Алматы қаласы «құтқару қызметінің» төтенше жағдайлар кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыруы және өткізуі
КІРІСПЕ 6
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 7
1. Төтенше жағдайлар және олардың көздері 7
1.1. Төтенше жағдай түрлері 7
1.2. Табиғатта кездесетін төтенше жағдайлар және олардың
көздері 11
1.3. Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар және олардың
көздері 13
1.4 . Қазақстан Республикасының аумағында болған төтенше
жағдайлар деректері 14
2. Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алу
және жоюдың мемлекеттік жүйесі 20
3. Төтенше жағдайлардан халықты қорғаудың негізгі әдістері 26
4. Төтенше жағдай зардаптары және жапа шеккен аймақтарда
авариялық . құтқару жүмыстарын жүргізу 32
4.1. Табиғи апаттар (жер сілкінісі, су тасқыны) кезінде құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу ерекшеліктері 32
4.2. Техногенді апаттар (өндірістік авариялар, өрт, жарылыс)
кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу 33
ЖҰМЫСТЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ 35
ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ 38
ҚОРЫТЫНДЫ 44
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 45
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 7
1. Төтенше жағдайлар және олардың көздері 7
1.1. Төтенше жағдай түрлері 7
1.2. Табиғатта кездесетін төтенше жағдайлар және олардың
көздері 11
1.3. Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар және олардың
көздері 13
1.4 . Қазақстан Республикасының аумағында болған төтенше
жағдайлар деректері 14
2. Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алу
және жоюдың мемлекеттік жүйесі 20
3. Төтенше жағдайлардан халықты қорғаудың негізгі әдістері 26
4. Төтенше жағдай зардаптары және жапа шеккен аймақтарда
авариялық . құтқару жүмыстарын жүргізу 32
4.1. Табиғи апаттар (жер сілкінісі, су тасқыны) кезінде құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу ерекшеліктері 32
4.2. Техногенді апаттар (өндірістік авариялар, өрт, жарылыс)
кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу 33
ЖҰМЫСТЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ 35
ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ 38
ҚОРЫТЫНДЫ 44
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 45
Адамдардың қауіпсіздігін қамсыздандыру бейбіт уақыттағы төтенше жағдайларда халықты қорғау бойынша республикамызда жүргізілетін барлық шаралардың аса маңызды мақсаты болып табылады.
Республика аумағында атом энергетикасы, химия өнеркәсібі объектілері мен өзге де объектілер орналасқан мұндағы авариялар үлкен адам құрбандықтарымен, материалдық залалмен қатар елеулі экономикалық салдарға да ұшыратуы мүмкін. Осы жағдайлар мемлекеттік, әскери және шаруашылық органдары тарапынан халықты сенімді қорғау мен шаруашылық объектілерін сақтау, басқару жүйесінің мүлтіксіз жұмыс істеуі жөніндегі міндеттерді шешуде жаңа ұстанымдарды қажет етеді.
Негізгі қорлардың, өндірістік ғимараттар мен ғимараттардың, көліктегі жылжымалы құрам мен инфрақұрылымның тозуы және ескіруі, мұнай мен газ кен орындарын, өзге табиғи ресурстарды зерттеу мен игеру жеделдігі, көмір қышқыл шикізаты мен оның ұқсатылған өнімдерін тасымалдаудың үлкен көлемі техногендік сипаттағы төтенше жағдайдың жағымсыз рөлінің өсуі үшін шынайы алғы шарт жасайды.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экологиялық ахуалдың күрт нашарлауы, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен зілзалалар, індет пен жүқпалы аурулар ұлттық қауіпсіздікке қатер санатына жатқызылды.
Халық пен аумақты зілзалалар, авариялар мен апаттардан және олардан туындаған төтенше жағдайлардан қорғау саласындағы мемлекеттік басқару төтенше жағдайларды ескерту мен жоюдың мемлекеттік жүйесінің шегінде жүзеге асырылады.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының қалыптасуы мен дамуы кезеңінде табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай саласындағы маңызды заңдар, осы саладағы жекелеген мәселелерді реттейтін заңнамалық актілер, сондай - ақ, төтенше жағдайларды ескерту мен жою саласындағы қолданыстағы құқықтың осы уақыттағы бірыңғай жүйесін құрайтын өзге де нормативтік актілер қабылданды.
Төтенше жағдайларда халықты қорғау әдістерін, құтқару жұмыстарын дер кезінде ұйымдастыру зардап көлемін төмендетеді.
Жұмыстың мақсаты – төтенше жағдайлар кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және өткізудің ерекшеліктерін қарастыру болып табылады.
Жұмыстың міндеті:
1) төтенше жағдайлардың түрлері және олардың шығу көздерімен танысу;
2) Қазақстан аумағында болған төтенше жағдайлар деректерін талдау;
3) табиғи мен техногендік апаттар кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру мен өткізудің ерекшеліктерін айқындау;
4) Алматы қаласы «Құтқару қызметі» жұмысын ұйымдастыру және өткізу ерекшеліктерімен танысу.
Республика аумағында атом энергетикасы, химия өнеркәсібі объектілері мен өзге де объектілер орналасқан мұндағы авариялар үлкен адам құрбандықтарымен, материалдық залалмен қатар елеулі экономикалық салдарға да ұшыратуы мүмкін. Осы жағдайлар мемлекеттік, әскери және шаруашылық органдары тарапынан халықты сенімді қорғау мен шаруашылық объектілерін сақтау, басқару жүйесінің мүлтіксіз жұмыс істеуі жөніндегі міндеттерді шешуде жаңа ұстанымдарды қажет етеді.
Негізгі қорлардың, өндірістік ғимараттар мен ғимараттардың, көліктегі жылжымалы құрам мен инфрақұрылымның тозуы және ескіруі, мұнай мен газ кен орындарын, өзге табиғи ресурстарды зерттеу мен игеру жеделдігі, көмір қышқыл шикізаты мен оның ұқсатылған өнімдерін тасымалдаудың үлкен көлемі техногендік сипаттағы төтенше жағдайдың жағымсыз рөлінің өсуі үшін шынайы алғы шарт жасайды.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экологиялық ахуалдың күрт нашарлауы, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен зілзалалар, індет пен жүқпалы аурулар ұлттық қауіпсіздікке қатер санатына жатқызылды.
Халық пен аумақты зілзалалар, авариялар мен апаттардан және олардан туындаған төтенше жағдайлардан қорғау саласындағы мемлекеттік басқару төтенше жағдайларды ескерту мен жоюдың мемлекеттік жүйесінің шегінде жүзеге асырылады.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының қалыптасуы мен дамуы кезеңінде табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай саласындағы маңызды заңдар, осы саладағы жекелеген мәселелерді реттейтін заңнамалық актілер, сондай - ақ, төтенше жағдайларды ескерту мен жою саласындағы қолданыстағы құқықтың осы уақыттағы бірыңғай жүйесін құрайтын өзге де нормативтік актілер қабылданды.
Төтенше жағдайларда халықты қорғау әдістерін, құтқару жұмыстарын дер кезінде ұйымдастыру зардап көлемін төмендетеді.
Жұмыстың мақсаты – төтенше жағдайлар кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және өткізудің ерекшеліктерін қарастыру болып табылады.
Жұмыстың міндеті:
1) төтенше жағдайлардың түрлері және олардың шығу көздерімен танысу;
2) Қазақстан аумағында болған төтенше жағдайлар деректерін талдау;
3) табиғи мен техногендік апаттар кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру мен өткізудің ерекшеліктерін айқындау;
4) Алматы қаласы «Құтқару қызметі» жұмысын ұйымдастыру және өткізу ерекшеліктерімен танысу.
1. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдар-дың ақпараттық - әдістемелік жинағы. № 4 (32) шығарылым, 2007. – 120 б.
2. "Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы" Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 5 шілдедегі №19 Заңы.
3. Сычев Ю.Н. Безопасность жизнедеятельности в чрезвычайных ситуа-циях. – М.: Финансы и статистика, 2007. – 224 с.
4. Тіршілік қауіпсіздігі: Оқу құралы. I кітап /Мемлекеттік тілге аударған Н.Ә. Жүнісбаев. – Алматы: ТЖ жэне АҚ республикалық курстары, 2005.-240 б.
5. «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар жіктемесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 13 желтоқсандағы №1310 Қаулысы.
6. Тіршілік қауіпсіздігі: Оқу қүралы. II кітап /Мемлекеттік тілге аударған Н.Ә. Жүнісбаев. - Алматы: ТЖ жэне АҚ республикалық курстары, 2005.-160 б.
7. Приходько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности. – Алматы: ВШП «Әділет», 2006. - 366 с.
8. Сергеев В.С. Безопасность жизнедеятельности. - М.: Высшая школа,
2007. -410 с.
9. Мастрюков Б.С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях. - М.: Издательский центр «Академия», 2006. - 336 с.
10. Құтқарушы: Оқу құралы. I кітап / Құрастырған С.К. Абдрахманов. -Алматы: ТЖ және АҚ республикалық курстары, 2008.-179 б.
11. Раздорожный А.А. Охрана труда и производственная безопасность. -
М.: Издательство «Экзамен», 2007. - 510 с.
12. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық – әдістемелік жинағы. № 1 (33) шығарылым,
2008. - 120 б.
13. «Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 28 тамыздағы № 1298 Қаулысы.
14. Постник М.И. Защита населения и хозяйственных обьектов в чрезвы-чайных ситуациях. - Минск: Вышэйшая школа, 2003. - 472 с.
15. Сапронов Ю.Г. Безопасность жизнедеятельности. - М.: Издательский Центр «Академия», 2004. - 320 с.
16. Арустамов Э.А. Безопасность жизнедеятельности. - М.: Издательско
- торговая корпорация «Дашков и Ко», 2005. - 496 с.
17. Белов С.В., Девисилов В.А., Козъяков А.Ф. Безопасность жизнедея-тельности. - М.: Высшая школа, 2004. - 360 с.
18. Основы защиты населения и территории в чрезвычайных ситуациях /Под ред. В.В. Тарасова. М.: Издательство МГУ, 1998. - 240 с.
19. Безопасность жизнедеятельности: Учебник / Под ред. С.В. Белова. -М.: Высшая школа, 1999. - 360 с..
20. «Авариялық – құтқару қызметі және құтқарушылардың мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 27 наурыздағы №87- 1 Заңы.
21. Ұйымдардағы төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс бойынша сабақтарға арналған оқу құралы. - Алматы: ТЖ және АҚ республикалық курстары, 2003. - 124 б.
22. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық – әдістемелік жинағы. № 2 (22) шығарылым,
2005. - 120 б.
23. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық - әдістемелік жинағы. № 2 (26) шығарылым,
2006. - 120 б.
24. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық - әдістемелік жинағы. № 3 (23) шығарылым, 2005.- 120 б.
25. www.dtprescue.ru/34927.һtml - Типовая инструкция по ликвидации последствий ДТП для аварийно – спасательных служб и формирований.
26. www.dtprescue.ru/34927.һtm1 - Технические средства ведения и обес-печения аварийно - спасательных работ при ликвидации последствий дорожно - транспортных происшествий.
27. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық - эдістемелік жинағы. № 2 (30) шығарылым,
2007.- 120 б.
2. "Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы" Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 5 шілдедегі №19 Заңы.
3. Сычев Ю.Н. Безопасность жизнедеятельности в чрезвычайных ситуа-циях. – М.: Финансы и статистика, 2007. – 224 с.
4. Тіршілік қауіпсіздігі: Оқу құралы. I кітап /Мемлекеттік тілге аударған Н.Ә. Жүнісбаев. – Алматы: ТЖ жэне АҚ республикалық курстары, 2005.-240 б.
5. «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар жіктемесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 13 желтоқсандағы №1310 Қаулысы.
6. Тіршілік қауіпсіздігі: Оқу қүралы. II кітап /Мемлекеттік тілге аударған Н.Ә. Жүнісбаев. - Алматы: ТЖ жэне АҚ республикалық курстары, 2005.-160 б.
7. Приходько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности. – Алматы: ВШП «Әділет», 2006. - 366 с.
8. Сергеев В.С. Безопасность жизнедеятельности. - М.: Высшая школа,
2007. -410 с.
9. Мастрюков Б.С. Безопасность в чрезвычайных ситуациях. - М.: Издательский центр «Академия», 2006. - 336 с.
10. Құтқарушы: Оқу құралы. I кітап / Құрастырған С.К. Абдрахманов. -Алматы: ТЖ және АҚ республикалық курстары, 2008.-179 б.
11. Раздорожный А.А. Охрана труда и производственная безопасность. -
М.: Издательство «Экзамен», 2007. - 510 с.
12. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық – әдістемелік жинағы. № 1 (33) шығарылым,
2008. - 120 б.
13. «Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 28 тамыздағы № 1298 Қаулысы.
14. Постник М.И. Защита населения и хозяйственных обьектов в чрезвы-чайных ситуациях. - Минск: Вышэйшая школа, 2003. - 472 с.
15. Сапронов Ю.Г. Безопасность жизнедеятельности. - М.: Издательский Центр «Академия», 2004. - 320 с.
16. Арустамов Э.А. Безопасность жизнедеятельности. - М.: Издательско
- торговая корпорация «Дашков и Ко», 2005. - 496 с.
17. Белов С.В., Девисилов В.А., Козъяков А.Ф. Безопасность жизнедея-тельности. - М.: Высшая школа, 2004. - 360 с.
18. Основы защиты населения и территории в чрезвычайных ситуациях /Под ред. В.В. Тарасова. М.: Издательство МГУ, 1998. - 240 с.
19. Безопасность жизнедеятельности: Учебник / Под ред. С.В. Белова. -М.: Высшая школа, 1999. - 360 с..
20. «Авариялық – құтқару қызметі және құтқарушылардың мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 27 наурыздағы №87- 1 Заңы.
21. Ұйымдардағы төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс бойынша сабақтарға арналған оқу құралы. - Алматы: ТЖ және АҚ республикалық курстары, 2003. - 124 б.
22. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық – әдістемелік жинағы. № 2 (22) шығарылым,
2005. - 120 б.
23. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық - әдістемелік жинағы. № 2 (26) шығарылым,
2006. - 120 б.
24. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық - әдістемелік жинағы. № 3 (23) шығарылым, 2005.- 120 б.
25. www.dtprescue.ru/34927.һtml - Типовая инструкция по ликвидации последствий ДТП для аварийно – спасательных служб и формирований.
26. www.dtprescue.ru/34927.һtm1 - Технические средства ведения и обес-печения аварийно - спасательных работ при ликвидации последствий дорожно - транспортных происшествий.
27. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық - эдістемелік жинағы. № 2 (30) шығарылым,
2007.- 120 б.
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Химия факультеті
Химиялық физика және ЖМҚ химиясы кафедрасы
Тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету циклы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ ҚҰТҚАРУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР КЕЗІНДЕ ҚҰТҚАРУ
ЖҰМЫСТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУЫ ЖӘНЕ ӨТКІЗУІ
Орындаған 4 курс студенті
Ғылыми жетекшілері
оқытушы
б.ғ.к., доцент
Норма бақылаушы
Кафедра меңгерушісінің
рұқсатымен қорғауға жіберілді
х.ғ.д., профессор
Алматы, 2009
РЕФЕРАТ
Бітіру жұмысы 46 беттен, 11 суреттен, 2 кестеден, 31 пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Түйінді сөздер: ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ, ТАБИҒИ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ, ТЕХНОГЕНДІК
ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ, АВАРИЯ, АПАТ, ДҮЛЕЙ ЗІЛЗАЛА, ҚҰТҚАРУ ЖҰМЫСТАРЫ, ҚҰТҚАРУ
ОТРЯДЫ, ДИСПЕТЧЕРЛІК КҮЗЕТ, ҚҰТҚАРУ ҚЫЗМЕТІ.
Зерттеу объектісі: Алматы қаласы Құтқару қызметінің жұмысы.
Жұмыстың мақсаты: Алматы қаласы Құтқару қызметінің төтенше жағдайлар
кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыруы және өткізуі.
Жұмыстың міндеті:
1) төтенше жағдайлардың түрлері және олардың шығу
көздерімен танысу;
2) табиғи және техногендік апаттар кезінде құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру мен өткізудің ерекшеліктерін
айқындау;
3) Алматы қаласы Құтқару қызметі жұмысын ұйымдастыру
және өткізу ерекшеліктерімен танысу.
РЕФЕРАТ
Выпускная работа состоит из 46 страниц, содержит 11 рисунков, 2
таблицы, 31 использованный источник.
Ключевые слова: ЧРЕЗВЫЧАЙНАЯ СИТУАЦИЯ, ПРИРОДНАЯ ЧРЕЗВЫЧАЙНАЯ
СИТУАЦИЯ, ТЕХНОГЕННАЯ ЧРЕЗВЫЧАЙНАЯ СИТУАЦИЯ, АВАРИЯ, КАТАСТРОФА, СТИХИЙНОЕ
БЕДСТВИЕ, СПАСАТЕЛЬНЫЕ РАБОТЫ, СПАСАТЕЛЬНЫЙ ОТРЯД, ДИСПЕТЧЕРСКИЙ ПУНКТ,
СЛУЖБА СПАСЕНИЯ.
Объекты исследования: работа Службы спасения города Алматы.
Цель выпускной работы: Организация и проведение работ Служба
спасения города Алматы при чрезвычайных ситуациях.
Задачи:
1) ознакомление с источниками и видами чрезвычайных ситуаций;
2) определение особенностей организации и проведения спасательных
работ при природных и техногенных катастрофах;
3) ознакомление с особенностями организации и проведения работ Службы
спасения города Алматы.
ГЛОССАРИЙ
Төтенше жағдай – белгілі бір аймақтарда күтпеген жағдайда пайда
болатын ахуал.
Табиғи төтенше жағдай – табиғаттан келетін апаттар.
Техногендік төтенше жағдай – адамның өндірістік және шаруашылық
әрекетінен туындайтын төтенше жағдайлар.
Дүлей зілзала – бірден елеулі адамның тіршілігін бұзып, үлкен
материалдық құндылықтарды жоғалтуға соқтыратын, сонымен қатар адамдардың
қаза табуына, жануарлар өлуіне әкелетін кенеттен пайда болатын табиғи
құбылыс.
Сел – тау жартастарының сынықтары мен су қоспасынан тұратын, қатты
жауын немесе қардың қарқынды еруінен, сондай - ақ, қар үйіндісі мен мұзды
теңіздер еруінің нәтижесінде таулы өзендер мен бұлақтар арнасында кенеттен
пайда болатын үлкен қиратушы күштің лай-тас аралас қарқынды су тасқыны.
Эпидемия – нақты бір аймақтағы ауру-сырқаудың саны әдеттегі тірке-
летін деңгейінен біршама асатын, уақыт пен кеңістікте күшейе түсетін
белгілі бір аймақта адамдардың жаппай инфекциялық ауруының таралуы.
ТЖ – төтенше жағдай
АЭС – атом электр станциясы
ІҚҚ – іздестіру – құтқару кұрамалары
ҚӘУЗ – қатты әсер ететін улы заттар
ТЖ ААБЖ – төтенше жағдайлардың автоматтандырылған ақпараттық –басқару
жүйесі
РҚО – радиациядан қорғайтын орындар
МҚКК – мемлекеттік қазыналық коммуналдық кәсіпорын
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 7
1. Төтенше жағдайлар және олардың көздері 7
1.1. Төтенше жағдай түрлері 7
1.2. Табиғатта кездесетін төтенше жағдайлар және олардың
көздері 11
1.3. Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар және олардың
көздері 13
4. . Қазақстан Республикасының аумағында болған төтенше
жағдайлар деректері
14
Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алу
және жоюдың мемлекеттік жүйесі
20
Төтенше жағдайлардан халықты қорғаудың негізгі әдістері 26
Төтенше жағдай зардаптары және жапа шеккен аймақтарда
авариялық – құтқару жүмыстарын жүргізу 32
Табиғи апаттар (жер сілкінісі, су тасқыны) кезінде құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу ерекшеліктері 32
Техногенді апаттар (өндірістік авариялар, өрт, жарылыс)
кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу 33
ЖҰМЫСТЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ 35
ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ 38
ҚОРЫТЫНДЫ
44
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 45
КІРІСПЕ
Адамдардың қауіпсіздігін қамсыздандыру бейбіт уақыттағы төтенше
жағдайларда халықты қорғау бойынша республикамызда жүргізілетін барлық
шаралардың аса маңызды мақсаты болып табылады.
Республика аумағында атом энергетикасы, химия өнеркәсібі объектілері
мен өзге де объектілер орналасқан мұндағы авариялар үлкен адам
құрбандықтарымен, материалдық залалмен қатар елеулі экономикалық салдарға
да ұшыратуы мүмкін. Осы жағдайлар мемлекеттік, әскери және шаруашылық
органдары тарапынан халықты сенімді қорғау мен шаруашылық объектілерін
сақтау, басқару жүйесінің мүлтіксіз жұмыс істеуі жөніндегі міндеттерді
шешуде жаңа ұстанымдарды қажет етеді.
Негізгі қорлардың, өндірістік ғимараттар мен ғимараттардың, көліктегі
жылжымалы құрам мен инфрақұрылымның тозуы және ескіруі, мұнай мен газ кен
орындарын, өзге табиғи ресурстарды зерттеу мен игеру жеделдігі, көмір
қышқыл шикізаты мен оның ұқсатылған өнімдерін тасымалдаудың үлкен көлемі
техногендік сипаттағы төтенше жағдайдың жағымсыз рөлінің өсуі үшін шынайы
алғы шарт жасайды.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экологиялық ахуалдың күрт
нашарлауы, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен
зілзалалар, індет пен жүқпалы аурулар ұлттық қауіпсіздікке қатер санатына
жатқызылды.
Халық пен аумақты зілзалалар, авариялар мен апаттардан және олардан
туындаған төтенше жағдайлардан қорғау саласындағы мемлекеттік басқару
төтенше жағдайларды ескерту мен жоюдың мемлекеттік жүйесінің шегінде жүзеге
асырылады.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының қалыптасуы мен дамуы кезеңінде
табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай саласындағы маңызды
заңдар, осы саладағы жекелеген мәселелерді реттейтін заңнамалық актілер,
сондай - ақ, төтенше жағдайларды ескерту мен жою саласындағы қолданыстағы
құқықтың осы уақыттағы бірыңғай жүйесін құрайтын өзге де нормативтік
актілер қабылданды.
Төтенше жағдайларда халықты қорғау әдістерін, құтқару жұмыстарын дер
кезінде ұйымдастыру зардап көлемін төмендетеді.
Жұмыстың мақсаты – төтенше жағдайлар кезінде құтқару жұмыстарын
ұйымдастыру және өткізудің ерекшеліктерін қарастыру болып табылады.
Жұмыстың міндеті:
төтенше жағдайлардың түрлері және олардың шығу көздерімен танысу;
Қазақстан аумағында болған төтенше жағдайлар деректерін талдау;
табиғи мен техногендік апаттар кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру мен
өткізудің ерекшеліктерін айқындау;
Алматы қаласы Құтқару қызметі жұмысын ұйымдастыру және өткізу
ерекшеліктерімен танысу.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Төтенше жағдайлар және олардың көздері
1.1 Төтенше жағдай түрлері
Қауіптілік – материяға (адамдарға, жануарлар мен өсімдік әлеміне,
материалдық құндылықтарға) қауіп төндіретін немесе зиянды әсер ететін
процесс, құбылыс, обьект, субьект Қауіптілік төтенше жағдайдың тууынан
пайда болады.
Төтенше жағдай – белгілі бір аймақтарда күтпеген жағдайда пайда
болатын табиғи апаттар мен адамдардың іс-әрекетінен туындайтын өндіріс
авариялары, жұқпалы аурулардың таралуы т.б, нәтижесінде адам өміріне,
денсаулығына қауып төнуі, қаза болуы, материялдық құндылықтардың, қоршаған
ортаның бұзылуы.
Жыл сайын төтенше жағдайлар планетамыздағы 2,5 – 3 млн тұрғынның
өмірін қиюда, одан болатын материалдық залалдар жылына 50 – 100 млрд
долларды құрайды, бұл цифрлар тұрақты өсуде [3].
Төтенше жағдайлар үш негізгі белгілер бойынша жіктеледі [4]:
пайда болу себебі бойынша;
ведомстволық қатыстылығы бойынша;
аумақтық таралуы бойынша.
Пайда болу себептеріне байланысты төтенше жағдайларды табиғи,
техногендік, әлеуметтік, экологиялық деп жіктеуге болады (1-сурет).
1-сурет. Төтенше жағдайлардың пайда болу себептеріне байланысты
жіктелуі
Ведомстволық қатыстылығы бойынша төтенше жағдайлар мыналарға бөлінеді:
құрылыста, өндірісте, коммуналдық – тұрмыстық қызмет көрсету саласында,
көлікте, ауыл шаруашылығында, орман шаруашылығында, көліктік байланыста
(газөткізгіштер, мүнайөткізгіштер) [4].
Төтенше жағдайларда зардап шеккен адамдар санына, келтірілген
материалдық залал мөлшеріне, төтенше жағдайдың зақымдағыш факторының таралу
аумағына байланысты төтенше жағдайлар объектілік, жергілікті, өңірлік,
жаһандық болып жіктеледі (2-сурет) [5].
2-сурет. Төтенше жағдайлардың аумақтық таралуы бойынша жіктелуі
Объектілік төтенше жагдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай аймағы өндірістік немесе элеуметтік мақсаттағы
объектінің аумағы шегінен шықпаса, бұл ретте мынадай салдарының бірі
туындаса немесе туындауы мүмкін болса:
5-тен астам, бірақ 10-нан көп емес адам қаза болса;
50-ден астам, бірақ 100-ден көп емес адамның тіршілік ету жағдайлары
бұзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері бес мыңнан он бес
мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткішті құрайтын табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдай жатады.
Жергілікті төтенше жағдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай аймағы өндірістік немесе әлеуметтік мақсаттағы
объектінің аумағы шегінен шықса және облыстың екі ауданының шегінен
шықпаса, бұл ретте мынадай салдарлардың бірі туындаса немесе туындауы
мүмкін болса:
10-нан астам, бірақ 50-ден көп емес адам қаза болса;
100-ден астам, бірақ 500-ден көп емес адамның тіршілік ету жағдайлары
бұзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері он бес мыңнан жүз
мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткішті құрайтын табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдай жатады.
Өңірлік төтенше жағдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай аймағы бір облыстың кемінде үш ауданының аумағын
қамтыса не төтенше жағдай Қазақстан Республикасының екі облысының аумағында
болса, бұл ретте мынадай салдарлардың бірі туындаса немесе туындауы мүмкін
болса:
50-ден астам, бірақ 200-ден көп емес адам қаза болса;
500-ден астам, бірақ 1500-ден көп емес адамның тіршілік ету жағдайлары
бұзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері жүз мыңнан екі жүз
мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткішті қүрайтын табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдай жатады.
Жаһандық төтенше жағдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай Қазақстан Республикасының үш және одан да көп
облыстарының аумағында болса не шектес мемлекеттердің аумағын қамтыса, бұл
ретте мынадай салдардың бірі туындаса немесе туындауы мүмкін болса:
200-ден астам адам қаза болса;
1500-ден астам адамның тіршілік ету жағдайлары бүзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері екі жүз мыңнан аса
айлық есептік көрсеткішті құрайтын табиғи және техногендік сипаттағы
төтенше жағдай жатады.
Адамзатқа табиғаттың адамға бағынышты емес дүлей күштерінің (жер
сілкінісі, сел, су тасқыны, сырғымалар, қар көшкіні, дауылдар, құрғақшылық,
орман және дала өрттері т.б.) тууынан болатын табиғи сипаттағы төтенше
жағдайлар (дүлей зілзалалар) көп мөлшерде зиян мен залал экеледі (3-сурет
).
3-сурет. Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар түрлері
Жердегі өркениеттің даму тарихы техногендік сипаттағы төтенше
жағдайларды туғызуға себепкер жағдайларды жасаумен тікелей байланысты.
Адамның өндірістік және шаруашылық әрекетінен туындайтын төтенше жағдайлар
техногендік деп аталады.
Әрбір минут сайын әлемде жарылыс, өрт болуда, үйлер мен ғимараттар
қирауда, қоршаған табиғи ортаға зиянды да қауіпті заттардың орасан мөлшері
тасталуда, көлікте, өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, энергетика мен
байланыста авариялар мен апаттар болуда.
Өрт, жарылыс, көлік пен өндірістегі авариялар адамдарға есепсіз қайғы
мен қасірет әкеледі. Жыл сайын элемде көліктегі авариялар мен апаттардан 1
млн – ға жуық адам қаза болады, 8 млн адам жарақат алады [3]. Техногендік
сипаттағы төтенше жағдайлардың жіктелуі 4-суретте көрсетілген.
4-сурет. Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар жіктемесі
Заманауи қоғамның өмірінде әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайлар
(соғыстар, террорлық актілер, адамдарды кепілдікке алу, ұрлық, алаяқтық,
зорлық – зомбылық, зиянды мен қауіпті әдеттер, адамдардың жаппай толқуы,
т.б.) ерекше орын алады. Олардың жалпы саны, түрлері, зардап ауқымдары
ұдайы өсу үстінде. Әлеуметтік төтенше жағдайлардың спецификалық ерекшелігі
мынада: олардың барлығы адамдар арасындағы өзара қарым – қатынас сферасында
пайда болады және адам факторына байланысты келеді. Мұндай жағдайларды
адамдар саналы түрде жоспарлайды, дайындайды және өздерінің саяси, ұлттық,
діни, қылмыстық, қаржылық пен жеке мүдделерін шешу үшін жүргізеді. Бұл
мақсаттарына жету үшін олар қатал да сорақы әдістерді қолданады: қорқыту,
бопсалау, зорлық-зомбылық, алдау, кепілдікке алу, ұрлық, адам өлтіру, т.б.
(5-сурет).
5-сурет. Әлеуметтік төтенше жағдайлар жіктемесі
Адамзаттың Жер бетінде комфортты сүруі үшін экологиялық төтенше
жағдайларға ерекше мән беруі қажет. Мұндай төтенше жағдайларға мыналар
жатады: өсімдіктер мен жануарлардың құрып – жоғалуы, топырақтың ластануы,
сорлануы, батпақтануы мен эрозиясы, атмосфераның ластануы, әлемдегі мұхит
суларының ластануы, табиғи ортаның ластануы, су қорларының сарқылуы,
аумақтардың шөлейттенуі, т.б. жатады (6-сурет).
6-сурет. Экологиялық төтенше жағдайлар түрлері
1.2 Табиғатта кездесетін төтенше жағдайлар және олардың көздері
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар – дүлей зілзала (жер сілкінісі,
сел, көшкін, су тасқыны және басқалар), табиғи өрт, індеттер мен малдың
жұқпалы аурулары, ауылшаруашылық өсімдіктерінің және орман кеселдері мен
зиянкестері арқылы зақымдануды туғызатын төтенше жағдайлар [2].
Басқаша айтқанда, мұндай жағдай табиғи сипаттағы төтенше жағдай
ошақтарының белгілі бір аймақта пайда болуына әкеліп соғатын процестер
немесе қауіпті табиғи кұбылыстардың нәтижесінде болады.
Дүлей зілзала – бірден елеулі адамның тіршілігін бұзып, үлкен
материалдық құндылықтарды жоғалтуға соқтырады, сонымен қатар адамдардың
қаза табуына, жануарлар өлуіне әкелетін кенеттен пайда болатын табиғи
құбылыс.
Қауіпті геологиялық құбылыстар мен процестер. Геологиялық қауіпті
құбылыстарға адамдарға, ауыл шаруашылық малдары мен жануарларына, экономика
нысандарына және қоршаған табиғи ортаға зақымдаушы әсерін тигізетін немесе
тигізуі мүмкін геологиялық жағдайлар жатады.
Жер сілкінісі – жер қыртысында немесе мантияның үстіңгі бөлігінде
кенеттен болған қозғалыс пен жарылыс нәтижесінде кенеттен пайда болған және
елеулі ауытқу түрінде үлкен қашықтыққа таралатын жылдам жер асты дүмпуі мен
жерастының қозғалысы.
Зардап шеккендердің саны жер сілкінісінің орны мен күшіне, халықтың
тығыздығына, құрылыстардың сейсмотұрақтылығы мен биіктіктеріне, тәулік
уақытына, зақымдаушы фактордың екінші рет пайда болу мүмкіндігіне, халықтың
және арнайы іздеу – құтқару құрамаларының (ІҚҚ) дайындықтарының дәрежесіне
тәуелді.
Опырылу (сусыма, тас құлау) – бұл ең алдымен тау жыныстарынын желге
мүжілу есебінен олардың байланысының, жерүсті және жерасты сулары
қызметінің әлсіреуінен туындайтын құлама және тік жарға тау жынысының үлкен
массасының, өзен алқабы мен теңіз жағалауының бөлініп, құлауы.
Қар көшкіні – тау баурайымен өз салмағының әсерінен және тау
баурайының шайылуы, тау жынысының шамадан тыс сулануынан болатын қосымша
ауыртпалықтар, сейсмикалық дүмпудің және басқа да процестердің нәтижесінде
тау жынысы массасының жылжуы.
Сел – тау жартастарының сынықтары мен су қоспасынан тұратын, қатты
жауын немесе қардың қарқынды еруінен, сондай - ақ, қар үйіндісі мен мұзды
теңіздердің еруінің нәтижесінде таулы өзендер мен өзеншіктер арнасында
кенеттен пайда болатын үлкен қиратушы күштің лай-тас аралас қарқынды су
тасқыны.
Қауіпті гидрологиялық құбылыстар мен процестер. Қауіпті гидро-логиялық
құбылыстар – әр түрлі табиғи немесе гидродинамикалық факторлар-дың немесе
екеуінің қосындысының әсер етуінен пайда болатын, адамдарға, ауылшаруашылық
малдары мен дәнді дақылдарына, экономика нысандары мен қоршаған табиғи
ортаға зақым келтіретін, шығу тегі гидрологиялық болып келетін оқиға немесе
гидрологиялық процесстердің нәтижесі.
Су басу – құрғақ жерді уақытша су алу, апаттық құбылыс болып табыла-
тын судың жоғарғы деңгейі. Су басу, су тасу немесе тасқын кезіндегі су
деңгейінің көтерілу нәтижесінде, жинақтау, жел толқыту нәтижесінде, сондай-
ақ гидротехникалық кұрылғылардың бұзылу кезінде болуы мүмкін.
Су тасу – жыл сайын белгілі бір климаттық жағдайда мерзім сайын
қайталанатын, шағын су көлемімен, жоғарғы және ұзақ мерзімді су деңгейінің
көтерілуімен сипатталатын және қардың еруімен немесе қар мен мұздықтың
бірге еруінен болатын өзен суы тәртібінің фазасы. Су тасуларды көктемдік,
көктем – жаздық, жаздық деп бөледі.
Қар көшкіні – адамдардың өмірі мен денсаулығына кауіп төндіретін,
экономика нысандарына және қоршаған табиғи ортаға шығын келтіретін, жылдам
әрі кенеттен болатын қардың және (немесе) мұздың таудың тік баурайымен
қозғалуы.
Қауіпті метеорологиялық құбылыстар мен процестер. Адамдарға,
ауылшаруашылық малдарына және өсімдіктерге, экономика нысандарына және
қоршаған табиғи ортаға зақым келтіретін немесе келтіруі мүмкін атмосферада
әртүрлі табиғи факторлардың немесе олардың қосындысының ықпалынан
туындайды. Олардың қатарында:
Дауыл – жылдамдығы 32 мс асатын (115 кмс аса), айтарлықтай ұзақтығы
мен қиратқыш күші бар жел.
Теңіз дауылы – үзақ уақытты, 20 мс аса жылдамдьқпен соғатын өте
күшті, теңізде қатты толқын және құрғақ жерде қирату тудыратын жел.
Күшті жел – ауаның жер бетімен салыстарғандағы 14 мс аса жылдамдықпен
қозғалуы.
Табиғи өрттер. Табиғи өрт – апаттық түрде пайда болатын және табиғи
ортада таралатын бақылаусыз жану процесі.
Өрт аймағы деп – апатты құбылыс, авария немесе қирау, адамдардың отты
абайсыз пайдалануы нәтижесінде белгілі бір аймақта өрттің пайда болуы мен
таралуын айтады.
Мемлекеттік орман күзеті – ормандарды қорғауды іске асыру үшін
ұйымдастырылған орман шаруашылығы мен қала ормандарының, орман-қорықтарды
және бекітілген ормандардың күйін қадағалау жөніндегі мемлекеттік
органдардың арнайы қызметі болып табылады.
Эпидемия – нақты бір аймақтағы ауру-сырқаудың саны әдеттегі тірке-
летін деңгейінен біршама асатын, уақыт пен кеңістікте күшейе түсетін
белгілі бір аймақта адамдардың жаппай инфекциялық ауруының таралуы. Кейде
аурудың таралуы пандемия сипатын алады, яғни белгілі бір табиғи немесе
әлеуметтік – гигиеналық жағдайда бірнеше мемлекеттің немесе құрылықтың
аумағын қамтуы.
Эпизоотия – белгілі бір аумақтың шегінде бір мезгілде уақыт пен кеңіс-
тікте дамитын, белгілі бір аймақтағы ауруға шалдығу деңгейінің әдеттегі
санынан айтарлықтай асатын, бір немесе бірнеше түрдегі ауылшаруашылық
малдарының арасындағы инфекциялық аурудың таралуы. Ол панзоотиялық,
эпизоотиялық сипат алады.
Эпифитотия – ауылшаруашылық дақылдарының жаппай жойылуы және олардың
өнімділігінің төмендеуімен қатар жүретін уақыт пен кеңістікте
ауылшаруашылық өсімдіктерінің жаппай, біртіндеп күшейе түсетін инфекциялық
аурулары және (немесе) өсімдік зиянкестері санының бірден өсуі.
1.3. Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар және олардың көздері
Техногенді сипаттагы төтенше жағдайлар – өнеркәсіп, көлік және басқа
да авариялар, өрт (жарылыс), күшті әсер ететін улы, радиоактивті және
биологиялық жағынан қауіпті заттарды таратын (тарату қаупі бар) авария,
үйлер мен ғимараттар кенеттен қирауы, бөгендердің бұзылуы, тіршілікті
қамтамасыз ететін электр – энергетикалық және коммуникация жүйелеріндегі,
тазарту құрылыстарындағы авария туғызған төтенше жағдайлар [2].
Техногенді сипаттағы төтенше жағдай көзінің зақымдаушы факторы –бұл
тиісті параметрлермен анықталатын немесе көрінетін, физикалық, химиялық
және биологиялық іс-әрекеттермен немесе көріністермен сипатталатын
адамдардың, ауылшаруашылық малының өмірі мен денсаулығына және
өсімдіктерге, экономика нысандарына және қоршаған табиғи ортаға жағымсыз
эсер ететін қауіпті оқиғаның құрастырушысы.
Химиялық авария – адамдардың қаза болуына немесе химиялық улануына,
азық-түліктің, тамақ шикізаты мен жемнің, ауылшаруашылық жануарлары,
өсімдіктердің химиялық улануына немесе қоршаған табиғи ортаның химиялық
ластануына қабілетті химиялық заттардың төгілу немесе шығуынан болатын
химиялық кауіпті объектілік авария.
Биологиялық авария – адамдардың өмірі мен денсаулығына, ауылшаруа-
шылық жануарлары үшін қауіп туғызатын, қоршаған табиғи ортаға залал
келтіретін көлемде қауіпті биологиялық заттардың таралуынан болатын авария.
Радиациялық авария – аталған нысанда қалыпты пайдалану жобасымен алдын-
ала көрсетілген шекарасынан радиоактивті заттар және иондаушы сәулелердің
шығуы мен төгілуіне алып келетін, мөлшері, пайдалану қауіпсіздігінің
белгіленген шегінен асатын, радиациялық қауіпті нысандағы авария.
Өрттер (жарылыстар). Өрт жарылыс қаупі бар объект – техногендік
төтенше жағдайдың нақты пайда болатын қаупін туғызатын, тез тұтанатын және
өртенумен жарылу қаупі бар заттарды шығаратын, пайдаланалатын, ұқсататын,
сақтайтын немесе тасымалдайтын объект.
Жарылыс – шектеусіз көлемде энергияның едәуір бөлігінің кенеттен
босауы мен қоса өтетін заттардың физикалық және химиялық айналымының тез
өтетін процесі. Оның нәтижесінде қоршаған кеңістікте техногендік төтенше
жағдайларға алып келуге немесе пайда болуына алып келуге қабілетті соққы
толқыны пайда болады және таралады.
Жарылыс қаупі бар зат – жалын, діріл немесе жарылу кезінде жарылуы
мүмкін зат.
Көліктегі кауіпті оқиғалар. Көліктегі авария – адамдардың қаза
болуына, зардап шеккендерге ауыр дене жарақатын салуға, көлік имараттары
мен қүралдарын жоюға және зақымдауға немесе қоршаған табиғи ортаға залал
келтіруге алып келетін жағдай.
1.4. Қазақстан Республикасының аумағында болған төтенше жағдайлар
деректері
2007 жылы жедел деректер бойынша Қазақстан Республикасының аумағында
ірі жол – көлік оқиғаларын есептегенде 21637 төтенше жағдайлар мен табиғи
және техногендік сипаттағы оқиғалар тіркелді (2006 жылдың осы мерзіміне
қарағанда 9,1% аз). Бұл жағдайларда 5781 адам зардап шекті (2006 жылдың осы
мерзіміне қарағанда 4,5% аз), оның ішінде 1591 адам қаза тапты (2006 жылдың
осы мерзімінде 7,2% аз). Алдын-ала деректер бойынша материалдық зиян 4139,7
млн, ал 2006 жылы – 9417,2 млн теңгені құрады (кесте 1) [3].
Оның ішінде техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар саны 17763 оқиға
болып отыр (ТЖ жалпы санының 82,1% ), ал олардың 96% - ын (17060) тұрмыстық
және өндірістік өрттер құрайды. 2006 жылмен салыстырғанда оқиғалар саны
1379 оқиғаға немесе 7,2% - ға кеміді. 2130 адам зардап шекті (2006 жылға
қарағанда 23,7% - ға кем), олардың 1156 - сы қаза болды (2006 жылға
қарағанда 11,3% - ға аз).
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар саны 3874 оқиғаны немесе жалпы ТЖ
санының 17,9% - ын құрайды. Бұл 2006 жылмен салыстырғанда 17,1% - ға аз.
Мұнда 3651 адам зардап шекті (зардап шеккендердің жалпы саны 2006 жылға
қарағанда 11,9% артық), 435 қаза болды (зардап шеккендер жалпы санының
5,8%), олардың 93,3% - ы суда қаза болды.
Төтенше жағдайлардың көпшілік бөлігі Қарағанды – 15,2% (3284), Шығыс
Қазақстан – 13,3% (2888), Оңтүстік Қазақстан – 9,2% (1996), Алматы – 8,6%
(1861), Павлодар – 8,6% (1860), Қостанай – 7,9% (1701) облыстарына және
Алматы қаласы – 5,4% (1179) мен Астанаға – 3,2% (700) тиесілі.
Зардап шеккендердің саны Атырау облысында 4,8 рет, Маңғыстау облысында
2,3 рет, Қостанай облысында 1,5 рет, Астана қаласында 1,4 рет, Ақтөбе
облысында 32,8%, Қызылорда облысында 10,3% өскен, осының салдарынан адам
өлімі Ақтөбе облысында 73,3% (55 адамға), Маңғыстау облысында 83,3%, Астана
қаласында 46,2% (30 адамға) артты.
Жалпы саннан олардың ең көп бөлігі Қарағанды – 15,1% (241), Алматы – 11,1%
(177), Шығыс Қазақстан – 11,1% (177), Ақтөбе – 8,2% (130), Оңтүстік
Қазақстан – 6,4% (102), Қостанай – 6,3% (101), Солтүстік Қазақстан
облыстарының – 5,2% (83), Астана қаласы – 6% (95) мен Алматы қаласының –
4,6% (73) үлесінде.
2007 жылдың ішінде ТЖМ – ның күштері авариялық – қүтқару жүмыстарына
59872 рет шығу жасады, 13707 адам құтқарылды, 9480 адам ТЖ аймағынан
көшірілді, зардап шеккен 492 адамға бірінші медициналық көмек көрсетілді.
Өрт сөндіру қызметі мен авариялық – құтқару жұмыстары дабыл бойынша 49897
оқиға орнына, соның ішінде – 16964 өртке, 3561 – авариялық құтқару
жұмыстарына, 27872 – есепке өрт деп алынбайтын жану жағдайларына (жалған
дабылдар – 1500) барды. Мамандандырылған өрт сөндіру бөлімдерімен 2177 шығу
болды, 843 адам құтқарылды. Жеке құрамның 9863 адамы және 2565 техника
бірлігі тартылды. Жылдың басынан ТЖМ – ның өрт сөндіру қызметінің күшімен
10133 адам құтқарылды.
Суда құтқару қызметімен есепті кезеңде төтенше жағдайлар мен суда
болған оқиғаларға 611 шығу жасалынды. Іздеу – құтқару операцияларының
барысында суда – құтқару қызметімен 513 адам құтқарылды, (оның 194 – і
бала), 164 зардап шеккен адамға медициналық көмек көрсетілді, (оның 101 – і
бала), 131 адам ТЖ аймағынан көшірілді (оның 79 – ы бала).
Техногендік төтенше жағдайлар. 2007 жылы 17763 төтенше жағдай мен
техногендік сипаттағы оқиға (2006 жылғымен салыстырғанда 7,2% аз), сонымен
қатар 17060 (96%) тұрмыстық және өндірістік өрт болды. 2130 адам зардап
шекті, оның ішінде 1156 қаза болды.
Көліктік авариялар мен оқиғалар. Жедел деректер бойынша республи-када
2007 жылы автожолдар мен теміржолда және авиациялық көлікте 117 ірі
көліктік авариялар тіркелді, бұл жағдайда 386 адам зардап шекті, оның
ішінде 276 адам қаза болды. Өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда
республи-
ка бойынша көлік авариялары мен оқиғалар саны 20,6% - ға өсті.
1-кесте. Қазақстан Республикасы аумағында 2006-2007 жылдарда болған ТЖ
мен оқиғалардың негізгі көрсеткіштері
Өткен жылда автожолдарда ірі жол – көлік авариясының 39 оқиғасы
тіркелді, 315 адам зардап шекті, оның ішінде 237 адам қаза тапты. Өткен
2006 жылмен кезеңмен салыстырғанда 38 авария болған, одан 351 адам зардап
шегіп, оның 223 қаза болған.
2007 жылы теміржолдағы авариялар мен оқиғалардың 65 хабары тіркелді,
54 адам зардап шекті, олардың ішінде 35 адам қаза болды. Өткен 2006 жылдың
осы мерзімінде теміржол көлігінде 48 авария болып, онда 31 адам зардап
шекті, 16 адам қаза тапты.
2007 жылы әуе көлігіндегі авариялар мен оқиғалары туралы 12 хабар
тіркелді, 13 адам зардап шекті, оның ішінде 4 адам қаза тапты. 2006 жылы
осы мерзімде 11 аналогиялық хабар түсті, 5 адам зардап шегіп, 2 адам қаза
тапты.
Өткен 2007 жылда 1 авария су көлігінде болды.
Өрттер мен жарылыстар. 2007 жылы өндірістік, тұрмыстық өрт, газ
жарылыстары, техногендік сипаттағы қайғылы оқиғалар, жарылыстар және оқ-
дәрілердің табылуы туралы 17358 хабар түсті. Бұл жағдайда 1434 адам зардап
шекті, олардың 735-і мерт болды, өткен 2006 жылдың осы мерзімімен
салыстырғанда 31,6% және 16,9% -ға аз.
Жедел деректер бойынша өткен 2007 жылдың ішінде 17060 өндірістік және
тұрмыстық өрт шықты. Онда 1087 адам зардап шегіп, 510 адам қаза тапты.
Материалдық зиян 3550,1 млн теңгені құрады. Өткен 2006 жылдың осы
мерзімімен салыстырғанда өрт 7,3% -ға, материалдық зиян 60,6% -ға, өрт
кезінде адамдардың қаза табуы 23,2% -ға төмендеді.
Газ жарылыстары туралы 2007 жылы 19 хабарлама келіп түсті. Бұл
жағдайда 34 адам зардап шекті, 2 адам қаза тапты. Өткен 2006 жылдың осы
мерзімінде 19 хабар түсіп, 13 зардап шегіп 2 адам қаза тапқан.
2007 жылы жарылыстар мен оқ-дәрі туралы 177 және техногендік сипаттағы
қайғылы оқиғалар туралы 102 хабар тіркелді. Бұл жағдайда 276 адам зардап
шегіп, олардың 144-і қаза тапты. Өткен 2006 жылдың осы кезеңінде жарылыстар
мен оқ-дәрі табылуының 204 және техногендік сипаттағы 146 оқиға туралы
хабар алынған еді, онда 408 адам зардап шегіп, олардың 97 -і қаза тапты.
Өндірістік авариялар. Өткен жыл ішінде республиканың өнеркәсіптік
кәсіпорындарында 213 төтенше жағдай мен оқиға тіркелді. Бұл жағдайда 229
адам зардап шегіп, 138 адам қаза тапты. Өткен 2006 жылдың осы мерзімінде
229 төтенше жағдай мен оқиғалар болды, 274 адам зардап шегіп, 173 адам қаза
тапты.
2007 жылда тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінде 44 төтенше жағдай
тіркелді, зардап шеккендер саны 13, оның ішінде 7 адам қаза тапты. Өткен
2006 жылдың осы кезеңінде 34 төтенше жағдай болды, онда 18 адам зардап
шегіп, 4-уі қаза болды.
Улы заттар мен радиоактивті заттардың төгілуіне байланысты авариялар.
Өткен жыл ішінде қатты әсер етуші улы заттың (ҚӘУЗ) таралуы туралы 27 хабар
тіркелді, соның салдарынан 68 адам зардап шекті және радиоактивті 4 зат
табылды. Өткен 2006 жылдың осы мерзімінде ҚӘУЗ табылуы мен таралуына
байланысты 23 хабар тіркелген, зардап шеккендер саны – 17 адам, 1
радиобелсенді зат табылды.
4 – тоқсанда сынаппен байланысты 1 төтенше жағдай анықталды.
Табиғи төтенше жағдайлар. 2007 жылы 3874 табиғи төтенше жағдай болды,
бұл 2006 жылғы осы кезеңмен салыстырғанда 17,1% - ға аз. 3651 адам зардап
шегіп, олардың 435 – і қаза тапты.
Гидрометеорологиялық және геологиялық құбылыстарға байланысты 39 оқиға
тіркелді, онда 132 адам зардап шегіп, 11 адам қаза тапты.
Табиғи өрттер. 2007 жылы 1059 ірі табиғи өрттер тіркелген. Бұл өткен
жылға қарағанда 30,81% - ға кем.
Жер сілкінісі. 2007 жылы республика аумағында Рихтер шкаласы бойынша 3
баллдық жиіліктегі 9 жер сілкінісі тіркелді. 2006 жылдың осы кезеңінде 12
жер сілкінісі болған [12].
2 – кестеде Қазақстан Республикасы аумағында 2003 – 2006 жылдары
болған төтенше жағдайлар мен оқиғалардың салыстырмалы көрсерткіштері
келтірілген.
7-суретте Қазақстан Республикасы аумағында 2003 – 2007 жылдары болған
төтенше жағдайлар мен оқиғалардың салыстырмалы көрсеткіштері диаграмма
түрінде көрсетілген.
7-сурет. Қазақстан аумағында 2003 – 2007 жылдары болған ТЖ мен
оқиғалардың салыстырмалы көрсеткіштері
2-кесте. Қазақстан Республикасы аумағында 2003 – 2007 жылдары болған
ТЖ мен оқиғалардың салыстырмалы көрсеткіштері
2. Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың
мемлекеттік жүйесі
Қазақстан Республикасының орталық және жергілікті атқарушы
органдарының авариялардан, апаттардан және табиғи зілзалалардан пайда
болатын төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі қызметін
үйлестіруді жетілдіру, осы салада бірыңғай мемлекеттік саясатты қамтамасыз
ету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметінің Төтенше жағдайлардың
алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесі туралы Ережесі Қазақстан
Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік
жүйесінің негізгі міндеттерін, жұмыс істеуінің ұйымдастырылуы мен тәртібін
белгілейді [13].
Төтенше жагдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесі
(ТЖМЖ):
- бейбіт уақытта және соғыс кезінде төтенше жағдайлардың (ТЖ) алдын
алуға;
ал олар пайда болған жағдайда - зардаптарын жоюға (адамдардың өмірі мен
денсаулығына төнетін тікелей қауіп-қатерді жою жөніндегі құтқару, авариялық-
қалпына келтіру және басқа кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізу, халықтың
тұрмыс-тіршілігін қалпына келтіру);
халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, қоршаған табиғи ортаны қорғауға
және халық шаруашылығына келтіретін зиянын азайтуға арналған.
Төтенше жагдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
негізгі міндеттері:
бейбіт уақытта және соғыс кезінде төтенше жағдайлар туа қалған жағдайда
олардың алдын алу, адамдардың өмірі мен денсаулығын, материалдық және
мәдени құндылықтарды, қоршаған табиғи ортаны қорғау саласында бірыңғай
мемлекеттік саясат жүргізу;
халықты, аумақтарды қорғауды, техникалық және экологиялық қауіпсіз-дікті
қамтамасыз ету жөніндегі ұйымдастыру, экономикалық және құқықтық шаралар
жүйесін қалыптастыру;
төтенше жағдайларға ден қою, олардың зардаптарын жою, олардың туындау
себептерін тексеру тәртібін айқындау;
- мониторинг пен халықты хабардар етуді ұйымдастыру;
авариялар, апаттар, табиғи және экологиялық зілзалалар, жұқпалы ауру-лар,
эпизоотиялар, эпифитотиялар пайда болған кезде төтенше жағдайлардың алдын
алуға, адамды және оның тіршілік ету ортасын қорғауға, шаруашылық жүргізу
және әлеуметтік сала объектілерінің тұрақты жұмыс істеуін арттыруға
бағытталған мемлекеттік мақсатты және ғылыми-техникалық бағдарламалар
әзірлеуді және оларды орындауды ұйымдастыру;
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің басқару
органдары мен пункттерінің, байланыс және хабар беру жүйелерінің төтенше
жағдайларда іс-қимыл жасауға күштері мен құралдарының жоғары әзірлігін
қамтамасыз ету, оларды жою жөніндегі жұмыстарды жүргізу;
төтенше жағдайлардың әлеуметтік-экономикалық зардаптарын болжау және
бағалау; зардап шеккен халықтың тұрмыс-тіршілігін бірінші кезекте
қамтамасыз ету;
халықты төтенше жағдайларда іс-қимыл жасауға үйрету және даярлау, Төтенше
жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің маман кадрларын
әзірлеу және олардың біліктілігін арттыру;
төтенше жағдайлардың алдын-алу және жою, авариялардың, апаттар мен табиғи
зілзалалардың зардаптарын жою ісінде шет мемлекеттерге көмек көрсету
саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру болып табылады.
ТЖМЖ құрамына мыналар кіреді:
аумақтық органдарымен және ведомстволық бағынысты ұйымдарымен қоса
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы
органы;
- өздерінің құзыретіне кіретін мәселелер бойынша төтенше жағдайлардың
алдын алу мен жоюды қамтамасыз ететін орталық және жергілікті атқарушы
органдардың басқару органдары, ұйымдары кіреді.
Орталық және жергілікті атқарушы органдардың, ұйымдардың іс-қимылын
үйлестіру үшін төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі мынадай
комиссиялар қүрылады:
Төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі ведомствоара-лық
мемлекеттік комиссия;
облыстардың, қалалар мен аудандардың төтенше жағдайлар жөніндегі аумақтық
комиссиялары;
Қазақстан Республикасы орталық атқарушы органдарының төтенше жағдайлар
жөніндегі салалық комиссиялары;
- мұнайдың төгілуіне ден қою жөніндегі ұлттық комиссия;
көліктегі қауіпсіздік пен терроризмге қарсы іс-қимылды қамтамасыз ету
жөніндегі үйлестіру кеңесі;
көліктегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі облыстық (қалалық)
комиссиялар;
- республикалық және аумақтық эвакуациялық комиссиялар;
орталық және жергілікті атқарушы органдардың эвакуациялық және эвакуациялық
қабылдау комиссиялары;
Азаматтық қорғаныс бастықтарының шешімі бойынша құрылатын, меншік
нысандарына қарамастан, ұйымдардың төтенше жағдайлар жөніндегі
комиссиялары, эвакуациялық және эвакуациялық қабылдау комиссиялары.
ТЖМЖ аумақтық, функционалдық және салалық (объектілік) кіші жүйелерді
қамтиды және олардың екі деңгейі бар:
жергілікті;
республикалық (мемлекеттік).
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
аумақтық кіші жүйелері қабылданған әкімшілік-аумақтық бөлініске сәйкес
келеді.
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесіне
басшылықты (сурет 8):
республикалық (мемлекеттік) деңгейде:
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес Қазақстан
Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасының Үкіметі;
төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы орган (Төтенше жағдайлардың
алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесін құру, жұмыс істеуі және одан
әрі дамуы, сондай-ақ Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың
мемлекеттік жүйесін жедел басқару);
Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органдары (Төтенше жағдайлардың
алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің функциялық және салалық кіші
жүйелеріне басшылық жасау);
жергілікті деңгейде:
төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы органның аумақтық органдары
ТЖМЖ аумақтық кіші жүйелерін басқару кезінде жұмыс аппараты болып табылатын
жергілікті атқарушы органдар, жергілікті атқарушы органдардағы Азаматтық
қорғаныс жөніндегі бөлімдер (қызметкерлер), ұйымдар басшылары (ТЖМЖ
объектілік кіші жүйелерінің басшылары);
кәсіпорындар мен ұйымдардың басшылары (Төтенше жағдайлардың алдын алудың
және жоюдың мемлекеттік жүйесінің объектілік кіші жүйелерін басқару) жүзеге
асырады.
Байқау және бақылау күштері мен кұралдарына мыналардан кіреді:
Төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы органның кезекші қызметтері;
орталық және жергілікті атқарушы органдардың кезекші қызметтері;
қауіптілігі ықтимал объектілердің кезекші диспетчерлік қызметтері;
апаттар медицинасы орталықтарының диспетчерлік қызметтері;
өртке қарсы қызмет органдарының бөлімшелері;
төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы органның органдары;
радиациялық және ядролық қауіпсіздікке мемлекеттік қадағалауды жүзеге
асыратын органдар;
теңізде және ішкі су айдындарында мұнай операцияларын жүргізудің
өнеркәсіптік қауіпсіздігі саласындағы мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын
органдар;
көлікті қауіпсіз пайдалануды бақылайтын органдар;
сәулет-құрылыс бақылайтын органдар;
Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары;
ветеринария, фитосанитария, жануарлар мен өсімдіктер карантині сала-сында
мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын органдар;
қоршаған орта мен табиғи ресурстардың, оның ішінде гидрометео-рология және
табиғи ортаның ластануы бойынша мониторинг қызметтері;
қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын
органдар;
8-сурет. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлардың алдын алудың және
жоюдың мемлекеттік жүйесі құрылымы
сейсмологиялық байқау және жер сілкінісін болжау республикалық жүйесінің
қызметтері;
селдердің, тау көшкіндерінің және қар көшкіндерінің мониторингі қызметтері;
- орман және дала өрттерінің мониторингі қызметтері. ТЖ жою
күштері мен құралдары мыналар жатады:
азаматтық қорғаныс бөлімдері;
- республикалық және аймақтық аэромобильді жедел-қүтқару жасақтары;
өртке қарсы қызмет органдарының бөлімшелері;
суда құтқару қызметінің құралымдары;
сүңгуір авариялық-құтқару жасақтары;
авариялық-құтқару және авариялық-қалпына келтіру құралымдары, оның ішінде
штаттық тау-кен құтқару, газдан құтқару, фонтанға қарсы және басқа да
мамандандырылған қызметтер;
051 құтқару қызметтері;
- орманды авиациялық күзету және қорғау қызметін қоса алғанда, орман-
да өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметтері;
азаматтық қорғаныстың аумақтық және объектілік құралымдары;
сел, су тасқыны және қар көшкіні қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнін-дегі
қызметтер;
- Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің үнемі әзірлікте тұра-
тын радиациялық, химиялық және биологиялық қоргану, инженерлік әскерлері
және басқа да әскер түрлері әскери бөлімдері;
бірыңғай авиациялық іздестіру-құтқару қызметі.
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
жұмысын ақпараттық жағынан қамтамасыз етуді автоматтан-дырылған ақпараттың-
басқару жүйесі (ТЖ ААБЖ) жүзеге асырады.
Төтенше жағдайлар туындаған кезде жағдай туралы ақпаратты:
қалалар, аудандар, қалалардағы аудандар, кенттер, ауылдар (селолар),
ауылдық (селолық) округтер әкімдерінің аппараттары, сондай-ақ ұйымдар
–дереу Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы
органының аумақтық органдарына;
ұйымдар – өздерінің өкілеттігіне сәйкес дереу орталық атқарушы органға;
Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқару-шы
органының аумақтық органдары – дереу Қазақстан Республикасы Төтенше
жағдайлар министрлігінің республикалық дағдарыс орталығы мемлекеттік
мекемесіне береді.
Жаһандық және аймақтық төтенше жағдайлар туындаған жағдайда олар
туралы ақпаратты:
- Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі орталық
атқарушы органының аумақтық органдары – Қазақстан Республикасының шекаралас
әкімшілік-аумақтық бірліктерінің әкімдеріне;
орталық атқарушы органдар - ведомстволық бағынысты ұйымдардағы төтенше
жағдайлар туралы Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің
республикалық дағдарыс орталығы мемлекеттік мекемесіне;
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы
органы - өздерінің өкілеттіктеріне сәйкес дереу Қазақстан Республикасының
Үкіметіне, орталық атқарушы органдарға береді.
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
қызметіне бейбіт уақытта және соғыс кезінде төтенше жағдайлардың алдын алу
және іс-қимыл жасау жөніндегі шараларды жоспарлау, әзірлеу және жүзеге
асыру кіреді.
Жағдайға қарай жүйенің жұмыс істеуінің үш тәртібі:
күнделікті қызмет тәртібі;
аса жоғары әзірлік тәртібі;
төтенше тәртібі болады.
Жағдайға қарай Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың
мемлекеттік жүйесінің кіші жүйелері мен буындары бір мезгілде түрлі
режимдерде жұмыс істей алады.
Төтенше жағдайларды жоюды Төтенше жағдайлардың алдын алудың және
жоюдың мемлекеттік жүйесінің аумақтық немесе төтенше жағдайлар пайда болған
аумақтар мен объектілердің ведомстволық кіші жүйелерінің күштері мен
құралдары жүзеге асырады.
Халықты төтенше жағдайлар кезінде қорғау тәсілдеріне үйретуді
Қазақстан Республикасының жергілікті атқарушы органдары, төтенше жағдайлар
жөніндегі орталық атқарушы органның аумақтық органдары жұмыс істейтін,
оқитын және тұрғылықты жерлердегі сабақтарда, жаттығуларда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Химия факультеті
Химиялық физика және ЖМҚ химиясы кафедрасы
Тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету циклы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ ҚҰТҚАРУ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАР КЕЗІНДЕ ҚҰТҚАРУ
ЖҰМЫСТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУЫ ЖӘНЕ ӨТКІЗУІ
Орындаған 4 курс студенті
Ғылыми жетекшілері
оқытушы
б.ғ.к., доцент
Норма бақылаушы
Кафедра меңгерушісінің
рұқсатымен қорғауға жіберілді
х.ғ.д., профессор
Алматы, 2009
РЕФЕРАТ
Бітіру жұмысы 46 беттен, 11 суреттен, 2 кестеден, 31 пайдаланылған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Түйінді сөздер: ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ, ТАБИҒИ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ, ТЕХНОГЕНДІК
ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ, АВАРИЯ, АПАТ, ДҮЛЕЙ ЗІЛЗАЛА, ҚҰТҚАРУ ЖҰМЫСТАРЫ, ҚҰТҚАРУ
ОТРЯДЫ, ДИСПЕТЧЕРЛІК КҮЗЕТ, ҚҰТҚАРУ ҚЫЗМЕТІ.
Зерттеу объектісі: Алматы қаласы Құтқару қызметінің жұмысы.
Жұмыстың мақсаты: Алматы қаласы Құтқару қызметінің төтенше жағдайлар
кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыруы және өткізуі.
Жұмыстың міндеті:
1) төтенше жағдайлардың түрлері және олардың шығу
көздерімен танысу;
2) табиғи және техногендік апаттар кезінде құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру мен өткізудің ерекшеліктерін
айқындау;
3) Алматы қаласы Құтқару қызметі жұмысын ұйымдастыру
және өткізу ерекшеліктерімен танысу.
РЕФЕРАТ
Выпускная работа состоит из 46 страниц, содержит 11 рисунков, 2
таблицы, 31 использованный источник.
Ключевые слова: ЧРЕЗВЫЧАЙНАЯ СИТУАЦИЯ, ПРИРОДНАЯ ЧРЕЗВЫЧАЙНАЯ
СИТУАЦИЯ, ТЕХНОГЕННАЯ ЧРЕЗВЫЧАЙНАЯ СИТУАЦИЯ, АВАРИЯ, КАТАСТРОФА, СТИХИЙНОЕ
БЕДСТВИЕ, СПАСАТЕЛЬНЫЕ РАБОТЫ, СПАСАТЕЛЬНЫЙ ОТРЯД, ДИСПЕТЧЕРСКИЙ ПУНКТ,
СЛУЖБА СПАСЕНИЯ.
Объекты исследования: работа Службы спасения города Алматы.
Цель выпускной работы: Организация и проведение работ Служба
спасения города Алматы при чрезвычайных ситуациях.
Задачи:
1) ознакомление с источниками и видами чрезвычайных ситуаций;
2) определение особенностей организации и проведения спасательных
работ при природных и техногенных катастрофах;
3) ознакомление с особенностями организации и проведения работ Службы
спасения города Алматы.
ГЛОССАРИЙ
Төтенше жағдай – белгілі бір аймақтарда күтпеген жағдайда пайда
болатын ахуал.
Табиғи төтенше жағдай – табиғаттан келетін апаттар.
Техногендік төтенше жағдай – адамның өндірістік және шаруашылық
әрекетінен туындайтын төтенше жағдайлар.
Дүлей зілзала – бірден елеулі адамның тіршілігін бұзып, үлкен
материалдық құндылықтарды жоғалтуға соқтыратын, сонымен қатар адамдардың
қаза табуына, жануарлар өлуіне әкелетін кенеттен пайда болатын табиғи
құбылыс.
Сел – тау жартастарының сынықтары мен су қоспасынан тұратын, қатты
жауын немесе қардың қарқынды еруінен, сондай - ақ, қар үйіндісі мен мұзды
теңіздер еруінің нәтижесінде таулы өзендер мен бұлақтар арнасында кенеттен
пайда болатын үлкен қиратушы күштің лай-тас аралас қарқынды су тасқыны.
Эпидемия – нақты бір аймақтағы ауру-сырқаудың саны әдеттегі тірке-
летін деңгейінен біршама асатын, уақыт пен кеңістікте күшейе түсетін
белгілі бір аймақта адамдардың жаппай инфекциялық ауруының таралуы.
ТЖ – төтенше жағдай
АЭС – атом электр станциясы
ІҚҚ – іздестіру – құтқару кұрамалары
ҚӘУЗ – қатты әсер ететін улы заттар
ТЖ ААБЖ – төтенше жағдайлардың автоматтандырылған ақпараттық –басқару
жүйесі
РҚО – радиациядан қорғайтын орындар
МҚКК – мемлекеттік қазыналық коммуналдық кәсіпорын
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 7
1. Төтенше жағдайлар және олардың көздері 7
1.1. Төтенше жағдай түрлері 7
1.2. Табиғатта кездесетін төтенше жағдайлар және олардың
көздері 11
1.3. Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар және олардың
көздері 13
4. . Қазақстан Республикасының аумағында болған төтенше
жағдайлар деректері
14
Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алу
және жоюдың мемлекеттік жүйесі
20
Төтенше жағдайлардан халықты қорғаудың негізгі әдістері 26
Төтенше жағдай зардаптары және жапа шеккен аймақтарда
авариялық – құтқару жүмыстарын жүргізу 32
Табиғи апаттар (жер сілкінісі, су тасқыны) кезінде құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу ерекшеліктері 32
Техногенді апаттар (өндірістік авариялар, өрт, жарылыс)
кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу 33
ЖҰМЫСТЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ 35
ЭКСПЕРИМЕНТ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ 38
ҚОРЫТЫНДЫ
44
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 45
КІРІСПЕ
Адамдардың қауіпсіздігін қамсыздандыру бейбіт уақыттағы төтенше
жағдайларда халықты қорғау бойынша республикамызда жүргізілетін барлық
шаралардың аса маңызды мақсаты болып табылады.
Республика аумағында атом энергетикасы, химия өнеркәсібі объектілері
мен өзге де объектілер орналасқан мұндағы авариялар үлкен адам
құрбандықтарымен, материалдық залалмен қатар елеулі экономикалық салдарға
да ұшыратуы мүмкін. Осы жағдайлар мемлекеттік, әскери және шаруашылық
органдары тарапынан халықты сенімді қорғау мен шаруашылық объектілерін
сақтау, басқару жүйесінің мүлтіксіз жұмыс істеуі жөніндегі міндеттерді
шешуде жаңа ұстанымдарды қажет етеді.
Негізгі қорлардың, өндірістік ғимараттар мен ғимараттардың, көліктегі
жылжымалы құрам мен инфрақұрылымның тозуы және ескіруі, мұнай мен газ кен
орындарын, өзге табиғи ресурстарды зерттеу мен игеру жеделдігі, көмір
қышқыл шикізаты мен оның ұқсатылған өнімдерін тасымалдаудың үлкен көлемі
техногендік сипаттағы төтенше жағдайдың жағымсыз рөлінің өсуі үшін шынайы
алғы шарт жасайды.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экологиялық ахуалдың күрт
нашарлауы, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен
зілзалалар, індет пен жүқпалы аурулар ұлттық қауіпсіздікке қатер санатына
жатқызылды.
Халық пен аумақты зілзалалар, авариялар мен апаттардан және олардан
туындаған төтенше жағдайлардан қорғау саласындағы мемлекеттік басқару
төтенше жағдайларды ескерту мен жоюдың мемлекеттік жүйесінің шегінде жүзеге
асырылады.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының қалыптасуы мен дамуы кезеңінде
табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай саласындағы маңызды
заңдар, осы саладағы жекелеген мәселелерді реттейтін заңнамалық актілер,
сондай - ақ, төтенше жағдайларды ескерту мен жою саласындағы қолданыстағы
құқықтың осы уақыттағы бірыңғай жүйесін құрайтын өзге де нормативтік
актілер қабылданды.
Төтенше жағдайларда халықты қорғау әдістерін, құтқару жұмыстарын дер
кезінде ұйымдастыру зардап көлемін төмендетеді.
Жұмыстың мақсаты – төтенше жағдайлар кезінде құтқару жұмыстарын
ұйымдастыру және өткізудің ерекшеліктерін қарастыру болып табылады.
Жұмыстың міндеті:
төтенше жағдайлардың түрлері және олардың шығу көздерімен танысу;
Қазақстан аумағында болған төтенше жағдайлар деректерін талдау;
табиғи мен техногендік апаттар кезінде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру мен
өткізудің ерекшеліктерін айқындау;
Алматы қаласы Құтқару қызметі жұмысын ұйымдастыру және өткізу
ерекшеліктерімен танысу.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Төтенше жағдайлар және олардың көздері
1.1 Төтенше жағдай түрлері
Қауіптілік – материяға (адамдарға, жануарлар мен өсімдік әлеміне,
материалдық құндылықтарға) қауіп төндіретін немесе зиянды әсер ететін
процесс, құбылыс, обьект, субьект Қауіптілік төтенше жағдайдың тууынан
пайда болады.
Төтенше жағдай – белгілі бір аймақтарда күтпеген жағдайда пайда
болатын табиғи апаттар мен адамдардың іс-әрекетінен туындайтын өндіріс
авариялары, жұқпалы аурулардың таралуы т.б, нәтижесінде адам өміріне,
денсаулығына қауып төнуі, қаза болуы, материялдық құндылықтардың, қоршаған
ортаның бұзылуы.
Жыл сайын төтенше жағдайлар планетамыздағы 2,5 – 3 млн тұрғынның
өмірін қиюда, одан болатын материалдық залалдар жылына 50 – 100 млрд
долларды құрайды, бұл цифрлар тұрақты өсуде [3].
Төтенше жағдайлар үш негізгі белгілер бойынша жіктеледі [4]:
пайда болу себебі бойынша;
ведомстволық қатыстылығы бойынша;
аумақтық таралуы бойынша.
Пайда болу себептеріне байланысты төтенше жағдайларды табиғи,
техногендік, әлеуметтік, экологиялық деп жіктеуге болады (1-сурет).
1-сурет. Төтенше жағдайлардың пайда болу себептеріне байланысты
жіктелуі
Ведомстволық қатыстылығы бойынша төтенше жағдайлар мыналарға бөлінеді:
құрылыста, өндірісте, коммуналдық – тұрмыстық қызмет көрсету саласында,
көлікте, ауыл шаруашылығында, орман шаруашылығында, көліктік байланыста
(газөткізгіштер, мүнайөткізгіштер) [4].
Төтенше жағдайларда зардап шеккен адамдар санына, келтірілген
материалдық залал мөлшеріне, төтенше жағдайдың зақымдағыш факторының таралу
аумағына байланысты төтенше жағдайлар объектілік, жергілікті, өңірлік,
жаһандық болып жіктеледі (2-сурет) [5].
2-сурет. Төтенше жағдайлардың аумақтық таралуы бойынша жіктелуі
Объектілік төтенше жагдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай аймағы өндірістік немесе элеуметтік мақсаттағы
объектінің аумағы шегінен шықпаса, бұл ретте мынадай салдарының бірі
туындаса немесе туындауы мүмкін болса:
5-тен астам, бірақ 10-нан көп емес адам қаза болса;
50-ден астам, бірақ 100-ден көп емес адамның тіршілік ету жағдайлары
бұзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері бес мыңнан он бес
мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткішті құрайтын табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдай жатады.
Жергілікті төтенше жағдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай аймағы өндірістік немесе әлеуметтік мақсаттағы
объектінің аумағы шегінен шықса және облыстың екі ауданының шегінен
шықпаса, бұл ретте мынадай салдарлардың бірі туындаса немесе туындауы
мүмкін болса:
10-нан астам, бірақ 50-ден көп емес адам қаза болса;
100-ден астам, бірақ 500-ден көп емес адамның тіршілік ету жағдайлары
бұзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері он бес мыңнан жүз
мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткішті құрайтын табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдай жатады.
Өңірлік төтенше жағдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай аймағы бір облыстың кемінде үш ауданының аумағын
қамтыса не төтенше жағдай Қазақстан Республикасының екі облысының аумағында
болса, бұл ретте мынадай салдарлардың бірі туындаса немесе туындауы мүмкін
болса:
50-ден астам, бірақ 200-ден көп емес адам қаза болса;
500-ден астам, бірақ 1500-ден көп емес адамның тіршілік ету жағдайлары
бұзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері жүз мыңнан екі жүз
мыңға дейінгі айлық есептік көрсеткішті қүрайтын табиғи және техногендік
сипаттағы төтенше жағдай жатады.
Жаһандық төтенше жағдайға авария, табиғи зілзала немесе апат
нәтижесінде төтенше жағдай Қазақстан Республикасының үш және одан да көп
облыстарының аумағында болса не шектес мемлекеттердің аумағын қамтыса, бұл
ретте мынадай салдардың бірі туындаса немесе туындауы мүмкін болса:
200-ден астам адам қаза болса;
1500-ден астам адамның тіршілік ету жағдайлары бүзылса;
адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізу
объектілеріне келтірілген материалдық залалдың мөлшері екі жүз мыңнан аса
айлық есептік көрсеткішті құрайтын табиғи және техногендік сипаттағы
төтенше жағдай жатады.
Адамзатқа табиғаттың адамға бағынышты емес дүлей күштерінің (жер
сілкінісі, сел, су тасқыны, сырғымалар, қар көшкіні, дауылдар, құрғақшылық,
орман және дала өрттері т.б.) тууынан болатын табиғи сипаттағы төтенше
жағдайлар (дүлей зілзалалар) көп мөлшерде зиян мен залал экеледі (3-сурет
).
3-сурет. Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар түрлері
Жердегі өркениеттің даму тарихы техногендік сипаттағы төтенше
жағдайларды туғызуға себепкер жағдайларды жасаумен тікелей байланысты.
Адамның өндірістік және шаруашылық әрекетінен туындайтын төтенше жағдайлар
техногендік деп аталады.
Әрбір минут сайын әлемде жарылыс, өрт болуда, үйлер мен ғимараттар
қирауда, қоршаған табиғи ортаға зиянды да қауіпті заттардың орасан мөлшері
тасталуда, көлікте, өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, энергетика мен
байланыста авариялар мен апаттар болуда.
Өрт, жарылыс, көлік пен өндірістегі авариялар адамдарға есепсіз қайғы
мен қасірет әкеледі. Жыл сайын элемде көліктегі авариялар мен апаттардан 1
млн – ға жуық адам қаза болады, 8 млн адам жарақат алады [3]. Техногендік
сипаттағы төтенше жағдайлардың жіктелуі 4-суретте көрсетілген.
4-сурет. Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар жіктемесі
Заманауи қоғамның өмірінде әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайлар
(соғыстар, террорлық актілер, адамдарды кепілдікке алу, ұрлық, алаяқтық,
зорлық – зомбылық, зиянды мен қауіпті әдеттер, адамдардың жаппай толқуы,
т.б.) ерекше орын алады. Олардың жалпы саны, түрлері, зардап ауқымдары
ұдайы өсу үстінде. Әлеуметтік төтенше жағдайлардың спецификалық ерекшелігі
мынада: олардың барлығы адамдар арасындағы өзара қарым – қатынас сферасында
пайда болады және адам факторына байланысты келеді. Мұндай жағдайларды
адамдар саналы түрде жоспарлайды, дайындайды және өздерінің саяси, ұлттық,
діни, қылмыстық, қаржылық пен жеке мүдделерін шешу үшін жүргізеді. Бұл
мақсаттарына жету үшін олар қатал да сорақы әдістерді қолданады: қорқыту,
бопсалау, зорлық-зомбылық, алдау, кепілдікке алу, ұрлық, адам өлтіру, т.б.
(5-сурет).
5-сурет. Әлеуметтік төтенше жағдайлар жіктемесі
Адамзаттың Жер бетінде комфортты сүруі үшін экологиялық төтенше
жағдайларға ерекше мән беруі қажет. Мұндай төтенше жағдайларға мыналар
жатады: өсімдіктер мен жануарлардың құрып – жоғалуы, топырақтың ластануы,
сорлануы, батпақтануы мен эрозиясы, атмосфераның ластануы, әлемдегі мұхит
суларының ластануы, табиғи ортаның ластануы, су қорларының сарқылуы,
аумақтардың шөлейттенуі, т.б. жатады (6-сурет).
6-сурет. Экологиялық төтенше жағдайлар түрлері
1.2 Табиғатта кездесетін төтенше жағдайлар және олардың көздері
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар – дүлей зілзала (жер сілкінісі,
сел, көшкін, су тасқыны және басқалар), табиғи өрт, індеттер мен малдың
жұқпалы аурулары, ауылшаруашылық өсімдіктерінің және орман кеселдері мен
зиянкестері арқылы зақымдануды туғызатын төтенше жағдайлар [2].
Басқаша айтқанда, мұндай жағдай табиғи сипаттағы төтенше жағдай
ошақтарының белгілі бір аймақта пайда болуына әкеліп соғатын процестер
немесе қауіпті табиғи кұбылыстардың нәтижесінде болады.
Дүлей зілзала – бірден елеулі адамның тіршілігін бұзып, үлкен
материалдық құндылықтарды жоғалтуға соқтырады, сонымен қатар адамдардың
қаза табуына, жануарлар өлуіне әкелетін кенеттен пайда болатын табиғи
құбылыс.
Қауіпті геологиялық құбылыстар мен процестер. Геологиялық қауіпті
құбылыстарға адамдарға, ауыл шаруашылық малдары мен жануарларына, экономика
нысандарына және қоршаған табиғи ортаға зақымдаушы әсерін тигізетін немесе
тигізуі мүмкін геологиялық жағдайлар жатады.
Жер сілкінісі – жер қыртысында немесе мантияның үстіңгі бөлігінде
кенеттен болған қозғалыс пен жарылыс нәтижесінде кенеттен пайда болған және
елеулі ауытқу түрінде үлкен қашықтыққа таралатын жылдам жер асты дүмпуі мен
жерастының қозғалысы.
Зардап шеккендердің саны жер сілкінісінің орны мен күшіне, халықтың
тығыздығына, құрылыстардың сейсмотұрақтылығы мен биіктіктеріне, тәулік
уақытына, зақымдаушы фактордың екінші рет пайда болу мүмкіндігіне, халықтың
және арнайы іздеу – құтқару құрамаларының (ІҚҚ) дайындықтарының дәрежесіне
тәуелді.
Опырылу (сусыма, тас құлау) – бұл ең алдымен тау жыныстарынын желге
мүжілу есебінен олардың байланысының, жерүсті және жерасты сулары
қызметінің әлсіреуінен туындайтын құлама және тік жарға тау жынысының үлкен
массасының, өзен алқабы мен теңіз жағалауының бөлініп, құлауы.
Қар көшкіні – тау баурайымен өз салмағының әсерінен және тау
баурайының шайылуы, тау жынысының шамадан тыс сулануынан болатын қосымша
ауыртпалықтар, сейсмикалық дүмпудің және басқа да процестердің нәтижесінде
тау жынысы массасының жылжуы.
Сел – тау жартастарының сынықтары мен су қоспасынан тұратын, қатты
жауын немесе қардың қарқынды еруінен, сондай - ақ, қар үйіндісі мен мұзды
теңіздердің еруінің нәтижесінде таулы өзендер мен өзеншіктер арнасында
кенеттен пайда болатын үлкен қиратушы күштің лай-тас аралас қарқынды су
тасқыны.
Қауіпті гидрологиялық құбылыстар мен процестер. Қауіпті гидро-логиялық
құбылыстар – әр түрлі табиғи немесе гидродинамикалық факторлар-дың немесе
екеуінің қосындысының әсер етуінен пайда болатын, адамдарға, ауылшаруашылық
малдары мен дәнді дақылдарына, экономика нысандары мен қоршаған табиғи
ортаға зақым келтіретін, шығу тегі гидрологиялық болып келетін оқиға немесе
гидрологиялық процесстердің нәтижесі.
Су басу – құрғақ жерді уақытша су алу, апаттық құбылыс болып табыла-
тын судың жоғарғы деңгейі. Су басу, су тасу немесе тасқын кезіндегі су
деңгейінің көтерілу нәтижесінде, жинақтау, жел толқыту нәтижесінде, сондай-
ақ гидротехникалық кұрылғылардың бұзылу кезінде болуы мүмкін.
Су тасу – жыл сайын белгілі бір климаттық жағдайда мерзім сайын
қайталанатын, шағын су көлемімен, жоғарғы және ұзақ мерзімді су деңгейінің
көтерілуімен сипатталатын және қардың еруімен немесе қар мен мұздықтың
бірге еруінен болатын өзен суы тәртібінің фазасы. Су тасуларды көктемдік,
көктем – жаздық, жаздық деп бөледі.
Қар көшкіні – адамдардың өмірі мен денсаулығына кауіп төндіретін,
экономика нысандарына және қоршаған табиғи ортаға шығын келтіретін, жылдам
әрі кенеттен болатын қардың және (немесе) мұздың таудың тік баурайымен
қозғалуы.
Қауіпті метеорологиялық құбылыстар мен процестер. Адамдарға,
ауылшаруашылық малдарына және өсімдіктерге, экономика нысандарына және
қоршаған табиғи ортаға зақым келтіретін немесе келтіруі мүмкін атмосферада
әртүрлі табиғи факторлардың немесе олардың қосындысының ықпалынан
туындайды. Олардың қатарында:
Дауыл – жылдамдығы 32 мс асатын (115 кмс аса), айтарлықтай ұзақтығы
мен қиратқыш күші бар жел.
Теңіз дауылы – үзақ уақытты, 20 мс аса жылдамдьқпен соғатын өте
күшті, теңізде қатты толқын және құрғақ жерде қирату тудыратын жел.
Күшті жел – ауаның жер бетімен салыстарғандағы 14 мс аса жылдамдықпен
қозғалуы.
Табиғи өрттер. Табиғи өрт – апаттық түрде пайда болатын және табиғи
ортада таралатын бақылаусыз жану процесі.
Өрт аймағы деп – апатты құбылыс, авария немесе қирау, адамдардың отты
абайсыз пайдалануы нәтижесінде белгілі бір аймақта өрттің пайда болуы мен
таралуын айтады.
Мемлекеттік орман күзеті – ормандарды қорғауды іске асыру үшін
ұйымдастырылған орман шаруашылығы мен қала ормандарының, орман-қорықтарды
және бекітілген ормандардың күйін қадағалау жөніндегі мемлекеттік
органдардың арнайы қызметі болып табылады.
Эпидемия – нақты бір аймақтағы ауру-сырқаудың саны әдеттегі тірке-
летін деңгейінен біршама асатын, уақыт пен кеңістікте күшейе түсетін
белгілі бір аймақта адамдардың жаппай инфекциялық ауруының таралуы. Кейде
аурудың таралуы пандемия сипатын алады, яғни белгілі бір табиғи немесе
әлеуметтік – гигиеналық жағдайда бірнеше мемлекеттің немесе құрылықтың
аумағын қамтуы.
Эпизоотия – белгілі бір аумақтың шегінде бір мезгілде уақыт пен кеңіс-
тікте дамитын, белгілі бір аймақтағы ауруға шалдығу деңгейінің әдеттегі
санынан айтарлықтай асатын, бір немесе бірнеше түрдегі ауылшаруашылық
малдарының арасындағы инфекциялық аурудың таралуы. Ол панзоотиялық,
эпизоотиялық сипат алады.
Эпифитотия – ауылшаруашылық дақылдарының жаппай жойылуы және олардың
өнімділігінің төмендеуімен қатар жүретін уақыт пен кеңістікте
ауылшаруашылық өсімдіктерінің жаппай, біртіндеп күшейе түсетін инфекциялық
аурулары және (немесе) өсімдік зиянкестері санының бірден өсуі.
1.3. Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар және олардың көздері
Техногенді сипаттагы төтенше жағдайлар – өнеркәсіп, көлік және басқа
да авариялар, өрт (жарылыс), күшті әсер ететін улы, радиоактивті және
биологиялық жағынан қауіпті заттарды таратын (тарату қаупі бар) авария,
үйлер мен ғимараттар кенеттен қирауы, бөгендердің бұзылуы, тіршілікті
қамтамасыз ететін электр – энергетикалық және коммуникация жүйелеріндегі,
тазарту құрылыстарындағы авария туғызған төтенше жағдайлар [2].
Техногенді сипаттағы төтенше жағдай көзінің зақымдаушы факторы –бұл
тиісті параметрлермен анықталатын немесе көрінетін, физикалық, химиялық
және биологиялық іс-әрекеттермен немесе көріністермен сипатталатын
адамдардың, ауылшаруашылық малының өмірі мен денсаулығына және
өсімдіктерге, экономика нысандарына және қоршаған табиғи ортаға жағымсыз
эсер ететін қауіпті оқиғаның құрастырушысы.
Химиялық авария – адамдардың қаза болуына немесе химиялық улануына,
азық-түліктің, тамақ шикізаты мен жемнің, ауылшаруашылық жануарлары,
өсімдіктердің химиялық улануына немесе қоршаған табиғи ортаның химиялық
ластануына қабілетті химиялық заттардың төгілу немесе шығуынан болатын
химиялық кауіпті объектілік авария.
Биологиялық авария – адамдардың өмірі мен денсаулығына, ауылшаруа-
шылық жануарлары үшін қауіп туғызатын, қоршаған табиғи ортаға залал
келтіретін көлемде қауіпті биологиялық заттардың таралуынан болатын авария.
Радиациялық авария – аталған нысанда қалыпты пайдалану жобасымен алдын-
ала көрсетілген шекарасынан радиоактивті заттар және иондаушы сәулелердің
шығуы мен төгілуіне алып келетін, мөлшері, пайдалану қауіпсіздігінің
белгіленген шегінен асатын, радиациялық қауіпті нысандағы авария.
Өрттер (жарылыстар). Өрт жарылыс қаупі бар объект – техногендік
төтенше жағдайдың нақты пайда болатын қаупін туғызатын, тез тұтанатын және
өртенумен жарылу қаупі бар заттарды шығаратын, пайдаланалатын, ұқсататын,
сақтайтын немесе тасымалдайтын объект.
Жарылыс – шектеусіз көлемде энергияның едәуір бөлігінің кенеттен
босауы мен қоса өтетін заттардың физикалық және химиялық айналымының тез
өтетін процесі. Оның нәтижесінде қоршаған кеңістікте техногендік төтенше
жағдайларға алып келуге немесе пайда болуына алып келуге қабілетті соққы
толқыны пайда болады және таралады.
Жарылыс қаупі бар зат – жалын, діріл немесе жарылу кезінде жарылуы
мүмкін зат.
Көліктегі кауіпті оқиғалар. Көліктегі авария – адамдардың қаза
болуына, зардап шеккендерге ауыр дене жарақатын салуға, көлік имараттары
мен қүралдарын жоюға және зақымдауға немесе қоршаған табиғи ортаға залал
келтіруге алып келетін жағдай.
1.4. Қазақстан Республикасының аумағында болған төтенше жағдайлар
деректері
2007 жылы жедел деректер бойынша Қазақстан Республикасының аумағында
ірі жол – көлік оқиғаларын есептегенде 21637 төтенше жағдайлар мен табиғи
және техногендік сипаттағы оқиғалар тіркелді (2006 жылдың осы мерзіміне
қарағанда 9,1% аз). Бұл жағдайларда 5781 адам зардап шекті (2006 жылдың осы
мерзіміне қарағанда 4,5% аз), оның ішінде 1591 адам қаза тапты (2006 жылдың
осы мерзімінде 7,2% аз). Алдын-ала деректер бойынша материалдық зиян 4139,7
млн, ал 2006 жылы – 9417,2 млн теңгені құрады (кесте 1) [3].
Оның ішінде техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар саны 17763 оқиға
болып отыр (ТЖ жалпы санының 82,1% ), ал олардың 96% - ын (17060) тұрмыстық
және өндірістік өрттер құрайды. 2006 жылмен салыстырғанда оқиғалар саны
1379 оқиғаға немесе 7,2% - ға кеміді. 2130 адам зардап шекті (2006 жылға
қарағанда 23,7% - ға кем), олардың 1156 - сы қаза болды (2006 жылға
қарағанда 11,3% - ға аз).
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар саны 3874 оқиғаны немесе жалпы ТЖ
санының 17,9% - ын құрайды. Бұл 2006 жылмен салыстырғанда 17,1% - ға аз.
Мұнда 3651 адам зардап шекті (зардап шеккендердің жалпы саны 2006 жылға
қарағанда 11,9% артық), 435 қаза болды (зардап шеккендер жалпы санының
5,8%), олардың 93,3% - ы суда қаза болды.
Төтенше жағдайлардың көпшілік бөлігі Қарағанды – 15,2% (3284), Шығыс
Қазақстан – 13,3% (2888), Оңтүстік Қазақстан – 9,2% (1996), Алматы – 8,6%
(1861), Павлодар – 8,6% (1860), Қостанай – 7,9% (1701) облыстарына және
Алматы қаласы – 5,4% (1179) мен Астанаға – 3,2% (700) тиесілі.
Зардап шеккендердің саны Атырау облысында 4,8 рет, Маңғыстау облысында
2,3 рет, Қостанай облысында 1,5 рет, Астана қаласында 1,4 рет, Ақтөбе
облысында 32,8%, Қызылорда облысында 10,3% өскен, осының салдарынан адам
өлімі Ақтөбе облысында 73,3% (55 адамға), Маңғыстау облысында 83,3%, Астана
қаласында 46,2% (30 адамға) артты.
Жалпы саннан олардың ең көп бөлігі Қарағанды – 15,1% (241), Алматы – 11,1%
(177), Шығыс Қазақстан – 11,1% (177), Ақтөбе – 8,2% (130), Оңтүстік
Қазақстан – 6,4% (102), Қостанай – 6,3% (101), Солтүстік Қазақстан
облыстарының – 5,2% (83), Астана қаласы – 6% (95) мен Алматы қаласының –
4,6% (73) үлесінде.
2007 жылдың ішінде ТЖМ – ның күштері авариялық – қүтқару жүмыстарына
59872 рет шығу жасады, 13707 адам құтқарылды, 9480 адам ТЖ аймағынан
көшірілді, зардап шеккен 492 адамға бірінші медициналық көмек көрсетілді.
Өрт сөндіру қызметі мен авариялық – құтқару жұмыстары дабыл бойынша 49897
оқиға орнына, соның ішінде – 16964 өртке, 3561 – авариялық құтқару
жұмыстарына, 27872 – есепке өрт деп алынбайтын жану жағдайларына (жалған
дабылдар – 1500) барды. Мамандандырылған өрт сөндіру бөлімдерімен 2177 шығу
болды, 843 адам құтқарылды. Жеке құрамның 9863 адамы және 2565 техника
бірлігі тартылды. Жылдың басынан ТЖМ – ның өрт сөндіру қызметінің күшімен
10133 адам құтқарылды.
Суда құтқару қызметімен есепті кезеңде төтенше жағдайлар мен суда
болған оқиғаларға 611 шығу жасалынды. Іздеу – құтқару операцияларының
барысында суда – құтқару қызметімен 513 адам құтқарылды, (оның 194 – і
бала), 164 зардап шеккен адамға медициналық көмек көрсетілді, (оның 101 – і
бала), 131 адам ТЖ аймағынан көшірілді (оның 79 – ы бала).
Техногендік төтенше жағдайлар. 2007 жылы 17763 төтенше жағдай мен
техногендік сипаттағы оқиға (2006 жылғымен салыстырғанда 7,2% аз), сонымен
қатар 17060 (96%) тұрмыстық және өндірістік өрт болды. 2130 адам зардап
шекті, оның ішінде 1156 қаза болды.
Көліктік авариялар мен оқиғалар. Жедел деректер бойынша республи-када
2007 жылы автожолдар мен теміржолда және авиациялық көлікте 117 ірі
көліктік авариялар тіркелді, бұл жағдайда 386 адам зардап шекті, оның
ішінде 276 адам қаза болды. Өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда
республи-
ка бойынша көлік авариялары мен оқиғалар саны 20,6% - ға өсті.
1-кесте. Қазақстан Республикасы аумағында 2006-2007 жылдарда болған ТЖ
мен оқиғалардың негізгі көрсеткіштері
Өткен жылда автожолдарда ірі жол – көлік авариясының 39 оқиғасы
тіркелді, 315 адам зардап шекті, оның ішінде 237 адам қаза тапты. Өткен
2006 жылмен кезеңмен салыстырғанда 38 авария болған, одан 351 адам зардап
шегіп, оның 223 қаза болған.
2007 жылы теміржолдағы авариялар мен оқиғалардың 65 хабары тіркелді,
54 адам зардап шекті, олардың ішінде 35 адам қаза болды. Өткен 2006 жылдың
осы мерзімінде теміржол көлігінде 48 авария болып, онда 31 адам зардап
шекті, 16 адам қаза тапты.
2007 жылы әуе көлігіндегі авариялар мен оқиғалары туралы 12 хабар
тіркелді, 13 адам зардап шекті, оның ішінде 4 адам қаза тапты. 2006 жылы
осы мерзімде 11 аналогиялық хабар түсті, 5 адам зардап шегіп, 2 адам қаза
тапты.
Өткен 2007 жылда 1 авария су көлігінде болды.
Өрттер мен жарылыстар. 2007 жылы өндірістік, тұрмыстық өрт, газ
жарылыстары, техногендік сипаттағы қайғылы оқиғалар, жарылыстар және оқ-
дәрілердің табылуы туралы 17358 хабар түсті. Бұл жағдайда 1434 адам зардап
шекті, олардың 735-і мерт болды, өткен 2006 жылдың осы мерзімімен
салыстырғанда 31,6% және 16,9% -ға аз.
Жедел деректер бойынша өткен 2007 жылдың ішінде 17060 өндірістік және
тұрмыстық өрт шықты. Онда 1087 адам зардап шегіп, 510 адам қаза тапты.
Материалдық зиян 3550,1 млн теңгені құрады. Өткен 2006 жылдың осы
мерзімімен салыстырғанда өрт 7,3% -ға, материалдық зиян 60,6% -ға, өрт
кезінде адамдардың қаза табуы 23,2% -ға төмендеді.
Газ жарылыстары туралы 2007 жылы 19 хабарлама келіп түсті. Бұл
жағдайда 34 адам зардап шекті, 2 адам қаза тапты. Өткен 2006 жылдың осы
мерзімінде 19 хабар түсіп, 13 зардап шегіп 2 адам қаза тапқан.
2007 жылы жарылыстар мен оқ-дәрі туралы 177 және техногендік сипаттағы
қайғылы оқиғалар туралы 102 хабар тіркелді. Бұл жағдайда 276 адам зардап
шегіп, олардың 144-і қаза тапты. Өткен 2006 жылдың осы кезеңінде жарылыстар
мен оқ-дәрі табылуының 204 және техногендік сипаттағы 146 оқиға туралы
хабар алынған еді, онда 408 адам зардап шегіп, олардың 97 -і қаза тапты.
Өндірістік авариялар. Өткен жыл ішінде республиканың өнеркәсіптік
кәсіпорындарында 213 төтенше жағдай мен оқиға тіркелді. Бұл жағдайда 229
адам зардап шегіп, 138 адам қаза тапты. Өткен 2006 жылдың осы мерзімінде
229 төтенше жағдай мен оқиғалар болды, 274 адам зардап шегіп, 173 адам қаза
тапты.
2007 жылда тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінде 44 төтенше жағдай
тіркелді, зардап шеккендер саны 13, оның ішінде 7 адам қаза тапты. Өткен
2006 жылдың осы кезеңінде 34 төтенше жағдай болды, онда 18 адам зардап
шегіп, 4-уі қаза болды.
Улы заттар мен радиоактивті заттардың төгілуіне байланысты авариялар.
Өткен жыл ішінде қатты әсер етуші улы заттың (ҚӘУЗ) таралуы туралы 27 хабар
тіркелді, соның салдарынан 68 адам зардап шекті және радиоактивті 4 зат
табылды. Өткен 2006 жылдың осы мерзімінде ҚӘУЗ табылуы мен таралуына
байланысты 23 хабар тіркелген, зардап шеккендер саны – 17 адам, 1
радиобелсенді зат табылды.
4 – тоқсанда сынаппен байланысты 1 төтенше жағдай анықталды.
Табиғи төтенше жағдайлар. 2007 жылы 3874 табиғи төтенше жағдай болды,
бұл 2006 жылғы осы кезеңмен салыстырғанда 17,1% - ға аз. 3651 адам зардап
шегіп, олардың 435 – і қаза тапты.
Гидрометеорологиялық және геологиялық құбылыстарға байланысты 39 оқиға
тіркелді, онда 132 адам зардап шегіп, 11 адам қаза тапты.
Табиғи өрттер. 2007 жылы 1059 ірі табиғи өрттер тіркелген. Бұл өткен
жылға қарағанда 30,81% - ға кем.
Жер сілкінісі. 2007 жылы республика аумағында Рихтер шкаласы бойынша 3
баллдық жиіліктегі 9 жер сілкінісі тіркелді. 2006 жылдың осы кезеңінде 12
жер сілкінісі болған [12].
2 – кестеде Қазақстан Республикасы аумағында 2003 – 2006 жылдары
болған төтенше жағдайлар мен оқиғалардың салыстырмалы көрсерткіштері
келтірілген.
7-суретте Қазақстан Республикасы аумағында 2003 – 2007 жылдары болған
төтенше жағдайлар мен оқиғалардың салыстырмалы көрсеткіштері диаграмма
түрінде көрсетілген.
7-сурет. Қазақстан аумағында 2003 – 2007 жылдары болған ТЖ мен
оқиғалардың салыстырмалы көрсеткіштері
2-кесте. Қазақстан Республикасы аумағында 2003 – 2007 жылдары болған
ТЖ мен оқиғалардың салыстырмалы көрсеткіштері
2. Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың
мемлекеттік жүйесі
Қазақстан Республикасының орталық және жергілікті атқарушы
органдарының авариялардан, апаттардан және табиғи зілзалалардан пайда
болатын төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі қызметін
үйлестіруді жетілдіру, осы салада бірыңғай мемлекеттік саясатты қамтамасыз
ету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметінің Төтенше жағдайлардың
алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесі туралы Ережесі Қазақстан
Республикасында төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік
жүйесінің негізгі міндеттерін, жұмыс істеуінің ұйымдастырылуы мен тәртібін
белгілейді [13].
Төтенше жагдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесі
(ТЖМЖ):
- бейбіт уақытта және соғыс кезінде төтенше жағдайлардың (ТЖ) алдын
алуға;
ал олар пайда болған жағдайда - зардаптарын жоюға (адамдардың өмірі мен
денсаулығына төнетін тікелей қауіп-қатерді жою жөніндегі құтқару, авариялық-
қалпына келтіру және басқа кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізу, халықтың
тұрмыс-тіршілігін қалпына келтіру);
халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, қоршаған табиғи ортаны қорғауға
және халық шаруашылығына келтіретін зиянын азайтуға арналған.
Төтенше жагдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
негізгі міндеттері:
бейбіт уақытта және соғыс кезінде төтенше жағдайлар туа қалған жағдайда
олардың алдын алу, адамдардың өмірі мен денсаулығын, материалдық және
мәдени құндылықтарды, қоршаған табиғи ортаны қорғау саласында бірыңғай
мемлекеттік саясат жүргізу;
халықты, аумақтарды қорғауды, техникалық және экологиялық қауіпсіз-дікті
қамтамасыз ету жөніндегі ұйымдастыру, экономикалық және құқықтық шаралар
жүйесін қалыптастыру;
төтенше жағдайларға ден қою, олардың зардаптарын жою, олардың туындау
себептерін тексеру тәртібін айқындау;
- мониторинг пен халықты хабардар етуді ұйымдастыру;
авариялар, апаттар, табиғи және экологиялық зілзалалар, жұқпалы ауру-лар,
эпизоотиялар, эпифитотиялар пайда болған кезде төтенше жағдайлардың алдын
алуға, адамды және оның тіршілік ету ортасын қорғауға, шаруашылық жүргізу
және әлеуметтік сала объектілерінің тұрақты жұмыс істеуін арттыруға
бағытталған мемлекеттік мақсатты және ғылыми-техникалық бағдарламалар
әзірлеуді және оларды орындауды ұйымдастыру;
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің басқару
органдары мен пункттерінің, байланыс және хабар беру жүйелерінің төтенше
жағдайларда іс-қимыл жасауға күштері мен құралдарының жоғары әзірлігін
қамтамасыз ету, оларды жою жөніндегі жұмыстарды жүргізу;
төтенше жағдайлардың әлеуметтік-экономикалық зардаптарын болжау және
бағалау; зардап шеккен халықтың тұрмыс-тіршілігін бірінші кезекте
қамтамасыз ету;
халықты төтенше жағдайларда іс-қимыл жасауға үйрету және даярлау, Төтенше
жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің маман кадрларын
әзірлеу және олардың біліктілігін арттыру;
төтенше жағдайлардың алдын-алу және жою, авариялардың, апаттар мен табиғи
зілзалалардың зардаптарын жою ісінде шет мемлекеттерге көмек көрсету
саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру болып табылады.
ТЖМЖ құрамына мыналар кіреді:
аумақтық органдарымен және ведомстволық бағынысты ұйымдарымен қоса
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы
органы;
- өздерінің құзыретіне кіретін мәселелер бойынша төтенше жағдайлардың
алдын алу мен жоюды қамтамасыз ететін орталық және жергілікті атқарушы
органдардың басқару органдары, ұйымдары кіреді.
Орталық және жергілікті атқарушы органдардың, ұйымдардың іс-қимылын
үйлестіру үшін төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі мынадай
комиссиялар қүрылады:
Төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі ведомствоара-лық
мемлекеттік комиссия;
облыстардың, қалалар мен аудандардың төтенше жағдайлар жөніндегі аумақтық
комиссиялары;
Қазақстан Республикасы орталық атқарушы органдарының төтенше жағдайлар
жөніндегі салалық комиссиялары;
- мұнайдың төгілуіне ден қою жөніндегі ұлттық комиссия;
көліктегі қауіпсіздік пен терроризмге қарсы іс-қимылды қамтамасыз ету
жөніндегі үйлестіру кеңесі;
көліктегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі облыстық (қалалық)
комиссиялар;
- республикалық және аумақтық эвакуациялық комиссиялар;
орталық және жергілікті атқарушы органдардың эвакуациялық және эвакуациялық
қабылдау комиссиялары;
Азаматтық қорғаныс бастықтарының шешімі бойынша құрылатын, меншік
нысандарына қарамастан, ұйымдардың төтенше жағдайлар жөніндегі
комиссиялары, эвакуациялық және эвакуациялық қабылдау комиссиялары.
ТЖМЖ аумақтық, функционалдық және салалық (объектілік) кіші жүйелерді
қамтиды және олардың екі деңгейі бар:
жергілікті;
республикалық (мемлекеттік).
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
аумақтық кіші жүйелері қабылданған әкімшілік-аумақтық бөлініске сәйкес
келеді.
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесіне
басшылықты (сурет 8):
республикалық (мемлекеттік) деңгейде:
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес Қазақстан
Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасының Үкіметі;
төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы орган (Төтенше жағдайлардың
алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесін құру, жұмыс істеуі және одан
әрі дамуы, сондай-ақ Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың
мемлекеттік жүйесін жедел басқару);
Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органдары (Төтенше жағдайлардың
алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің функциялық және салалық кіші
жүйелеріне басшылық жасау);
жергілікті деңгейде:
төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы органның аумақтық органдары
ТЖМЖ аумақтық кіші жүйелерін басқару кезінде жұмыс аппараты болып табылатын
жергілікті атқарушы органдар, жергілікті атқарушы органдардағы Азаматтық
қорғаныс жөніндегі бөлімдер (қызметкерлер), ұйымдар басшылары (ТЖМЖ
объектілік кіші жүйелерінің басшылары);
кәсіпорындар мен ұйымдардың басшылары (Төтенше жағдайлардың алдын алудың
және жоюдың мемлекеттік жүйесінің объектілік кіші жүйелерін басқару) жүзеге
асырады.
Байқау және бақылау күштері мен кұралдарына мыналардан кіреді:
Төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы органның кезекші қызметтері;
орталық және жергілікті атқарушы органдардың кезекші қызметтері;
қауіптілігі ықтимал объектілердің кезекші диспетчерлік қызметтері;
апаттар медицинасы орталықтарының диспетчерлік қызметтері;
өртке қарсы қызмет органдарының бөлімшелері;
төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы органның органдары;
радиациялық және ядролық қауіпсіздікке мемлекеттік қадағалауды жүзеге
асыратын органдар;
теңізде және ішкі су айдындарында мұнай операцияларын жүргізудің
өнеркәсіптік қауіпсіздігі саласындағы мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын
органдар;
көлікті қауіпсіз пайдалануды бақылайтын органдар;
сәулет-құрылыс бақылайтын органдар;
Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары;
ветеринария, фитосанитария, жануарлар мен өсімдіктер карантині сала-сында
мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын органдар;
қоршаған орта мен табиғи ресурстардың, оның ішінде гидрометео-рология және
табиғи ортаның ластануы бойынша мониторинг қызметтері;
қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын
органдар;
8-сурет. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлардың алдын алудың және
жоюдың мемлекеттік жүйесі құрылымы
сейсмологиялық байқау және жер сілкінісін болжау республикалық жүйесінің
қызметтері;
селдердің, тау көшкіндерінің және қар көшкіндерінің мониторингі қызметтері;
- орман және дала өрттерінің мониторингі қызметтері. ТЖ жою
күштері мен құралдары мыналар жатады:
азаматтық қорғаныс бөлімдері;
- республикалық және аймақтық аэромобильді жедел-қүтқару жасақтары;
өртке қарсы қызмет органдарының бөлімшелері;
суда құтқару қызметінің құралымдары;
сүңгуір авариялық-құтқару жасақтары;
авариялық-құтқару және авариялық-қалпына келтіру құралымдары, оның ішінде
штаттық тау-кен құтқару, газдан құтқару, фонтанға қарсы және басқа да
мамандандырылған қызметтер;
051 құтқару қызметтері;
- орманды авиациялық күзету және қорғау қызметін қоса алғанда, орман-
да өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметтері;
азаматтық қорғаныстың аумақтық және объектілік құралымдары;
сел, су тасқыны және қар көшкіні қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнін-дегі
қызметтер;
- Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің үнемі әзірлікте тұра-
тын радиациялық, химиялық және биологиялық қоргану, инженерлік әскерлері
және басқа да әскер түрлері әскери бөлімдері;
бірыңғай авиациялық іздестіру-құтқару қызметі.
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
жұмысын ақпараттық жағынан қамтамасыз етуді автоматтан-дырылған ақпараттың-
басқару жүйесі (ТЖ ААБЖ) жүзеге асырады.
Төтенше жағдайлар туындаған кезде жағдай туралы ақпаратты:
қалалар, аудандар, қалалардағы аудандар, кенттер, ауылдар (селолар),
ауылдық (селолық) округтер әкімдерінің аппараттары, сондай-ақ ұйымдар
–дереу Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы
органының аумақтық органдарына;
ұйымдар – өздерінің өкілеттігіне сәйкес дереу орталық атқарушы органға;
Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқару-шы
органының аумақтық органдары – дереу Қазақстан Республикасы Төтенше
жағдайлар министрлігінің республикалық дағдарыс орталығы мемлекеттік
мекемесіне береді.
Жаһандық және аймақтық төтенше жағдайлар туындаған жағдайда олар
туралы ақпаратты:
- Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі орталық
атқарушы органының аумақтық органдары – Қазақстан Республикасының шекаралас
әкімшілік-аумақтық бірліктерінің әкімдеріне;
орталық атқарушы органдар - ведомстволық бағынысты ұйымдардағы төтенше
жағдайлар туралы Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің
республикалық дағдарыс орталығы мемлекеттік мекемесіне;
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы
органы - өздерінің өкілеттіктеріне сәйкес дереу Қазақстан Республикасының
Үкіметіне, орталық атқарушы органдарға береді.
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың мемлекеттік жүйесінің
қызметіне бейбіт уақытта және соғыс кезінде төтенше жағдайлардың алдын алу
және іс-қимыл жасау жөніндегі шараларды жоспарлау, әзірлеу және жүзеге
асыру кіреді.
Жағдайға қарай жүйенің жұмыс істеуінің үш тәртібі:
күнделікті қызмет тәртібі;
аса жоғары әзірлік тәртібі;
төтенше тәртібі болады.
Жағдайға қарай Төтенше жағдайлардың алдын алудың және жоюдың
мемлекеттік жүйесінің кіші жүйелері мен буындары бір мезгілде түрлі
режимдерде жұмыс істей алады.
Төтенше жағдайларды жоюды Төтенше жағдайлардың алдын алудың және
жоюдың мемлекеттік жүйесінің аумақтық немесе төтенше жағдайлар пайда болған
аумақтар мен объектілердің ведомстволық кіші жүйелерінің күштері мен
құралдары жүзеге асырады.
Халықты төтенше жағдайлар кезінде қорғау тәсілдеріне үйретуді
Қазақстан Республикасының жергілікті атқарушы органдары, төтенше жағдайлар
жөніндегі орталық атқарушы органның аумақтық органдары жұмыс істейтін,
оқитын және тұрғылықты жерлердегі сабақтарда, жаттығуларда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz