношений // Мировая экономика и международные отношения. 2003. - №5. – С. 4-9.
87. Шаклеин В.В. Проблемы безопасности и администрация Буша: старые подходы и новая эпоха // США-Канада: экономика-политика-культура. 2002. - №2. – С. 81-88.
88. Коровина О.Ю. Проблема расширения НАТО на восток // США-Канада: экономика-политика-культура. 2004. - №10. – С. 47-51.
89. Семейко Л.С. Ядерная политика США в аспекте распространения ядерного оружия // США-Канада: экономика-политика-культура. 2007. - №9. – С. 38-45.
90. Стефен С. Перестройка российско-американских отношений // Foreign affairs. 2008. - №2. – P. 6-11.
91. Тикнер Э. Переосмысливая проблемы безопасности // США-Канада: экономика-политика-культура. 2002. - №12. – С. 26-34.
92. Умланд А. Прошлое – это настоящее // Newsweek. 2008. - №7. – P. 29-33.
93. Шапиро А. В Россию с любовью // World Policy Journal. 2007. - №2. – P. 6-10.
94. Шумилин А.И. Влияние юго-осетинского кризиса на отношения между США и Россией // США-Канада: экономика-политика-культура. 2009. - №1. – С. 13-18.
95. Сыроежкин К. Россия-США-Китай и Центральная Азия // Аналитическое обозрение. 2004. - №6. – С. 38-47.
96. А.Р.Әліпбаев АҚШ-тың Орталық Азиядағы геосаяси мүдделерінің кейбір астарлары // ҚазҰУ хабаршысы. 2007. - №5(11). – С. 25-27.
97. Умаров К. Глобализация стратегия США в контексте борьбы с терроризмом // ҚазҰУ хабаршысы. 2004. - №2(14). – С. 26-31.
98. Нургалиев М. Контртеррористические кампании США: Актуальные проблемы и последние тенденции // ҚазҰУ хабаршысы. 2007. - №3-4(29-30). – С. 24-29.
99. Бердигожина Л. Проблемы безопасности в ЦА // ҚазҰУ хабаршысы. 2007. - №3-4(29-30). – С. 34-37.
100. Салимбаева А.С. Новая ядерная доктрина США // ҚазҰУ хабаршысы. 2007. №3-4(29-30). – С. 49-56.
101. Богатуров А.Д. Очарование «внезапного союзничества» прошло // Независимая газета от 11 февраля 2005 года.
102. С.Әмірбекұлы Батыс Ресейге қарсы санкция жарияламақ // Айқын 14 қыркүйек 2008 жыл.
103. А.Бесбоғда Ұжымдық әскер НАТО-ға бәсекелес бола ала ма? // Егемен Қазақстан 23 ақпан 2009 жыл.
104. С.Бабамқожа Венесуэла мен Ресей бірлескен жаттығу өткізбекші // Жас Алаш 9 қыркүйек 2009 жыл.
105. С.Аққұлұлы АҚШ пен Ресей өздерінің Грузиядағы рөлі туралы // Нұр Астана 25 тамыз 2008 жыл.
106. Петрова А. Россия-США. Перезагрузка отношений // Аргументы и факты от 10 апреля 2009 года.
107. Терехов А. 20 Саммит // Независимая газета от 8 апреля 2009 года.
108. С.Әмірбекұлы АҚШ және Ресейдің стратегиялық қаруларды қысқартуға келіссөзі // Айқын 25 сәуір 2009 жыл.
109. Washington post 2000-2008

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 95 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 ТАРАУ АНГЕЛА МЕРКЕЛЬДІҢ САЯСИ ӨРЛЕУІ
1.1 Германия демократиялық республикадағы
өмірі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.2 Жастар және әйелдер жұмыстарының министрі
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Канцлерге келу жолдары. Бағдарламалар
құруы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...23
1.4 Берлиндік Республика канцлері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

2 ТАРАУ АНГЕЛА МЕРКЕЛЬДІҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫ
2.1 Меркель және
Европа ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..31
2.2 Европалық интеграциялық процесте Германияның
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
2.3 Меркель және
АҚШ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
2.4 Меркель және ТМД
қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...50

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .56

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 60

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Ангела Меркель- қазіргі кездегі Германияның бір
көрінісі болып табылады. Екі мемлекеттің бірігуі жоғарлайды, көптеген он
жыл әртүрлі саяси жолдармен өтіп келіп, батыс германия-ФРГ,тек қана
географиялық емес, сонымен қатар саяси және ментальді түрде болуын
тоқтатты. Жаңа сапаға бейімделмеген мемлекет түрінде болды.
Ангела Меркель саясатқа осы екі неміс мемлекеттің бірігуі кезінде, яғни
формальді және институттық түрде бірігуі- шын мәнде екі жылға созылған
процесс болып шықты. 90-шы жылдардың бірінші жартысында біріккен Германия
ментальді түрде Бондық Республикасы болып қала берді-ол тек аймақтық, саяси
және экономика жағынан Шығысқа кеңейуі1 болды. Рейндік саяси стиль
бұрынғыдай мемлекеттің өмірін анықтап отырды, кіші астананың өте үлкен
болуы және одан бас тартуы перспективте болуы. Сөйтсе де, перспектива
ұзаққа созылды. Берлинге көшу бұл шешілген жұмыс ретінде саналды- сөйтсе
де, Рейндегі саяси жұмыс өз бетімен жүзеге асырып отырды. Бондық құрылысқа
көптеген жаңа Бундагестік ғимараттар кірді, министрлік ғимараттар құрылып,
жаңадан елшілік ашылып жатырды. Шығыс ол алыс болды, оны көтеру,
меншіктеу, олмен ынтымақтас болу, ал олардың тұрғындарының алдында
әрине, көпшілікке үйрену болды.
Ангела Меркель көпшілікке үйреніп білді. Ол Бонға Шығыстан келуі
өзімен рейндік саясатты әкеліп қана қоймай, классикалық пруссиялық жағымды-
ынталылық. тырысушылық, педанттық, жұмысқа қабілеттілік әкелді. Үлгілі
оқушылардың бірі болып шықты. Шығыс оның мінезін анықтады. Бон оның саяси
профилін анықтады. Ангела Меркель Бондық республика жүзінде қалыптасты. Ол
билікке келмей тұрып бондық саясаткер болып қала берді.
Ангела Меркель- федералды канцлер болған алғашқы әйел болып табылады.
Және де, постқа 51 жасында кіріскен ол, алдыңғы канцлерден ең жасы болды.
Сонымен қатар, ГДР-дің бұрынғыларының алғашқысы, жаңа федералды жерден
саяси элиталардан шыққан және Германияның қайта бірігуі кезінде саяси
өкіметке жоғары көтерілуі сәтті болды. Бірақ-шығыс Германияның ерекшелігі
болмады. Меркель өз сайлау алдындағы күресінде не әйел, не шығыс
картасын ойнап жеңіліс таппаған. 90-шы жылдары болашақ канцлердің саяси
профилі оның позиция партиясындағы шамадан тыс күшеюі үлкен шығыстық
көрініспен сипатталды. Ішкі саясат секілді, сыртқы саясатты Меркель бондық
консерваторлардың категорияларына сүйеніп отырды және шығыстың бүтін
құндылығын теңдестіріп, оны тіпті асқақтатты. Ол Йошка Фишерді1 шынында
бұрынғы революциялық және елдің көзінше өкінуі туралы ұсыныс жасауын
айыптады. Ол ішкі саясатта аденауэрлық батыс бағытын сөзсіз ұстанып, Иракқа
қарсы америкалық акцияны қолдап отырды және қатысудан бас тартқан Шредер2
канцлерін сынап отырды.
Ангела Меркель- германиядағы өтпелі кезеңінің символы, ішкі саяси
процесінің қайта бірігуінің жалғасуы және оның сыртқы саясатының ізденуші
символы. Ол- Берлин Республикасының қалыптастырушы канцлері. Кәсіпқор
саясаткерлердің өмір бойы талпынып жете алмаған дәрежелеріне- Меркель 10
жыл ішінде жетті. Бұл- заман өзгерісі кезінде ғана мүмкін болатын
карьерлердің бірі. Меркель басқа жас саясаткер секілді өз партиясында
өрлеуші жұлдыз болып қалмады- ол тез арада кірісіп кетті.
Осындай қысқы мерзім ішінде саяси жолдарда үлкен дәрижеге жетуінің себебі
неде?
Бұл сұраққа көптеген жергілікті саясаткерлер, жер князьдары, сонымен
қатар журналистер мен саясаткерлер де осындай ерекше биіктен шығуын ешкім
шындыққа алмады.
Германияда соңғы жылдары Меркельдің мансабы жайлы көптеген кітаптар жарық
көрді. Ангела Меркельдің саяси өрлеуі ұмтылымды болды. Гельмут Коляның
қызы атаған Меркель 90-шы жылдары өз саяси профилін және билікке
еркіндігін замандастары байқаған.

Жұмыстың мақсаты. Осы жұмыста қазіргі кездегі Ангела Меркельдің
саясатын зерттеу болып табылады.

Жұмыстың міндеті. Алға қойылған мақсатты ашу үшін міндеттерді қою және шешу
жүктеліп отыр.
1. Америка Құрама Штаттары және Ресей Федерациясының ұлттық
қауіпсіздік стратегияларының мәнін айқындау;
2. 11 қыркүйектегі лаңкестік оқиғасынан кейінгі қауіпсіздік
саласындағы АҚШ-Ресей өзара қатынастарын және олардың лаңкестікпен
күресу мәселесін қарастыру;
3. АҚШ пен Ресей қарым-қатынастарындағы НАТО-ның алатын орны мен рөлін
анықтау және одақтың кеңеюінің АҚШ-Ресей өзара қатынасына ықпалын
сипаттау;
4. АҚШ-Ресей: ядролық қаруды таратпау мәселелерін талқылау;
5. Стратегиялық шабуыл қаруларын қысқарту және шектеу мәселесіндегі
американдық-ресейлік саяси ұстанымды талқылау;
6. Қауіпсіздікке қатысты американдық-ресейлік өзара қарым-қатынастың
өзекті мәселелерін ашу және сол мәселелердің екіжақты қатынасқа
тигізетін әсеріне тоқталу.
Бітіру жұмысының деректік негіздері. Қазіргі кезеңдегі қауіпсіздік
мәселесіндегі АҚШ-Ресей қарым-қатынастарына арналған тақырыптың деректік
көздерін шартты түрде төмендегідей бес топқа бөлуге болады.
Зерттеу көздерінің бірінші тобын заңнамалық құжаттар құрайды. Яғни,
екі елдің конституциясын пайдаланылды [1-2]. Мемлекеттің басты сыртқы саяси
ұстанымын айқындайтын негізгі құжат ел конституциясы болып табылады. Осыған
орай елдің бүкіл ішкі және сыртқы саясаты ел конституциясына негізделеді.
Деректік көздерінің екінші тобына АҚШ және Ресейдің қауіпсіздік
саласына қатысты стратегияларын жатқыздық [3-4]. Өйткені әлемдік және
аймақтық қауіпсіздікке қатысты екі елдің стратегиялық бағыты осы құжаттарда
нақтылы айқындалған.
Келесі үшінші топта дипломатиялық құжаттар орын алады [5-20].
Екіжақты қатынастардың қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық деңгейі,
өзекті мәселелер жөніндегі саяси ұстанымдары осы құжаттарда қарастырылған.

Зерттеу жұмысында пайдаланылған деректердің төртінші тобына АҚШ және
РФ Президенттері мен сыртқы істер министрлерінің, елшілердің баяндамалары,
өзара сапарлар барысындағы сөйлеген сөздері және әр түрлі ақпарат
құралдарына берген сұхбаттары кіреді [21-58]. Олар алға қойылған мақсатты
талқылауда мемлекет басшыларының өзекті мәселелерге қатысты жеке
көзқарасын, сондай-ақ сол сәттегі мемлекеттің саяси ұстанымын айқындауға
өзіндік зор үлесін қосты.
Бесінші топқа саяси қайраткерлердің естеліктері жатады [59-60].
Мемлекет басшыларының естеліктерінен мемлекеттік деңгейдегі аса маңызды
мәселелердің шешіміне қандай күрделі жолмен қол жеткізгендерін көруге
болады. Сондай-ақ ресми құжатта кездеспейтін кей аса құнды мәліметтерді
табуға болады.
Деректерді пайдалану жұмыстың алдына қойған мәселелерді мейлінше толық
зерттеуге және жұмыстың мақсаттары міндеттерін ашуға мүмкіндік бергені
сөзсіз.
Ғылыми зерттеудің дәрежесі. Қазіргі кезеңдегі қауіпсіздік мәселесіндегі
АҚШ-Ресей қарым-қатынастарын дұрыс анықтау үшін екі елдің қазіргі әлемдік
қауіпсіздік мәселесіндегі сыртқы саяси ұстанымдарына және өзара әрекеттің
негізгі мәселелеріне қатысты көптеген еңбектерді атауға болады. Оларды шет
елдік, ТМД елдері және Қазақстанның саясатшы, тарихшы ғалымдардың
зерттеулері мен монографиялары құрайды [61-79]. Олардың ішінде американдық
саяси қайраткер З.Бжезинский бар [61-62]. Оның еңбектерінде әлемдегі
ағымдық он жылдың ішінде геосаяси жағдайын, әсіресе Еуразиялық құрлықтағы
жағдайды сараптайды. Әрине С.Хантингтон еңбегін атап өтпеуге де болмайды
[79]. Ол өз еңбегінде барлық жер өркениетінің жаһандық дамуына болжам
жасайды. Сондай-ақ, әлемнің басқа да мемлекеттеріне тұрақтылық және
қауіпсіздіктің кепілдігі болуға ынтасы бар жалғыз ұлы держава секілді АҚШ-
тың әлемдік рөлі туралы ой-пікірін айқындайтын болса, ал келесі бір
саясаткерлер А.Г.Киссинджер [68] С.Д.Дрелл, Дж. Ю.Гудби [65] өз
еңбектерінде ұлттық қауіпсіздік мәселелері, АҚШ-тың әскери-саяси
доктринасын және ядролық қаруды пайдалану мәселесі жөнінде, сонымен қатар,
Киссинджер Ресейдің халықаралық сауда жүйесіне қосылуын және де АҚШ пен
Батыс Еуропа елдерінің экономикасына деген қызығушылығын толықтай
сипаттайды.
Ресейлік саясаткерлерден В.И.Есин, П.С.Золотарев, С.М.Рогов [66],
С.М.Рогов [73], В.Стародубов [74], А.В.Торкунов [77], А.И.Уткин еңбектерін
атауға болады.[78] Олардың ішінде біреулері АҚШ-Ресей өзара қарым-
қатынастарын, Ресейдің оңтүстік елдерімен қатынастарын сипаттаса, ал
кейбіреулері қырғи-қабақ соғысы аяқталғаннан кейінгі АҚШ-тың әлемдегі ұлы
держава ретінде танылуына, НАТО-ның шығысқа қарай кеңеюі мәселесіне және
халықаралық лаңкестік қаупіне нақтылай тоқталған.
Әлемдік қауіпсіздік мәселесін, АҚШ-тың сыртқы саясатын және Азиядағы
геосаяси мүдделерін жүйелі түрде қарастырған отандық саяси қайраткерлерден
Қ.Қ.Тоқаев [76], Б.К.Султанов, Л.М.Музапарова [75], сондай-ақ ғалым
тарихшылар Лаумулин [71], Ф.Т.Кукеева [69,70] еңбектері де құнды болып
келеді.
Зерттеу жұмысындағы негізгі мәселелер шет елдік және отандық мерзімді
басылымдарда да жан-жақты талқыланған. Ғылыми талқылаулар АҚШ-тың The New
York Times, Washington post газеті, Foreign Affairs, The National
Interest, World Policy Journal, Newsweek журналы, Ресейдің
Известия, Аргументы и факты, Независимая газета газеттері мен Азия и
Африка сегодня, Право и безопасность, Мировая экономика и международные
отношения, Нефть и газ, VIP-Premier журналдарында бар. Ал Қазақстанның
Егемен Қазақстан, Айқын, Нұр Астана, Жас Алаш, газеттерінде және
ҚазҰУ хабаршысы, Саясат, Аналитическое обозрение журналдарында
кеңінен кездеседі [80-109]. Осы мақалалардың ішінде В.В.Шаклеин [87],
К.Сыроежкин [95], Қ.Умаров [97] және Л.Бердигожиннің [99] еңбектерін атап
өтуге болады.
Зерттеу жұмысының мерзімдік шеңбері. Қазіргі кезеңдегі қауіпсіздік
мәселесіндегі АҚШ-Ресей қарым-қатынастарын зерттеу мерзімі 2000-2008 жылдар
аралығын қамтиды. Бұл кезеңді 2000 жылдан бастаудың себебі екі мемлекетте
де жаңа елбасыларының (Дж.Буш кіші мен В.В.Путин) келуімен, соған қатысты
жаңа саяси ұстанымның қалыптасуы, ал 2008 жылмен аяқталуы осы екі елбасының
өз қызметтерін тоқтатуларымен негізделеді.
Зерттеудің ғылыми-әдістемелік базасы. Зерттеу жұмысының теориялық
негізін американдық және ресейлік ғалымдарының ғылыми қорытындылары
құрайды. Бітіру жұмысында тарихи оқиғаларға, сан-саладағы мемлекетаралық
құжаттарға жинақтау, талдау, жүйелеу әдістері қолданылды. Сондай-ақ,
кеңінен қолданылатын тарихи-салыстырмалы және теориялық әдістемелік негіз
де зерттеу жұмысына арқау болды. Бұл әдістер мәселені жүйелі түрде
айқындауға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысын ғылыми негізде жүйелеп, оның
нәтижесін шығару үшін сол арқылы талдау, баяндау және болжау түрінде басты
мақсаттарға жету үшін ғалымдар әр түрлі әдістерді зерттеген. Тақырыпты
ашуда ресейлік саясаттанушылардың еңбектері өз үлестерін қосты. Олар сыртқы
саясат пен халықаралық қатынастарды зерттеу мен талдаудың көптеген
әдістемелерін дамытқан.
Зерттеу жұмысының тақырыбын ашуда негізгі әдістеме ретінде қоғамдық
ғылым саласында зерттеудің стандартты сараптамасы – контент-сараптама
қолдану өз септігін тигізді. Яғни, оның көмегімен БАҚ хабарламасы, саяси
тұлғалардың мәлімдемелері және де партия бағдарламалары секілді мәтіндердің
әр түрлі типтеріне сараптама жасалды.
Жұмыс құрылымы. Алға қойған мақсат пен міндеттерге сәйкес жұмыс ішкі
құрылымға бағынады. Ол кіріспеден, екі тараудан, алты параграфтан,
қорытынды бөлімнен және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ТАРАУ АНГЕЛА МЕРКЕЛЬДІҢ САЯСИ ӨРЛЕУІ

1. Германия демократиялық республикадағы өмірі

Ангела Меркель 1954 жылы 17 тамыз айында Гамбургте туылды. Ангела Доротея
Меркель Эрнста Тельман атындағы пионер ұйымының құрамында және Еркіндік
неміс жастары одағында және мектепте физика пәнін оқуды шешті. Ангела
Меркель Германия Демократиялық Республиканың екінші ұрпағына жатқызылды.
Ангела Меркель Гамбургтік Хорста және Герлинд Каснелер отбасында туылған.
Хорст Каснер Гейдельберг және Гамбурга университетінде теологияны оқып
меңгерді, ал әйелі латын және ағылшын тілідері маманы болып мұғалім болып
жұмыс жасады. Ангела Меркель туылғанына екі аптадан соң, жанұясымен
Гамбургтан Германия Демократиялық Республикасына көшіп келді. Хорст Каснер
Берлин-Бранденбургтағы лютерандық шіркеудің Квицов ауылының келуін қалаған
ол, 1957 жылы Каснерлер жанұясы Уккермарктағы Темплин қаласына көшіп
келді. Сол қалада Хорст Каснер ішкі шіркеулік оқу орталығының құрылуына
үлес қосты. 1957 жылы 7шілде айында Меркельдің інісі-Маркус Каснер, 1964
жылы 19 тамызда сіңілісі- Ирена туылды. 1961 жылы Ангела Каснер Темплинде
политехникалық мектепке бірінші сыныпқа түсті. Мектеп қабырғасының жылдары
Ангела өз сыныптастарының және тәрбиешінің арқасында елеусіз және
әлеуметтік икемі мол қыз болды. Ангеланың сол кездегі бір ерекшелігі- орыс
тілі мен математика пәндерінің ерекше жетістіктері болды. 1973 жылы Ангела
орташа мектептің емтихандарын өте жақсы тапсырды. Мектеп жылдары Ангела
Меркель пионерлік ұйымның, кейін Еркін Неміс Жастар Одағының (ЕНЖО)
құрамында болды.
1973 жылы Ангела Меркель жергілікті университетке түсу үшін, Лейпцигке
келді. Осы студенттік жылы студент болып жүрген және физика пәнін меңгеріп
жүрген өз болашақ жарын Ульрихом Меркель кездестірді. 1977 жылы үшінші
қыркүйек айында неке қиды. 1978 жылы Меркель дипломдық жұмысын қорғап, 1981
жылы жұбайымен айырылысты. 1984 жылы Меркель канцлері болды. Берлиндегі
Орталық физика химиялық Академияға дипломаттандырылған жұмысқа келіп, 1981
жылы болашақ екінші жұбайы Йоахим Зауэрмен танысып, 1998 жылы үйленді.
Орталық Штат институтында 650 адам құрады, оның ішінде 350 ғалымдар болды.
Ангела Меркель теориялық химия бөлімде жұмыс жасады. 1986 жылы 8 қаңтар
айында Ангела Меркель Исследование механизма реакций распада с простым
разрывом связей и расчёт их скоростных констант на основании квантово-
химического и статистического методов (нем. Untersuchung des Mechanismus
von Zerfallsreaktionen mit einfachem Bindungsbruch und Berechnung ihrer
Geschwindigkeitskonstanten auf der Grundlage quantenchemischer und
statistischer Methoden) тақырыбында диссертация қорғады. Докторлық ғылым
деңгейін алғаннан кейін, Ангела Меркель аналитикалық бөліміне ауыстырылды,
оны Клаус Ульбрихт жетекшілік етті. Жұмыс барысында Ангела Меркель саяси
жұмыстарға белсене араласып отырды. Ол Еркін Неміс Жастар Одағының (ЕНЖО)
коммитет мүшесі және насихат пен уағыздың хатшысы болды. Өзінің бұл
қызметін Ангела Меркель мәдени-ағартушылық жұмыс деп есептеді. Ангела
Меркель Германия Демократиялық Республикада демократиялық блокта ешқандай
оппозициялық партияларға кірмеді.
1989 жылы Берлин қақпасы құлаған соң, Меркель жаңа Демократиялық жару
партиясында уақытша әкімшілігінде жұмыс жасап бастады. Кейін ол партияда
жаңа нақты қызмет алып, партияның пресс-хатшысы болды. Демократиялық
жару партиясының Халық палатасы сайлауының сәтсіздігінен кейін, 1990 жылы
наурызда партияның күтпеген тыс көп дауысымен батыс германдық Христиандық-
демократиялық одақ құрамына кіріуі туралы шешім қабылдады. Меркель осы үш
делегаттың Гамбургте Христиандық Демократиялық Одақта Демократиялық
жарылыс құрылтайында болды. Осыдан кейін Меркельдің саяси мансабы
екпіндеп, әрі қарай дами бастады. 1990 жылдың басында ол үкіметтің
орынбасарының пресс-хатшысы орнын алып, сол жылы бундегастың өкілі болды.
1991 және 1998 жылдар аралығында Меркель Христиан Демократиялық Одақ
төрағасының орынбасары болып жұмыс атқарды. Осы уақытты әйелдер және
жасөспірімдер жұмысының министрі, кейін қоршаған орта министрі болды.
1998 жылы Христиандық Демократиялық Одағының бас хатшысы, 2000 жылы
партияның төрағасы болды.
Ангела Меркельдің өмірбаяншысы Герд Ланггуттің айтуы бойынша, 70-80
жылдардағы Меркельдің көптеген достары және туыстары оның өз
дүниетанымымен Меркель жасылдар партиясына жақын болғанымен, Христиан
Демократиялық Одақта саяси жетістіктеріне таңғалды. Германияның бірігуінен
кейін, Ангела Меркельдің анасы Германия Демократиялық Партия Одаққа ат
салысып, ал әкесі Хорст Каснер, Христиан Демократиялық Одақта сүйкімді
жақтарымен көрінді. Дегенмен, Демократиялық жарылыс жас партия курсын
бірнеше рет ауыстырды. Алғашқыда, азаматтық қозғалыс жолдармен Жаңа
форум, Қазіргі демократия болды, кейін партияның социализмнен бас
тартуымен, қайта жүзеге асырылды. 1990 жылдың басында батыс германия
саясаткерлері Германия Демократиялық Республикасының Халықтық Палатасының
1990 жылдың 18 наурыз айының сайлауына үлес қосты және Христиан
Демократиялық Одақтың бас хатшысы Фолькер Рюэ басшылығымен 1990 жылы 5
наурыз айында оларға Германияға альянс пайда болды. Бұл жаңа азаматтық
қозғалыс жолдарында Демократиялық жарылыс маңызды рөл ойнады: осы кезде
Христиан Демократиялық Одақтың төрағасы және федералды канцлері Гельмут
Кольдің сайлау алдындағы күресте Демократиялық блоктың Христиан
Демократиялық Одақ және Христиан Әлеуметтік Одақ партиясына ставка қоймауын
шешті. Демократиялық жарылыс авторитеті парламенттік сайлаудан зардап
шекті, бірнеше күннен кейін партияның төрағасы Вольфганг Шнур Германия
Демократиялық Республикасының Мемлекеттік Қауіпсіздік Министрімен қызмет
еткендігі туралы анықталды. Ангела Меркель осы жағдайға байланысты пресс-
конференция жүргізіп, оған партия басқармасы өз бағасын берді.
Альянс за Германию (1990)
1990 жылы 18 наурызда алғаш рет еркін Халық Палатасы сайлауында Ангела
Меркель 0,9% пайызбен жеңіліс тапты. Дегенмен, күтпенген қортындымен басқа
Христиан Демократиялық Одақтың батыс германия партиясының 41% пайызбен
Германияға альянсы сайлауда жеңіске жетті. Партияның тізімімен бірінші
нөмірмен Лотор де Мезьер Альянс құрамындағы әлеумет-демократтар және
либералдарды одақты жүзеге асырды. 12 сәуірде Лотар де Мезьер Германия
Демократиялық Республикасының жаңа Министр Кеңесінің төрағасы болды.
Қортындысында, сайлау алдындағы одақтардың анықталуымен Ангела Меркель
Германия Демократиялық Республикасының бірінші және еркін сайлауда пресс-
хатшының орынбасары болып тағайындалды.
Германия Демократиялық Республикасының парламеттік сайлаудан екі аптадан
соң, саясаттың даму орталығында Германияның бірігуі туралы сұрақ туды. 1990
жылы 18 мамыр айында Бонда өтетін Мемлекеттік келісімге дайындалу кезеңінде
Ангела Меркель өз лауазымы болғандықтан, көптеген экономикалық, әлеуметтік
одақтасу және Мемлекеттік валюта құру сияқты алдын-ала келіссөз жүргізу
жұмыстарына қатысты.
Германия Демократиялық Республикасының мемлекеттік хатшысы Гюнтер Крауз
Ангела Меркельдің саясатының жетілуіне үлкен көмек берді.1990 жылы 31
тамызда Краузе және Германия Федеративті Республикасының ішкі істер
жұмысының министрі Вольфганг Шойбле Германия Демократиялық Республикасы мен
Германия Федеративті Республикасының бірігуі туралы келісімге қол қойды.
Ангела Меркель пресс-хатшының орынбасары ретінде Лотар де Мазьерді шетел
сапарына шығарып салып, Германия қатынастарының қортынды реттеу келісіміне
қатысты. Олсы кезде Германияның жаңа бірігу күні саяси өмірде
бекітілді.1990 жылы 2 желтоқсанда бундестагта бірінші бірігу сайлауы
белгіленді. Осы уақытты әйелдер және жасөспірімдер жұмысының министрі,
кейін қоршаған орта министрі болды. 1998 жылы Христиандық Демократиялық
Одағының бас хатшысы, 2000 жылы партияның төрағасы болды.
2005 жылы 18 қыркүйек айында бундестагта мерзімінен ерте сайлауында
Христиан Демократиялық Одақ және Христиан Әлеуметтік Одақ блогындағы
бірінші нөмірімен Ангела Меркель 35,2% дауыс жинады. Әлеуметтік-
демократиялық партиясының бұрынғы канцлері Герхард Шредер 34,2% дауыспен
жеңіліс тапты. Қортындымен, Христиандық Демократиялық Одақ және Христиандық
Әлеуметтік Одақ одақтас үкіметімен қалыптасты. 22 қарашада Меркель
федералды канцлер лауазымы тағайындалып, бір уақытта алғашқы әйел канцлері
және 51 жастағы ең жас 1984 жылы Меркель канцлері болды. Алғашқы әйел —
канцлер Ангела Меркель ресми түрде Германия үкіметінің басшылығына
бекітілді. Енді неміс халқы жаңа үкіметті жасақталуынасыға күтуде. Германия
парламенті Бундестагта Меркельді қолдап, төменгі палатаның 397 депутаты
дауыс берген. Осындай нәтиженің арқасында екінші кезеңнің қажеті де
болмады. Өйткені, ол 614 депутаттың басым бөлігінің қолдауына ие болды.
Керек десеңіз, “жасылдар” мен солшыл партиялардың Меркельге жасаған
кедергісі жағдайды өзгерте алмады. Мұның алдындағы канцлер Герхард
Шредердің СЛПГ партиясы жаңа үкіметте бірнеше министрлікке ие болғаннан
соң, саясатты тастап кетпек.

ГЕРМАНИЯ – САЙЛАУ АЛДЫНДА
Әлеуметтiк мәселе: Гамбург – өзi жеке федералдық жер болып есептелiнедi.
Яғни, оның жеке Конституциясы, парламентi және бюджетi бар. 16 федералдық
округтен тұратын Германия үшiн Гамбургтiң орны ерекше. Екiншi дүниежүзiлiк
соғыстан кейiн, Гамбург ағылшындардың қарамағында қалған.
– Мұнда ғылым мен ақпарат құралдарының ерекше дамығандығының себебiнiң өзi
осында. Ағылшындар ғылым мен мәдениеттi өркендетуге ерекше күш салды, –
дейдi Гете институтының қызметкерi Артур Тетцлафф.
Бiздiң алғашқы кездесуiмiз Гамбург парламентiнiң вице-президентi Вольфхард
Плоогпен өттi. Гамбург парламентiнде Христиан-демократиялық одағы, Социал-
демократиялық партиясы, жасыл және солшыл партиялардан сайланған 121
депутат бар.
Вольфхард Плоог мырзаның айтуына қарағанда, Парламент соңғы жылдары
әлеуметтiк мәселелерге ерекше ден қоюда екен. Әсiресе, мектепке дейiнгi
балаларды балабақшамен қамтамасыз ету iсi және жұмыссыздарға төленетiн
төлемақыны көбейту, жұмыс орындарын ашу мәселесi де бiздегiдей өзектi.
Гамбургте мектеп реформасын қайта қарау жөнiнде заң қаралып жатыр екен.
Балаларды үлгерiмi бойынша топтау iсi тым ерте басталып келген екен. Осы
мәселенi қайта қарап, әр партия өз ұсынысын ұсынған. Мәселен, Жасылдар
партиясы балаларды 9 сыныпқа дейiн бiрге оқытуды ұсынады. Ақылдаса келе,
заң жобасына балаларды қазiргiдей 4 сыныптан бастап, үлгерiмi бойынша, бөле-
жармай 6 сыныптан кейiн ғана оларды гимназиялар мен жай мектептерге бөлу
iсi қарастырылып отыр. Қазiр Германияда орта бiлiм беру тегiн. Тек оқулық
үшiн ата-аналардан 100-120 еуро (22000-26000 теңге) көлемiнде жарна алады.
Бұның өзi ата-аналардың табысына байланысты. Айлық табысы тым төмен немесе
кедей ата-аналар бұл жарнадан босатылады.
Бiзге кездескен саясаткерлердiң көбiнiң сөз ауанына қарасақ, iрi деп
есептелiнетiн екi партия – ХДО мен Социал-демократтар қандай да бiр
мәселенi ту еткеннен гөрi, өз үмiткерлерiне көбiрек сүйенетiн көрiнедi.
Олар Германия канцлерi Ангела Меркель мен бұған дейiн Сыртқы iстер министрi
қызметiн атқарып келген, осы сайлауда канцлерге үмiткер болған Штайнмайер.
Ал, қалған кiшi партиялар қандай да өзектi мәселенi ту етiп көтерген.
Бiздiң Германиядағы жолбасшыларымыздың бiрi – Роберт Кокон Социал
-демократтардың идеясы жақсы, бiрақ олар ақшаны кедейлерге оңды-солды
таратып беруге шақырады. Бұл қоғамда жатып iшерлердi көбейтедi. Сол себептi
де мен оларды қолдай қоймадым. Дауысымды либералдарға бердiм дейдi. Социал-
демократтар аты айтып тұрғандай әлеуметтiк мәселелердi ту етедi екен. Бұл
ретте олар Германияда кедейлердiң күн өткен сайын көбейiп келе жатқанына
алаңдайтындығын бiлдiрдi. Берлинде Социал-демократиялық партиядан
сайланған Детлеф Дзембритцкиймен кездестiк. Социал-демократтар әуелi
жаңадан пайда болады деп күтiлген ХДО мен еркiн демократтардың одағын
құптамайтындығын жеткiздi ол.
– Өйткенi, – дедi ол, – егер бұл одақ өмiрге келетiн болса әлеуметтiң
жағдайы бұрынғыдан да қиындай түсетiн болады. Екi партия да әлеуметтiк
мәселелерге көз жұма қарайды.
Социал-демократтар өзiнiң бағдарламасында супер байлардың табыс салығын
молайтып, кедейлердiң табыс салығын азайту жөнiнде ұсыныс бiлдiрген. Ал,
либералдар керiсiнше, жалпы табыс салығын азайтуды қолдайды.
Социал-демократтар әлеуметтiк теңсiздiктi болдырмау үшiн жаңа жұмыс
орындарын ашуды, жұмыссыздықпен күресудi және ең төменгi айлық сағаттық
еңбекақымен есептелуi жайында ұсыныстар енгiзген. Сондай-ақ, социал
демократтар 2022 жылдан бастап iске қосылатын Атом энергия станцияларына
қарсы. Олардың атом қалдықтарын қайда жiберу мәселесi әлi күнге шешiлген
жоқ. Бүгiнде жаңадан құрылып жатқан коалиция ХДО мен либералдар атом
энергостанцияларына қарсы емес. Сондай-ақ, бiлiм беру саласына iшкi жалпы
өнiмнiң 3%-ы бөлiнгенiн талап ететiндiктерiн айта отырып, медициналық
сақтандырудың жалпылама болғанын қалайтындықтарын айтты. Өйткенi, қазiргi
медициналық сақтандыру кейбiр ауруларды қарағанымен, кейбiрiне жарамсыз
болып жататын көрiнедi. Сөйте тұра, олар солшылдарды популистер деп
айыптайды. Солшылдардың сайлауда әжептәуiр қолдауға ие болуы мүмкiн.
Бiрақ, онымен коалиция құрып, үкiмет жасақтау iсi мүмкiн емес, – дейдi
олар.
Германия бүкiл әлемдi жаулаған дағдарысқа қарамастан, әлеуметтiк шығындарды
қысқартқан емес. Әуелi, Германияда өз азаматтары түгiлi, шеттен келген,
азаматтығы жоқ, алайда, мұнда тұрақты тұруға мүмкiндiк алған шетелдiктерге
де әлеуметтiк төлемдер төлейдi. Бұл жағынан Германия ЕуроОдаққа мүше
елдердiң барлығынан жоғары тұр. Әрине, мұндай төлемдер Еуропа
мемлекеттерiнiң бiразында бар көрiнедi, бiрақ, төлемақы көлемi жағынан олар
Германияға жетпейдi. Дағдарыс салдарынан Германияда қызметсiз қалғандар
саны күн санап артып отырған екен. Германия жұмыссыз қалғандар үшiн алғашқы
кезде оның бұған дейiнгi жалақысының 65%-ын төлейдi, бiраз уақыт өткеннен
кейiн, жұмыс таба алмаса, 349 еуро төлеуге мәжбүр. Бұл бүкiл жұмыссыздарға
арналған төлемақы.
Партиялық құрылым:
Германияда бүгiнде 30-дай саяси партия бар. Соның 5-уi Бундестагта және
федералдық округтар парламентiнде орын алған. Олар – Ангела Меркель
басқаратын Христиан демократиялық одағы (ХДО), Франк-Вальтер Штайнмайер
басқаратын Социал демократиялық партия, Еркiн демократиялық партия немесе
либералдар, Одақ 90% Жасылдар мен солшылдар. Бұдан 8 жыл бұрын
Бундестагта 3 партия болған екен. Бұл дәстүр Германия Парламентiнде 60
жылдай уақыт жалғасып келген. 2005 жылғы сайлауда ол дәстүр бұзылып, 5
партия парламентке сайланған. Содан берi Германияда 5 партиялық жүйе
қалыптасып келедi.
– Бұл жағдайды бiраз қиындатып жiбердi. Яғни, коалиция құруға келгенде бұл
өте қиын, – дейдi бiзге кездескен саясаткерлердiң қай-қайсысы да.
Германияда парламенттiк билiк болғандықтан, Бундестагта жеңген партия
үкiметтi жасақтауға ерiк алады. Алайда, егер ол партияның Бундестагтағы
орны 50%-дан асатын болса ғана өзi жалғыз үкiметтi жасақтауға ерiктi.
Германия тарихында тек бiр ғана партиядан жасақталған үкiмет те, парламент
те болған емес. Бұл жолы 33%-бен жеңiске жеткен ХДО 22% дауыс жинаған
Социал-демократтармен емес Гидо Вестервелле басқаратын Еркiн демократиялық
либералдар партиясымен үкiметтi жасақтамақ.
Соңғы жылдары халықтың қолдауына ие болып келе жатқан және осы сайлауда да
бұның алдындағыдан көп дауыс жинаған Одақ 90% Жасылдар партиясы мен
солшылдар.
Жасылдар партиясы экологиялық мәселелердi ту етедi. Жалпы, бүкiл әлемдегi
экология проблемаларын өздерiне жат емес деп есептейдi. Сол себептi де,
атом энергостанцияларына қарсы, жалпы барлық әскери қимылдардан бастартуды
ұсынады. Бiз жасылдар партиясының жетекшiсi, Бундестаг депутаты Вольфганг
Виландпен кездесуiмiзде олар өздерiнiң осы ойларымен бөлiстi. Жасылдар
партиясының құрылғанына көп бола қойған жоқ. Iшкi iстер министрлiгiндегi
кездесуде бiз Жасылдар сияқты тағы бiр партияның саясат әлемiнде пайда
болу мүмкiндiгi бар ма? деген сауал қойдық. Олар бұл партияның кездейсоқ
және аяқасты халық қолдауына ие болғанын айта отырып, қазiргi сәтте тағы
бiр жаңа партияның алға шығуының мүмкiн еместiгiн айтты.
Солшылдар – бұрынғы Германия демократиялық республикасындағы коммунистiк
партияның тiкелей мұрагерi. Бiрақ, соған қарамастан соңғы кездерi халықтың
қолдауына ие болып, Бундестагта 50-дей орынды иеленiп отыр.
Әрiптестерiмiздiң бiрi – саясаткерлермен кездесуде солшылдардың неге
халықтың қолдауына ие болып отырғандығын және кезiнде Шығыс Германиядағы
тоталитарлық билiктiң салдарынан қаншама адамның мерт болғандығын халықтың
қалай тез ұмытып кеткендiгiн айта отырып, партияларға тыйым салу мәселесi
жайында сауал қойды. Осыдан 5 жыл бұрын солшылдар партиясын сотқа берiп,
оны жауып тастауға әрекет етiлген екен. Алайда, Конституциялық сот талап
еткен дәлелдердiң жеткiлiксiздiгiнен бұл партияны жабу талабы
қанағаттандырылмаған. Әрине, бүгiнде солшылдар өзiнiң бұрынғы бағытынан
ауытқыған. Бастапқыда Батыс Германияның қолдауына ие бола алмаса, кейiнгi
кездерi батыс саясаткерлерiмен бас қосып, бұл өңiрден де әжептәуiр қолдауға
ие болған. Солшылдардың ең басты мақсаты – әлеуметтiк мәселелерге көбiрек
мән беру және Ауғанстандағы Германия әскери базасын алып кету.
Партия құру үшiн қойылатын талаптар Федералдық заңдарға қайшы келмеу,
демократия талаптарына жауап беру және 200-дей адамның қолын жинау қажет.
Сол үшiн де мұнда Пираттар партиясы Парламентке жолдама алған. Алайда,
олардың парламентке өте алмайтындығын кез келген саясаткер мойындап отырды.
Әрi Пираттар партиясын ұнатпайтындығын және халық қолдауына ие бола
алмайтындығын ашық айтты.
Германияда партияларды қаржыландыру да өзгеше жүйемен жүзеге асады.
Бiрiншiден, әр партияны қаржыландыратын өз қоры болады. Мысалы, Екiншi
дүниежүзiлiк соғыстан кейiн Германияның алғашқы канцлерi болған Конрад
Аденауэр атындағы қор негiзiнен ХДО, социал-демократтар мен жасылдар және
либералдарды қолдайды. Ал, солшылдарды Роза Люксембург атындағы қор
қолдайды екен. Конрад Аденауэр қорының Iшкi саясат бөлiмiнiң бастығы
Ральф Томас Баус қордың жылдық бюджетi 110 миллион еуро екендiгiн айтты.
Партияларды федералдық бюджет олардың сайлаудағы дауысына орай
қаржыландырады екен. Егер, Бундестагтағы партияның алған орны көбiрек
болса, қаржыландыру да соған сай қомақты болмақ.
Бiздегi саясаткерлердiң Парламентке өткен партияны қаржыландыру туралы
идеясының көктен алынбағаны осыдан көрiнiп тұр.
Әлеуметтiк сауалнама және үгiт-насихат iсi:
Бұған дейiн әлеуметтанушылардың болжауы – алдағы сайлауда қара және сары
одақ, яғни ХДО мен либералдар өзара одақ құрып, Социал-демократтар
оппозицияға кетедiге сайған едi. Болжам айқындалды. Сайлау алдындағы
әлеуметтiк сауалнамалардың бұған дейiн қателескенi болмапты. Егер,
сауалнама мен нәтиже екi түрлi болатын болса, бұл әлеуметтанушылардың
рейтингiсiне керi әсер етедi екен. Әлеуметтiк сауалнамаларды сайлауға бiр
апта қалғанда жариялау тоқтатылады. Бiзге кездескен саясаткерлер әлеуметтiк
сауалнамаға қатысушылардың 40%-ының кiмге дауыс беретiндiгiн әлi
айқындамағандығын айта отырып, бұл жолы либералдардың айы оңынан
туатындығын жеткiзген едi.
Бiзде егер қандай да бiр үгiт насихат iсi сайлауға 24 сағат қалғанда
тоқтатылатын болса, Германиядағы саяси партиялар сайлауға бiр күн қалғанда
өз шерулерiн өткiздi. Солардың iшiнде жасылдар мен Социал-демократтардың
және Христиан демократиялық одағының бейбiт шеруiне бардық. Социал-
демократтар мен жасылдардың шеруi ашық алаңда өтiп, оған қатысу да еркiн
болса, билiк партиясының шеруi жабық жерде өттi. Әрi оған аккредитация
алған адамдар ғана қатыса алды. Бiрақ соған қарамастан, алдыңғы екi
партияның шеруiне қарағанда мұнда адам көп болды. Шеруге канцлер Ангела
Меркельдiң өзi келдi.
Жалпы, сайлау барысында бұндағы бiрiншi тұлға өзiн өзгелерден жоғары санап,
қандай да бiр дебаттарға қатысудан бас тартпайды екен. Бiздiң сапарымыздың
алдында ғана Ангела Меркель өзiнiң басты қарсыласы Штайнмайермен
теледебатқа қатысып, бұл теледебатта жеңiлiс тапқан екен. Саясаткерлер
Штайнмайердiң бұл жеңiсi сайлау барысына әсер етуi де мүмкiн деп бағамдады.
Алайда, бiзге кездескен Солтүстiк Германия телевидениесi мен радиосының
ARD aktuell бөлiмiнiң бастығы Буркхард Нагел Штайнмайердiң сайлауалды
кампаниясының тым белсендi еместiгiн айтты.
– Әрине, Штайнмайер теледебатта жеңiске жеттi. Бiрақ, одан берi екi күн
өттi, оның не iстеп, қандай әрекеттермен айналысып жатқаны белгiсiз. Ол
қайда жүр? Осы уақытта Ангела Меркель өз ұпайын қайта түгендеп алды, – дедi
ол.
Сайлау комиссиялары:
Бұнда Орталық сайлау комиссиясының мiндетiн Iшкi iстер министрлiгi атқарады
екен. Сайлау учаскелерiнде 5-9 адам ерiктiлерден құралады. Егер, ерiктiлер
болмаса, онда мемлекеттiк қызметкерлер де сайлау учаскелерiнде қызмет ете
алады. Сайлау учаскелерi 1 ай көлемiнде жасақталады. Мемлекеттiк
қызметкерлердiң айлығы және жұмыс орны сақталады. Ал, ерiктiлер жұмыссыздар
қатарынан болса оларға күнiне 31 еуро тәулiктiк ақы төленедi. Осы жолғы
сайлауда Германия бойынша 299 сайлау округi, 90 мың сайлау учаскелерi
жасақталған. Бiр округте өзiн-өзi ұсынған бiр үмiткерден болады екен.
Демек, Бундестагтағы 600 орынның 299-ы мажоритарлық жүйе бойынша
сайланғандар. Сондай-ақ, ғылым мен техниканың жоғары деңгейде дамығандығы,
адамдардың санасында қарақұрықтық жасау мәселесiнiң жойылып, әдiл дауыс
беру мен әдiл сайлау жүйесi жолға қойылғандығына қарамастан, электронды
дауыс беру жүйесi пайдаланылмайды. Әрине, ондай қадамдардың болғаны рас.
Бiрақ, Федералдық конституциялық сот электронды дауыс беру құралдарына
тыйым салған.
Сайлау комиссияларында қай партияның өкiлi отырғандығы, олардың өзара үлес
салмағы ескерiлмейдi екен. Тек дауыс санау үшiн жасақталған арнайы
комиссияларда бұл мәселеге қатаң назар аударылады.
Сондай-ақ, бұл сайлауға ешқандай бақылаушылар қатыспайды. Тек биыл ғана
халықаралық бақылаушылар ретiнде ЕҚЫҰ-дан 15 адам келген.

ГЕРМАНИЯ – САЙЛАУДАН КЕЙIН
27 қыркүйек күнi сағат 18-де сайлау учаскелерi жабылып, дауыс беру
аяқталды. Ал, дауыс санау iсi тiкелей эфир арқылы көрсетiлiп, тiкелей
репортаждар жүргiзiле бастады. Әрбiр iрi партиялар өз штаб-пәтерлерiнде
дауыс санаудың қорытындысына көз тiктi. Бiз жеңiске жететiндiгiне сенiмдi
ХДО-ының штаб-пәтерiне Берлин уақыты бойынша 20 сағатта соқтық. Бұнда дауыс
санау нәтижесi белгiлi болып қалған екен. Христиан демократиялық одағының
мүшелерi де, басшылары да тойлауда. Бiздiң жолбасшымыз Роберт Кокон
– Сайлаудың нәтижесi белгiлi болмаса да, партиялар өз штаб-пәтерiнде осылай
тойлауды бастап кетедi, – дейдi.
Ал, көгiлдiр экран әрбiр секунд сайын әр сайлау учаскесiнен келiп түскен
дауыс нәтижелерiн жариялап тұрды. Айналасы екi сағаттың iшiнде дауыс беру
нәтижесi анықталып, ХДО мен Еркiн демократтар өзара одақ құратындығы
айқындалып үлгердi. Оппозицияға жететiнiн мәлiмдеген социал-демократтар өз
жеңiлiсiне ешкiмдi айыптамады. Тек ендiгi ұстанар бағыты басқа болатындығын
айтып, өзгелерге табыс тiледi. Сайлаудың әдiл өткенiне сенетiнiн жеткiздi.
Әлеуметтанушылар 82 миллион халқы бар Германияның 62 миллионы дауыс беруге
құқылы екендiгiн, соның 42 миллионы дауыс беретiндiгiн жария еткен. Айтса
айтқандай-ақ, Германия электоратының 74%-ы сайлауға қатысқан. Демек, саяси
белсендiлiк мұнда тым жоғары екендiгi байқалады. Дегенмен, бiзге
саясаткерлер жыл өткен сайын халықтың саяси белсендiлiгiнiң төмендеп келе
жатқандығын сөз еткен едi. Сондай-ақ, олар немiс жастарын саясат та, өзгесi
де қызықтырмайтындығын айтады.

1. 2. Жастар және әйелдер жұмыстары министрі (1991—1994)

1990 жылы 2 желтоқсанда бундестагта алғашқы ортақ германдық сайлауда
Ангела Меркель сайлау округінде 48,5% дауыс жинады. 1990 жылы 20
желтоқсанда бундестагта ұйымдастыру жиналыста болған жаңа шақырылыста
Ангела Меркель депутат мандагын алды. Кейін екінші сұхбаттан, сайлауда
Гельмут Коляның жеңілісінен кейін, 1990 жылы қарашада Меркель Бондағы
федералды канцлер ведомствосына шақырылды. Ол күтпеген уақытта Гельмут
Коляның төртінші бөлмесіне министр болып жарияланды. Жастар, жанұя, әйел
және денсаулық сақтау жұмыстарына бекітілген федералды министр ішінде:
Герда Хассельфельдт- денсаулық сақтау федералды министр, Ханнелоре Ренш-
жанұя, қарттар және жастар мен әйелдер федералды ведомство жұмыстарымен
орын алды. Осы шағын министр шеңберінің жетекшісі болған Ангела Меркель
1991 жылы 18 қаңтарда министрлік болуына ант етілді.
Германия Демократиялық Республиканың азаматшасы Ангела Меркель секілді
Христиан Демократиялық Одақ пен Христиан Әлеуметтік Одақтың ұйымдарында
бұрынғы шығыс германдық саясаткерлері ортақ тәжірибе жұмыстарын ала
алмаған. Ангела Меркельдің осындай партия баспалдағына тез жетуі-
федералды канцлер протекциясы көмегі болды және сол кезе Ангела Меркельді
Коля қызы деп атады. Сол уақытта оның ішкі партиялық қарсылыстары ұйым
негізінде өз мансаптарын құру кезінде Ангела Меркель Христиан Демократиялық
Одақта өз ішкі билігі болмады. Осы жағдайға байланысты Меркель Бранденбург
жерінде Христиан Демократиялық Одақтың пост төрағасы болуға 1991 жылы
қарашада болған сайлауда Ульфа Финкадан жеңіліс тапты. Түбінде, 1991 жылы
желтоқсанда Дрезденде болған Христиан Демократиялық Одақ федералды
құрылтайында , Меркель посттан алынған Лотар де Мезьер орнына Христиан
Демократиялық Одақтың төраға орынбасары болды. Де Мезьер мен дауылдың
кетуінен кейін, Бұқаралық Ақпарат Құралдардың жарылыс шеңберінде постта
қалған автотұрақ транспорт құрылысына заңсыз лицензия беруімен федералды
министр Гюнтер Крауз шеңберінде, Христиан Демократиялық Одақта Ангела
Меркель Германия Демократиялық Республикада қалған аз саясаткерлер
құрамында өз жаман өмірбаянын қалдырмады. Гюнтер Крауздың кетуінен кейін,
Ангела Меркель партияда өз позициясын күшейтіп мүмкіндікті пайдалана
отырып, Христиан Демократиялық Одақта 1993 жылы маусым айында Мекленбург-
Передняя Померения қайта орнын келтірді.
Германияның бірігуінен кейін, Германия Демократиялық Республика ұжымдық
жұмыстармен емес, батыс фирмалармен кәсіпорындар меншіктелді. Көптеген
кәсіпорындар шығыс концерндермен сатып алу себебі рентабельді емес үйлерді
пайдалану болды. Сол себептен, Германия Демократиялық Республикада текстиль
және қағаз өнеркәсіптері зардап шегіп, әйел басымдылығы ұлғая түсті. Көп
мөлшерде әйел жұмыстары мен аналар жұмыссыздыққа ұшырап әлеуметті
мемлекетің мойына отырды.
Мектеп жүйесі батыс стандартынан өзгертіліп, сәйкестендірілді. Ұзартылған
күндер топтарын болдырмады. Балалар үйінің бұрынғы орталық бос уақыты да
болмады. Бұрынғы астана ауданындағы, ауыл және қаладағы бөлінбес жастар
клубы жабылды. Бері келе, он жылдан кейін Германия Демократиялық
Республикадағы жастар клубы қайта қалпына келтірілді. Ол Германия Халықтық
Демократиялық Партияның күшінің тең құқығымен жүзеге асырылды.
1991-1992 жылдары болмалы әйелдер және жастар министрі Ангела Меркель әрине
бұл жағдаймен хабардар болды. Ол жаңа федералды жерлердегі текстиль
фабрикаларына келіп, шеберхадағы тігіншілермен сөйлесті. Анамызға жұмысты
қайтарыңыз! деген плакат ұстаған балаларды көрді.
Өз постында тәжірибесіз болған Меркель, Әйелдер және жастар сұрағы
Гельмут Коляға екінші орында болғаны туралы көрсетті. Министерлік үлкен
болмады. Оның компетенциясы соңына дейін айқындалмағандықтан, компетенциясы
қарттар және жанұя адамдарының жұмысымен қиылысты. Меркельдің қызметінде
оның сөз сойлеу кезінде өз жетекшілігімен министрлікке жаңа федералды
жерде әйел адамдарының жұмыссыздығын қадағалауын тапсырысын қамтамасыз
етуін хабар етті. Оның жауабына: Жарайды, біз ғалымдарға зерттеу
жұмыстарын тапсырыс етеміз және ол жұмыстың қортындысын 1994 жылы
таныстыруды қадағалаймыз оны әсер еткен: Әйелдер жаңа федералды жерлерде
1994 жылға дейін күте алмайды!1
Министр тапсырмасына Тең құқықты заңын қайта өңдеу болды, әйелдер мен
еркектердің тең құқығын, оның ішіне жұмысқа тұруын есепке алу болды. Бірақ,
осындай заң қабылдануы Христиан Демократиялық Одақ және Христиан
Әлеуметтік Одақтың рұқсаты керек болды.
Христиан Демократиялық Республикада Ангела Меркель батыс германдық әйел
сұрақтарымен қызықпаған. Шын айтсам, батыста мені әйелдің өмірі мен оның
арманы туралы мені қызықтырмады. Мен барлығы жұмыспен қамтамасыз етілген
деген ойда болдым2.
Ангела Меркельдің жеткіліксіз білімі батыс германдық әйел сұрағы батыс
әйелдерінің дауылы түсінбеушілік көз-қарастарынан туындады. менің ең үлкен
ашылуым- Германияның бірігуінен кейін, батыста ешқашан жұмыс жасамаған
эмансипті әйелдің болуы3. Сонымен қатар, ол әйел квотасының керектігін
қолдамады, жұмысты есепке алу тең құқылы формалды түрде қажеттілігі жоқ
екендігін сендіріп отырды. Сол уақытта ол жұмыскерлерді әйел-тең құқық шарт
түрінде оның жынысына қарамастан қызметтен бас тартқаны туралы жазбаша
түрде дәлелдеуін талап етті. Егер мұндай сенім болмаған жағдайда,
жұмыскеллер өзінің үш айлық компенсация жалақысынан айырылады. Осындай
проектіге қарсы жұмыскер ұйымдары сөз сойлеп, қортындысымен, шағын және
орташа кәсіпорындар ережесін бекітуі туралы келісім жасалды.
Қортынды нұсқаумен заң 1993 жылы Бундестагта қарастыру легислатурлы кезеңі
1994 жылы 1 қыркүйек айында күшке енді. Осы жағдайға байланысты, әйелдер
мансабы мен өнеркәсіп және фирмалар федералды деңгейде жақсарылды.
Министрлік тапсырма алдында барлық бірыңғай германдықтардың нормативі
өңделді, сонымен қатар әйелдер сұрағы оның ішінде жүкті әйелдерге үзу
рұқсаты болды. Германия Демократиялық Республикада бұл нормативтер
әлдеқайда либералды болды. әйелдерге он екі аптаға дейін бала түсіру құқығы
болды. Ал, Германия Федеративті Республикада осындай рөлді христиандық
шіркеу және моралды түрде жауап пен туылмаған баланы қорғау саясаты
ауыр салмақ түрінде болды. Қоғамда мұндай тақырыпқа айтыстар теріс түрінде
болды. Меркельдің посттық қызметінде мұндай келісімдер күнделікті кеңес
беру әйелдердің шешімімен жүзеге асырылып отырды. Әйел адамдардың кеңес
беруден өткені туралы анықтама қағазын өткізіп отыруы және баланы алып
тастау құқығына рұқсат берілді. Әдетте, мұндай сұрақтардың қортынды сұрағы
1995 жылы жаңа консервативті-либералды одақта біріккен жанұя, қарттар,
әйедер және жастар министрлігін Клаудиа Нольте орын алған кезде
қабылданды.
Жастар жұмыстары белгісі негізінде Балаларды зорлауға тыйым салу
компаниясы және бағдарламалар, жастардың құқық радикалды көңілін ұлғайтуын
шектеуін қамтиды.
Алғашқы жылдары Меркель үкімет басында өз саяси тәжірибесін тапты. Осы
уақытта оның мақсатының ізденісі келісімді жұмыспен және оның саяси кадрлық
келіспеу жұмыстарымен қалыптаса бастады4. Дегенмен, Меркель әйелдер және
жастар министрлік қызметінде нақты саяси мінездемесін көрсетпеді.
Федеральный министр охраны окружающей среды (1994—1998)
Келесі Бундестагта 1994 жылдың 16 қазан айында болған сайлауда Ангела
Меркель Гельмута Коляның жаңа үкіметінде қоршаған ортаны қорғау және
ядролық қарудың қауіпсіздік министрі болып тағайындалды. Ол өзінің жалғыз
мандатты аймағындағы сайлауда 48,6 % дауыс жинады. Ангела Меркельдің
үкіметінде қоршаған ортаны қорғау және ядролық қарудың қауіпсіздік
министрлік қызметінде жол салушысы танымал және Христиан Демократиялық
Республикасындағы саясаткер Клаус Тепфер болды. Алайда,оның қоршаған ортаға
көзқарасы оның экономикалық партия, яғни Еркін Демократиялық Партия
мүшелігі және Христиан Демократиялық Одақ әріптесіне одан әрі қарсы
болғаны көрінді. Сөйтсе де, оның орнын 1994 жылы 17 қарашада Ангела Меркель
алды. Тепфер жаңа федералды аймақтық жоспарлау және қалалардың дамуы мен
құрылыс жүргізі министрі болып тағайындалды. Орталық оның саяси жеңілісі
ретінде қабылдады.
Германиядағы экологиялық қауіпсіздік жағдай сол кезде көптеген капитал
жұмсаған және саяси жекешелендіре алмаған жасылдар партиясын ғана
уайымдандырмаған. Экология тақырыбы бүкі неміс халқы үшін үлкен жара
секілді болды. Сол уақытта бұл мәселе өзімен көптеген қамқорлық және
міндеттеу жұмыстарын ескертіп отырды. Соған сәйкес, министр жұмысы да соған
сәйкес болды. сондықтан, ол автоматты түрде жетістікке ұшырайды, бірақ ол
белгісіз жағдайда ғана болды. Бұл постта Меркель өзі туралы айтуын күштеді
және айтты.
Ангела Меркель саясатқа аяқ бастаған кезде, оған ғылымдық жұмыс
әлдеқайда жақын болғандықтан ,жастар және әйелдер жұмыстарына қарағанда
экология жұмысы жақын болды. Экология министрлігі жұмысының маған қараған
себебі, менің алдымда еркін-ғылыми тапсырыстың тұруы5,- деп Меркель еске
түсірді. Еркін- ғылыми тапсырыстың мысалы ретінде, радиоактивті кастор
жасы деп аталды. Касторлар деп теміржол транспорттарын атады. Бұл
теміржол транспорты Горлебандағы сақтау орындарына үнемі радиоактивті
шегіністерді атомды электростанциясын тасымалдап, оны Францияға қайта
өңдеуге жібереді. Радиоактивті заттардың маңызы мұның нормасын жоғарлатты.
Атом өнеркәсібінің мамандары ол туралы бұрыннан білген, бірақ оны ақпаратты
түрде жариялануын қажет етпеген. Кейін бұл ақпаратты қоғам 1998 жылы
кенеттен жарияланды. Касторлар жақтан жанжал болғанда, Меркель өзін жақсы
жерінен көрсетіп қалды. Ол ешқашан атом энергияға қарсы болмады. Керісінше,
оның физика ғылымымен сендіруімен, экологиялық және атақты жасылдар
шеңберінде әлеумет-демократтарының Германия атом энергетикасынан шығу
туралы ойын айтты. Алайда, касторлар - контейнерлердің толықтай
бөлектеуін, бұл жағдайды түсіндіруін және техникалық шараларды өңдеуге
дереу тыйым салды. Бұл жанжал әсіресе, радиоактивті жақтарын қатты
толқытты. Ал Меркель үшін ең бірінші кезекте норма құқықтарын сақтау жобасы
болды. Меркель үшін бұл мемлекеттік құқық принциптері туралы сөз болды.
Мемлекет бұл заңды орындауы міндетті болды6. Меркельдің құрған жоспары
бойынша атомдық транспорттың қауіпсіздігін нығайтуды ол атомдық
өнеркәсіпке жіберілген нормаларды қамтамасыздандыру кезінде ғана
сәулендіруді міндеттеді. Бұл жолдарда Меркель өзінің партиялармен
қақтығысуға тура келді, сол себепті өзінің саяси бейнесінде атом
өнеркәсіптің көп бөлігі консерваторларда болды. Басқа жағынан Меркельге
оппазиция әлеумет-демократтардың және жасылдар париясының оның қызметтен
кетуін міндеттеді. Бірақ, қызметтен кетпеді. Меркель өзін жазықсыз
екендігін білді және өзін алдаушы секілді сезген7 ол, атом өнеркәсібінің
қауіпсіздігі секілді барлық касторлардың қауіпсіздігін қамтамасыз етті.
Алайда, атом өнеркәсібінің касторлармен жанжалдың аяғы қайғымен бітті.
1998 жылы жаңа қызыл-жасыл одақтастық ақырындап Германия атом
энергетикадан шығуын хабарлады.
Министрліктің жұмысының жетістігі болып 1995 жылы болған табиғатты қорғау
сұрағы бойынша халықаралық жоғарғы кездесу болды. Екі аптаға созылған 160
мемлекеттің келіссөз жүргізу делегациясына Меркель бар күшін салды.
Келіссөз барысында атмосфераға зиянды шығырындыларды қысқарту мәселесі
бойынша Берлин мандатын қабылдап, оны қарастырды.
1998 жылы Христиан Демократиялық Одақтағы сайлаудың жеңілісі тек қана эре
Гельмут Коляға ғана емес, сонымен қатар Меркельдің министрлік мансабына да
әсерін тигізді. Министрлік қызметтік жылдары Меркель партиялық мансапқа да
бар күшін салып көрді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.