Қолданбалы бағдарламар ортасында VBA элементтерін қолдану

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

МАТЕМАТИКА, ФИЗИКА, ТЕХНИКА ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ

ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТІ

Математикалық модельдеу және

компьютерлік технологиялар кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: ҚОЛДАНБАЛЫ БАҒДАРЛАМАР ОРТАСЫНДА VBA ЭЛЕМЕНТТЕРІН ҚОЛДАНУ

КІРІСПЕ

VBA - мен ТАНЫСУ

ҚАРАПАЙЫМ ФУНКЦИАЛАР ЖӘНЕ ПРОЦЕДУРАЛАР

Айнымаллар және тұрақтылар

Модульдер және процедуралар

Процедуралар

Шартты көшу операторлары бар функциялар

VBA объектілері әдістері және олардың қасиеттері

Worksheet объектісі

Range объектісінің әдістері

VBA-дағы экрандық формалар

Бағдарламаны автоматтандыру

ОФИСТІК ОРТАДА БАҒДАРЛАМАЛАР ЖАСАУ

Access қосымшаларында VBA-ны қолдану мүмкіндіктері

Қосымша меню түрлері

Сервер нұсқасын кітапханалық объектілері

Кітапханадағы объектіні көру

Сервер нұсқасының экземплярын құру

Microsoft Word объектілерін пайдалану

VBA ортасында VB бизнес жобаларын интеграциялау

ҚОРТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМША А

1 VBA-МЕН ТАНЫСУ

Бұл бағдарламамен Excel тәжірибелі қолданушы түріндегідей сенімді және нақты жұмыс істеуге болады. Excel-де жұмысты автоматизациялау дәрежесін толық қолдануға болады.

Егер сіз бұрын ешқашан бағдарламаламаған болсаңыз да онда VBA-ның көмегімен есептер шешімдерін меншіктеп оңай автоматизациялай аласыз. Бүгінгі таңда қосымшаларды автоматизациялау үшінгі бағдарламалау тілдерін қолдану және үйренудегі қарапайым ұсыныстардың бірі болып табылады.

Visual Basic for applications дегеніміз не? 1990-шы жылдардың басына дейін қосымшаларды автоматизациялау идеасы үлкен толғаныс тудырады және мамандардың өзіне де оның реализациясы қиын іс-әрекет болып жетті. Атоматизацияға жататын әрбір қосымша үшін автоматизациялауды іске асыра алатын өз бағдарламалау тілін қайткен күнде де үйрену керек болды. Мысалы, Excel-ді автоматизациялау үшін Excel макростар тілі қолданылады. Microsoft Word-ты автоматизациялау үшін WordBasic тілі т. б. Microsoft фирмасы әрбір қолданушыларға өзінің автоматизациялау тілін эффективті түрде ұсынды. Бұл барлық қосымшаларға да бағдарламалау тіліне де жуық келетін VBA тілі.

Visual Basic for Applications (VBA), Visual Basic қосымшасының ыңғайлы тілі болып саналады. Мұны қосымша ретінде бағытталған VB версиясы деп санауға болады.

Сонымен қатар VBA-ның Visual Basic-тен айырмашылығын қарастыра кеткен жөн.

- Visual Basic тілі өзіндік қосымшалардың аяқталғанын құру үшін жұмыс істеу, VBA ағымдағы қосымшаларды автоматизациялау үшін қолданылады.

- Visual Basic тек ғана жұмыс істеу ортасында қолданылады, VBA қосымшалар ортасына қолданылады.

- Visual Basic-те құрылған қосымшаларды толықтыру үшін қолданушыға Visual Basic тілі өзінде байланыс түсіп тұруы міндетті емес, VBA қосымшаның орындалуы өзі ұйымдасқан “аталық” қосымшаға қатынауды талап етеді (мысалы, Excel) .

Visual Basic және VBA жазылу ерекшеліктеріне қарамастан тілдер құрылымы жағынан бір-біріне өте жуық. Егер де сіз Visual Basic-пен таныс болсаңыз VBA-ді оңай меңгере аласыз. Нақты және кері түйіндеуі:

VBA-ны үйренгеннен кейін сіз Visual Basic-ке негізгі болатын фундаментке ие боласыз. Бұдан басқа VBA-ны үйренгеннен кейін, Excelдегі мысалдар мен есептеулерді шешкенде сіз VBA-ны Word, Access, Outlook, Fox Pro және PowerPoint бағдарламаларында қолдану үшін бір шама білім игеріп қаласыз.

Техникалық тілмен айтар болсақ бағдарламалаудың бұл тілі қосымшаны автоматизациялауда қолданушы есебін құру, процедуралар мен процестерді қолдану үшін арналған.

Макрос - Excel-де орындауға болатын және тек өзіне ғана тән атпен сақталған қолданушы жазған командалар мен әрекеттер тізбегі.

Excel-де макростар жазуда MacroRecorder деп аталатын арнайы программа қолданылады.

MacroRecorder - бұл VBA прогаммалау тілінде макрос құратын арнаулы транслиятор. Бұл транслиятор макрос жазу басталғаннан кейінгі қолданушының әрбір әрекетін VBA тіліне аударып отырады және бұл макрос жазу тоқталғанға дейін жүргізіледі.

Макростарды Windows-тың Word, Excel, PoverPoint және т. б қосымшаларында құруға болады. VBA Windows ортасында кездесетін көптеген қолданбалы есептерді шешуге арналған программалау тілдерінің бірі. Бұл программалау тілінде қазіргі кезде кең тараған визуалдық программалау технологиясы қолданылады, яғни қосымша программалардағы жұмыстық беттер экранда тұратын және басқарылатын компаненттерден құралады, сондай-ақ, құрылып жатқан программа модулінің мәтіні арнаулы MacroRecorder көмегімен автоматты түрде жазылып отырады.

Макросты жазуды бастамас бұрын макроста орындалатын әрекеттердің барлығын бірінші рет қайталап орындап, нәтижесін көріп тиянақтап алған дұрыс болады. Макростың VBA-дағы программа модулінің мәтінін Visual Basic редакторында қарауға және өзгертуге болады. VBA-дағы программа бір қарағанда үлкен болып көрінгенімен ол қарапайым және түсінікті.

2 ҚАРАПАЙЫМ ФУНКЦИАЛАР ЖӘНЕ ПРОЦЕДУРАЛАР

2. 1 Айнымаллар және тұрақтылар

VBA барлық айнымалылардың барлық типтері болады. Типтер айнымаллар қандай мән алатындығын көрсетеді. Мысалға, айнымалы бүтін сандық, жолдық, уақыттық және т. б тип болу мүмкін. Барлық базалық типтер төмендегі кестеде көрсетілген.

Кесте 1

Егер де айнымалының типі берілмеген болса мұндай жағдайда, жоғарыда көрсетілген Variant типін қолданады. Бұл типтегі айнымаллар барлық типтегілерді сақтауы мүмкін. Басқаша айтқанда айнымалының типі соңғы меншіктелген мәніне байланысты болғандықтан. Сондықтан да Variant типі ең қолайлы типтердің бірі болып саналады. Бірақта әрбір айнымалының өзіне сәйкес тип меншіктеуі функциялардың жылдам жүктелуіне пайдалы болады.

VBA бағдарламасында айнымалыларды меншіктеу кезінде келесі конструкцияны қолдануға болады:

Dim Айнымалы_аты As Айнымалы_типі

Айнымалыны меншіктеу келесі түрде де болуы мүмкін:

Dim A, As Integer

Dim C, D As Integer, E As Single

Жалпы бағдарламада жолдық немесе мәтіндік типтерге қолданатын (string) мүмкін болатын ұзындығы бар массивтер және символдар болуы мүмкін. Бірақта мәтіндік айнымалылары фиксерленген ұзындығы бар айнымалыларыда анықталған болуы мүмкін. Келесі мысалда 25 символдан туратың массив жарияланған.

Dim S String*25

Мұндай жағдайда s айнымалысына 25 символдан туратын жол меншіктейтін болсақ онда айнымалы мәні қысқартылады.

Бұл бағдарламалау тілінде басқа бағдарламалау тілдеріндегі сияқты массивте жеке өзін жариялап қолдануға болады. Мысалы, төменде көрсетілгендей:

Dim B(3, 3) As Single

Dim A (1 to 12) As Integer

Мысалда бірінші жол екі өлшемді 3х3 (матрица) массивті жарияланған. Екінші жолы бір өлшемді (вектор) массив, массив 12 бүтін санан турады, массивтің 1 элементі А(0) тең, ал соңғы элементі А(11) тең. Мұндай жағдайда 0 саны базалық индекс деп аталады.

Базалық индекс мәнін өзгертуге болады ол үшін модульдік беттегі бағдарлама жазып отырған беттің басына Option Base1 жазу қажет. Осы мәтінен кейін массив элементтері 0 басталып санайтын болады. Индекс өзгертудің енді екінші амалы To кілт сөзін массив жариялау барсында қолдану қажет. Массив бағдарламада әрбір элементімен анықталады, Мысалы: Dim b(1 to 2, 1 to 2) As Single

B(1, 1) =2

B(1, 2) =4

B(2, 1) =1

B(1, 2) =6

Бір өлшемді массивті анықтаудың ең оңай жолы Array функциясының көмегімен анықтау болып табылады. Шығуға тиіс элементтер тізімі үтірлермен бөлінген және айнымалыларға Variant типін меншіктеген. Мысалы:

Dim A As Variant

A=Array (10, 20, 30)

B=A(2)

Кейбір жағдайда бағдарлма орындалу барсында массив өлшемін өзгерту қажеттігі туындайды. Мұндай жағдайда массивтерді динамиқалық айнымалы ретінде жариялайды. Динамикалық массив жариялау кезінде массив өлшемін енгізу қажет емес. Мысалы:

Dim R() Single

Кейін бағдарлама орындалу барысында массивтің қажет болатын өлшемін есептеп шығару қажет болады, оны кейбір айнымалыларға меншіктейміз, мысалы, n, m және оның динамикалық өлшемін ReDim операторының көмегімен беру қажет.

ReDim R(n, n)

Функция және процедуралардың параметрлері болып саналатын айнымалыларды бейнелеу барсында, Dim төмен түседі. Оны көптеген мысалдар жасау барсында байқауға болады. Егер Х және у байланысты функцияларға байланысты есептеулер жүргізу қажет болса оны төмендегі көрсетілгендей етіп бағдарламасын құруға болады. Мысалы:

Function Y(X As Double) As Double

Y=Sin(Application. Pi () *x ) * Exp(-2 * x)

End Function

Мұндағы “=“ белгісі меншіктеу операторы ретінде қолданылады. Жалпы жоғарыдағы бағдарлама орындалу нәтижесінде төмендегі жауапты алуға болады.

X=2

X=X+2

Айнымалы Х-ке 4 мәнін меншіктеуді.

Әр қашанда еске алатын бір жағдай бағдарлама жасау барсында күнділкті қолданып жүрген турақты мәндерді қолдану қажет. Мысалы, сандар, жолдар, дата және т. б. Бұл жағдайда мұның орнына VBA да келесі берілген конструкциялардың қай тиімдісін қолдану қажет. Конструкциясы төмендегідей.

Const Имя_Постоянной Турақты_аты = мәні

Const турақты _аты As турақты_ типі = мәні

2. 2 Модульдер және процедуралар

VBA тілінде жазылған бағдарламаның құрылымды бөлігінің бірі модуль функция және процедуралардың жиыны, барлығын біріктірген бағдарламаның негізгі бір бөлігі. Бағдарламада модульдердің келесі екі түрі белгілі:

- Стандартты модульдер,

- Форма модульдері.

Әрбір модуль областы бейнелеу аймағының және бір немесе бірнеше процедурадан туруы мүмкін. Процедура дегеніміз операторлар тізбегінен турады, оларды бағдарламалық кодтар деп атаймыз. Модульге кіретін процедуралар областы бейнелеу аймағына біріктірледі. Модульде берілген және де объектілер суреттеледі, олардың барлығы жалпылай модуль элементтері деп атап өтуге болады. Жалпы көрсетілген объектілер иерархиясы төмендегідей:

- модульдер

- областы бейнелеу;

- процедура;

- код;

мәтіндік операторлар;

Процедураларды жалпы екі түрге бөліп қарастырады:

Ішкі бағдарлама процедурасы және функция-процедурасы

Ішкі бағдарлама процедурасы осы процедураға тікелей атпен қатынау кезінде активті етеді, орындалу кезінде белгілі бір неше ғана операторлар тізбегі орындалады. Оларды біз мысалға, форма касиетін беру кезінде немесе белгілі бір тізімдерді толтыру кезінде қолданымыз.

Функция-процедурасын орындау кезінде кейбір мәндер қайтарады оларды кейбір есептеулерде айнымалы ретінде қолдануға болады Модульге кез-келген көлемдерді қолдануға болады.

2. 3 Процедуралар

Процедура VBA тіліндегі белгілі бір әрекеттер орындайтын операторлар жиынтығы деуге болады. Мысалға Click қасиетіне Найти түймешесінің мәні байланыстырған процедура мысалы көрсетілген:

Private Sub Command6_Click ( )

On Error GoTo Err_Command6_Click

Screen. PreviosControl. SetFocus

DoCmd. DoMenuItem acFormBar, acEditMenu, 10, , acMenuVer70

Exit Command6_Click:

Exit Sub

Err_Command6_Click:

MsgBox Err. Descrition

Resume Exit_Command6_Click

End Sub

Аталмыш мәселелерге қатынау үшін, операторларды белгілеу үшін кілт сөзін қолданады ол кілт сөзі Function деген сөз

Теория жағынан алып қарайтын болсақ процедураны кез-келген модульден алып іске косуға болады. Ал функцияны белгілі бір объектілерден және формаларды шақыруға болады. Қолдану кезінде ең көп қолданатын процедура Public процедурасы болып саналады.

4. Шартты көшу операторлары бар функциялар

If - then және If then else шартты көшу операторы.

Шартты көшу операторын қарастырмас бұрын функция мысалын алып қарастырайық қолданушы функциясы.

Function G(y)

If y<=0 then G=(1+y^2) /(1+y^4) ^(1/2) _

Else G=2*y +sin(y) ^2/(2+y)

End function

Келесіде бір мысал берілген. Ол мысалда функцияның мәні 2 шарт арқылы шығады.

2y+

Бағдарламаны жазуындағы «_» белгі бағдарламаның келесі бетте бар екендігін көрсетедеді. Жалпы жоғарда берілген функцияны есептеу шартын оператор қолданып шығарғаны тиімді. Жалпы шартты оператор синтаксисі төмендегідей болады:

If Шарт then оператор_1 else оператор_2

Оператордың оператор_1 шарттында орындалады, егер шарт шын болған жағдайда, кері жағдайда оператор_2 орындалады.

Шарт- логикалық типтегі мән. Нәтижесі әр қашанда буль типте болады. Мәні өте қарапайым және күрделі құрылымды болуы мүмкін. Қарапайым типтегі операторлар жұмыс жасау кезінде төмендегі кестедегі көрсетілген операциялар қолданылады.

Кесте 2

Кесте 2 Логикалық операциялар тізімідері көрсетілген

Шартты операторлар қолдану кезінде жоғарыдағы кестедегі көрсетілген кез-келген операторды қолдануға болады. Оларды қолдану синтаксисі төмендегідей болады:

IF Шартты оператор THEN оператор

IF ШАРТ THEN

Операторлар_блогы

End if

Then шартты операторынан кейін бір неше операторлар қосуға болады, ол үшін барлық операторлар орындалып тұру қажет және де шарт бойынша барлығы шын болу қажет. Бұл жағдайда олардың барлығы бір жолда орналысып және қос нүктемен бөлінген болу қажет, мысалы:

If A>10 then A=A+1: B=B+A : C=C+B

Бағдарламада шартты операторда бірнеше шартта тексерледі бұл жағдайда оның түрі төмендегідей болады:

If Шарт_1 Then

Блок_Операторлар_1

elseIf Шарт_2 Then

Блок_операторлары

End if

Берілген шартты операторында Блок_Операторы_I орындалады, егерде Шарт_i дұрыс болса кері жағдайда Блок_Операторлары орындалады. Енді шартты операторды қолдануы және Exit Function операторларының қолдануын мысал жүзінде алып қарастырамыз. Мысалы есептің синтаксисі төмендегідей болады:

Function Sq(x)

If x < 0 Then Exit Function Else Sq = ^ (1/2)

End function

If-Then шарты көшу операторын есептеуде қолдану.

VBA мысалдар қарастырайық, мысалда комиссионыды есептерді есептеу ережелері төмендегідей:

- Егер 1 тенгеден төмен емес товар сатылған болса оның комиссионын товардын бағасынын 2 пайызы деп алып карастыруға болады.

- Егер товар 1 тенгеден төмен бағада сатылған болса онда оның коммиссионы есебі товар бағасының 1% құрайды.

- Егер фирмада жұмыс жасауыңда 5 жылдық тәжирбиелі болсаң онда жалпы жалақына 0, 5 % сатылған товардан косымша қосып береді.

- Біріншіде қолданушы функциасын құрастыру:

Function Премия(стаж, продажа)

if стаж>=5 And продажа >=1 then Премия=0, 025*продажа

if стаж< 5 And продажа >=1 then Премия=0, 02*продажа

if стаж>=5 And продажа >=1 then Премия=0, 015*продажа

if стаж< 5 And продажа >=1 then Премия=0, 01*продажа

end function.

2. 5 VBA объектілері әдістері және олардың қасиеттері

VBA түсінік негізінде объектілер жатады. Объект дегеніміз сол бағдарламаны басқаратын құрал ретінде қарастыруға болады. Әр объект өз қасиетімен және сипаттамасымен ерекшеленеді. Мысалға бағдарлама орныдалу барсында диологтық терезені көренбейтіндей етуге болады, оны былай жасау үшін қасеттер терезесіндегі Visible қасиеттіне тікелей байланысты болады. Объектінің басқа бір мысалы реттінде әріптердің шрифтлерін алуға болады. Объектінің қасиетін өзгерумен қатар оның сипаттамасын да өзгертуге болады.

Объектілерде қолдануға арналған әдістер тізімі. Әдістер түсінігінде объектілерге жасалатын амалдар жататындығын ұмытуға болмайды. Мысалы диологтық терезені экранға көрсету үшін Show және Hide әдістерін қолданымыз. Объект дегеніміз бағдарлама құруға арналған негізгі құрал деуге болады. VBA да өзінің құрылымдық объектілері бар оларды атап өтсек төмендегідей болады:

range Ұяшықтар диапазоны

Sheet- Ұяшықтар

WorkSheet Жұмыс қітабы

DialogSheet Диалогтық терезе

Келесі кезекте кейбір негізгі объектілеріне жеке жеке тоқтала кетейік әр объект өзінің қасиеттер бойынша ерекшеленеді олардың кейбіреулерін көптеген экономика-финанстық есептерге қолданысын табуда.

2. 6 Worksheet объектісі

Worksheet объектісімен жұмыс жасау негіз ретінде олардың қасиетін қолданамыз. Осындай тұрақты қолданатын қасиеттің бірі Name (Ат) қасиеті. Name қасиеті жұмыс бетіндегі аралыққа екі рет шерткенмен және жаңа ат енгізгенмен тең. Белсенді бетке жаңа Бюджет атын беру үшін ActiveSheet. Name=“Бюджет” кодын қолданамыз.

Мысалға барлық жұмыс бетін форматтау қажет болса онда Cells (ұяшық) қасиетін қолданамыз. Төменде барлық ұяшықтарға шрифт беру мысалы көрсетілген.

Worksheets(“Лист1”) . Cells. Font. Name=“Arial”

Worksheet обьектісімен жұмыс жасау кезінде тұрақты келесі әдістер қолданылады:

- Activate - жұмыс бетін белсенді етеді;

- CheckSpelling - берілген беттің орфографиясын тексеруге қолданамыз;

- Delete - жұмыс кітабынан жұмыс бетін өшіреді.

2. 7 Range объектісі және оның қасиеттері

Кез-келген объектіні үйрену дегеніміз олардың әдіс және қасиеттерін тани білу деген сөз. Range объектісінің ішінде келесі қасиеттерді айрықша алып көрейік:

- Address (Адрес) - ағындағы диапазон жағдайын қайтарады.

- Count (Санау) - диапазондағы ұяшықтар санын қайтарады.

- Formula (Формула) - бейнеленіп отырған ұяшықтағы мәнді есептеп оның формуласын қайтарады.

- Offset (Орын ауыстыру) - келесі диапазонға қатысты мәнін мөлшерін қайтарады.

- Resize (Өлшемнің өзгеру) - белсенді етілген диапазонды өзгертуге мүмкіндік жасайды.

- Value (Мән) - диапазон құрайтын ұяшықтар мәнін қайтарады.

Range объектісінің әдістері

Range объектісі көптеген қасиетттері бар, олардың ішінде ең көп қолдана алатынымыз төмендегідей:

- Activate (белсендендіреді) - диапазонды белсенді етеді.

- Clear (тазалау) - диапазон ұяшығындағы мәнді қайтарады.

- Copy (көшіру) - ауыстыру буферіне диапазондағы мәнді көшіреді.

- Cut (қию) - ауыстыру буферіне диапазондағы мәнді орналастырады.

- PasteSpecial (арнайы қою) - ауыстыру буферіне диапазондағы мәнді әртүрлі мәндерді қолдану арқылы қояды.

- Select (айырып алу) - диапазонды белсенді етеді.

With операторын қолдану:

With операторы көп қасиет немесе үлкен көлемдегі әдістерді бір объекті үшін орындауға мүмкіндік жасайды.

With операторы келесі синтаксис арқылы жазылды:

With объекті

[операторлар]

End with

For Each опреторы

For Each операторы With операторымен бірдей міндет атқарады, бірақта бірнеше объект үшін.

For Each операторын массивтерге қолдануға болады.

For Each операторының синтаксисі келесі:

For Each элемент In группа

[Операторлар]

[Exit For]

[Операторлар]

Next

2. 8 VBA-дағы экрандық формалар

Бағдарламаға экрандық форма орналастыру:

Термин Экрандық форма-әртүрлі тағайындалу түрі бар терезе және қолданушының көмегімен құрылады. Олар басқару элементтерінен тұрады, басқару элементін қолдануда басқа қолданушымен ақпарат алмасуға мүмкіндік жасайды.

Экрандық форма қасиеті:

Экрандық формамен жұмыс жасамас бұрын оның мәнін қасиеттерін орнату қажет. Excel-де форма құру кезінде оған UserForm1-ге ұқсас ат меншіктеп беріледі. Форма бірнеше түрлі болуы мүмкін UserForm1, UserForm2, UserForm3 және т. с. с

... жалғасы

Мамандардың мәліметті өңдеудің машиналық құралдарына максималды жақындығы

Полиморфизм - бір иерархиядағы объектілер үшін бір атаумен берілген әдістерді қолдану мүмкіндігі

Офистік қосымшаларда VBA тілін пайдалану

Мәліметтер қорының қасиеттері

Excel кестелік редакторының шаблондары

Компьютерді ғылыми жұмыстарда қолдану

Құжаттарды бір-бірімен ұқсастығы

Мәліметтер базасының обьектілері

Microsoft Access мәліметтер қорының басқару жүйесінің обьектілері

Мәліметтер қорын басқару жүйесі

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс