Молибден кендері

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

: КІРІСПЕ . . .

: 6

: 1.

: ӘДЕБИ ШОЛУ . . .

: 8

: 1. 1

: МОЛИБДЕННІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ . . .

: 8

: 1. 2

: Сулы ерітінділердегі молибденнің иондық күйі . . .

: 15

1. 3

1. 4

Молибденнің ҚР қоры, қолданылуы . . .

Молибден кендері мен минералдарының ыдырау әдістері . . .

2. 1

ХИМИЯЛЫҚ ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІ . . .

Табиғи және өндірістік объектілерде

молибденді анықтау әдістері . . .

: 2. 2

: Рентген құрылымды талдау әдісі . . .

: 25

: 2. 3

: Атомды - абсорбциялы спектроскопия . . .

: 26

: 2. 4

: Молекулярлы абсорбциялы спектроскопия . . .

: 29

: 3

: ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ . . .

: 31

: 3. 1

Бастапқы заттар және реагенттер, қондырғы,

эксперимент әдістемесі . . .

: 31

: 3. 2

Кендер мен молибденді концентраттардың

құрамын анықтау . . .

: 32

: 3. 3

Табиғи кен мен концентратты қышқылдық ыдырату арқылы

ерітіндіге ауыстыру . . .

: 36

: 3. 4

Табиғи кен мен концентратты балқытып ыдырату арқылы

ерітіндіге ауыстыру . . .

: 38

3. 5

3. 6

3. 7

Табиғи кен мен концентратты микротолқынды пеште автоклавты ыдырату арқылы ерітіндіге ауыстыру . . .

Құрамында молибден бар кендер мен концентраттарды ыдырату жолдарының салыстырмалы талдауы . . .

Молибденді анықтауда градуирлеу графигін тұрғызу . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

КЕЙБІР ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР . . .

: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

: 46

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде ғылым мен техникадағы молибденнің ролінің артуы оның жаңа кендерін өңдеу қажеттілігін туғызып отыр. Молибденнің әртүрлі құймалардағы, қоршаған орта объектілеріндегі, биологиялық материалдардағы, сонымен қатар азық-түлік өнімдеріндегі құрамын бақылау, басқа әдістерге қарағанда металды концентрацияның кең диапазонында анализдеуге мүмкіндік беретін, қолайлылығымен, тез әрі селективтілігімен ерекшеленетін анықтау әдісін қажет етеді.

Алдын-ала концентрлеу арқылы молибденді анықтаудың сезімталдығын жоғарылатуға болады. Концентрлеу әдістерінің ішінде ең кең таралған әдіс - экстракция әдісі болып табылады. Молибденнің сулы ерітінділердегі формасының көптүрлілігі оның экстракциясын анионалмастырғыш, бейтарап және катионалмастырғыш - органикалық реагенттердің барлық түрлерімен жүргізуге мүмкіндік береді. Жоғары сапалы молибден өнімдерін алу үшін ионалмасу және экстракция процестерінің қолданылуы қажет. Сондықтан молибден экстракциясының заңдылықтарын зерттеу маңызды, әрі теориялық және практикалық қызығушылық тудырады. Соңғы он жылда молибденнің аналитикалық химиясы айтарлықтай өзгерді. Мысалы, талдау объектілерінің барынша әртүрлілігі байқалды, физикалық әдістердің маңыздылығы артты, сонымен қатар тест-әдістер үлкен мәнге ие болды. Әртүрлі табиғат объектілеріндегі молибденді анықтау кезіндегі үлгі дайындауда экстракциялық концентрлеу және бөлу операциялары маңызды болып қалады. Молибденнің сұйықты экстракциясына қарағанда оңай балқитын экстрагенттерді қолданудың артықшылығы басым.

Молибденнің химиясы оның түзетін қосылыстарының күрделілігімен сипатталады. 50-70-жылдары А. К. Бабко, К. Ж. Яцимирский, М. В. Мохосоев, Н. С. Шариповалар молибденнің ерітінділердегі иондық формаларын зерттеу жұмыстарын жасаған. Кейінірек зерттеулер шет елдік авторлармен Y. Bal, G. Coteмен жүргізілді.

Анализ әдісін таңдау тәжірибенің мақсатына, молибденнің мөлшеріне, объектінің шығу тегіне, оның құрамына байланысты мәліметтерге, сыртқы жағдаларға (дала немесе зертханалық анализ), зерттеушінің квалификациясына, зертхананың құрылғылар және реактивтермен жабдықталуына, анықтаудың тезділігіне, анализденетін объектінің мөлшеріне, сынаманы дайындаудың қандай да бір әдісінің жүргізілу мүмкіндігіне байланысты. Анализденетін объектілерді ыдыратудың оптималды әдістері ретінде: қышқылдық ыдырату, балқытып ыдырату және микротолқынды пеште автоклавты ыдырату арқылы ерітіндіге ауыстыру таңдалынды. Әдеби шолу нәтижесінде әр ыдыратудың өзінше артықшылығы мен кемшілігі бар. Атап айтатын болсақ, қышқылдық ыдырату өнеркәсіпте кеңінен қолданылады, дегенмен ыдырату барысында концентрлі қышқылдар қолданылатын болғандықтан қауіпсіздік техника ережесіне және экономикалық жағынан тиімді емес. Ал балқытып ыдырату тез орындалғанмен, сілтісіздендіру барысында бөгде элементтермен бірге анықталатын элемент қосарланып бөлінуі мүмкін. Микротолқынды автоклавты ыдырату орындалу жағынан уақытты анағұрлым үнемдейді, дегенмен анықтауды орындау үшін кез-келген зерттеушіге қол жетімді емес.

ӘДЕБИ ШОЛУМОЛИБДЕННІҢ ЖАЛПЫ СИППАТТАМАСЫ

Молибден (от греч. molybdos-қорғасын; лат. Molybdae-num) Д. И. Менделеев периодтық жүйесінің VI-шы тобының қосымша топшасының химиялық элементі. Табиғатта жеті тұрақты массалық үлесі 92 (15, 86%), 94 (9, 12%), 95 (15, 70%), 96 (16, 50%), 97 (9, 45%), 98 (23, 75%), 100 (9, 62%) болатын изотопы бар. Ішкі атомдық электрондық бұлттарының конфигурациясы 4d ⁵ 5s ¹ . Ионизация энергиясы Мо-нен Мо ^б+ ке шартты ауысуында сәйкесінше 7, 10, 16, 155, 27, 13, 40, 53, 55, 6 и 71, 7 эВ; электронның шығу жұмысы 4, 3 эВ; Полинг бойынша электротерістілігі 1, 8; атомдық радиусы 0, 14 нм, иондық сандары (нм; жақшада координациялық сандары көрсетілген) Мо ³⁺ 0, 083 (6), Мо ⁴⁺ 0, 079 (6), Мо ⁵⁺ 0, 075 (6), Мо ⁶⁺ 0, 055 (4), 0, 064 (5), 0, 073 (6) и 0, 087 (7) .

Молибден көптеген қосылыстарда +6 тотығу дәрежесін көрсетеді. Сонымен бірге +5, +4, +3, +2 тотығу дәрежесін көрсететін қосылыстары белгілі [1] .

Молибден - сирек, шашыраңқы, қатты, көлемді орталықты кристалл торлары бар, түсі - ақ-жылтыр, қиын балқитын металл. Молибден ұнтақ түрінде қара-сұр түсті. Тығыздығы 10, 2 г/см ³ . Балқу температурасы 2623 ^о С, ал қайнау температурасы 4830 ^о С. Молибден парамагнитті, магнитті қабылдауы +9•10 ^-5 . Жоғары өткізгіштік қасиетіне өту температурасы 0, 916 К. Молибденнің механикалық қасиеттері металдың тазалығы мен алдын-ала механикалық және термиялық өңдеуге байланысты. Бриннелл бойынша тығыздығы 1, 5-1, 6 ГПа. Молибденнің вольфрамға қарағанда пластикалық қасиеті жоғары [2; 3] .

Молибденнің электротерістілігі мысқа қарағанда төмен, бірақ темірден жоғары. Механикалық қаттылығы жағынан вольфрамнан төмен, қысым қатысында жақсы өңделеді.

Молибденге жоғары коррозиялық қасиеті сай. Сілтілі, күкіртті және тұз қышқылының көп бөлігінде әр түрлі температурамен, әр түрлі жағдайларда тұрақты [4] .

Бөлме температурасында молибден тұз және күкірт қышқылдарының әсеріне тұрақты, қыздырған кезде баяу әрекеттеседі. 400 °С температурада тотықсыздана бастайды. 600 °С температурадан бастап тез МоО ₃ -ке дейін тотыға бастайды. Су буымен 700 °С-тан жоғары температурада тез әрекеттесе бастап, МоО ₂ і диоксидін береді. Бөлме температурасында молибден кукірт пен тұз қышқылы әсеріне тұрақты Патша сұйығы, НNO _З , Н ₂ О ₂ молибденмен суықта баяу әсерлеседі, ал қыздырғанда әрекеттесуі жылдамдайды. Молибден НNO _З және Н ₂ SО ₄ қоспасымен жақсы реакцияласады. Сілтілердің суық ерітінділерінде молибден тұрақты, ал ыстық ерітінділерінде коррозирленеді. Ауада немесе тотықтырғыштар қатысында молибден қышқыл тұздарын түзе отырып, сілтілерде оңай ериді. Сутекпен молибденді ( 1000 °С 0, 5 см ³ Н ₂ 100 г молибденде сіңіріледі) қыздырғанда қатты ерітінділер алынады [2] .

Молибден - ондаған биологиялық активті химиялық элементтердің бірі. Ол көптеген ферменттердің құрамына кіреді, биохимиялық процестерге қатысады, ақуыздар мен нуклеин қышқылдарының биосинтезін стимулдайды және бүкіл өмір бойына қажетті элемент. Адамдарда молибденнің тәуліктік қажеттілігі ересек адамдар үшін 0, 075-0, 250 мг және балалар үшін 0, 06мг-ды құрайды.

Сонымен қатар молибден адам үшін потенциалды қауіпті элементтер тобына жатады. Кесте 1 молибденнің әртүрлі объектілердегі кейбір ШРЕК-сы берілген [5] .

Кесте 1. Молибденнің әртүрлі объектілердегі ШРЕК-сы.

Объекті: Объекті

ШРЕК, мкг/л: ШРЕК, мкг/л

Әдебиет: Әдебиет

Объекті: Табиғи су

ШРЕК, мкг/л: 500

Әдебиет: [4]

Объекті: Ауыз су

ШРЕК, мкг/л:

250

Әдебиет:

Дүниежүзілік Денсаулық Сақсау ұйымының нормативі.

Жапония ДС министрлігі нормативі.

ГОСТ 18308

Санитарлық ережелер және нормалар, гигиеналық норматив 2. 1. 4. 559-96

Объекті: Балық шаруашылық сулары

ШРЕК, мкг/л: 1, 2

Әдебиет: Санитарлық ережелер және нормалар, гигиеналық норматив2. 1. 4. 559-96

Объекті: Топырақ

ШРЕК, мкг/л: 4мг/кг

Әдебиет: [5]

Молибденнің жер қыртысындағы мөлшері 1, 1·10 ^-4 %-ті құрайды. Молибден халькофильді қасиет көрсететіндіктен, табиғатта оның сульфидті минералдары көптеп таралған. Тотыққан қосылыстарының жеке кездесетін жерлері жоқ. Монометалды молибденді рудалардың ішінде молибденнің мыспен немесе вольфраммен, висмутпен, сонымен бірге уранмен ассоцирленген комплексті рудалары таралған. Әртүрлі типтегі молибденді кендердің максималды және жоғары концентрациялары О, Сu, Fe, Pb, Zn, As, Sb, Bi, Re, Se, Te, Ge, Ga, Cd, In, Ag, Au және т. б үшін тән [6] .

Молибденнің шамамен 20-ға жуық минералдары белгілі. Кеңінен таралған минералдарының кейбір сипаттамалары 2 - кестеде берілген [3-6] .

Молибден минералдарының кейбір суреттері сурет 1 көрсетілген.

Молибден қосылыстары жер шарының көптеген аймақтарында кездеседі, олар АҚШ, Чили, Мексика, Норвегия, Канада, Австралия, ТМД (Ресей, Қазақстан, Өзбекстан, Армения) елдерінде бар [2; 3] .

Молибденит Вульфенит

Повеллит Молибдит

Сурет 1. Молибденнің негізгі минералдары.

Молибден минералдарының ішінде кең таралғаны және өнеркәсіптік маңызы бар-молибденит немесе молибденді жылтыр MoS ₂ . Молибденнің әлемдік табысы мен қорының 99%-ы молибдениттің үлесіне тиеселі. Молибденит - жұмсақ, жылтыр, галенитке ұқсас минерал. Ол гексагоналды тор құру арқылы кристаллданады.

Молибденнің шамамен 20-ға жуық минералдары белгілі. Кеңінен таралған минералдарының кейбір сипаттамалары кесте 2-де берілген [3-6] .

Кесте 2. Молибденнің негізгі минералдарының сипаттамалары.

Минералдың аты: Минералдың аты

Құрамы: Құрамы

Тығыздығы, г/смЗ: Тығыздығы, г/см ^З

Моос бойынша қаттылығы: Моос бойынша қаттылығы

Минералдың аты: Молибденит

Құрамы: MoS ₂

Тығыздығы, г/смЗ: 4, 7-4, 8

Моос бойынша қаттылығы: 1-1, 5

Минералдың аты: Повеллит

Құрамы: CaMoO ₄

Тығыздығы, г/смЗ: 4, 35-4, 52

Моос бойынша қаттылығы: 3, 5

Минералдың аты: Молибдо-шеелит

Құрамы: Ca(Mo, W) O ₄

Тығыздығы, г/смЗ: 5, 8-6, 2

Моос бойынша қаттылығы: 4, 5

Минералдың аты: Вульфенит

Құрамы: PbMoO ₄

Тығыздығы, г/смЗ:

Моос бойынша қаттылығы:

Молибденитті күйдіру кезінде ақ-сары молибденнің үштотығына айналімен оңай тотығады.

Молибдениттің меншікті салмағы 4, 7-4, 8. Минералдағы молибденнің теориялық құрамы 60%. Табиғатта құрамында қоспалар болмайтын таза молибденитті көп кездестіруге болады. Оның балқу температурасы 1185 ⁰ С. Минерал қыздыру барысында, азот қышқылының қатысында молибденді қышқыл түзе отырып ыдырайды. Молибден кендерінде күрделі минералдық құрамы болады. Молибденит көбінесе вольфраммен вольфрамитті және шеелитті кең орындарында кездеседі.

Молибденнің басқа минералдырының өнеркәсіптік маңызы жоқ. Соған қарамастан, олар үлкен қызығушылыққа ие.

Молибдит, MoO ₃ немесе Fe ₂ O ₃ *3MoO ₃ *7H ₂ O ферромолибдат, молибдениттің тотығы болып келетін, жіңішке инелі ашық сары түсті кристалл. Молибдит кең таралған, бірақ аз мөлшерде кездеседі. Флотация арқылы кеңді байытқан кезде молидиттің біраз мөлшері жоғалуы мүмкін. Молибдиттің меншікті салмағы 4, 5. Минерал қышқылдармен және аммиакпен жақсы ыдырайды.

Повеллит, СаМоО ₄ шеелит тобына жататын минерал. Повеллиттің қаттылығы 3, 5; меншікті салмағы 4, 25-4, 52.

Повеллит молибденитте екіншілік минерал ретінде дамиды, ультракүлгін сәулеленуде флуоресцентті қасиеті бар.

Вульфенит, PbMoO ₄ тотыққан қорғасынды кең орындарда кездеседі. Өте кең тараған, бірақ олардың қорлары шекті, және қазіргі уақытта өнеркәсіптік маңызы жоқ. Жалпы, вульфенит - қызылдан сарыға дейінгі түрлі реңді минерал. Оның меншікті салмағы 6, 7-7, 0, сондықтан олардың кеңдері жа шаюмен жақсы байытылады.

Молибденнің басқа минералдары - чиллагит 3PbWO ₄ *PbMoO ₄ , ильземаннит MoO ₂ *MoO ₃ (SO ₃ *H ₂ O), кехлинит Bi ₂ O ₃ *MoO ₃ , линдгренит 2CuMoO ₄ *Cu(OH) ₂ және т. б. [4-8] .

Кеңдердегі молибден құрамы әдетте аз болып келеді, сондықтан жоғарыпайызды кеңді концентраттарды ала отырып, кеңді байытады. Әр түрлі типтегі молибден кеңдерін байыту-өте қиын және маңызды мәселелердің бірі. Әр кеңді байыту үшін, өзіне тән жағдайлар жасалынады. Бірақ молибден кеңдері үшін, негізгі байыту әдісі - флотация. Молибденит өте жұмсақ болғандықтан және оңай жағылатындықтан, гравитацияны қолдануға болмайды. Флотация арқылы, молибденит құрамын 10%-дан 80%-ға дейін жеткізуге мүмкіндік бар. Өз молибден кеңдерінен молибденитті флотациялау қиындықсыз жүреді, себебі молибденит флотореагенттермен оңай флотацияланады. Мыс-молибденді кеңдерде молибдениттің құрам мөлешері мыңдаған пайыз мөлшерде. Алдымен, мыс-молибденді концентратты бөлу арқылы коллективті флотация жүргізеді. Ол әрі қарай, мыс және молибден концентраттарын бөледі. Ол үшін, молибденит флотацияланады, мыс минералдары күкіртті натриймен немесе калий цианидімен басады.

Молибденді бөлудің және концентратқа мол молибденді алудың рационалды әдісі, флотацияның гидрометаллургиямен комбинирлеуі болуы керек.

Молибденнің аналитикалық сипаттамасы.

Молибден тотықтар қатарын түзеді. Олардың ішіндегі тұрақтысы- молибденнің үштотығы немесе қиын балқитын ақ ұнтақ, қыздыру барысында сарғаятын, молибденді ангидрид. Молибденнің үштотығы суда нашар, ал тұз және азот қышқылдарында, сілтілерде, аммиакта жақсы ериді. Сонымен қатар, балқытқыш және концентрленген күкірт қышқылында да ериді. 400 ⁰ С тан жоғары температурада молибден үштотығы айдала бастайды.

Сілтілі молибдаттарды қышқылдаса, молибденді қышқыл түзіледі, оның екі формасы белгілі- ақ және сары. Молибден қышқылының екі формасада сілтілерде, сілті металлдарының карбонаттарында, аммиакта және минерал қышқылының артық мөлшерінде ерігіш болып келеді.

Молибдаттар әр түрлі болып келеді. Сілтінің артық мөлшерінде M ₂ MoO ₄ сияқты қалыпты молибдаттар түзіледі де, сілтінің артық мөлшерінсіз m M ₂ O* n MoO ₃ . Бұлардың ішінде ең тұрақтысы - 3M ₂ O*7MoO ₃ *nH ₂ O, мұндай парамолибдат ретінде молибденқышқылды аммоний (NH ₄ ) ₆ Mo ₇ O ₂₄ *4H ₂ O;

Сілтілік металдар мен аммоний молибдаттары суда ерігіш те, қалғандары ерімейді. Анализде топырақ түсті кристаллды тұнба, сұйытылған сірке қышқылында ерімейтін қорғасын молибдаты кең қолданылады. Қорғасын және кальций молибдаттары қатты қыздыруға төзімді болып келеді.

Сынап нитратының тотығы бейтарап ерітіндіде молибденді тұнбаға түсіреді ( ванадий, вольфрам және алтывалентті хроммен және т. б. бірге)

Күкіртті сутек қоңыр түсті молибден сульфидін MoS ₃ тұндырады. Молибденнің тұнуы толығымен жүрмейді, себебі оның қалпына келуі біртіндеп жүреді. Молибден сульфиді сілті металдарының және аммоний сульфидтерінде ериді де, тиотұздың қызыл ерітіндісін түзеді.

Молибденге гетерополиқышқыл түзу қасиеті тән, олардың көбісін аналитикалық тәжіребиеде қолданылады. Мысалға: фосформолибденді, кремнемолибденді [9, 10] .

Әлсіз қалпына келтіргіштер қатысында молибден көгілдір коллоидты ерітінділер түзілуімен бесваленттіге дейін тотығады: одан күшті қалпына келтіргіштер оны үшваленттіге дейін тотықтырады. Молибденнің көлемдік әдісі, осы реакцияларда қолданыс табады.

Қалпына келтіргіштер қатысында роданидтермен молибден бесвалентті, қызғылт-сары түске боялған комплексті қосылыс түзеді. Қалпына келтіргіштің артық мөлшерінде, молибден қатты қышқыл ортада ашық сары түсті үшвалентті молибденге дейін тотығады. Роданидтермен реакцияның негізі молибденнің колориметрлік анықтауынан бастау алады. Тұз қышқылына қаныққан, эфир, ерітіндіден темір роданидімен бірге роданидті молибденді қосылысты бөліп алады.

Калий ксантогенаты әлсіз қышқыл ерітіндіде молибденмен қызғылт-күлгін түсті комплексті қосылыс түзеді. Осы жағдайларда басқа металдармен боялған ксантогенаттар ерітіндісі алынады.

Молибденге арналған сапалы үлгі ретінде концентрлі күкірт қышқылымен реакция анықтылынады. Егерде осындай қышқылмен молибден кенінің ұнтағын дымқылдатып, қышқылды құрғағанша буландырып, сосын 1-2 тамшы күкірт қышқылын қосып, тағы буландырса, қара-көгілдір тұнба түзіледі [11] .

Анықтау әдістері:

Молибденді анықтаудың бірнеше әдістері бар.

Молибденді анықтау үшін сенімді әдістері: колориметриялық, көлемдік және таразылық.

Минерал шикізаттарын анализдеуде колориметриялық әдіс кең қолданылды. Бұл әдіс аз уақыттың кететіне қарамастан, жоғары сезімталдық және қайта өндіргіштікпен сипатталады.

Көлемдік анықтау әдісі шикізат анализдеріне қарағанда, металлдардың және кең байыту өнімдерінің анализінде кең қолданылады, себебі молибден көлемі көп болатын үлгілер айтарлықтай аз.

Молибденді қорғасын молибдаты ретінде анықтайтын таразылық әдіс, бай кеңдерде және стандартты ерітінділердің титрін дайындауда жиі пайданылады. Бұған қарағанда, тотық ретінде молибденді анықтау аз қолданысқа ие. Бұл әдістің кемшіліктері де бар [46] .

Сонымен қатар, молибденді анықтаудың басқа да әдістері де бар:

Тиосульфатпен анықтау

Тұзқышқылды молибден қышқылының ерітіндісі уксусэтилді эфирмен және 25% тиосульфат ерітіндісінің артықшылығымен ол анық қызыл түсті бояу береді. Тәжіребиеде 5 мл молибден қышқылының ерітіндісін 1/1 араластырғанда органикалық фазаның қызыл түске боялуы байқалған. Бұл бояу сілті немесе қышқылды қосқанда жойылады.

Tl ₂ MoO ₄ формасында анықтау

Егер 0, 1 % MoO ₃ бар, KOH қатысында жүретін ерітіндіні қыздырсақ әр түрлі кристаллдар тұнады, яғни әр түрлі формадағы кристалдар. Түсі ерітіндінің жарық түсіргенде өзгереді, әр түрлі, бірақ сары-жасыл түстері басымырақ. Кристаллдар екіосьті, шектік концентрациясы 1/33000.

Роданидтер көмегімен анықтау .

Роданидтің молибденге деген реакциясы 1803 жылдан белгілі. Молибден қышқылына зерттелген ерітіндіге таза цинктің бөліктерін қосса және калий роданидін, тұз немесе күкірт қышқылын тамшылап қосса сутек бөліне бастайды. Молибден қатысында қызыл немесе қызғылт бояу пайда болады. Осы әдіспен 0, 016 мг MoO ₃ 5 мл-де анықтауға болған. Кейін молибден қышқылын SnCl ₂ ерітіндісімен анықталған. Мұнда молибден қышқылына қалайы хлоридін артығымен қосып, қайнағанша қыздырып, сосын суытады. Одан кейін KSCN ерітіндісін қосып, диэтил эфирімен өңдейді. Сол кезде молибден болса ерітінді қызғылт-сары немесе қатты қызыл түске боялады. Молибденді роданид көмегімен қалайы хлоридінің қатысында анықтау-әдістердің ең тиімдісі және эффективтісі. Осы роданидті әдіс молибденді кендерде анықтауда кең қолданылады.

Морин немесе кварцетин көмегімен анықтау

Алтывалентті молибденді моринмен анықтағанда кедергі жасайтын иондар комплекс III-пен натрий фторидін қосыылуын көрсетпейді.

5 мл зерттелетін ерітіндіге 0, 1-0, 5 тұз қышқылы, 3 мл 2, 5 % комплексон III, натрий фторидінің қаныққан ерітіндісінің 0, 5 мл-н, 2 мл бутанол және 0, 5 мл 0, 33 % морин ерітіндісін қосып, араластырады. VI валентті молибден болса бутанолды фаза қызғылт-сары түске боялады.

5 мл зерттелетін ерітіндіден 0, 05 мг молибденді анықтауға болады. Моринді флуросцентті әдіспен молибденді анықтауда қолданған.

Кварцетинді VI валентті молибденді қағазда хроматограммалар ретінде анықтауда қолданған. Осы реакциядағы сезімталдық рD-5, 40, шектік қосу-1/83000;

Фосформолибдат формасымен анықтау

Алтывалентті молибденді анықтау үшін микрокристаллоскопия калий фосформолибдат, аммоний және триэтанол амин кристалдарына сай түзіледі. Фосфорлы молибден қышқылының экстракциясы кезінде вольфрамның көп мөлшерде қатысуы молибден алуда жақсы көрсеткіш алуды көрсетеді. Анықтауға ванадат иондары кедергі келтіреді, көптеген иондар кедергі келтірмейді. Экстракцияға дейін алты валентті хром этанолмен тотықсызданады [15-16] .

Молибденнің қышқылды қосылыстары

МоО ₃ балқыту температурасы 795 ⁰ С, қайнау температурасы 1151 ⁰ С. Молибден үштотығының түзілуіне қажет, жылу мөлшері 180, 4 ккал. Ол суда нашар ериді. Ыстық су үшін, ерігіштігі 21, 06 г/л.

Молибден үштотығы сумен әрекеттесіп, молибден қышқылын түзеді. Молибдат ерітіндісіне қышқылмен әсер етсе де, молибден қышқылы түзіледі. Молибден қышқылы екі гидрат түзеді: сары түсті дигидрат МоО ₃ *2Н ₂ О немесе Н ₂ МоО ₄ *Н ₂ О, моногидрат МоО ₃ *Н ₂ О немесе ақ түсті Н ₂ МоО ₄ . Шамамен 60 ⁰ С-та қыздырсақ дигидрат моногидратқа, ал моногидрат молибден ангидридіне өтеді. Ангидрид қышқыл сияқты сілті мен аммиак ерітінділерінде жақсы еритін амфотерлі қасиетке ие. Сонымен қатар, олар минерал қышқылдарында ерігіш болып келеді.

Сулы ерітінділердегі молибденнің иондық күйі

Молибден иондарының полимерленуі немесе координациялық қосылыстар түзуіне байланысты молибденнің химиясы түзілетін қосылыстардың көптүрлігімен және күрделілігімен сипатталады. Сулы ерітінділердегі молибденнің иондық формаларын анықтауға негізделген негізгі жұмыстар ХХ ғасырдың 50 - 60-жылдарында жүргізілген.

Молибденнің ерітінділердегі иондық формаларын білу экстракцияның оптимальды шартын, сонымен қатар эффективті экстракциялық реагенттерді таңдауға мүмкіндік береді.

Молибден құрамды иондардың түзілу сипаттамасын, табиғатын және құрамын зерттеуге негізделген көптеген жұмыстар жинақталған [16-33] .

Сулы ерітінділердегі және минералды қышқылдардың ерітінділеріндегі молибден иондарының күйі металл және сутек иондарының концентрациясына, қышқыл табиғатына, сонымен бірге экспериментті жүргізу шартына (температура, иондық күш, фондық тұздың табиғаты) байланысты анықталады [17] .

Сұйытылған ерітінділерде (С _Мо ≤ 1·10 ^-3 моль/л кезінде) молибденнің қышқылдық ортаға тәуелсіз тек мономерлі күйде болатыны анықталған [24; 26-28] . Молибден иондарының концентрациясы 1·10 ^-4 моль/л- ден төмен болғанда полимерлі иондардың мөлшері (яғни НМо ₂ О ₇ ^- ) молибден иондарының жалпы мөлшерінен 10 ⁶ аспайтыны [33] жұмыста көрсетілген. Молибдат - иондарын протондау сызба-нұсқасын оның мономерлі формасының болу аймағында мына түрде көрсетуге болады [33] :

_+H ⁺ _+H ⁺ _+H ⁺ _+H ⁺

MoO ₄ ²⁺ --→HMoO ₄ ^- --→H ₂ MoO ₄ ⁰ --→HMoO ₃ ⁺ --→MoO ₂ ²⁺

↓ ^+Н ₂ ^O ↓ ^+2H ₂ ^O ↓ ^+H ₂ ^O (pH<0, 2)

MoO ₂ (OH) ₃ ^- Mo(OH) ₆ H ₃ MoO ₄ ⁺

↓ ^+H ₂ ^O

MoO(OH) ₅ ^- (рН 1, 0-4, 5)

Молибден қышқылының қышқылдық және негізгі диссоциациялану константалары [24] жұмысында анықталған К ^а _НМоО4 ^- = (3, 4±1, 0 ) ·10 ^-3 ; K ^a _MoO4 ^2- = (1, 6±0, 5) ·10 ^-4 ; K ^b _MoO2 ²⁺ = (7, 7±2, 0) ·10 ^-14 ; K ^b _HMoO3 ⁺ = (7, 2±2, 0) ·10 ^-13 .